ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 12 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
249
KARL MARKS VA SINFLAR NAZARIYASINING SPORT MADANIYATI HAQIDAGI
FIKRLARI
Axrorjon Nuriddinov
Osiyo Xalqaro Universiteti
Jismoniy madaniyat kafedrasi o’qituvchisi
Email:
nuriddinovaxrorjonbahodirugli@oxu.uz
https://dоi.оrg/10.5281/zenodo.10320828
Annotatsiya.
19-asr; Bu texnologiya, fan, siyosat va intellektual jihatlardagi jadal
rivojlanish davri. O‘sha davrda tafakkur olamiga salmoqli hissa qo‘shgan mutafakkirlardan biri
tarixni dialektik materialistik talqinga asoslangan iqtisodiy va ijtimoiy dunyo qarashga ega
bo‘lgan Karl Marksdir. Ma'rifat davrining izlarini o'zida mujassam etgan Marks; Oʻz davrining
turli qarashlari taʼsirida oʻziga xos tafakkur tizimini yaratdi. Ijtimoiy sohada ham, iqtisodiy
sohada ham ko'p hissa qo'shgan Marksning muhim hissalaridan biri bu sinflar nazariyasidir.
Ijtimoiy tabaqalanish masalasi; U Marks, Engels, Veber va Dyurkgeym kabi ko'plab sotsiologlar
tomonidan o'rganilgan va sharhlangan. Ijtimoiy tabaqalanishning ijtimoiy hayotda turlicha aks
etishi uning ta’sirini har kuni turli sohalarda ko‘rish imkonini beradi. Bunday mulohazalardan
biri sportdir. Sport ijtimoiy hayotning har bir burchagida, ham havaskor, ham professionalda o'z
ta'sirini sezishi bilan keng auditoriyani o'ziga jalb qiladi; U nafaqat shaxslar, balki davlatlar
qonunlariga ham kiritilgan va xalqaro miqyosda siyosat quroli sifatida foydalaniladi.Ushbu
tadqiqotda; Marksning intellektual tizimida muhim o‘rin tutgan tarixiy materializm, infratuzilma-
ustki tuzilma munosabatlari, ishlab chiqarish munosabatlari, begonalashuv va sinf tushunchalari
alohida sarlavhalar ostida ko‘rib chiqilishiga harakat qilinib, ularning aksi va sport hodisasiga
ta’siri nurda ko‘rib chiqiladi. ijtimoiy tabaqalanish va ijtimoiy sinf tushunchalari adabiyotlarni
tekshirish modelidan foydalangan holda baholanadi.
Yakunida; Farqlarning ierarxik tartiblanishi sifatida tavsiflangan tabaqalanish
tushunchasi; Daromad darajasi, ijtimoiy muhit, madaniyat va jismoniy muhit kabi omillar va
ularning sport faoliyatiga ta'siri bilan bog'liqligi aniqlandi. Zamonamizning ajralmas ijtimoiy
jihati bo'lgan sportga ham bu tushunchalar katta ta'sir ko'rsatadi. Odamlarning daromad
darajasiga qarab turli tarmoqlar yuzaga keladi va madaniy bosim natijasida ularning sport bilan
shug‘ullanishga bo‘lgan ishtiyoqi cheklanadi yoki ular ma’lum bir tarmoqlar bilan cheklanadi.
Yana jismoniy muhit va yashash joyining tabiiy sharoiti ham sport va sport tarmoqlarini tanlashga
ta'sir qiladi.
Kalit so'zlar:
Karl Marks, Sinflar nazariyasi, tabaqalanish, sport.
KARL MARX AND THE THOUGHTS OF CLASS THEORY ON SPORTS
CULTURE
Abstract.
19th century; This is a period of rapid development in technology, science,
politics and intellectual aspects. One of the thinkers who made a significant contribution to the
world of thought at that time was Karl Marx, who had a view of the economic and social world
based on a dialectical materialist interpretation of history. Marx, who embodies the traces of the
Age of Enlightenment; Under the influence of different views of his time, he created a unique
system of thought. One of the important contributions of Marx, who made many contributions in
both the social and economic fields, is the theory of classes. The issue of social stratification; It
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 12 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
250
has been studied and commented on by many sociologists such as Marx, Engels, Weber and
Durkheim. The different reflection of social stratification in social life makes it possible to see its
influence in different areas every day. One such consideration is sports. Sport appeals to a wide
audience as it affects every corner of social life, both amateur and professional; It is included in
the laws of not only individuals, but also states and is used as a political tool at the international
level. In this study; Historical materialism, infrastructure-superstructure relations, production
relations, alienation and class concepts, which have an important place in Marx's intellectual
system, are tried to be considered under separate headings, and their reflection and influence on
the sports event is considered in the light. the concepts of social stratification and social class are
evaluated using a literature review model.
At the end of; The concept of stratification, described as a hierarchical arrangement of
differences; Factors such as income level, social environment, culture and physical environment
and their influence on sports activities were determined. Sport, which is an indispensable social
aspect of our time, is also greatly influenced by these concepts. People have different industries
depending on their income level and cultural pressures can limit their interest in sports or limit
them to certain industries. Moreover, the physical environment and the natural conditions of the
place of residence also affect the choice of sports and sports networks.
Keywords:
Karl Marx, Class theory, stratification, sport.
КАРЛ МАРКС И ВЗГЛЯДЫ КЛАССОВОЙ ТЕОРИИ НА СПОРТИВНУЮ
КУЛЬТУРУ
Аннотация
.
19 век; Это период быстрого развития технологий, науки, политики и
интеллектуальных аспектов. Одним из мыслителей, внесших значительный вклад в
мировоззрение того времени, был Карл Маркс, имевший взгляд на экономический и
социальный мир, основанный на диалектико-материалистическом понимании истории.
Маркс, воплощающий в себе следы эпохи Просвещения; Под влиянием различных взглядов
своего времени он создал уникальную систему мышления. Одним из важных вкладов
Маркса, который внес большой вклад как в социальную, так и в экономическую области,
является теория классов. Проблема социального расслоения; Ее изучали и комментировали
многие социологи, такие как Маркс, Энгельс, Вебер и Дюркгейм. Различное отражение
социального расслоения в общественной жизни позволяет каждый день видеть его влияние
в разных сферах. Одним из таких соображений является спорт. Спорт привлекает
широкую аудиторию, поскольку он затрагивает все аспекты общественной жизни, как
любительской, так и профессиональной; Оно включено в законы не только отдельных лиц,
но и государств и используется как политический инструмент на международном уровне.
Исторический материализм, отношения инфраструктура-надстройка, производственные
отношения, отчуждение и классовые концепции, занимающие важное место в
интеллектуальной системе Маркса, пытаются рассматриваться в отдельных рубриках, а
их отражение и влияние на спортивное событие рассматриваются в свете. концепции
социальной стратификации и социального класса оцениваются с использованием модели
обзора литературы.
В конце; Концепция стратификации, описываемая как иерархическое расположение
различий; Были определены такие факторы, как уровень дохода, социальная среда,
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 12 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
251
культура и физическая среда и их влияние на спортивную деятельность. Спорт, который
является незаменимым социальным аспектом нашего времени, также находится под
сильным влиянием этих концепций. Люди занимаются разными видами деятельности в
зависимости от уровня дохода, и культурное давление может ограничить их интерес к
спорту или ограничить их интересом к определенным отраслям. Более того, на выбор
занятий спортом и спортивными сетями влияет также физическая среда и природные
условия места проживания.
Ключевые слова:
Карл Маркс, Классовая теория, стратификация, спорт.
Kirish
18-19-asrlar insoniyat tarixi buyuk oʻzgarishlarni boshdan kechirgan davrdir. Ayniqsa, 19-
asr. Bu texnologiya, sanoat, fan, siyosat va hatto talablar juda tez o'zgarib turadigan notinch davr.
Bunday holda, nafaqat jismoniy yashash sharoitlari o'zgaradi; Jismoniy yashash sharoitlari bilan
birga fikr dunyosi ham o'zgardi. O‘zgarib borayotgan va tobora og‘irlashib borayotgan turmush
sharoitlarida ulg‘aygan Marks o‘ziga salbiy ta’sir ko‘rsatgan turmush sharoitlariga befarq qolmadi
va bu davr sharoitlarini tayyorlagan ijtimoiy o‘zgarishlarni tahlil qildi va bu sharoitlarning qanday
o‘zgarishi mumkinligini tanqid qildi.
Marksizm va Marksni tushunish uchun uning davrining intellektual va ijtimoiy
dinamikasini bilish uning nazariya va fikrlarini tushunishda muhim qadamdir.Bizning
tadqiqotimizda birinchi navbatda Marks ulg‘aygan muhit va uning ilmiy hayoti haqida so‘z
yuritiladi. Karl Marks g‘oya va qarashlarida, shubhasiz, ma’rifat davrining buyuk izlari bor.
Bundan tashqari, 19-asr taraqqiyot va oʻzgarishlar muhitida Fransiya inqilobi, sanoat inqilobi kabi
muhim tarixiy jarayonlar natijasida vujudga kelgan kapitalizmning Marks haqidagi akslariga
qisqacha toʻxtalib oʻtishga harakat qilindi. Tadqiqotda Marksning intellektual tizimida muhim
o'rin egallagan tarixiy materializm, infratuzilma-ustqurma aloqasi, sinf tushunchasi va ishlab
chiqarish munosabatlari ko'rib chiqilishiga harakat qilindi. Karl Marksning ilmiy va falsafiy
hissalarini bir qolipda ko'rib chiqish adolatsizlik bo'lar edi. Ijtimoiy olim, faylasuf, iqtisodchi va
tarixchi sifatida Marks o'z asarlari bilan ko'plab sohalarga hissa qo'shgan.
Utopik sotsialistlardan boshlab, bir tomondan, Marks, Engels va ularning izdoshlari bilan
kelgan sotsiologiyaga ziddiyatli yondashuv; Boshqa tomondan, Dyurkgeym, Veber va ularning
izdoshlari kabi biz murosaga keltiruvchi deb atashimiz mumkin bo'lgan sotsiologik
yondashuvlarning barchasi qanday nuqtai nazardan qarashidan qat'i nazar, ijtimoiy tabaqalanish
masalasiga ahamiyat berishlari ko'rinib turibdi. Biroq, tabaqalanish tushunchasi muhokama
qilinadigan har bir nuqtada u bilan birga sinf tushunchasini ham tekshirish kerak. Ayrim
sotsiologlar qatlam va sinfni sinonimik atamalar deb hisoblaydilar; Ko'rinib turibdiki, ba'zilar
sinfni qatlamlarni o'z ichiga olgan kengroq ma'noda ishlatishadi. Ba'zi sotsiologlar qatlamlarni
universal, sinflarni esa ushbu universal hodisaning maxsus shakli sifatida ko'rishga moyildirlar.
Ijtimoiy tabaqalanish ijtimoiy hayotda son-sanoqsiz ko‘rinishlarga ega bo‘lib, o‘tmishda
bo‘lgani kabi bugungi kunda ham ijtimoiy hayotda yaqqol namoyon bo‘lib, yangi miqyos kasb
etayotganini ko‘ramiz. Bunday mulohazalardan biri sportdir. sport; Ma'lumki, u bugungi kunda
hayotning bir qismiga ta'sir ko'rsatdi - havaskorlikdan professionalgacha yoki ommaviy sportdan
elita sportigacha, bu erda bosma ommaviy axborot vositalari eng yuqori tirajga ega va televizorlar
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 12 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
252
eng yuqori reytingga ega yoki turli xil nashrlarni to'ldirish darajasida tomosha hajmiga ega bo'ldi.
stadionlar. Ko‘rinib turibdiki, sport keng ommani o‘rab turgan, turli xil obrazlarni taqdim etuvchi
hodisa sifatida o‘zining rang-barangligi va ijro uslubini kundan-kunga turli o‘lchamlarga olib
bormoqda. Shubhasiz, jamiyatdagi turli ijtimoiy qatlamlar bu hodisada o'zgarishlarni namoyon
etishini ko'rish mumkin.
Karl Marks
Karl Marks 1818 yil 5 mayda Germaniyaning Trier shahrida tug‘ilgan. Trier shahri
Germaniyaning iqtisodiy va siyosiy jihatdan eng rivojlangan va eng qadimgi mintaqasi bo'lgan
Reyn shtatida joylashgan. Uning otasi advokat Geynix Marks. ''Ota Marks yahudiy bo'lib,
Germaniyada yahudiylar duch kelgan zulmdan qutulish uchun o'g'li tug'ilishidan sal avval
iudaizmdan voz kechib, lyuteran nasroniy sektasiga qo'shilgan.'' Uning onasi Genriette Pressburg
gollandiyalik. Karlning to'qqiz akasi bor: uchta aka-uka va besh opa-singil. U 1830 yilda Trien
o'rta maktabini boshlagan. U do'stlari orasida o'rtacha talaba edi. 1835 yilda Bonn universitetiga
o'qishga kirdi. U huquq fakultetida o'qiyotgan edi. Marks bu yerda ikki yil huquq fakultetida
o‘qigan va keyin Berlin universitetiga o‘tgan. Bu yerda u huquqshunoslikdan tashqari tarix, san’at
tarixi va tillarni ham o‘rgangan.
1837 yil Hegel o'z falsafasi bo'yicha jiddiy tadqiqotlar olib borgan yil bo'ldi. Gegel
idealizmiga qarama-qarshi boʻlgan Marks oʻzining doktorlik dissertatsiyasi sifatida Demokrit va
Epikurning “Natural falsafa” mavzusini tanladi. U tezis muqaddimasida mutafakkirlarning
Gegelning bu falsafadan bexabarligi bu tanlovda muhim rol o‘ynaganligini ta’kidlagan.1883-yil
14-martda olamdan o‘tgan Karl Marksni o‘z g‘oyalari bilan ma’lum bir qolipga solish o‘rinli
bo‘lmaydi. va ishlaydi. Aytish mumkinki, Marks jurnalist, sotsiolog, siyosatchi, faylasuf,
iqtisodchi, tarixchi, ziyoli va ayni paytda inqilobchi edi.
Karl Marks o'sgan siyosiy muhit va unga ta'sir qilgan ismlar
Marksning intellektual tuzilishini shakllantirishda muhim rol o‘ynagan unsurlarni sanab
o‘tadigan bo‘lsak, ular ma’rifatparvarlik ratsionalizmi, gumanizmi va radikal fransuz
ma’rifatparvarligining ilmiy materializmi deyishimiz mumkin. Bu yerda fransuz inqilobi va unga
munosabat, romantizm, nemis millatining tarixi va nemis birligini yaratish masalalari birinchi
o‘ringa chiqadi. Bularni to‘ldiruvchi va qamrab oluvchi qatlamda 19-asr shakllanishiga yaxlit
ta’sir ko‘rsatgan ma’rifatparvarlik falsafasining ta’siri, zamonaviy jamiyatni belgilash va
qonuniylashtirishga urinishlar bor.
Marksning ilk asarlaridan boshlab kapitalizm ijtimoiy tanqid markazida bo‘ldi. Marks
“Kapital”ning birinchi jildida kapitalistik ishlab chiqarish jarayonini, ikkinchi jildda “aylanish
jarayoni”ni, uchinchi jildda esa kapitalizmni bir butun sifatida, birinchi va ikkinchi jildlardagi
dalillarni bir butun sifatida ko‘rib chiqadi. Kapitalistik axloqning eng qattiq tanqidi ushbu uchinchi
kitobda topilgan. Qo‘lda ishlab chiqarish bosqichidan mexanizatsiyalashgan ishlab chiqarish
bosqichiga o‘tishi bilan ortiqcha ishlab chiqarish shiorini o‘ziga havola qilib olgan qo‘shimcha
qiymatni ekspluatator kapitalistik mentalitet inson omilini ko‘rmadi, chunki u o‘zining barcha
moddiy kuchini foydani oshirishga qaratgan. Mehnatni ekspluatatsiya qilish darajasi va
qo'shimcha mehnat miqdori va o'zlashtiriladigan qo'shimcha qiymat, ayniqsa, ishchi kuchining
kengayishi va mehnatning intensivlashuvi bilan ortadi. Marksga ko'plab faylasuflar va ijtimoiy
islohotchilar ta'sir ko'rsatdi, ammo ularning eng muhimi Gegel edi.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 12 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
253
Karl Marks va tarixiy materializm
Materializm juda qadimiy tarixga ega. Biroq, bugungi materializmning asosiy manbai
hisoblanishi mumkin bo‘lgan antik materializm tushunchasi bilan ma’rifat davrigacha bo‘lgan
materializmni tushunish o‘ziga xos xususiyatlarga ega. Materializm materiyani ontologiyada
oʻzgarmas, faol va dinamik tamoyil va substansiya sifatida qabul qiluvchi va ruh va gʻoya kabi
ruhiy substansiyalarni shu substansiyaning koʻrinishi deb daʼvo qiladigan yoki ularni inkor etuvchi
maktablar maʼnosiga ega.
Dialektika so'zi ko'plab mutafakkirlar tomonidan qo'llanilgan. Aflotun, Aristotel, Plotin,
Gegel, Engels, Marks, Lenin asosiylari. Marks 1845-1846 yillarda yozilgan “German mafkurasi”
va “Feyerbax haqidagi tezislar” nomli asarlarida mafkura tahlilini yanada aniqroq ochib berdi. U
tarixiy materialistik qarashni barpo etgan bu davrda ham ijtimoiy munosabatlar tadqiq qilinadi,
ham bu ijtimoiy munosabatlarda yuzaga keladigan sinfiy tengsizliklar g‘oyalar olamidagi
o‘zgarishlar bilan bog‘lanadi. Marks bu asarlari bilan falsafiy gumanizm va mavhum
insonshunoslikdan butunlay voz kechdi va asosiy e’tiborni ijtimoiy munosabatlar va moddiy
asosga qaratdi. Tarixiy materializm bugungi kungacha mavjud bo'lgan ijtimoiy muammolarning
sabablarini tushunishga harakat qiladigan va ularga javob beradigan nazariya bo'lgani uchun uzoq
vaqtdan beri amal qiladi va qabul qilinadi.
Sinf va ishlab chiqarish munosabatlari tushunchasi
Marks “erkinlik” va “universallashtirish” atamalariga katta ahamiyat bergan bo‘lsa-da,
xalqaro tuzumda sinflar kurashi va iqtisodiy omillarning hukmronligini ta’kidlagan.Marksistik
yondashuvda sinf hodisasi ikki xil ko‘rinishda muhokama qilinib, tushuntirilishiga harakat
qilinadi. yo'llari. Marks kapitalizm jamiyatni ikki xil guruhga bo'lganligini ta'kidlagan; Bularning
birinchisi o'z kapitali va ishlab chiqarish vositalariga ega bo'lmagan ishchilardir. Ikkinchisi
burjuaziya, boshqacha aytganda kapitalistik sinf. Ular ishlab chiqarish vositalarining egalari va
ishchilarning boshliqlaridir. Bu farqda jamiyatdagi ishlab chiqarish usuli ijtimoiy munosabatlar
shaklini ochib beradi. Ishlab chiqarish usuli ko'proq foyda olish instinktini qondiradigan va bu
foyda bir-biriga hukmronlik qilish vositasiga aylangan jamoalarda; individualizm, raqobat va
tabiiy oqibat sifatida xudbinlik hissi yaqqol namoyon bo'ladi. Mexanik insonni yaratishni maqsad
qilgan kapitalistik tushunchani tanqid qiluvchi marksistik tafakkur uslubida insoniyat xaritasini
ishlab chiqarish vositalariga ega bo‘lganlar tuzadi, deyiladi. bu tuzumda mexanizatsiya va
ekspluatatsiyaga mahkum boʻlsa, bu ilonni dumidan tashlab, hamma teng boʻladigan tizim va
tartibga yetishi kerak.
Infratuzilma-ustqurma munosabatlari
Marksning fikricha, ayniqsa, kapitalistik jamiyatdagi iqtisodiy infratuzilma, ya’ni ishlab
chiqaruvchi kuchlarning holati va tarkibi hamda ishlab chiqarish vositalariga egalik shu
jamiyatning tuzilishi va umumiy o‘rnatilishini belgilaydi. Bu jamiyatda amal qiladigan qonunlar,
siyosiy tashkilot va munosabatlar, san'at, fan, axloq, din va hattoki tafakkur tizimlari iqtisodiy
infratuzilma tomonidan belgilanadigan ustki tuzilmaviy hodisa va shakllanishlardir. Bularning
hech birini aniq ijtimoiy sharoitlardan mustaqil ravishda ko'rib chiqish va tekshirish mumkin emas.
Marks «Siyosiy iqtisod tanqidiga qo‘shgan hissasi» asarida ko‘rib chiqilayotgan mafkuraviy
zaminning infratuzilma-ustqurma doirasida shakllanishi va tavsifini muhokama qildi.
Sportdagi sinfiy munosabatlar va ijtimoiy
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 12 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
254
Tabakalanishning ta'siri Ijtimoiy tabaqalanishni odamlar o'rtasidagi turli turmush tarzi yoki
bu turmush tarzidan kelib chiqadigan tengsizlik asosidagi farqlar deb ta'riflash mumkin.Bugungi
kunda rivojlangan kapitalistik jamiyatlarning tabaqalanish tizimi bo'yicha olib borilgan
tadqiqotlar, odatda, sinfiy bo'linishlar va tengsizliklar hukmron bo'lgan ijtimoiy tartibni aniqlaydi.
Ushbu ijtimoiy tuzumda sinfiy hokimiyatning uchta asosiy manbai mavjud: mulkka egalik,
litsenziya va jismoniy mehnat kuchi, bu uch tabaqaviy tuzilishga olib keladi; Bular mulkka
asoslangan dominant/yuqori sinfga, malakaga asoslangan oraliq/o‘rta sinfga va ishchi kuchiga
asoslangan ishchi sinfiga/quyi sinfga mos keladi.
Sportdagi sinfiy munosabatlar va ijtimoiy
Tabakalanishning ta'siri Ijtimoiy tabaqalanishni odamlar o'rtasidagi turli turmush tarzi yoki
bu turmush tarzidan kelib chiqadigan tengsizlik asosidagi farqlar deb ta'riflash mumkin.Bugungi
kunda rivojlangan kapitalistik jamiyatlarning tabaqalanish tizimi bo'yicha olib borilgan
tadqiqotlar, odatda, sinfiy bo'linishlar va tengsizliklar hukmron bo'lgan ijtimoiy tartibni aniqlaydi.
Ushbu ijtimoiy tuzumda sinfiy hokimiyatning uchta asosiy manbai mavjud: mulkka egalik,
litsenziya va jismoniy mehnat kuchi, bu uch tabaqaviy tuzilishga olib keladi; bular mulkka
asoslangan hukmron/yuqori sinfga, malakaga asoslangan oraliq/o‘rta sinfga va ishchi kuchiga
asoslangan ishchi sinfiga/quyi sinfga mos keladi. Ijtimoiy tabaqalanish o’zining tarixiy rivojlanishi
bilan global hodisa sifatida tavsiflanadi.Barcha jamiyatlarda turli sabablarga ko’ra yuzaga
keladigan tengsizliklarni ko’rish mumkin. Ko‘pgina jamiyatlarda, ayniqsa, XIX asr
ma’rifatparvarlik davridan keyin ijtimoiy adolatni ta’minlashga qaratilgan qonun va qoidalar qabul
qilingan bo‘lsa ham, ijtimoiy tengsizliklar turli ko‘rinishda namoyon bo‘ldi.
Ijtimoiy hayot imkoniyatlaridan jismoniy atrof-muhit sharoitlariga qadar ko'plab omillar
samarali bo'lgan bu ko'rsatkichlar qatoriga odamlarning sport odatlari ham kiradi. Jamiyatning
turli qatlamlaridagi shaxslar uchun sportning har xil ma’noga ega bo‘lishi va turli qatlamlarning
turli sport amaliyotlariga qiziqish bildirishi ushbu kompleks tahlilda sport omilining o‘rnini
aniqlash zaruratini tug‘diradi. Sport o'qi bo'yicha ijtimoiy tabaqalanishni o'rganish nafaqat turli
ijtimoiy qatlamlar va sport o'rtasidagi munosabatlarning xilma-xilligini aniqlaydi, balki yangi
sport amaliyotlarini qabul qilish va butun jamiyatga tarqalish jarayonini ham tushuntiradi.
Sport sohasida ko'plab dam olish va madaniyat tadqiqotchilari Burdieu asoslaridan
foydalanganlar.Burdieu nazariy asoslari; Bu madaniy iste'mol va turmush tarzi madaniy
amaliyotlarda farqlarni keltirib chiqarishi haqidagi g'oyani ta'kidlaydi. Bourdieu ijtimoiy
ierarxiyani ta'kidlab, yuqori ijtimoiy mavqega ega bo'lgan shaxslar sport bilan shug'ullanishini
ta'kidlaydi va hokazo. U bu sohalarda ko'proq madaniy kapitalga ega bo'lishi mumkinligini
ta'kidladi. Bu holatni nisbatan yuqori ijtimoiy mavqega ega bo'lgan shaxslarning ma'lum bir
iqtisodiy darajada bo'lishi va ko'proq vaqt sarflashi yoki bo'sh vaqtlardan biri bo'lgan sportga
ahamiyat berishi bilan izohlash mumkin.
Xulosa
Sport va ijtimoiy sinf tushunchalari ko'plab tadqiqotlarda birgalikda muhokama qilingan
va shunga o'xshash natijalarga erishilgan. Ta'sirini jamiyatning har bir nuqtasida ko'rishimiz
mumkin bo'lgan ijtimoiy sinf farqlari sportga yo'naltirilgan baholashlarga ta'sir qiladi. Tanlangan
sport tarmog'i va sport imkoniyatlari kabi ko'plab masalalarda sinfga asoslangan farqlar ham
sportdagi o'z aksini ko'rsatadi. Shaxslarning sport faoliyatidagi ishtiroki va imkoniyatlari ijtimoiy
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 12 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
255
davlat tushunchasi bilan ma'muriy hokimiyatlar tomonidan rag'batlantirilsa-da, ijtimoiy sinf
farqlari ko'plab mamlakatlarda sport bilan shug'ullanish va sport ehtiyojlariga ta'sir qiladi, deb
aytish mumkin.
REFERENCES
1.
Akhrorjon Nuriddinov. (2023). A STUDY OF THE AGGRESSIVE STATUS OF
FOOTBALL FANS.
American Journal Of Social Sciences And Humanity
Research
,
3
(11), 73–80. https://doi.org/10.37547/ajsshr/Volume03Issue11-10
2.
Bahodir o‘g‘li, N. A. (2023). YEVROPA MAMLAKATLARIDA YUQORI
MALAKALI FUTBOLCHI VA MURABBIYLARNI TEXNIK TAKTIK
HARAKATLARINI TADBIQ QILISH METODIKASI.
THEORY AND ANALYTICAL
ASPECTS OF RECENT RESEARCH
,
2
(14), 187-189.
3.
Nuriddinov, A., Sayfiyev, H., & Sirojev, S. . (2023). WHY FOOTBALL IS THE FIRST
SPORT THAT COMES TO MIND TODAY.
Modern Science and Research
,
2
(9), 200–
https://inlibrary.uz/index.php/science-research/article/view/24104
4.
Nuriddinov, A. (2023). THE ROLE OF FAIR PLAY IN PHYSICAL
EDUCATION.
Modern Science and Research
,
2
(10), 244–250. Retrieved from
https://inlibrary.uz/index.php/science-research/article/view/24327
5.
Bahodir o'g'li, N. A. (2023). NIMA UCHUN FUTBOL BUGUNGI KUNDA SPORT
DEB ATALGANIDA BIRINCHI NAVBATDA AQLGA KELADI.
6.
Nuriddinov Axrorjon Bahodir o’g’li, (2023) Futbol zo'ravonligi, fanatizm va millatchilik
International journal of scientific researchers 2(1), 451-456.
7.
Azamat Orunbayev, (2023) NONUSHTANİNG MASHQ BAJARİSHGA TA'SİRİ.
International journal of scientific researchers 2(2), 3-6.
8.
Azamat Orunbayev. (2023). USING TECHNOLOGY IN A SPORTS
ENVIRONMENT.
American Journal Of Social Sciences And Humanity Research
,
3
(11),
39–49.
https://doi.org/10.37547/ajsshr/Volume03Issue11-07
9.
Azamat Orunbayev. (2023). FITNES VA SOG’LOMLASHTIRISH BO’YICHA
MURABBIYLIK YO`NALISHIGA KONTSEPTUAL YONDASHUV.
Research Focus
International
Scientific
Journal
,
2
(8),
23–28.
Retrieved
from
https://refocus.uz/index.php/1/article/view/431
10.
Azamat Orunbayev. (2023). PANDEMIYA DAVRIDA MOBIL SOG’LIQNI SAQLASH
VA FITNES DASTURLARI (PROGRAM).
Research Focus International Scientific
Journal
,
2
https://refocus.uz/index.php/1/article/view/414
11.
Yarasheva Dilnoza. (2023). SPORTS, CULTURE AND SOCIETY.
American Journal Of
Social Sciences And Humanity Research
,
3
(11), 152–163.
https://doi.org/10.37547/ajsshr/Volume03Issue11-17
12.
Yarasheva Dilnoza. (2023). FOCUS ON AEROBIC (LI) TYPE OF MOTOR ACTIVITY
BASED ON FITNESS PROGRAMS. American Journal Of Social Sciences And Humanity
Research, 3(11), 81–90.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 12 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
256
13.
Yarasheva Dilnoza. (2023). METHODS OF ORGANIZING NON-TRADITIONAL
FITNESS CLASSES.
American Journal Of Social Sciences And Humanity
Research
,
3
(11), 61–72. https://doi.org/10.37547/ajsshr/Volume03Issue11-09
14.
Yarasheva Dilnoza Ismail Qizi. (2023). TECHNICAL AND TACTICAL SKILLS IN
SPORTS.
American Journal Of Social Sciences And Humanity Research
,
3
(10), 105–116.
https://doi.org/10.37547/ajsshr/Volume03Issue10-16
15.
Yarashova, D. (2023). THE IMPACT OF PLAYING SPORTS IN EARLY CHILDHOOD
ON SOCIAL DEVELOPMENT.
Modern Science and Research
,
2
(10), 230–234. Retrieved
https://inlibrary.uz/index.php/science-research/article/view/24325
16.
Ярашева, Д. (2023, April). ФИТНЕС КАК ОЗДОРОВИТЕЛЬНАЯ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ.
In
Proceedings of International Conference on Modern Science and Scientific Studies
(Vol.
2, No. 4, pp. 278-283).
17.
Yarasheva,
D.
(2022).
BOLALARDA
MASHQ
QILISHNING
AHAMIYATI.
PEDAGOGS jurnali
,
19
(1), 139-142.
18.
Ярашева,
Д.
(2023).
СТИЛИ
ОРГАНИЗАЦИИ
НЕТРАДИЦИОННЫХ
ОЗДОРОВИТЕЛЬНЫХ ЗАНЯТИЙ.
ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И ИННОВАЦИОННЫЕ
ИДЕИ В МИРЕ
,
19
(5), 6-10.
19.
Yarashova, D. (2023). STRENGTH TRAINING AND STRENGTH TRAINING IN
CHILDREN.
Modern Science and Research
,
2
(9), 211-215
20.
Sirojev Shoxrux. (2023). BEHAVIORAL CHARACTERISTICS, PRINCIPLES AND
WORKING METHODS OF COACHES. American Journal Of Social Sciences And
Humanity Research, 3(11), 50–60. https://doi.org/10.37547/ajsshr/Volume03Issue11-08
21.
Shoxrux, S. (2023). VOLEYBOLDA OTISH TEZLIGI TUSHUNCHASI VA
AHAMIYATI. Новости образования: исследование в XXI веке, 1(11), 913-917.
22.
Sirojev, S. (2023). THE CONCEPT AND İMPORTANCE OF SHOOTİNG SPEED İN
VOLLEYBALL. Modern Science and Research, 2(9), 187-191.
23.
Sirojev Shoxrux. (2023). THE CONNECTION BETWEEN SPORTS AND
LOGIC. American Journal Of Social Sciences And Humanity Research, 3(11), 97–106.
24.
Sirojev Shoxrux. (2023). APPLICATIONS OF SPORT PSYCHOLOGY IN THE
WORLD. American Journal Of Social Sciences And Humanity Research, 3(11), 107–120.
25.
Sirojev, S. (2023). TEACHING ACTIVITIES AND PHILOSOPHY IN PHYSICAL
EDUCATION AND SPORTS. Modern Science and Research, 2(10), 235–243.
26.
Saidova, M. A. (2023). SPORT VA FALSAFANING ALOQASI. SALOMATLIKGA
TA’SIRI.
Educational Research in Universal Sciences
,
2
(10), 288-293.
27.
Ayubovna, S. M., & Xayrullayevich, S. H. (2023). YOSH BOLLALARDA SPORT SPORT
GIMNASTIKASINING PEDAGOGIK O ‘LCHOVLAR NAZARIYASI VA
TASHKILIY–METODIK
ASOSLARINI
TADQIQ
ETISHNING
MAQSADI,
VAZIFALARI.
PEDAGOGICAL SCIENCES AND TEACHING METHODS
,
2
(22), 108-
118.
28.
Saidova, M., & Sayfiyev, H. (2023). CONTENT-IMPORTANCE AND PRINCIPLES OF
PHYSICAL EDUCATION CLASSES.
Modern Science and Research
,
2
(9), 192-199.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 12 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
257
29.
Saidova , M. A. (2023). BO‘SH VAQTDA QILADIGAN SPORTNING STRESS VA
SALOMATLIKGA TA’SIRI.
Educational Research in Universal Sciences
,
2
(11), 294–
http://erus.uz/index.php/er/article/view/3974
30.
Saidova , M. A. (2023). SPORT VA FALSAFANING ALOQASI. SALOMATLIKGA
TA’SIRI.
Educational Research in Universal Sciences
,
2
(11), 288–293. Retrieved from
http://erus.uz/index.php/er/article/view/3973
31.
Ayubovna, S. M. (2023). JISMONIY TARBIYA DARSLARINING MAZMUNI-
AHAMIYATI VA TAMOYILLARI.
32.
Saidova , M. A. (2023). BO‘SH VAQTDA QILADIGAN SPORTNING STRESS VA
SALOMATLIKGA TA’SIRI.
Educational Research in Universal Sciences
,
2
(11), 294–
299. Retrieved from
33.
Saidova Mahbuba Ayubovna. (2023). Physiological Basics of Forming Movement Skills
and Teaching Sports Techniques.
Intersections of Faith and Culture: American Journal
of Religious and Cultural Studies (2993-2599)
,
1
(9), 87–94. Retrieved from
https://grnjournal.us/index.php/AJRCS/article/view/1485
34.
Saidova Mahbuba Ayubovna. (2023). Physical Education And Sports Training Are An
Integral Part Of A Healthy Lifestyle.
American Journal of Public Diplomacy and
International Studies (2993-2157)
,
1
(9), 338–343. Retrieved from
https://grnjournal.us/index.php/AJPDIS/article/view/1564
35.
Hikmatullo Xayrullayevich Sayfiev. (2023). The Place of Gymnastics in A Person’s Life
and the Terms Used in Training.
American Journal of Public Diplomacy and
International Studies (2993-2157)
,
1
(9), 353–359. Retrieved from
https://grnjournal.us/index.php/AJPDIS/article/view/1566
36.
Sirojev, S., Nuriddinov, A., & Sayfiyev, H. (2023). THE CONCEPT AND
İMPORTANCE OF SHOOTİNG SPEED İN VOLLEYBALL.
Modern Science and
Research
,
2
(9), 187-191.
37.
Сайфиев, Х., & Саидова, М. (2023). БАДМИНТОНИСТЫ ФИЗИЧЕСКИЙ
ПОДГОТОВКА И ЕМУ РАЗРАБОТКА МЕТОДЫ.
Инновационные исследования в
науке
,
2
(4), 45-54.
38.
Xayrullayevich, S. H., & Ayubovna, S. M. (2023). BADMINTONCHILAR JISMONIY
TAYYORGARLIGI VA UNI RIVOJLANTIRISH METODIKALARI.
FORMATION OF
PSYCHOLOGY AND PEDAGOGY AS INTERDISCIPLINARY SCIENCES
,
2
(18), 201-
208.
39.
Ayubovna, S. M., & Xayrullayevich, S. H. (2023). YOSH BOLLALARDA SPORT
SPORT GIMNASTIKASINING PEDAGOGIK O ‘LCHOVLAR NAZARIYASI VA
TASHKILIY–METODIK ASOSLARINI TADQIQ ETISHNING MAQSADI,
VAZIFALARI.
PEDAGOGICAL SCIENCES AND TEACHING METHODS
,
2
(22), 108-
118.
40.
Saidova, M., & Sayfiyev, H. (2023). CONTENT-IMPORTANCE AND PRINCIPLES OF
PHYSICAL EDUCATION CLASSES.
Modern Science and Research
,
2
(9), 192-199.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 12 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
258
41.
Sayfiyev , H. X. (2023). SPORT GIMNASTIKASINING PEDAGOGIK O‘LCHOV
USULLARI.
Educational Research in Universal Sciences
,
2
(11), 307–315. Retrieved
http://erus.uz/index.php/er/article/view/3976
42.
Sayfiyev , H. X. (2023). SPORT GIMNASTIKASI ORQALI YOSH BOLALARNING
HARAKAT KO‘NIKMASI RIVOJLANTIRISH PEDAGOGIK MUAMMO
SIFATIDA.
Educational Research in Universal Sciences
,
2
(11), 300–306. Retrieved from
http://erus.uz/index.php/er/article/view/3975
43.
Xayrulloyevich, S. H. (2023). SPORT GIMNASTIKA MASHG'ULOTLARIDA ASOSIY
HARAKAT QOBILYAT (FMS), POSTURAL (MUVOZANAT) NAZORAT VA O'ZINI
O'ZI IDROK ETISHGA SPORT GIMNASTIKASINING TA'SIRI.
44.
Xayrulloyevich, S. H. (2023). SPORT GIMNASTIKA MASHG'ULOTLARIDA ASOSIY
HARAKAT QOBILYAT (FMS), POSTURAL (MUVOZANAT) NAZORAT VA O'ZINI
O'ZI IDROK ETISHGA SPORT GIMNASTIKASINING TA'SIRI.
45.
Sayfiyev Hikmatullo Xayrullayevich. (2023). Use of Acrobatic Exercises and Their
Terms In The Process of Teaching Gymnastics.
Intersections of Faith and Culture:
American Journal of Religious and Cultural Studies (2993-2599)
,
1
(9), 80–86. Retrieved
https://grnjournal.us/index.php/AJRCS/article/view/1483
46.
Sayfiev by Hikmatullo Xayrullayevich. (2023). Gimnastikachilarga the Initial Exercise of
Teaching Methodology.
American Journal of Public Diplomacy and International Studies
(2993-2157)
,
1
(9), 373–382. Retrieved from
https://grnjournal.us/index.php/AJPDIS/article/view/1606
47.
Hikmatullo Xayrullayevich Sayfiev. (2023). The Place of Gymnastics in A Person’s Life
and the Terms Used in Training.
American Journal of Public Diplomacy and
International Studies (2993-2157)
,
1
(9), 353–359. Retrieved from
https://grnjournal.us/index.php/AJPDIS/article/view/1566
