ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1128
TIBBIYOT TEXNIKUMLARIDA AXBOROT TEXNOLOGIYALARINI O’RGATISH
VA UNDAN FOYDALANISH BO’YICHA MASOFAVIY TA’LIM
TEXNOLOGIYALARINI FAOL HOLATDA QO’LLASH
Qurbonov Pahlavon Sirojiddin o’g’li
FJSTI “Biofika va axborot texnologiyalari” kafedrasi assistenti
Ataxanov Sanjarbek Anvarovich
FJSTI “Biofika va axborot texnologiyalari” kafedrasi assistenti
Eshmatova Diyora Baxodir qizi
FJSTI Pediatriya fakulteti Pediatriya yo’nalishi 5722-guruh
Qaxxorova Marg’uba Murod qizi
FJSTI Pediatriya fakulteti Pediatriya yo’nalishi 5722-guruh
Farg’ona jamoat salomatligi tibbiyot institute
https://doi.org/10.5281/zenodo.10600906
Annotatsiya. Hozirgi zamonaviy ta’lim tizimida va texnologiyalar asrida masofaiy ta’lim
va uni tushunchasini Tibbiyot texnikumi talabalari bilan birgalikda Tibbiyot texnikumi
xodimlariga ham chuqur mohiyatini yoritish uni barcha uchun sodda, tushunarli va albatta foydali
tomonlarini tadbiq etishdan iborat. Masofaviy ta’lim tizimining tamoyillari asosiy vazifalari va
amaliy ko’nikmalarini hosil qilish bo’yicha ishlar olib borilgan hamda tibbiyot xodimlari va
talabalarni masofadan o’qitishning dolzarb mavzulari ko’rib chiqilgan va amaliy natijalar olish
uchun ishlar olib borilgan.
Kalit so’zlar: Virtual stend, virtual kutubxona, masofadan o’qitish, masofaviy ta’lim,
masofaviy ta’lim texnologiyasi, kommunikatsion texnologiyalar, elektron qo’llanma.
ACTIVE APPLICATION OF DISTANCE EDUCATION TECHNOLOGIES FOR
TEACHING AND USING INFORMATION TECHNOLOGIES IN MEDICAL
TECHNOLOGY SCHOOLS
Abstract. In today's modern education system and in the age of technology, it is important
to explain the deep meaning of distance education and its concept to the students of the Medical
Technical University and to the employees of the Medical Technical University. Work was carried
out on the formation of the main tasks and practical skills of the principles of the distance
education system, and the actual topics of distance education of medical workers and students
were considered and work was carried out to obtain practical results.
Key words: Virtual stand, virtual library, distance education, distance education, distance
education technology, communication technologies, electronic manual.
АКТИВНОЕ ПРИМЕНЕНИЕ ТЕХНОЛОГИЙ ДИСТАНЦИОННОГО
ОБРАЗОВАНИЯ ДЛЯ ПРЕПОДАВАНИЯ И ИСПОЛЬЗОВАНИЯ
ИНФОРМАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В МЕДИКО-ТЕХНОЛОГИЧЕСКИХ
ШКОЛАХ
Аннотация. В современной системе образования и в век технологий дистанционное
образование и его концепция совместно со студентами Медицинского технического
колледжа, сотрудниками Медицинского технического колледжа призваны объяснить его
глубокий смысл и реализовать его простой, понятные и, безусловно, полезные аспекты для
каждого. Была проведена работа по формированию основных задач и практических
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1129
навыков принципов системы дистанционного образования, а также рассмотрены
актуальные темы дистанционного обучения медицинских работников и студентов и
проведена работа для получения практических результатов.
Ключевые слова: Виртуальный стенд, виртуальная библиотека, дистанционное
образование, дистанционное образование, технология дистанционного обучения,
коммуникационные технологии, электронный учебник.
Ushbu sxemadagi mavjud elementlar bir-biri bilan o‘zaro bog’langan. Masalan, virtual
stendlarning asosida elektron qo‘llanmalarning elementlari yotadi. Ya’ni, VS lar bevosita elektron
qo‘llanmalarda foydalanilgan metodika – kompyuter imitatsion modeli asosida yaratiladi. Bu esa
ED va virtual stendlarning yaratish jarayoni o‘zaro uzviy bog‘liq ekanligini ko‘rsatadi. Bundan
tashqari ED lardan ma’ruza darslarida mavzuga tegishli amaliy va vosita mashg‘ulotlariga doir
o‘quv materiallarini VS lardan foydalanib ko‘rsatish mumkin. Bu esa o‘z navbatida nazariy va
amaliy dasturlarni birgalikda olib borish imkoniyatini yaratadi. Bundan tashqari elektron
qo‘llanmalar va virtual stendlar masofadan o‘qitish tizimining o‘quv materiallari bazasini tashkil
etadi. Masofadan o‘qitish asosan axborot kommunikatsion texnologiyalar bazasida tashkil etilishi
sababli o‘quv materiallarini tarmoq tizimi orqali uzatish ehtiyoji tug‘iladi. Shu sababli elektron
qo‘llanmalar va virtual stendlarni tarmoq tizimiga (lokal va global) moslashtirib yaratish va
ulardan masofadan o‘qitish tizimida foydalanish maqsadga muvofiqdir. Virtual o‘qitish tizimini
tashkil etish uchun virtual kutubxona yaratish talab qilinadi. Virtual kutubxona bazasini ham
elektron qo‘llanmalar va virtual stendlar tashkil etadi. Bundan ko‘rinib turibdiki, elektron
qo‘llanmalar va virtual stendlar yuqorida tilga olingan tizimning asosini tashkil qiladi va ular
bazasida masofadan o‘qitish va virtual kutubxona va virtual o‘qitish tashkil qilinadi.
Masofadan o‘qitish texnologiyalari vositalari yordamida o‘quv materiallarini obrazlar
ko‘rinishida ifodalash o‘quvchilarning o‘qish-bilish jarayonining hamma komponentalariga u yoki
bu tarzda ta’sir etishi mumkin. Bunda ayniqsa ularning talabalarni o‘quv materiallarini qabul
qilish, ma’nosini anglash, esda qoldirish, ularni qayta-qayta takrorlash imkoniyati mavjudligi kabi
jihatlarini ko‘rsatish mumkin. Bundan tashqari bu metodika talabalarni o‘qishga nisbatan
emotsional yondoshishini rivojlantiradi va ularni ko‘p kuch sarf qilmasdan o‘quv materialini
o‘zlashtirishga erishishini ta’minlaydi. Bu sarflarni an’anaviy o‘qitish va yangi metodika bilan
taqqoslab ko‘rsatamiz.
An’anaviy o‘qitish metodikasida o‘quv materiallari asosan matn va formulalar ko‘rinishida
foydalanib, ularni bevosita o‘qitish jarayonida namoyish qilish imkoniyati deyarli mavjud emas.
Bunday ko‘rinishda berilayotgan o‘quv materiallarini o‘zlashtirish talaba tomonidan
asosan ketma-ket ravishda qabul qilinadi, shu sababli ularni o‘zlashtirish va esda qoldirish juda
sust bo‘ladi.
Elektron qo‘llanmalar ma’ruza mazmunini boyitish va yangi materiallar bilan to‘ldirishga
imkoniyat yaratadi. Elektron qo‘llanmalarning yaratilishi, ularning o‘quv jarayoniga qo‘llanilishi
ta’lim muassalarida elektron kutubxonalar yaratishni taqazo etadi. Bundan ko‘rinib turibdiki ta’lim
muassalarida yagona katalog tizimiga ega bo‘lgan kutubxonalarning paydo bo‘lishi va lokal
tarmoqning yaratilishi kutubxonalarga bog‘liq muammolarning yechilishi bilan bir qatorda ular
faoliyatining samaradorligini oshirishga va muvofiqlashtirishga olib keladi.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1130
Elektron qo‘llanmalarni oliy ta’lim tizimida qo‘llash va o‘qitish talabalar bilimini nazorat
qilishni zamonaviy axborot texnologiyalari bazasida olib borishni ko‘zda tutib quyidagi talablar
asosida amalga oshiriladi:
-
ma’ruza kurslari:
- mustaqil ishlash uchun topshiriqlar:
- mustaqil ishlash uchun uslubiy ko‘rsatmalar:
- bilimni avtomatlashtirilgan tekshirish tizimlari e’tiborga olingan.
Ma’ruza matni o‘qituvchilar tomonidan tayyorlanib, unga:
- kurs dasturi:
- kursning texnologik xaritasi:
- joriy, oraliq va yakuniy baholashlar:
- asosiy va qo‘shimcha adabiyotlar:
- to‘liq ma’ruza matni:
- bo‘laklarga, ya’ni boblarga bo‘lingan mavzular ketma-ketligi:
- tayanch iboralardan iborat ma’lumotlar kiritilgan.
Ma’ruza matnlari sarlavhalar, qism sarlavhalar, ta’riflar, kalit so‘zlar, grafik materiallar
ajratilib ko‘rsatiladi.
Elektron qo‘llanmalar asosida o‘qitish jarayonida:
- aniq predmetni kompyuter asosida o‘qitish:
- ma’ruza matnlarni tahrirlash:
- o‘tkazilgan nazoratlar natijalarining tahlili asosida, ma’ruza matnlarini bayon etish
uslubini yaxshilash:
- axborot texnologiyalari asosida yaratilgan animatsiya vositalaridan foydalanish
imkoniyatlarga ega bo‘ladi.
Elektron qo‘llanmalar bilan ishlaydigan o‘qituvchilar:
- ma’ruza matnlari, amaliyot bilan bog‘liq topshiriqlarni tuzish;
- uslubiy ko‘rsatmalar, nazorat variantlari va topshiriqlarni tuzish;
- ishchi dastur va texnologik xaritani tuzish;
- bilimlarni o‘zlashtirish bo‘yicha natijalarni tahlil qilish;
- ma’ruza matnlarini tahrirlash;
- har bir mavzu bo‘yicha dinamik ko‘rinishda ifodalangan jarayonlarning animatsiyalarini
tasavvur qilish;
- mustaqil ishlar bo‘yicha talabalarga nazariy va amaliy topshiriq bo‘yicha maslahatlar
berishni tashkil qilish;
- o‘zlashtirilishi murakkab bo‘lgan mavzular bo‘yicha talabalar bilan suhbat o‘tkazish
mumkin.
Mazkur talablarga muvofiq elektron qo‘llanmalar asosida dars jarayonini tashkil qilish
pedagog o‘qituvchilarning yumushini osonlashtirish, o‘quv jarayonini boshqarish, uning
samaradorligini yanada ko‘tirishi bilan bir qatorda ta’lim muassasasi rahbariyatiga quyidagi
imkoniyatlarni yaratadi[4]:
- talaba, guruh, mutaxassisliklar bo‘yicha test natijalarini ko‘rib boorish va ularning
o‘zlashtirish darajasiga baho berish;
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1131
- o‘qituvchilarning ma’ruza matnlari va boshqa mustaqil ishlarga mo‘ljallangan
materiallarni tayyorlash sifatiga baho berish;
- multimedia vositalari asosida vosita ishlarini bajarish uchun kompyuterda
modellashtirilgan virtual stendlar joriy etish;
- kursni o‘zlashtirish bo‘yicha uslubiy materiallarni tayyorlash uchun takliflar ishlab
chiqish.
Oliy ta’lim tizimida elektron kutubxona yaratish bugungi kunning dolzarb masalalardan
bo‘lib, u quyidagi talablar asosida amalga oshiriladi:
- yagona elektron katalog tizimiga ega bo‘lgan virtual kutubxona yaratish;
- internet tarmog‘i orqali oliy ta’lim tizimida elektron kutubxona faoliyatini ishga
tushirish;
- oliy ta’lim tizimida elektron kutubxonalararo axborot almashinishini ta’minlash;
- Internet tarmog‘i orqali umumjahon elektron tizimiga kirish;
Virtual kutubxona
– bu o‘quv materiallari elektron nusxada chop etilgan yagona katalog
tizimiga ega bo‘lgan elektron kutubxonadir. Elektron kutubxonadagi o‘quv materiallarini tarmoq
tizimi imkoniyatlaridan foydalanib o‘qish mumkin. Elektron kutubxonadan yoki boshqa
manbalardan tarmoq tizimi yordamida materiallarni olib o‘qish –
virtual o‘qish
deb yuritiladi.
Masofadan o‘qitish tizimini o‘quv materiallarini axborot zaxirasini tashkil qilishda
elektron qo‘llanmalarning o‘rni beqiyosdir.
Talabalarning fikrlash faoliyatini AT lari yordamida ko‘rsatmali tashkil qilishda uch asosiy
vazifani bajarish lozim. Birinchi vazifa – ko‘rsatmali qurol asosida o‘rganilayotgan narsa yoki
hodisaning original obrazini yaratish; ikkinchi ko‘rsatmali qurolning yuzini talabalarning
muayyan maqsad bilan kuzatishini tashkil etish; uchinchi vazifa-nazariy bog‘liqlik va mazmuniga
mos tushunchalarni hosil qilish yoki o‘quv vazifalarni bajarish jarayonida obrazdan mohirona
foydalanib uning mazmunini ifodalovchi harakat kiritish va tushuntirishdir. Bundan ko‘rinib
turibdiki barcha ta’lim metodlaridagi og‘zaki tushuntirish, ko‘rsatmali va amaliy metodlarga xos
xususiyatlarni AT lari yordamida o‘quv materiallarini obrazlar ko‘rinishida birvarakayiga
ifodalash orqali amalga oshirish mumkin ekan. Bu degan so‘z ta’lim metodlarini birgalikda amalga
oishirilishi talabalarning o‘quv materiallarining o‘zlashtirishini oshirishga, tushunchalar
ko‘rinishida fikr-mulohaza yuritishiga va aqliy o‘sishiga zamin yaratadi.
REFERENCES
1.
Qurbonov P. Ataxonov S., Sharofiddinov S. MASOFAVIY TA’LIMNI TASHKIL
ETISHNING USLUBIY ASOSLARI //Евразийский журнал математической теории и
компьютерных наук. – 2022. – Т. 2. – №. 13. – С. 43-47.
2.
Pahlavon Q. TIBBBIYOTDA MASOFAVIY TA’LIMNI TASHKIL ETISHNING
MAQSAD VA VAZIFALARI //GERMANY SCIENTIFIC REVIEW OF THE
PROBLEMS AND PROSPECTS OF MODERN SCIENCE AND EDUCATION. – 2022.
– Т. 1. – №. 2. – С. 24-28
3.
Qurbonov
P.
Xoldarova
G.,
Rasulova
F.
TIBBIYOTDA
KOMPYUTER
TOMOGRAFIYASI VA UNDAN SAMARALI FOYDALANISH //Наука и инновация.
– 2023. – Т. 1. – №. 2. – С. 35-39.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1132
4.
Mirzakarimov B., & Qurbonov P. (2023). TIBBBIYOTDA MASOFAVIY TA’LIMNI
TASHKIL
ETISHNING
DIDAKTIK
TA’MINOTINI
YARATISH
TEXNOLOGIYALARI. Research and Implementation. извлечено от https://fer-
teach.uz/index.php/rai/article/view/745
5.
Qurbonov P., Minavarjonov, S., & Raxmonaliyeva, F. (2023). TIBBIYOT
XODIMLARINI MASOFADAN O’QITISHDA AVTOMATLASHGAN DIDAKTIK
TA’MINOTNING UMUMIY TUZILISHI. Евразийский журнал математической
теории
и
компьютерных
наук, 3(3),
52–55.
извлечено
от
academy.uz/index.php/EJMTCS/article/view/11562
6.
www.fjsti.uz
5.
6.
https://dist.edu.uz
