1036
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 4
NARSHAXIYNING "BUXORO TARIXI" ASARI TAHLILI
Haqqulov Mehriddin Yunusovich
Osiyo xalqaro universiteti “Tarix va filologiya” kafedrasi o‘qituvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.15242394
Annotatsiya.
Narshaxiy aslida o’z asariga qanday nom berganligi ma’lum emas. Shu
sababli asar qo’lyozma nusxalarda va hozirgi zamon ilmiy tarixiy adabiyotida ham «Tarixi
Narshaxiy» (Narshaxiy tarixi), «Tarixi Buxoro» (Buxoro tarixi), «Tahqiq ul viloyat» (Viloyat
haqiqatini aniqlash), «Axbori Buxoro» (Buxoro haqida xabarlar)1 kabi har xil nomlar bilan
yuritilib kelgan. Bu nomlardan keyingi uchtasi asar mazmuni buyicha to’g’ri bo’lib, ulardan eng
anig’i «Tarixi Buxoro» hozirda tarixiy adabiyotda qat’iy o’rnashib qoldi. «Tarixi Narshaxiy»
deb atalishi esa yuqorida eslatib o’tganimizdek asarning bizgacha yetib kelgan nusxasi
Narshaxiydan boshqa kishilarning ham qo’shimcha va tahrirlari, qisqartirishlariga uchraganligi
tufayli tobora kamroq ishlatilib kelinmokda. Shunga binoan ushbu nashrda ham asar nomi
«Buxoro tarixi» deb qabul qilindi. «Buxoro tarixi»ni bosh manbaa sifatida o’rganib undagi
qimmatli ma’lumotlarni ilmiy tadqiqotlarga jalb qilish ishlari ko’p vaqtlardan beri davom etib
kelmoqda.
Kalit so‘zlar:
Buxoro, Narshaxiy, Imom Al-Buxoriy, Abu Bakr Muhammad ibn Ja’far an-
Narshaxiy, topografiya.
АНАЛИЗ «ИСТОРИИ БУХАРЫ» НАРШАХИ
Абстрактный.
Неизвестно, как на самом деле назвал свою работу Наршахи. По
этой причине труд известен в рукописях и в современной научно-исторической
литературе под разными названиями, такими как «Тарихи Наршахий» (История
Наршахи), «Тарихи Бухара» (История Бухары), «Тахкик ул Вилоят» (Определение
действительности региона), «Ахбори Бухара» (Известия о Бухаре)1. Следующие три из
этих названий верны по содержанию произведения, а наиболее точное из них — «История
Бухары» — ныне прочно вошло в историческую литературу. Термин «Исторический
Наршахи» используется все реже и реже, поскольку дошедшая до нас копия работы, как
упоминалось выше, подвергалась дополнениям, редактированию и сокращениям не
Наршахи, а другими людьми. Соответственно, название труда в этом издании было
принято как «История Бухары». Изучение «Истории Бухары» как первоисточника и
включение ее ценных сведений в научные исследования ведется уже давно.
Ключевые слова:
Бухара, Наршахи, Имам аль-Бухари, Абу Бакр Мухаммад ибн
Джафар ан-Наршахи, топография.
1037
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 4
ANALYSIS OF NARSHAKHI'S "HISTORY OF BUKHARA"
Annotation.
It is not known what title Narshakhi actually gave to his work. Therefore, in
manuscripts and in modern scientific historical literature, the work has been referred to under
various names, such as "Tarihi Narshakhi" (History of Narshakhi), "Tarihi Bukhara" (History of
Bukhara), "Tahqiq ul Viloyat" (Determination of the Truth of the Province), "Akhbori Bukhara"
(News about Bukhara)1. The last three of these names are correct in terms of the content of the
work, and the most accurate of them, "Tarihi Bukhara", is now firmly established in historical
literature. As we mentioned above, the name "Tarihi Narshakhi" is being used less and less, as
the copy of the work that has come down to us has been supplemented, edited, and shortened by
people other than Narshakhi. Accordingly, the title of the work in this edition was adopted as
"History of Bukhara". The work of studying "History of Bukhara" as a primary source and
involving its valuable information in scientific research has been ongoing for a long time.
Keywords:
Bukhara, Narshahi, Imam Al-Bukhari, Abu Bakr Muhammad ibn Ja'far an-
Narshahi, topography.
Kirish.
Buxoroning VIII-XII asrlardagi tarixidan bahs etuvchi hozirgi zamon yirik ilmiy
tadqiqot ishlarining hammasidan ham «Buxoro tarixi»dan olingan ma’lumotlarni uchratamiz
desak mubolag’a qilmagan bo’lamiz. Masalan: Buyuk bobokalonimiz Imom Al-Buxoriyning
1225 yilligiga bag’ishlab yozilgan «Moziydan taralgan ziyo» asarini yoritishda Abu Bakr
Muhammad ibn Ja’far an-Narshaxiyning asarlaridan o’rinli foydalangan holda Imom Al-
Buxoriyning yashab va ijod qilgan davrini shu asar asnosida ochib berganlar desak xato
qilmagan bo’lamiz. Tarixiy voqealarning shoxidi bo’lgan Karmana tarixi, tarixshunosligi haqida
juda ko’plab tarixiy manbaalar, ilmiy asarlar, tadqiqotlar, manbaalar va boshqa ma’lumotlar
mavjud. SHu jumladan Muhammadjonov A.(«Karmana» yoki Karmana toponimiyasining
etimologiyasi haqida O’zbekiston tarixi 1999 yil), Axtam Hotamov, SHuhrat Xalilov «Yillar
sadosi» (T. «Adolat» 1995 yil), Abdulkarim Assomoniy «Al-ansob», «Nasabnoma» (Tarjimon
Razzokov A. Buxoro 1999 yil), S.Inoyatov «Sohibqiron va Temuriylar nazari tushgan diyor» (T.
«SHarq» 2002 yil), 1 «Sobraniye vostochnix rukopisey AN Uz SSSR» 1-tom Toshkent 1982 yil
str 3-bet 6 A.Rahmonov «Avlodlar manzili», «Karmana» (1996 yil), Sadridin Salim Buxoriy,
Samad Azimov «Hazrat mavlono Orif Deggaroniy» (Buxoro 2001 yil), V.V.Bartold «Mo’g’ul
bosqini davrida Turkiston» (Moskva 1963 yil), B.S.Molatonin «Gorod na beregu Zarafshana»
(Kizilkum 1999 yil), M.I.Rempel «Dalekoye i blizkoye» (T.1991 yil), ye.R.Nekrasova «Xazыrы
Buxarы obmestveniye» (V O’zbekistane 1998 yil), P.P.SHubinskiyning «Buxoro ocherklari»
(S.P.1962-yil), V.A.Shmikinning «Varaxsha» (Moskva 1963 yil), O.K.Suharevaning «K istorii
gorodov Buxarskogo xanstva» (Tashkent-1958), Hofiz Tanish Buxoriy «Sharafnomai Shohiy»
1038
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 4
(T. 2-tom 69 bet), Olmaxon Hayitova «Karmanalik buyuk siymolar va muqaddas qadamjolar»
(Toshkent YAngi avlod 2004-yil), S.Inoyatov X.To’rayev, O.Xayitova «Amir Abdulahadxon
davrida Karmana», S.Inoyatov, O.Xayitova «Karmana tarix ko’zgusida» (SHarq Toshkent 2006-
yil) shu asarlar qatori : Abu Bakr Muhammad Ibn Ja’far Narshaxiyning «Buxoro tarixi»ni O’rta
Osiyoning yerli xalqlari tomonidan qachonlardir yozilib endi o’tmish asrlar sahifalarini yoritish
uchun xizmat kilib kelayotgan nodir yozma yodgorliklarning eng qadimiylaridan biridir deyilsa,
xato qilinmagan bo’ladi. Shuni alohida ta’kidlab o’tish joizki, “Buxoro tarixi” asaridan Jahon
tarixi darslarida manbaa sifatida foydalanish tarix fani o’qituvchisidan katta mas’uliyat talab
etadi. Ammo zamonaviy tarix darslarini manbbalar va ashyolar asosida tashkil etish bu
zamonaviy tarix darsi va zamonaviy tarix fani o’qituvchisi oldidagi muhim vazifalar sirasiga
kiradi. Agar biz ilmiy ish yozish uchun tanlagan mavzuning o’rganilganlik darajasi xususida fikr
yuritadigan bo’lsak, bunda tarix darslarida, ya’ni Jahon tarixi darslarida Narshaxiyning “Buxoro
tarixi” asaridan foydalanish ilmiy mavzu sifatida alohida o’rganilgan emas, lekin, ushbu asardan
tarix darslarida foydalana turib o’lka tarixi, madaniyati va ma’naviyat, milliy urf-odatlar, pul
zarb etish, savdo-sotiq masalalari Buyuk ipak yo’llari tarixini o’rganish jarayonida o’rganib
o’tiladi. Narshaxiyning «Buxoro tarixi» asari 943-944 (boshqa ma’lumotlarga ko’ra 948- 949)
yillarda arab tilida yozilgan. Afsuski bu asarning ilk to’liq matni saqlanmagan asarning bizgacha
yetib kelgan qismi esa arab tilidan fors tiliga qisqartirilib qilingan tarjima varianti bo’lib uni
1128 yilda Farg’onalik Abu Nasr Ahmad ibn Muhammad ibn Nasr al-Kubaviy tarjima qilgan.
Tarjimon qo’lyozmaga o’z shaxsiy kuzatishlarini ham qo’shib, Buxoro tarixi buyicha o’zi
yashagan davrgacha bo’lgan voqealarni ham bayon qilgan. Narshaxiy Buxoro shahrining tarixiy
topografiyasi va uning ijtimoiy tuzilishi to’g’risida keltirgan ma’lumotlarni keltirgan.
Ma’lumotlarga qaraganda Imom al-Buxoriy yashagan davrda mahallalarga bo’linish bo’yicha
qadimiy an’analar saqlanib qolganligi tasdiqlandi deb hisoblash mumkin. Markaziy Osiyoda
bunday bo’linish tarixi antik davrlardan ixtisoslashgan hunarmandlar mahallalari ham bo’lgan
shahar tuzilishiga borib taqaladi. Imom Al-Buxoriy yashagan davr bilan ilk Markaziy Osiyo
tarixnavisligining eng ko’zga ko’ringan vakillaridan biri Abu Bakr Muhammad ibn Ja’far an-
Narshaxiy yashab ijod qilgan davr orasida yuz yil ham o’tmagandi Narshaxiy ham Buxoro
mahallalarini tilga oladi. SHaharning mahallalarga bo’linishi feodalizm davri uchun qonuniyat
bo’lganligini tilga olgan, qarangki hozirgi vaqtda ham shahar ma’muriy tuzilishida bunday
bo’linish usuli mavjuddir. Narshaxiyning Buxoroni ko’chmanchi kabilalar hujumidan mudofaa
qilish maqsadida 782-783 yillarda shahar atrofini devor bilan urash buyicha ishlar boshlangani
to’g’risidagi ma’lumotlar diqqatga sazovor. Bu davrning qoldiqlari «Kampirak devor»
Narshaxiyda «Kampirak devor» deb atalgani haqida ma’lumot uchraydi. Bu asarda Narshaxiy
Buxoroning o’sha dvrdagi hunarmandchiligi haqida ham ma’lumotlar berib o’tgan va Buxoro
1039
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 4
yaqinida joylashgan Zandana qishlog’ida tayyorlangan mato va VIII-IX asrga tegishli Baytul-
tiroz korxonasi haqida ham yozib qoldirgan. Narshaxiyning ma’lumotiga qaraganda bu yerda
tayyorlangan buyumlar Shomga, Misrga va Rumga ham olib ketilgan. «Moziylan taralgan ziyo»
«Shark» Toshkent 1998 yil 27-bet. Narshaxiy M. «Buxoro tarixi» asari . T. “Meros”. Kamalak.
1991. 84-bet. 8 Asarda keltirilgan ma’lumotlar hozirgi zamon ilmiy tarixiy adabiyotida boshqa
yozma manbalar hamda arxeologik, topografik, etnografik va boshqa turli xil tarixiy materiallar
bilan solishtirib bir qadar yoritilgan. Navoiy viloyatining qadimiy maskanlaridan biri
Karmanadir. Quyi Zarafshon vohasida joylashgan bu go’zal diyor o’ziga xos tabiati, iqlimi, suv
sharoiti, libosi, zilol buloqlari, konchilik va kulolchilik san’ati, sangburlik va hunarmandchilik,
dehqonchilik va chorvachiligi bilan qadim Turon zaminida ham yuksak mavqega ega bo’lgan.
Karmana tarixi Buxoro tarixi bilan chambarchas bog’liq. Prezidentimiz I.A.Karimov Buxoro
shahrining 2500 yillik tantanasida nutq so’zlab: «Bu azim Karmana, Boykend, Vobkent,
Shofirkon, Romitan, G’ijduvon kabi qadimgi kentlarni o’z bag’riga olgan. Bu yurt Sohibqiron
Amir Temur hazratlarini dunyoga keltirgan muxtaram zot Tegina Mohbegimning vatani sifatida
ham barchamiz uchun aziz va mo’’tabar» deb ta’kidlagan edi. Ota-bobolarimiz bosib o’tgan tarix
boskichlarini hech qachon o’zgartirib bulmaydi, chunki tarix allaqachon ruy bergan. Endigi
masala uni kay yusinda o’rganishda, talqin qilishdadir. Bu borada xolislik, xakkoniylik asosiy
mezonni belgilaydi. Vatanimiz juda olis tarixga ega. «Oqsoch» tarixning tengdosh, Karmana
vatanimiz tarixida o’z o’rniga ega bo’lgan. Gap shundaki, asarning bizgacha yetib kelgan
nusxasining bosh so’zida aytilishicha, 1128-yil asli hozirgi Kuva shahridan bo’lgan Abu Nasr
Ahmad Ibn Muhammad Ibn Nasr Al-Kubaviy Narshaxiyning kitobini «Ko’pchilik kishilar arab
tilida yozilgan kitobni o’qishga rag’bat ko’rgazmaganlilari» sababli o’z dustlarining iltimosiga
binoan arabchadan fors tiliga tarjima qilgan. U «arab tilidagi nusxada so’zlagan keraksiz va
buning ustiga ukiganda (kishi) tabiatida malollik orttiradigan narsalar» ni tarjimaga kiritmay
qisqartirib yuborgan unga yarim asr o’tgandan keyin asar yana qaytadan tahrirga uchragan.
1178-1179 yillar mobaynida Muhammad Ibn Zufar Ibn Umar fors tilidagi tarjimani ikkinchi
marta qisqartirib bayon qilgan. Ammo asarni ukir ekanmiz, biz unda, ba’zan mazkur 1178-1179
yillardan keyingi to 1220- yilgacha bo’lib o’tgan tarixiy voqealar haqida ham qisqa-qisqa
ma’lumotlar uchratamiz. Bu hol shuni ko’rsatadi Muhammad Ibn Zufardan keyin ham bir yoki
bir necha bizga noma’lum kishilar asarni tahrir qilganlar. Ular ham asarni qisqartirganlar
deyishga asos bo’lmasada, lekin qo’shimchalar kiritganliklari voqealar mazmunidan aniq
anglashilib turibdi.
Xulosa.
«Buxoro tarixi» ning biz tanishishga muyassar bo’la olgan barcha qo’lyozma
nusxalari, ular orasidagi ba’zi farqlardan qat’iy nazar, ana shu 1220-yilgacha davom ettirilgan
matnni o’z ichiga oladi. Narshaxiyning hamda uning asarini bevosita qayta ishlab arabchadan
1040
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 4
fors tiliga tarjima qilgan Abu Nasr Ahmad va bu tarjimani qisqartirib bayon etgan Muhammad
ibn Zufarlarning asl nusxalari esa hozirgacha ham manbashunoslik Fani uchun noma’lumligicha
kolib kelmokda.
REFERENCES
1.
Haqqulov, M. Y. O. G. L. (2022). Markaziy Osiyoda ilk diplomatik munosabatlar tarixi.
Science and Education, 3(10), 385-389.
2.
Yunusovich, H. M. (2024). Experiences Related to the Fine Fiber Cotton of Uzbekistan
during the Years of Soviet Authority. EUROPEAN JOURNAL OF INNOVATION IN
NONFORMAL EDUCATION, 4(9), 129-132.
3.
Yunusovich, H. M. (2024). The Formation, Development and Role of the High Seljuk
Empire Founded by the Turkic Peoples in the Islamic World. Miasto Przyszłości, 53,
956-959.
4.
Haqqulov, M. (2024). O ‘RTA OSIYO XALQLARINING OZODLIK ORZUSI BO
‘LGAN “TURKISTON MUXTORIYATI”. Modern Science and Research, 3(12), 609-
613.
5.
Haqqulov, M. (2025). USMONIYLAR IMPERIYASINING TASHKIL TOPISH
TARIXI. Modern Science and Research, 4(1), 663-672.
6.
Haqqulov, M. (2024). TURKISTON OZODLIGINING JARCHILARI. Medicine,
pedagogy and technology: theory and practice, 2(11), 154-159.
7.
Gulyamov, A., Srojeva, G., & Haqqulov, M. (2025). O ‘RTA OSIYO OLIMLARINING
KARTOGRAFIK MEROSI. Modern Science and Research, 4(1), 221-227.
8.
Xakkulov, M., & Kosimov, U. (2025). HISTORY OF MILITARY WORK IN THE
EMIRATE OF BUKHARA. Journal of universal science research, 3(1 (Special issue)),
319-325.
9.
Gulyamov, A., Srojeva, G., & Haqqulov, M. (2025). BUXORO OCHILGAN
MUZEYLARNING TASHKIL TOPISH TARIXI. Modern Science and Research, 4(1),
248-256.
10.
Srojeva, G., Gulyamov, A., & Haqqulov, M. (2025). XVII ASRDA BUXORODA
ABDULAZIZXON
MADRASASINING
QURILISHI
VA
UNING
TARIXIY
AHAMIYATI. Modern Science and Research, 4(1), 471-478.
11.
Haqqulov, M., & Sadulloyeva, M. (2025). IMOM BUXORIYNING “AL-JOME’AS
SAHIH” ILMIY AHAMIYATI. Modern Science and Research, 4(2), 472-476.
12.
Haqqulov,
M.
(2025).
YANGI
DAVRDA
AVSTRIYA
(GABSBURGLAR)
IMPERIYASINING IJTIMOIY-SIYOSIY HAYOTI (XVI-XVIII ASRLAR). Modern
1041
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 4
Science and Research, 4(2), 834-842.
13.
Xakkulov, M., & Kosimov, U. (2025). HISTORY OF MILITARY WORK IN THE
EMIRATE OF BUKHARA. Journal of universal science research, 3(1 (Special issue)),
319-325.
14.
Haqqulov, M., & Sadulloyeva, M. (2025). IMOM BUXORIYNING “AL-JOME’AS
SAHIH” ILMIY AHAMIYATI. Modern Science and Research, 4(2), 472-476.
15.
Haqqulov,
M.
(2025).
YANGI
DAVRDA
AVSTRIYA
(GABSBURGLAR)
IMPERIYASINING IJTIMOIY-SIYOSIY HAYOTI (XVI-XVIII ASRLAR). Modern
Science and Research, 4(2), 834-842.
16.
Srojeva, G., Haqqulov, M., & Gulyamov, A. (2025). KUDZULA KADFIZ
BOSHCHILIGIDA KUSHON IMPERIYASIGA ASOS SOLINISHI VA BU
IMPERIYANING RAVNAQI. Modern Science and Research, 4(2), 109-117.
17.
Yarashova, M., Yuldosheva, F., & Haqqulov, M. (2025). TA’LIM OLISH TARTIBI:
YANGILANISH VA O’ZGARISHLAR. MASOFAVIY, DUAL VA INKLYUZIV
TA’LIM. Modern Science and Research, 4(2), 73-80.
18.
Haqqulov, M., Gulyamov, A., & Srojeva, G. (2025). JADIDLARNING 1916 YILDAGI
XALQ QO’ZG’OLONIDA TUTGAN O’RNI. MILLIY HUKUMAT-TURKISTON
MUXTORIYATI VA UNING FAOLIYATI. Modern Science and Research, 4(2), 100-
108.
19.
Haqqulov,
M.,
Yarashova,
M.,
&
Yuldosheva,
F.
(2025). ТARIXIY
KARTOGRAFIYANING ASOSIY YO ‘NALISHLARI, SHAKLLANISHI VA
TARAQQIYOTI. Modern Science and Research, 4(2), 81-91.
20.
Gulyamov, A., Srojeva, G., & Haqqulov, M. (2025). BUXORO MUZEYINING II
JAHON URUSHIGACHA BO ‘LGAN DAVRDAGI FAOLIYATI. Modern Science and
Research, 4(2), 92-99.
21.
Haqqulov,
M.,
&
Sadulloyeva,
M.
(2025).
THE
TEACHER-STUDENT
RELATIONSHIP
BETWEEN
IMAM
AL-BUKHARI
AND
IMAM
AT-
TIRMIDHI.
Modern Science and Research
,
4
(3), 440-447.
22.
Haqqulov, M. (2025). AMIR TEMUR VA TEMURIYLAR DAVRI TARIXIY
GEOGRAFIYASI.
Modern Science and Research
,
4
(3), 584-593.
23.
Gulyamov, A. A. (2024). JАMIYАTIMIZNING IJTIMОIY-IQTISОDIY, MА’NАVIY-
MАDАNIY SОHАLАRIDА ОILАNING RОLI.
ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И
ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ
,
36
(2), 149-153.
24.
Azizovich, G. A. (2024). Trade Relations of Population in Bukhara Emirate, Shariah
Rules and Regulations in Commercial Affairs, Partnership Relations.
EUROPEAN
1042
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 4
JOURNAL OF INNOVATION IN NONFORMAL EDUCATION
,
4
(9), 189-194.
25.
Azizovich, G. A. (2024). Family-Marriage and Inheritance Relations of the Population in
the Bukhara Emirate.
Miasto Przyszłości
,
53
, 964-969.
26.
Gulyamov, A. (2024). BUXORO MUZEYNING TASHKIL TOPISHI TARIXI.
Modern
Science and Research
,
3
(12), 659-667.
27.
Muyiddinov
Bekali. (2023). THE ROLE OF BUKHARA AND OTHER CITIES IN THE MILITARY
ART AND ARMY STRUCTURE OF KHOREZMSHAHS . ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА
И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ, 35(3), 55–58. Retrieved from
https://www.newjournal.org/index.php/01/article/view/10035
28.
Нозимов Ж. Т. и др. Социально-психологические особенности формирования
духовных потребностей в профессиональном развитии студентов //Science and
Education. – 2024. – Т. 5. – №. 5. – С. 455-459.
29.
Nozimov, J. (2019). The use of the trainings in developing intercultural competence in
students. In Психология образования будущего: От традиций к инновациям (pp. 112-
114).
30.
Nozimov, J. T., & Usmanova, M. N. (2022). SOCİO-PSYCHOLOGİCAL ASPECTS OF
INTERNET ADDİCTİON AMONG STUDENTS. Педагогика и психология в
современном мире: теоретические и практические исследования, 1(10), 49-51.
31.
Muyiddinov,
B. (2023). XII-XIII ASRLAR DAVRIDA BUXORODA ILM – FANNING
RIVOJLANISHI. SCHOLAR, 1(28), 341–345. https://doi.org/10.5281/zenodo.10027071
32.
Muyiddinov
Bekali. (2023). MO’G’ULLAR BOSQINI DAVRIDA BUXORONING AYANCHLI
TAQDIRI. TADQIQOTLAR.UZ, 25(2),
212–215.
Retrieved
from
http://tadqiqotlar.uz/index.php/new/article/view/308
33.
Muyiddinov, B. (2024). BARTHOLD'S "СОЧИНЕНИЯ. ТОМ I. ТУРКЕСТАН В
ЭПОХУ МОНГОЛЬСКОГО НАШЕСТВИЯ" THE HISTORY OF THE CREATION
OF
THE
WORK.
MODERN
SCIENCE
AND
RESEARCH,
3(1),
699–
702. https://doi.org/10.5281/zenodo.10552555
34.
Muyiddinov, B. (2024). THE ROLE OF MILITARY REFORMS IN THE BUKHARA
KHANATE IN THE LIFE OF THE STATE UNDER THE SHAYBANIDS. MODERN
SCIENCE AND RESEARCH, 3(2), 646–648. https://doi.org/10.5281/zenodo.10668887
35.
Gulyamov, A., & Ashurov, D. (2025). CHANGES IN THE LIFE OF THE WORLD'S
COUNTRIES AFTER WORLD WAR II.
Journal of universal science research
,
3
(1
1043
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 4
(Special issue)), 333-341.
36.
Gulyamov, A. (2025). MANG ‘ITLAR SULOLASI DAVRIDA DAVLAT
BOSHQARUVI, TUZUMI VA ICHKI SIYOSATI.
Modern Science and Research
,
4
(1),
790-798.
37.
Gulyamov, A., & Xamidova, R. (2025). ABU RAYHON BERUNIY BUYUK
QOMUSIY OLIM.
Modern Science and Research
,
4
(2), 758-766.
38.
Vahobovna, S. G. (2024). YANGI O’ZBEKISTONDA MAKTABGACHA TA’LIM–
TARBIYA MUASSASALARIGA QARATILAYATGAN E’TIBOR.
39.
Ilniyoz o'g'li, S. F. (2023). ETNOGRAFIK TADQIQOTLARDA QORAQALPOQ
XALQINING YORITILISHI.
40.
Ilniyazovich, S. F. (2024). The Formation of Preliminary Knowledge about the People of
Karakalpak.
EUROPEAN
JOURNAL
OF
INNOVATION
IN
NONFORMAL
EDUCATION
,
4
(3), 149-155.
41.
Sayfutdinov, F. (2024). BUXORO AMIRLIGINING QURILISH TARIXI: MADANIY
VA ARXITEKTURA TARAQQIYOTI MEROSI.
Modern Science and Research
,
3
(12),
852-858.
42.
Sayfutdinov Feruz Ilniyoz o’g’li. (2023). XX ASR 2-YARMI XXI ASR BOSHLARI
ZARAFSHON VOHASIDA ETNOSLARARO MUNOSABATLAR.
TA’LIM VA
RIVOJLANISH TAHLILI ONLAYN ILMIY JURNALI
,
3
(9), 1–5. Retrieved from
https://sciencebox.uz/index.php/ajed/article/view/7941
43.
Shokir o’g’li, S. U. (2024). Media literacy is a requirement of the modern world.
EUROPEAN JOURNAL OF INNOVATION IN NONFORMAL EDUCATION, 4(3),
276-280.
44.
Shokir o’g’li, S. U. (2024). Media literacy is a requirement of the modern world.
EUROPEAN JOURNAL OF INNOVATION IN NONFORMAL EDUCATION, 4(3),
276-280.
45.
Xayrullayev, U. (2024). THE IDEA THAT MADE THE OTTOMAN STATE GREAT
(RED APPLE II).
Modern Science and Research
,
3
(2), 1071–1073. Retrieved from
https://inlibrary.uz/index.php/science-research/article/view/29533
46.
Xayrullayev, U. (2024). BRIEFLY ABOUT THE "RED APPLE" MYTHOLOGY OF
THE TURKS.
Modern Science and Research
,
3
(1), 568–572. Retrieved from
https://inlibrary.uz/index.php/science-research/article/view/28329
47.
Umidjon, X. (2024). Literacy and Information Exchange in the Ancient East and
West.
EUROPEAN JOURNAL OF INNOVATION IN NONFORMAL EDUCATION
,
4
(3),
1044
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 4
48.
Umidjon,
X.
(2023).
1918-1939-yillarda
Polshaning
ichki
siyosatidagi
o’zgarishlar.
Центр Научных Публикаций (buxdu.Uz)
,
42
(42). извлечено от
https://journal.buxdu.uz/index.php/journals_buxdu/article/view/10963
49.
Umidjon
Xayrullayev.
(2024).
THE
POSITION
OF
CENTRAL
ASIAN
GOVERNORSHIPS DURING THE PERIOD OF THE TURKISH KHANATE AND
THE ARAB INVASION.
https://doi.org/10.5281/zenodo.13958464
50.
Рахмонова, С. (2024). HARMONY OF EDUCATION AND TRAINING. Журнал
универсальных научных исследований, 2(5), 366-375.
51.
Ramatov, J., Hasanov, M., & Rahmonova, S. (2024). TA’LIM TIZIMI
MODERNIZATSIYALASHUVINING IJTIMOIY-FALSAFIY ASOSLARI. Oriental
renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 4(8), 160-172.
52.
Rаhmоnоvа, S. S. Q. (2024). О ‘ZBЕKISTОNDА АMАLGА ОSHIRILGАN
MА’NАVIY-MАDАNIY
ISLОHОTLАR
DINАMIKАSI
VА
АSОSIY
YО
‘NАLISHLАRI. International scientific journal of Biruni, 3(2), 95-104.
53.
Rahmonova, S. (2024). SPIRITUAL AND EDUCATIONAL REFORMS ARE THE
FOUNDATION OF A NEW UZBEKISTAN. Modern Science and Research, 3(12), 517–
525. Retrieved from https://inlibrary.uz/index.php/science-research/article/view/58031
54.
Xayrullayev , U., Sayfutdinov , F., & Rahmonova , S. (2025). SHAYBONIYLAR
DAVLATI VA USMONLI TURKLAR DAVLATI O’RTASIDAGI DASTLABKI
ALOQALAR TAVSIFI. Modern Science and Research, 4(1), 147–154. Retrieved from
55.
Toshpo’latova,
S.
(2025).
BO’LAJAK
TARIX
O’QITUVCHILARINING
PEDAGOGIK-PSIXOLOGIK
TAYYORGARLIGINING
UMUMIY
KONTSEPTSIYASI VA AHAMIYATI.
Modern Science and Research
,
4
(3), 481-484.
56.
Toshpo’latova, S. (2025). FOROBIYNING DIDAKTIK QARASHLARI ASOSIDA
O’QUVCHILARNI TARIX FANIGA QIZIQTIRISH METODIKASI. Modern Science
and Research, 4(1), 177-186.
57.
Toshpo’latova, S., & Tursunova, S. (2025). TURKISTONDAGI–BIRINCHI
DRAMMA.
Modern Science and Research
,
4
(3), 468-480.
58.
Toshpo‘latova, S., Gadayeva, M., & Sadullayev, U. (2024). SHARQ
ALLOMALARINING DIDAKTIK QARASHLARI. Modern Science and Research,
3(12), 985-993.
59.
Gadayeva, M., Toshpolatova, S., & Sadullayev, U. (2024). TARIX FANLARINI
OQITISHDA MUZEYLARNING ORNI. Modern Science and Research, 3(12), 994-
1003.
1045
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 4
60.
Sadullayev, U., Gadayeva, M., & Toshpo‘latova, S. (2024). MAHALLA–
QADRIYATLAR BESHIGI. Modern Science and Research, 3(12), 1228-1238.
61.
Toshpo'latova
Shaxnoza
Shuhratovna.
(2024).
ILK
UYG'ONISH
DAVRI
NAMOYONDALARNING DIDAKTIK QARASHLARI ASOSIDA O'QUVCHILARNI
TARIX
FANIGA
QIZIQTIRIS
METODIKASI.
https://doi.org/10.5281/zenodo.14520996
62.
Toshpo’latova, S. (2024). TARIX FANINI O’QITISHDA SAMARALI METODLAR.
Modern Science and Research, 3(11), 774-782.
63.
Тошполатова, Ш. (2024). THE PRESENT IRANIANS. Журнал универсальных
научных исследований, 2(5), 453-462.
64.
Toshpo’latova, S. (2024). BUXORODAGI SAROYLAR. Modern Science and Research,
3(5), 522-529.
65.
Toshpo’latova, S. (2024). O’RTA ASRLARDA OILA PEDAGOGIKASIGA OID
FIKRLAR. Modern Science and Research, 3(12), 353-361.
66.
Toshpo’latova, S., & Xudoyqulov, S. (2024). History And Ethnology Of Olot District.
Modern Science And Research, 3(5), 148-151.
67.
Toshpo’latova, S., & Jo’rayeva, M. (2024). HISTORY AND ARCHITECTURAL
MONUMENTS OF JONDOR DISTRICT. Modern Science and Research, 3(2), 447-450.
68.
Qizi, R. S. S., Shukhratovna, T. S., & Karamatovna, M. A. (2024). Implementation of
Education and Protection of Children's Rights in the age of Technology. SPAST Reports,
1(7).
69.
Shuhratovna, T. S. (2024). Linguistic Anthropology. European Journal Of Innovation In
Nonformal Education, 4(3), 432-437.
70.
Toshpo‘latova, S. S., & Naimov, I. N. (2023). MS ANDREYEV–O’RTA OSIYO
XALQLARI ETNOGRAFIYASINING YIRIK OLIMI. Innovations in Technology and
Science Education, 2(8), 1214-1222.
71.
Toshpo’latova, S., & Tursuntoshova, S. (2024). Khoja Abdulkholiq Gijduvani. Modern
Science and Research, 3(2), 87-93.
72.
Toshpo’latova, S. (2024). Ethnolinguistics Of Ethnologies Of Bukhara. Modern Science
and Research, 3(2), 1004-1011.
