67
MAKTABGACHA TAʼLIM TASHKILOTLARIDA BOLA SHAXSINING
RIVOJLANISHIDA TARBIYANING AHAMIYATI
Berdiyeva Muborak
Guliston davlat pedagogika instituti o‘qituvchisi
Murodova Shahnoza
Guliston davlat pedagogika instituti talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.10639205
Annotatsiya.
Ushbu maqola maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarni axloqiy jihatdan
tarbiyalash vazifasi va mazmuni bolaning ma'naviy dunyosini, uning ongini, axloqiy hislarini,
shaxsiy sifatlarini tarbiyalash va rivojlantirishni taqozo etadi. Bolalarda axloqiy his-tuyg’ular,
tasavvurlar va xatti-harakatlarni tarbiyalash, maktabgacha taʼlim tashkilotlarining bola
rivojlanishidagi ahamiyati, bola shaxsining rivojlanishida tarbiyaning roli haqida soʻz yuritilgan.
Kalit soʻzlar:
shaxs tushunchasi, odob, axloq, maktabgacha ta’lim, mehnat, o‘yin,
mashg`ulot, qonun, "Ilk qadam", qadriyat, pedagog, jamiyat, ta’lim, tarbiya, qamrab olish,
maktabgacha yoshdagi bolalar.
IMPORTANCE OF EDUCATION IN PERSONAL DEVELOPMENT OF THE CHILD IN
PRESCHOOL EDUCATIONAL ORGANIZATIONS
Abstract.
The purpose and content of this article is to educate and develop the spiritual
world of the child, his mind, moral feelings, and personal qualities. It was discussed about the
education of moral feelings, imagination and behavior in children, the importance of preschool
educational organizations in the development of the child, the role of education in the development
of the child's personality.
Key words:
personality concept, manners, morality, preschool education, work, game,
activity, law, "First step", value, pedagogue, society, education, education, inclusion, preschool
children.
ЗНАЧЕНИЕ ОБРАЗОВАНИЯ В ЛИЧНОСТНОМ РАЗВИТИИ РЕБЕНКА В
ДОШКОЛЬНЫХ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ ОРГАНИЗАЦИЯХ
Аннотация.
Целью и содержанием данной статьи является воспитание и
развитие нравственного мира ребенка, его ума, нравственных чувств и личностных
качеств. Речь шла о воспитании нравственных чувств, воображения и поведения у детей,
значении дошкольных образовательных организаций в развитии ребенка, роли образования
в развитии личности ребенка.
68
Ключевые слова:
концепция личности, нравы, нравственность, дошкольное
образование, труд, игра, деятельность, закон, «Первый шаг», ценности, педагог,
общество, воспитание, воспитание, инклюзия, дошкольники.
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining "2017-2021-yillarda maktabgacha ta'lim
tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari toʻgʻrisida"gi qaroriga muvofiq, maktabgacha
taʼlim tizimini yanada takomillashtirish, moddiy texnika bazasini mustahkamlash, maktabgacha
ta'lim tizimi tarmoqlarini kengaytirish ta'lim-tarbiya jarayoniga zamonaviy ta'lim dasturlari va
texnologiyalarini tatbiq etish, bolalarni har tomonlama intellektual, axloqiy, estetik va jismoniy
rivojlantirish shart-sharoitlarini yaratish koʻzda tutilgan. Ushbu qarorga muvofiq tatbiq qilingan
"Ilk qadam" davlat oʻquv dasturining tamoyili ta'lim jarayoniga qoʻshilayotgan bolalarning ilk
qadamlaridir.
Maktabgacha ta'lim davri bolaning ma'naviy shakllanishida eng muhim bosqichlardan biri
hisoblanadi. Shu davrda ma'lum maqsadga qaratilgan ta'lim-tarbiya ta'sirida shaxsning axloqiy
sifatlari shakllana boshlaydi. Bola atrofdagilar bilan bo'ladigan munosabatlarida egallab olgan
axloq normalariga asoslangan holda ish tutadigan bo'lib qoladi. Shuning uchun bolalarga ilk
yoshdan boshlab axloqiy tarbiya berib borish muhimdir. Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarni
axloqiy jihatdan tarbiyalash vazifasi va mazmuni bolaning ma'naviy dunyosini, uning ongini,
axloqiy hislarini, shaxsiy sifatlarini tarbiyalash va rivojlantirishni taqozo etadi. Bolalarda axloqiy
his-tuyg’ular, tasavvurlar va xatti-harakatlarni tarbiyalash. Axloqiy bilim berish bir qancha
tarbiyaviy vazifalarni bajaradi, inson hayoti va madaniyatining axloqiy qadriyatlari to'g'risida keng
tasavvur, tushunchalar beradi.
Tadqiqot va kuzatishlar natijasida kishi oʻziga oladigan kerakli barcha ma'lumotlarning
70%i 5 yoshgacha qabul qilinishi aniqlangan. Bu esa bolaga yoshlik davridan boshlab ta'lim-
tarbiya berish muhimligining isbotidir. Yapon yozuvchisi Masaru Ibukaning "3 dan keyin kech"
asarida ham bolaning yoshlik davrida "olgan" ya'ni oʻzlashtirgan bilimlarining muhimligi, ayniqsa
3 yoshgacha boʻlgan davr muhimligi haqida soʻz yuritilgan. Masaru Ibuka yosh bolalarni bamisoli
shimib oluvchi gupkaga oʻxshatadi. Darhaqiqat, bola gupka oʻziga suyuqlikni shimib olgani kabi
bilimlarni o'zlashtirishga qodir. Yuqoridagi fikrlar bolaga yoshlikdan ta'lim-tarbiya berishning
muhimligini anglatadi.
Tarbiya - inson kamolotiga ta’sir etuvchi tashqi omillardan hisoblanadi. Tarbiya- aniq
maqsadlarni ko`zlab sistemali ravishda, insonda ijobiy fazilatlarni tarkib toptirishi yo`lida
tarbiyachi rahbarligida amalga oshirib boriladi. Inson bolasi dunyoga kelar ekan, avvalo, dunyoni
69
anglaydi. Ona tilini oʻzlashtiradi. Vataniga mehri uygʻonadi. Kelgusida oladigan bilimlariga zamin
hozirlaydi. Bunda oila asosiy rol oʻynasa, maktabgacha taʼlim tashkilotlarining oʻrni ham
ahamiyatlidir. Maktabgacha taʼlim tashkilotlari bolani taʼlim olishga tayyorlab, oʻqishga boʻlgan
qiziqishini uygʻotishda katta hissa qoʻshadi.
Agrippina Shin shunday deydi: "Umuman olganda, davlat talablarida kichik va maktab
yoshigacha bo'lgan bolalarni besh yoʻnalishda rivojlantirish kerakligi koʻrsatilgan. Bu besh
yoʻnalishni rivojlantirib, bola 4 kompetensiyaga ega boʻladi, ya'ni u 1-sinfga chiqishga motivatsiya
oladi. "Maktabgacha taʼlim tashkilotlari bolaning sogʻlom va rivojlangan shaxs boʻlib
shakllanishini ta'minlab, oʻqishga boʻlgan ishtiyoqini uygʻotadi, tizimli oʻqitishga tayyorlab
boradi. Bolani tushunishda, uning individual muammolarini hal qilishda va uning rivojlanishini
optimallashtirishda bir-birlariga yordam berish bebahodir. Maktabgacha yoshdagi bolada o'z-
o'ziga xizmat ko'rsatish ko'nikmalarini muvaffaqiyatli shakllantirish pedagog, psixolog,
maktabgacha ta'lim tashkilotining, tibbiyot xodimi va bolaning ota-onasi o'rtasidagi yaqin
hamkorlik sharti bilan mumkin. Shu bilan birga, pedagogning ota-onalar bilan o'zaro
munosabatlarining roli juda katta. Maktabgacha ta'lim tashkilotlarining oila bilan o'zaro
munosabatlarining barcha shakllari va turlarining asosiy maqsadi bolalar, ota - onalar va
pedagoglar o'rtasida ishonchli munosabatlarni o'rnatish, ularni bitta jamoaga birlashtirish, o'z
muammolarini bir-biri bilan bo'lishish va birgalikda hal qilish zarurligini tarbiyalashdir. Jamoa
bilan ishlash vaqtida muomala bola uchun zarur ehtiyojga aylanadi. Maktabgacha yoshdagi
bolalarda oʻyin faoliyati, buyumlar bilan ishlashga oʻrgatish ahamiyatlidir. Chunki, bu
jarayonlarda bolaning barcha bilish jarayonlari, maqsadlari va xulq-atvor sabablari rivojlanadi. Bu
faoliyatda bolalar tarbiyachilar rahbarligida buyumlarning xususiyatlari, ular bilan qilinadigan
harakatlar tog'risida dastlabki bilimlarni oʻzlashtiradilar, bola ikki yarim yoshga to'lganda
buyumlar bilan bogliq faoliyat va muomala ancha yuqori rivojlanish darajasiga erishadi oʻyin va
tasviriy faoliyatga oʻtish uchun asos yaratiladi. Katta maktabgacha yoshdagi bolalarda o'yin
faoliyatining mazmuni xilma-xil boʻladi va har tomonlama rivojlantirish imkoniyatlari kengayadi.
O'yin xayolni rivojlantirishga, atrofdagi voqelik, odamlar mehnati toʻgʻrisida bilimlarni
chuqurlashtirishga, shaxsning jamoatchilik xususiyatlarini shakllantirishga koʻmaklashadi.
Oʻzlashtirilgan bilimlar va rivojlangan aqliy qobiliyatlarni bolalar xilma-xil o'yinlarda va
mehnatda qo'llaydilar.
Bularning hammasi bola shaxsining rivojlanishiga ta'sir etadi, unda faoliyatning yangi
mazmuniga qiziqishini shakllantiradi. Shunday ekan, bu tizim faoliyatini yanada kuchaytirish,
maktabgacha tashkilotlarida har tomonlama qulay shart-sharoitlar yaratish ularga maktabgacha
70
yoshdagi bolalarni keng jalb etish kelajak avlodning barkamol va yetuk shaxs boʻlib shakllanishida
muhim oʻrin tutadi.
XULOSA
Xulosa qilib aytganda Maktabgacha ta'lim yoshidagi bolalarni axloqiy jihatdan tarbiyalash
vazifasi va amalga oshirish vositalari shaxsning muhim ma’naviy sifatlari bo'lgan axloqiy ong,
hissiyot va xulqni shakllantirish, vatanparvarlik, vatanga muhabbat, insonparvarlik, mehnatga
munosabat, jamoa bilan birgalikda qilinadigan izlanishlarga munosabat, ongli intizom va boshqa
tuyg'ularni kamol toptirish axloqiy tarbiyaning muhim vazifasi hisoblanadi. Maktabgacha
yoshdagi bolalarni ma’naviy ruhda tarbiyalash kerak. Yoshlarimizni ma’rifatli shaxs sifatida
tarbiyalashimiz uchun ko‘proq ilmga chorlashimiz muhim ahamiyat kasb etadi.
REFERENCES
1.
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining:"2017-2021-yillarda maktabgacha taʼlim
tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari toʻgʻrisida "gi qarori 2016-yil
2.
O‘zbekiston respublikasi xalq ta’limi tizimini 2030-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasi,
29.04.2019 yildagi PF-5712-son farmoni
3.
O‘zbekiston Respublikasi “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonuni. – Lex.uz, 2020-yil 7avgust.
4.
Ilk qadam o‘quv dasturi T-2022-y.
5.
Qodirova F.,Toshpo‘latova. Sh.,Kayumova N., A’zamova N. “Maktabgacha ta’lim
pedagogikasi”Toshkent-2019
6.
M.B.Berdiyeva “O`qituvchi kreativ kompetensiyasining o‘quvchilar kreativ fikrlashiga
ta’siri” 2023-yil
7.
M.B.Berdiyeva “Yangi O‘zbekistonda ma’rifatli shaxs tarbiyasi”-2022-yil
8.
Tovbayevna, M. N., & Nosirova, M. (2021). Methods Of Organizing Geography Lessons
For Childrenpeople With Disabilities Inclusive Education. JournalNX, 7(03), 187-190.
9.
Khudayberdievich, R. B., Tavbaevna, M. N., Muratovna, N. S., Djumanovna, T. M., &
Kurbanovna, T. R. (2019). Educating research approach in future teachers. Journal of
Critical Reviews, 7(4), 2020.
10.
Мисирова, Н. Т., & Ўришова, Х. (2022). БЎЛАЖАК БОШЛАНҒИЧ СИНФ
ЎҚИТУВЧИЛАРНИ
ИЖОДИЙ
КАСБИЙ
ФАОЛИЯТИНИ
РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ
ПЕДАГОГИК
АСОСЛАРИ. Science
and
innovation, 1(B3), 35-39.
71
11.
Ilhomovna, M. S. (2021). Eco-friendly environment-the foundation of a healthy
generation. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 11(6),
892-895.
12.
Musurmonova, S. I. (2021). THE ROLE OF PARENTS IN ENVIRONMENTAL
EDUCATION FOR SMALL CHILDREN. In НАУКА И СОВРЕМЕННОЕ
ОБРАЗОВАНИЕ: АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ, ДОСТИЖЕНИЯ И ИННОВАЦИИ
(pp. 104-106).
