300
MICROSOFT EXCEL DASTURI HAQIDA UMUMIY MA’LUMOTLAR
Abduvali Yusupaliyevich Mo‘minov
Farg‘ona viloyati Uchko‘prik tumani 1-son kasb-hunar maktabi
Informatika fani o‘qituvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.10658749
Annotatsiya.
Bu maqolada Microsoft Excel dasturi haqida umumiy ma’lumotlar va Excel
elektron jadvalining asosiy elementlari tadqiq qilinadi.
Kalit so‘zlar:
Microsoft Excel dasturi, ma’lumotlar, formula, hujjatlar.
GENERAL INFORMATION ABOUT THE MICROSOFT EXCEL PROGRAM
Abstract.
This article explores general information about Microsoft Excel and the basic
elements of an Excel spreadsheet.
Keywords:
Microsoft Excel program, data, formula, documents.
ОБЩАЯ ИНФОРМАЦИЯ О ПРОГРАММЕ MICROSOFT EXCEL
Аннотация.
В данной статье рассматриваются общие сведения о программе
Microsoft Excel и основные элементы электронной таблицы Excel.
Ключевые слова:
программа Microsoft Excel, данные, формулы, документы.
MS Excel dasturi asosan hisob-kitobga oid masalalarni yechishga mo‘ljallangan
bo‘lsada, uning tarkibiga kiruvchi vositalar boshqa sohaga tegishli masalalarni yechishga ham,
masalan, formulalar bo‘yicha hisoblash ishlarini olib borish, grafik va diagrammalar qurishga ham
katta yordam beradi. Shuning uchun Excel dasturini o‘rganish muxim ahamiyat kasb etadi va xar
bir foydalanuvchidan Excel bilan ishlay olish ko‘nikmasiga ega bo‘lish talab etiladi. Inson o‘z
ish faoliyati davomida ko‘pincha biror kerakli ma’lumot olish uchun bir xil, zerikarli, ba’zida esa,
murakkab bo‘lgan ishlarini bajarishga majbur bo‘ladi. Microsoft Excel dasturi mana shu ishlarni
osonlashtirish va qiziqarli qilish maqsadida ishlab chiqilgandir.
Microsoft Excel dasturidagi barcha ma’lumotlar jadval ko‘rinishida namoyon bo‘lib,
bunda jadval yacheykalarining (xonalarining) ma’lum qismiga boshlang‘ich va birlamchi
ma’lumotlar kiritiladi. Boshqa qismlari esa xar xil arifmetik amallar va boshlang‘ich ma’lumotlar
ustida bajariladigan turli amallar natijalaridan iborat bo‘lgan axborotlardir.
Elektron jadval yacheykalariga uch xil ma’lumotlarni kiritish mumkin:
— matnli;
— sonli ifodalar;
— formulalar.
301
Matnli ma’lumotlar sarlavha, belgi, izohlarni o‘z ichiga oladi.
Sonli ifodalar bevosita jadval ichiga kiritiladigan sonlardir.
Formulalar — kiritilgan sonli qiymatlar bo‘yicha yangi qiymatlarni hisoblaydigan
ifodalardir.
Formulalar har doim «=» belgisini qo‘yish bilan boshlanadi. Formula yacheykaga
kiritilgandan keyin shu formula asosida hisoblanadigan natijalar yana shu yacheykada hosil
bo‘ladi. Agar shu formulada foydalanilgan sonlardan yoki belgilardan biri o‘zgartirilsa, Excel
avtomatik ravishda yangi ma’lumotlar bo’yicha hisob ishlarini bajaradi va yangi natijalar hosil
qilib beradi.
MS Excel dasturining asosiy ishlov berish obyekti
hujjatlar (Dokumentlar)
hisoblanadi.
MS Excel dasturi hujjatlari (Dokumentlari) ixtiyoriy nomlanadigan va XLS kengaytmasiga ega
bo‘lgan fayllardir. MS Excel dasturida bunday fayllar
«Ishchi kitob»
deb ataladi. Har bir ishchi
kitob ixtiyoriy sondagi elektron jadvallarni o‘z ichiga olishi mumkin. Ularning har biri
«ishchi
varaq»
deb ataladi. Har bir ishchi varaq o‘z nomiga ega bo‘ladi. Ishchi kitobni hosil qilish uchun
Microsoft Excel dasturini ishga tushirish zarur. Excel dasturida ishchi kitobning tarkibiy
elementlaridan biri
ishchi varaq,
ya’ni elektron jadval hisoblanadi.
Elektron jadvalning asosiy elementlari esa
yacheyka
va
diapazonlardir
.
Yacheyka
— bu jadvaldagi manzili ko‘rsatiladigan hamda bir qator va bir ustun
kesishmasi oralig‘ida joylashgan elementdir. Yacheyka kesishmalarida hosil bo‘lgan ustun va
qator nomi bilan ifodalanadigan manzili bilan aniqlanadi. Masalan, A — ustun, 4 — qator
kesishmasida joylashgan yacheyka — A4 deb nom oladi. Yacheykaga sonli qiymatlar, matnli
axborotlar va formulalarni joylashtirish mumkin.
Bir necha yacheykalardan tashkil topgan guruh
diapazon
deb ataladi. Diapazon manzilini
ko‘rsatish uchun uni tashkil etgan yacheykalarning chap yuqori va o‘ng quyi yacheykalar
manzillari olinib, ular ikki nuqta bilan ajratilib yoziladi. Masalan -A1:A4
MICROSOFT EXCEL dasturini ishga tushirish
Microsoft Excel dasturini bir necha usul bilan ishga tushirish mumkin:
1. Ish stoli menyusidan quyidagilarni bajarish orqali:
«Пуск» → «Все программы» → «Microsoft Office» → «Microsoft Excel »
(1-rasm).
2. Microsoft Excel dasturi da yozilgan ixtiyoriy hujjatni ochish yordamida
(1-rasm), bunda MS Excel dasturi dasturi avtomatik ravishda ishga tushiriladi.
302
MS Excel ishga tushirilgandan so‘ng ekranda ikkita oyna hosil bo‘ladi:
ilovalar oynasi
va
hujjatlar oynasi.
1
.
Sarlavha satri
.
Unda dasturning nomi, joriy (ayni vaqtda ish yuritilayotgan) ishchi
kitobning nomi beriladi.
2
.
Menyu satri (gorizontal menyu).
Unda quyidagi bo‘limlar mavjud:
«Файл»
(Fayl),
«Правка»
(Тahrirlash),
«Вид»
(Ko‘rinish),
«Вставка»
(Qo‘yish),
«Формат»
(Bichim),
«Сервис»
(Хizmat ko‘rsatish),
«Данныe»
(Ma’lumotlar),
«Oкно»
(Oyna),
«Справка»
(Ma’lumotnoma). Ulardan biri bilan ishlash uchun satrdagi ixtiyoriy bo‘lim ustiga sichqoncha
ko‘rsatkichini olib kelib bosiladi, natijada tanlangan bo‘lim menyusi elementlari ro‘yxati ochiladi.
Menyular bilan ishlash MS Excel ning asosiy buyruqlarini berish usullaridan biri hisoblanadi.
3. Vositalar paneli.
MS Excel ning buyruqlari bilan ishlashni osonlashtirish maqsadida
ushbu buyruqlar ilovalar oynasida vosita (piktogramma, tugmacha) lar shaklida tasvirlanadi. Bu
vositalar bajaradigan vazifalariga ko’ra bir nechta panellarga bo’lingan. Odatda ilovalar oynasida
Стандартная
(Standart) va
Форматирование (
Bichimlash) panellari joylashgan bo’ladi.
303
Foydalanuvchi o’ziga kerakli panellarni oynaga joylashtirishi, kerakmaslarini esa olib tashlashi
mumkin.
4. Formulalar satri
.
MS Excel ga ma’lumotlar kiritilayotganda barcha ma’lumotlar,
matnlar, sonlar va formulalar mana shu satrda aks ettiriladi.
5.
Nom maydoni
.
Bu maydonda joriy ishchi kitobning faol kataklarining manzili va nomi
ko‘rsatiladi. Nom maydoni diapazon (kataklar guruhi)ga yoki tanlangan katakka tezda nom berish
uchun ham ishlatiladi. Agar sichqoncha ko‘rsatkichini nom maydonidan o‘ng tomonda joylashgan
strelka ustiga olib borib sichqonchaning chap tugmasini bossak, unda faol ishchi kitobdagi
nomlangan kataklar va diapazonlarning ( agar ular mavjud bo‘lsa) hamma nomlarini birma-bir
ko‘rib chiqish mumkin.
Xulosa qilib aytsak, MS Excel dagi barcha ma’lumotlar jadval ko‘rinishida namoyon
bo‘lib, bunda jadval kataklarining ma’lum qismiga boshlang‘ich va birlamchi ma’lumotlar
kiritiladi. Boshqa qismlari esa har xil arifmetik amallar va boshlang‘ich ma’lumotlar ustida
bajariladigan turli amallar natijalaridan iborat bo‘lgan ma’lumotlardir.
REFERENCES
1.
Джон Уокенбах. Excel 2013: профессиональное программирование на VBA. М.:
«Диалектика», 2014.
2.
Грег Харвей. Microsoft Excel 2013 для чайников. М.: «Диалектика», 2013.
3.
A. N. Komorowski Dinamik taʼsiri MS Excel[sayt ishlamaydi] (Rus.) // informatika. —
M., 2007. — № 05. — S. 20-25 (Wayback Machine saytida 2014-09-04 sanasida
arxivlangan).
4.
A. N. Komarovsky Foydalanish shartli formatlash MS Excel uchun tahlil dinamik mantiq
davrlari[sayt ishlamaydi] (Rus.) // informatika. — M., 2007. — № 06. — S. 10-20
(Wayback Machine saytida 2014-09-04 sanasida arxivlangan).
5.
Usenkov D. Y. 3D yuzasi Excel (Wayback Machine saytida 2018-01-19 sanasida
arxivlangan) (Rus.) // informatika. — M., 2013-yil. — Jan. — pp.
6.
https://uz.m.wikipedia.org/wiki/Microsoft_Excel
