130
TA'LIM- TARBIYA, RIVOJLANTIRISH VA TUZATISH ISHLARI YAGONA
KORREKSION PEDAGOGIK JARAYON SIFATIDA
Irgashev Rustam To‘xtasinovich
Sirdaryo viloyat 71-sonli mahsus maktab-internat direktori
https://doi.org/10.5281/zenodo.10644131
Annotatsiya.
Mazkur maqolada ta'lim- tarbiya, bolalar va o’smirlarning rivojlanishidagi
ruhiy va jismoniy jarayonlarga alohida to’xtalib o’tilgan. Maqola davomida asosli fikr va
mulohazalar keltirib o’tilgan.
Kalit so’zlar:
ta'lim- tarbiya, bolalar va o’smirlarning rivojlanishidagi ruhiy va jismoniy
jarayonlar.
EDUCATION, DEVELOPMENT AND CORRECTIVE WORK AS A SINGLE
CORRECTIVE PEDAGOGICAL PROCESS
Abstract.
This article focuses on the mental and physical processes of education and
development of children and adolescents. During the article, reasonable opinions and
considerations are mentioned.
Key words:
education, mental and physical processes in the development of children and
adolescents.
ВОСПИТАНИЕ, РАЗВИТИЕ И КОРРЕКЦИОННАЯ РАБОТА КАК ЕДИНЫЙ
КОРРЕКЦИОННЫЙ ПЕДАГОГИЧЕСКИЙ ПРОЦЕСС
Аннотация.
В данной статье основное внимание уделяется психическим и
физическим процессам обучения и развития детей и подростков. В ходе статьи
приводятся обоснованные мнения и соображения.
Ключевые слова:
воспитание, психические и физические процессы в развитии детей
и подростков.
Bolalar va o‘smirlaming rivojlanishi o‘z ichiga ham jismoniy holatlarni, ham ruhiy
jarayonlarni oladi. Inson biologik mavjudot bo’lganligi sababli tabiatning qonunlari unga ham
taalluqlidir. Ammo bu qonunlar boshqa jonli mavjudotlardan ko‘ra insonga boshqacharoq ta’sir
etadi. Boshqa jonli mavjudotlar tashqi muhitga moslashib, o‘zlarining hayot kechirishlari uchun
tayyor narsalardan foydalansa, inson jamiyatda yashar ekan, kerakii narsalarni o ‘zi ishlab
chiqaradi. Shaxsning rivojlanishi, kamolot darajasiga yetishi masalasiga turli asrlarda, turli
g‘oyalar bilan qurollangan olimlar, faylasuflar, psixologlar turlicha yondashganlar. Ingliz faylasufi
Djon Lokk fikricha, jamiyatda kishilaming rivojlanishida yetakchi omil — muhitdir.
131
Amerikalik psixolog E. Tomdayk fikricha, bola genlaming maxsus zaryadlangan
batareyasidir. Bu batareya o‘zgarmas bo’lib , bolaning faqat jismoniy rivojlanish holatinigina
belgilab qolmasdan, balki aqliy sifatlarini ham belgilaydi. Psixologiya fanidan ma’lumki,
shaxsning faoliyati uning rivojlanishida asos hisoblanadi.
Mehnat faoliyatida aqli zaif o‘quvchilar ma’naviy va jismoniy jihatdan rivojlanib boradilar.
Mehnat turlari o ‘zgaradi, kengayadi, chuqurlashib boradi. Boshlangich sinflardagi asosiy mehnat
o ‘z-o‘ziga xizmat ko‘rsatishdan iborat bo‘lib, yuqori sinflarda ijtimoiy foydali mehnat ishlab
chiqarish mehnati bilan almashadi. O ‘quvchilar rivoji uchun mehnatning mohiyati katta
ahamiyatga ega. Mehnatni to‘g ‘ri tashkil etish, uni ta ’lim bilan bog‘lab olib borish asosida
o ‘quvchilar juda ko‘p bilimlarni egallab oladilar. Bolaning ijtimoiy tajribasi ortadi, ishlab
chiqarish jarayonlaridagi munosabatlami tushunadi, mehnatning hayotda tutgan o ‘rnini anglay
boradi. Mehnat ko‘nikmasi, malakalarini egallab borish jarayonida shaxs ham aqliy, ham jismoniy
jihatdan rivojlanishda davom etadi. Mehnat jarayonidagi intellektual, ijodiy rivojlanish ulardagi
tushunchalami
chuqurlashtiradi va aniqlashtirib boradi. Ba’zi pedagogik adabiyotlarda ijtimoiy faoliyat, badiiy
faoliyat, sport faoliyati va boshqa faoliyat turlari haqida ham bilimlar beriladi. Faoliyatda
yordamchi maktab o ‘quvchilarining ongi shakllanib boradi. Faoliyat jarayonida shaxs atroflicha
rivojlanib, tashqi olamga munosabatlari rivojlanadi. Maktabdagi boshlang‘ich ta’lim davrida o
‘quvchilarni o ‘qitish, tarbiyalash va kamol toptirib borish jarayoniari o ‘rtasidagi o ‘zaro
bog’lanish, ayniqsa, yaqqol namoyon bo‘ladi. Ta’lim bilan tarbiya yordamchi maktab
o'quvchilarining ruhiy kamol topib borishi uchun belgilab beruvchi ahamiyatga egadir. Kamol
topib borishidagi olg‘a harakat esa o ‘z navbatida ta’lim jarayoniga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Ta’lim
jarayonida oligofrenopedagog shuni
e ’tiborga olishi muhimki, o ‘quvchilar o ‘zlariga taklif qilingan ba’zi vazifalarni
tamomila mustaqil ravishda bajara oladilar, bunda ular ruhiy kamol topib borishning shu
paytgacha erishilgan darajasiga, amaliy tajriba, bilim, malaka va ko‘nikmalarga tayanadilar. Shu
bilan birga biror murakkabroq topshiriqni mustaqil ravishda eplay olmagan o ‘quvchi uni
o‘qituvchi yordamida (uning qo‘shimcha tushuntirishlar ko‘rsatishi, yordamchi savollar berishi va
hokazo y o’l bilan) bajara
oladi. Bu hoi yordamchi maktab o‘quvchisi imkoniyatining go‘yoki ikkilamchi darajasi b o’lib , u
psixologiyada
≪
eng yaqin kamol topish zonasi
≫
deb ataladi. Shu sababli ta’lim jarayoni aktual
kamol topish davrlaridagi mehnat faoliyati ularning rivojlanishida yetakchi omillardan biridir.
132
Mehnat faoliyatida aqli zaif o‘quvchilar ma’naviy va jismoniy jihatdan rivojlanib boradilar.
Mehnat turlari o‘zgaradi, kengayadi, chuqurlashib boradi. Boshlangich sinflardagi asosiy mehnat
o‘z-o‘ziga xizmat ko‘rsatishdan iborat bo‘lib, yuqori sinflarda ijtimoiy foydali mehnat ishlab
chiqarish mehnati bilan almashadi. o‘quvchilar rivoji uchun mehnatning mohiyati katta
ahamiyatga ega. Mehnatni to‘g ‘ri tashkil etish, uni ta ’lim bilan bog‘lab olib borish asosida
o ‘quvchilar juda ko‘p bilimlarni egallab oladilar. Bolaning ijtimoiy tajribasi ortadi, ishlab
chiqarish jarayonlaridagi munosabatlami tushunadi, mehnatning hayotda tutgan o ‘rnini anglay
boradi. Mehnat ko‘nikmasi, malakalarini egallab borish jarayonida shaxs ham aqliy, ham jismoniy
jihatdan rivojlanishda davom etadi. Mehnat jarayonidagi intellektual, ijodiy rivojlanish ulardagi
tushunchalami
chuqurlashtiradi va aniqlashtirib boradi. Ba’zi pedagogik adabiyotlarda ijtimoiy faoliyat, badiiy
faoliyat, sport faoliyati va boshqa faoliyat turlari haqida ham bilimlar beriladi. Faoliyatda
yordamchi maktab o ‘quvchilarining ongi shakllanib boradi. Faoliyat jarayonida shaxs atroflicha
rivojlanib, tashqi olamga munosabatlari rivojlanadi.
Maktabdagi boshlang‘ich ta’lim davrida o‘quvchilarni o‘qitish, tarbiyalash va kamol
toptirib borish jarayonlari o ‘rtasidagi o‘zaro bog’lanish, ayniqsa, yaqqol namoyon bo‘ladi. Ta’lim
bilan tarbiya yordamchi maktab o'quvchilarining ruhiy kamol topib borishi uchun belgilab
beruvchi ahamiyatga egadir. Kamol topib borishidagi olg‘a harakat esa o ‘z navbatida ta’lim
jarayoniga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
REFERENCES
1.
«Inklyuziv ta’lim» muvaqqat Nizomi. 2005 yil.
2.
Imkoniyati chyeklangan bolalar va o`smirlar uchun inklyuziv ta'limni tashkil etish
to‘g‘risida muvaqqat NIZOM. O`RXTV T.,19 syentyabr, 2005.
gazeta .uz.
3.
Maxsudova, S. (2023). BOSHLANG’ICH SINF MATEMATIKA DARSLARIDA
ILG’OR XORIJIY TAJRIBALARDAN FOYDALANISHNING AHAMIYATI. Models
and methods in modern science, 2(5), 50-53.
4.
Tovbayevna, M. N., & Nosirova, M. (2021). Methods Of Organizing Geography Lessons
For Childrenpeople With Disabilities Inclusive Education. JournalNX, 7(03), 187-190.
5.
Maxsudova, S., & Omonqulova, F. (2023). BOSHLANG’ICH SINF MATEMATIKA
DARSLARIDA
O’QUVCHILARNING
IQTIDORINI
OSHIRISH
UCHUN
133
HARAKATLI O’YINLARDAN FOYDALANISH. Академические исследования в
современной науке, 2(12), 69-73.
6.
Khudayberdievich, R. B., Tavbaevna, M. N., Muratovna, N. S., Djumanovna, T. M., &
Kurbanovna, T. R. (2019). Educating research approach in future teachers. Journal of
Critical Reviews, 7(4), 2020.
7.
Ilhomovna,
M.
S.
(2021,
July).
HEALTHY
ENVIRONMENT-HEALTHY
COMMUNITY. In Archive of Conferences (pp. 62-66).
8.
Maxsudova, S. (2023). THEORETICAL AND METHODOLOGICAL BASIS OF
DEVELOPING
THE
CREATIVITY
OF
FUTURE
PRIMARY
CLASS
TEACHERS. Science and innovation, 2(B11), 540-543.
9.
Ilhomovna, M. S. (2022). SIGNIFICANCE AND ROLE OF PEDAGOGICAL
CREATIVITY.
10.
Taniberdiyev, A., & Maxsudova, S. (2023). CONCEPTUAL FOUNDATIONS OF THE
FORMATION
OF
CREATIVITY
IN
FUTURE
PRIMARY
SCHOOL
TEACHERS. Modern Science and Research, 2(12), 466-472.
