ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2017
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
29
4.
Соболева
Д
.
В
.
Актуальные
проблемы
развития
залогового
страхования
в
России
//
Известия
Санкт
-
Петербургского
университета
экономики
и
финансов
. –
2010. –
№
2. – 56
с
.
5.
Поваров
Ю
.
С
.
Существенные
условия
договора
залога
//
Известия
Санкт
-
Петербургского
университета
экономики
и
финансов
. – 2012. –
№
4. – 47
с
.
6.
Раднаева
Д
.
Б
.
Правовое
регулирование
догово
-
ра
ипотеки
(
залога
недвижимости
):
автореферат
дис
-
сертации
канд
.
юрид
.
наук
. –
М
.: 2012. – 27
с
.
Г
.
Узакова
,
ТДЮУ
докторанти
,
юридик
фанлари
номзоди
ШАҲАР
ЕРЛАРИДАН
ФОЙДАЛАНИШНИ
ҲУҚУҚИЙ
ТАРТИБГА
СОЛИШ
Аннотация
:
мақолада
мамлакатимиз
қонунчилигидан
келиб
чиққан
ҳолда
шаҳар
ерларининг
ўзига
хос
хусусиятлари
,
ушбу
ерлардан
фойдаланишнинг
ҳуқуқий
тартиби
ёритилган
.
Шунингдек
,
хорижий
давлатлар
тажрибаси
ҳам
ўрганилган
.
Мақола
сўнгида
амалий
аҳамиятга
эга
бўлган
таклиф
ва
тавсиялар
ҳавола
қилинган
.
Калит
сўзлар
:
шаҳар
ерлари
,
ердан
фойдаланиш
ҳуқуқи
,
аҳоли
пункти
ерлари
,
ер
участкасига
нисбатан
хусусий
мулк
ҳуқуқи
Аннотация
:
исходя
из
законодательства
страны
в
статье
даны
особенности
и
правовой
порядок
пользования
землями
городов
,
а
также
изучен
зарубежный
опыт
.
В
конце
статьи
продвинуты
предложения
и
рекомендации
практического
значения
.
Ключевые
слова
:
земли
городов
,
право
землепользования
,
земли
населенных
пунктов
,
право
частной
собственности
на
земельный
участок
Abstract:
In this publication based on the Legislation
of the country the features and use of the legal order of
the land of towns. However researched foreign experi-
ence. At the end of the article advanced the proposals and
recommendations of practical value.
Key words:
land of town, rights of using land, land of
settlement, private property right to the land.
Ер
барча
табиий
ресурслар
ичида
ўзига
хос
алоҳида
ҳуқуқий
мақомга
эга
.
У
қишлоқ
хўжалигида
ишлаб
чиқариш
воситаси
,
аҳолининг
муқим
яшаш
жойи
,
юридик
шахслар
учун
операцион
базис
,
давлат
маъмурий
чегаралари
доирасидаги
ҳудуд
бўлганлиги
боис
мустақил
давлат
сифатида
мавжуд
бўлишнинг
асосий
ва
энг
муҳим
шартларидан
биридир
.
Шу
боис
ҳам
,
мамлакатимизда
тадбиркорлик
фаолиятини
ҳар
томонлама
қўллаб
-
қувватлаш
орқали
аҳоли
бандлигини
таъминлашда
,
жамият
ҳаётининг
барча
соҳаларида
фуқаролар
билан
эркин
мулоқот
ўрнатиш
орқали
демократик
ҳуқуқий
давлат
қуриш
жараёнини
янги
босқичга
кўтаришда
,
қолаверса
,
ижтимоий
,
иқтисодий
,
маданий
жиҳатдан
аҳолининг
турмуш
даражасини
ошириш
сингари
устувор
вазифаларни
муваффақиятли
амалга
оширишда
ер
бойликларидан
оқилона
фойдаланиш
масаласига
алоҳида
эътибор
қаратилади
.
Таъкидлаш
жоизки
,
юқоридаги
вазифаларни
амалга
оширишда
шаҳар
ерларидан
оқилона
ва
илмий
асосланган
тарзда
тўғри
фойдаланишни
ташкил
этиш
муҳим
аҳамият
касб
этади
.
Хусусан
,
шаҳар
ерлари
тадбиркорлик
фаолиятини
амалга
ошириш
учун
қулай
ҳудуд
ҳисобланади
,
шунингдек
мамлакат
аҳолисининг
катта
қисми
шаҳарларда
истиқомат
қилганлиги
боис
бу
ерлардан
мақсадли
фойдаланишни
ташкил
этиш
аҳоли
турмуш
фаровонлигини
таъминлашга
хизмат
қилади
.
Шу
билан
бирга
,
шаҳарлар
одатда
фан
ва
маданият
ўчоғи
,
маъмурий
бошқарув
ишлари
ташкил
этиладиган
марказлар
саналади
.
Ўзбекистон
Республикаси
ер
қонунчилигига
кўра
,
мамлакат
бутун
ер
фонди
ундан
фойдаланиш
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2017
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
30
мақсадларидан
келиб
чиққан
ҳолда
бир
неча
тоифаларга
бўлинади
.
Ушбу
ер
фонди
тоифалари
ичида
аҳоли
пункти
ерлари
ва
унинг
таркибий
қисми
ҳисобланган
шаҳар
ерлари
муҳим
аҳамият
касб
этади
.
Ҳозирги
кунда
Ўзбекистонда
аҳоли
пунктларининг
ерлари
221
минг
гектарни
ёки
умумий
ер
фондининг
тахминан
0,49
фоизини
ташкил
этади
[1, 5-
б
].
Ўзбекистон
Республикаси
Ер
кодексида
кўрсатилишича
,
аҳоли
пунктларининг
ерлари
–
шаҳарлар
,
посёлкалар
ва
қишлоқ
аҳоли
пунктларининг
ерларига
бўлинади
. 2016
йилги
маълумотларга
кўра
,
ҳаммаси
бўлиб
республикамизда
119
та
шаҳар
мавжуд
.
Ўз
навбатида
,
шаҳарлар
маъмурий
бўйсуниши
ва
аҳоли
сонига
нисбатан
республика
,
вилоят
ва
туман
аҳамиятидаги
шаҳарларга
бўлинадилар
.
Энг
йирик
шаҳар
ҳозирги
кунда
Тошкент
(2,5
млн
.
га
яқин
аҳоли
),
иккинчи
ўринда
эса
,
Самарқанд
шаҳридир
(0,5
млн
.
га
яқин
аҳоли
).
Жами
шаҳарлардан
49
тасида
20
дан
50
минггача
, 21
тасида
50
дан
100
минггача
, 11
тасида
100
дан
250
минггача
, 5
тасида
250
минг
дан
500
минггача
аҳоли
истиқомат
қилади
.
Мустақилликка
қадар
Ўзбекистон
ҳудудида
8
та
шаҳар
тугатилган
.
Аҳоли
пункти
ерлари
ва
уларнинг
алоҳида
тури
сифатида
шаҳар
ерларининг
ҳозирги
пайтдаги
ҳуқуқий
мақоми
тубдан
ўзгариб
кетмоқда
.
Бу
ерларга
нисбатан
ҳозирги
даврда
улар
атрофида
вужудга
келаётган
ҳуқуқий
муносабатлар
ер
,
фуқаролик
,
аграр
,
шаҳарсозлик
ва
бошқа
қонун
ҳужжатлари
билан
ҳам
тартибга
солинади
.
Ушбу
ҳолат
,
ўз
навбатида
,
ҳуқуқий
тартибга
солиш
масалаларида
кўплаб
янги
муаммолар
ва
вазифаларни
келтириб
чиқаради
.
Ерга
нисбатан
фуқаролик
-
ҳуқуқий
муносабатлар
асосан
шаҳар
ерлари
негизида
ривожланаётганлигини
ҳисобга
олиб
,
Ўзбекистонда
ерга
бозор
муносабатларини
татбиқ
этиш
қонуниятларини
ўрганиш
ва
таҳлил
этиш
,
шунга
кўра
тегишли
қонун
ҳужжатларини
ҳамда
назарий
қоидаларни
такомиллаштириш
муҳим
заруратга
айланмоқда
.
Қолаверса
,
Ўзбекистондаги
мавжуд
демографик
вазият
ҳам
шаҳар
ерлари
аҳамияти
тобора
ортиб
бораётганлиги
ва
шунга
кўра
бу
ерларнинг
ҳуқуқий
мақомини
доимий
равишда
такомиллаштириб
туриш
эҳтиёжини
келтириб
чиқаради
.
Мамлакатимизда
аҳолининг
тез
суръатларда
ўсиб
бораётганлигини
инобатга
олиб
,
шаҳар
ерларидан
фойдаланишнинг
алоҳида
ҳуқуқий
ҳолати
ўрнатилган
.
Шаҳар
ерларидан
фойдаланиш
асосан
қатъий
белгиланган
режа
асосида
қурилиш
масалаларини
ҳал
қилишга
қаратилган
бўлади
.
Демак
,
шаҳар
ерлари
шаҳар
қурилиш
иншоотларини
жойлаштириш
учун
фундамент
,
асос
,
ўрин
,
макон
вазифасини
бажаради
.
Шаҳар
ерлари
,
энг
аввало
,
аҳолининг
муқим
яшаш
жойи
ҳисобланади
.
Ушбу
ерлар
билан
боғлиқ
ҳуқуқий
муносабатлар
фуқароларнинг
ердан
фойдаланишдаги
табиий
ҳуқуқини
таъминлаш
(
ердан
яшаш
,
жойлашиш
ва
шу
мақсадда
уй
-
жой
қуриш
)
ҳамда
мулкчиликнинг
турли
шаклларида
бўлган
юридик
шахсларни
ҳудудий
асос
бўлган
ерда
жойлаштириш
билан
боғлиқ
муносабатлардан
келиб
чиқади
.
Шу
ўринда
,
шаҳар
ерларининг
ер
фондининг
муайян
тоифаси
бўлиш
билан
бирга
давлат
белгилаган
чегарага
эга
бўлган
маъмурий
-
ҳудудий
бирлик
эканлигини
таъкидлаш
лозим
.
Шаҳарлар
деганда
,
аҳолиси
асосан
саноат
ва
савдо
,
шунингдек
хизмат
кўрсатиш
,
бошқарув
,
фан
,
маданият
соҳаларида
банд
бўлган
энг
катта
аҳоли
пунктлари
тан
олинади
.
Шаҳарлар
қоида
тариқасида
туман
,
вилоятларнинг
маъмурий
ва
маданий
марказлари
ҳисобланадилар
.
Шаҳар
ерларининг
бош
вазифаси
–
шаҳарнинг
барқарор
ривожланишини
,
аҳолининг
мақбул
тарзда
жойлашувини
,
шунингдек
ишлаб
чиқариш
ва
транспорт
объектларининг
мувофиқлашган
ҳолда
жойлашувини
таъминлашдан
иборат
.
Ўзбекистон
Республикасида
маъмурий
-
ҳудудий
тузилиш
масалаларини
ҳал
этиш
тартиби
тўғрисида
”
ги
Қонунда
шаҳарларнинг
қуйидагича
учта
тури
кўзда
тутилган
:
1)
Республика
,
вилоят
бўйсунувидаги
шаҳарлар
–
қоида
тариқасида
,
камида
ўттиз
минг
аҳолиси
бўлган
,
муҳим
маъмурий
аҳамият
касб
этадиган
,
истиқболли
иқтисодий
ва
маданий
марказлар
деб
ҳисобланган
шаҳарлар
.
2)
Туман
бўйсунувидаги
шаҳарлар
–
камида
етти
минг
аҳолиси
бўлган
,
саноат
корхоналари
ва
ривожланган
инфраструктураси
мавжуд
шаҳарчалар
,
аҳоли
пунктлари
.
3)
Шаҳарчалар
–
саноат
корхоналари
,
қурилишлар
,
темир
йўл
станциялари
ва
бошқа
муҳим
объектлар
яқинида
жойлашган
ҳамда
қоида
тариқасида
камида
икки
минг
аҳолиси
бўлган
аҳоли
пунктлари
.
Шаҳарсозлик
кодексининг
9-
моддасига
мувофиқ
эса
,
аҳоли
сонига
қараб
шаҳар
аҳоли
пунктлари
қуйидагиларга
бўлинади
:
1)
энг
йирик
аҳоли
пункти
–
аҳолисининг
сони
бир
миллиондан
ортиқ
кишидан
иборат
;
2)
йирик
аҳоли
пункти
–
аҳолисининг
сони
икки
юз
эллик
мингдан
бир
миллионгача
кишидан
иборат
;
3)
катта
аҳоли
пункти
–
аҳолисининг
сони
юз
минг
-
дан
икки
юз
эллик
минггача
кишидан
иборат
;
4)
ўртача
аҳоли
пункти
–
аҳолисининг
сони
эллик
мингдан
юз
минггача
кишидан
иборат
;
5)
кичик
аҳоли
пункти
–
аҳолисининг
сони
эллик
минггача
кишидан
иборат
.
Шаҳар
ерларининг
ҳуқуқий
ҳолати
Ўзбекистон
Республикаси
Ер
кодексида
белгиланган
(59–67-
моддалар
).
Унга
кўра
,
шаҳарларнинг
маъмурий
чегараларидаги
барча
ерлар
шаҳарларнинг
ерларига
киради
.
Шаҳар
ерлари
чегараси
нафақат
бинолар
ва
ҳар
хил
қурилмалар
эгаллаган
ерлардан
,
балки
шаҳар
хўжалиги
ва
аҳолисига
хизмат
қиладиган
қурилишлар
билан
банд
бўлмаган
ерлардан
иборат
бўлади
.
Шаҳар
ерларининг
чегараси
ўзгармас
бўлмайди
.
Унга
янги
турар
-
жой
бинолари
,
транспорт
,
коммунал
хўжалиги
эҳтиёжлари
учун
янги
ерларни
қўшиб
олиш
мумкин
.
Ер
кодексининг
61-
моддасида
кўрсатилишича
,
режалаштириш
ва
қурилиш
олиб
боришнинг
тасдиқланган
лойиҳаларига
мувофиқ
шаҳар
ерларига
эгалик
қилиш
,
улардан
фойдаланиш
ва
ижарага
бериш
туман
ёки
шаҳар
ҳокимининг
қарорига
асосан
амалга
оширилади
.
Ўзбекистон
Республикаси
Ер
кодексининг
60-
моддасидан
келиб
чиқадиган
бўлсак
,
шаҳар
ерларининг
чегараси
юридик
ва
жисмоний
шахслар
ер
участкаларининг
чегаралари
бўйича
белгиланиши
лозим
.
Шаҳар
ерлари
чегаралари
тегишли
давлат
ҳокимияти
органларининг
қарорларига
асосан
ўзгартирилиши
(
кенгайтирилиши
)
мумкин
.
Шаҳар
,
посёлка
,
қишлоқ
аҳоли
пунктлари
ерлари
ҳуқуқий
ҳолатидаги
ўхшашлик
ва
яқинликни
уларнинг
умумий
фойдаланишдаги
ерларидан
фойдаланиш
тартиби
ва
мақсадларида
кўриш
мумкин
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2017
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
31
Ер
қонунчилигида
белгиланишича
,
шаҳарларнинг
умумий
фойдаланишдаги
ерлари
юридик
ва
жисмоний
шахсларга
бириктириб
қўйилмайди
,
бу
ерлар
бевосита
шаҳар
,
туман
давлат
ҳокимияти
органларининг
ихтиёрида
бўлади
.
Умумий
фойдаланишдаги
ерларда
бу
ер
қайси
мақсадга
хизмат
қилса
,
фақат
шунга
мос
келадиган
иморат
ва
иншоотлар
қуришга
рухсат
берилади
.
Шунингдек
,
бу
ерлардан
туман
ёки
шаҳар
ҳокимининг
қарорига
асосан
юридик
шахслар
ва
фуқароларга
енгил
иморатлар
,
яъни
савдо
чодирлари
,
дўкончалар
,
реклама
иншоотлари
қуриш
учун
вақтинча
фойдаланишга
ижара
шартлари
асосида
ер
участкалари
берилиши
мумкин
.
Таъкидлаш
лозимки
,
адабиётларда
шаҳар
ерларининг
ўзига
хос
хусусиятлари
тўғрисида
фикрлар
билдирилган
.
Жумладан
,
А
.
С
.
Помелов
улар
дастлабки
ҳудудий
бирлиги
сифатида
ер
участкаси
,
ердан
фойдаланиш
,
ернинг
чегараси
,
алоҳида
зонаси
эмас
,
балки
айнан
маъмурий
ҳудудий
бирлик
олиниши
билан
тавсифланади
[2, 5-
с
],
деб
ҳисоблайди
.
Бошқа
бир
гуруҳ
муаллифлар
эса
,
ушбу
ерлар
фуқароларнинг
фаровонлигини
таъминлаш
ва
яшаши
учун
муҳим
роль
ўйнаши
каби
хусусиятларини
кўрсатади
[3, 327-
с
].
А
.
П
.
Анисимов
эса
,
шаҳар
ерларига
мансуб
бўлган
ер
участкаларидан
“
фойдаланиш
ва
уларга
эгалик
қилиш
”
тартиби
ва
шартлари
соҳасида
шаҳарсозлик
ва
ер
қонунчилигига
,
уларни
“
тасарруф
этиш
”
да
эса
,
ер
ва
фуқаролик
қонунчилигига
амал
қилиш
лозим
[4, 14-
с
],
дея
эътироф
этади
.
Юқоридагилардан
келиб
чиқиб
айтиш
мумкинки
,
шаҳар
ерлари
турли
соҳа
қонунчилиги
нормалари
билан
тартибга
солиниб
,
комплекс
(
мажмуалашган
)
ҳуқуқ
қоидалари
уларнинг
ҳуқуқий
ҳолатини
белгилайди
.
Шу
билан
бирга
,
шаҳар
ерларининг
ҳуқуқий
ҳолатидаги
умумийликни
бу
ерларни
бошқариш
,
фойдаланиш
учун
бериш
,
қайтариб
олиш
каби
ҳолатлардаги
муштаракликда
кўриш
мумкин
.
Демак
,
шаҳар
ерларидан
фойдаланишнинг
ўзига
хос
тартиблари
ер
,
шаҳарсозлик
,
архитектура
,
географик
объектлар
,
маъмурий
-
тузилишга
оид
қонун
ҳужжатлари
мажмуи
билан
белгиланади
.
Хусусан
,
Ўзбекистон
Республикасининг
Конституцияси
,
Ер
ва
Шаҳарсозлик
кодекслари
, “
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
Қонунчилик
палатаси
тўғрисида
”
ги
ва
“
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
Сенати
тўғрисида
”
ги
конституциявий
қонунлар
, 2011
йил
12
октябрдаги
“
Географик
объектларнинг
номлари
тўғрисида
”
ги
, 2013
йил
22
апрелдаги
“
Фуқароларнинг
ўзини
ўзи
бошқариш
органлари
тўғрисида
”
ги
, 1996
йил
20
августдаги
“
Ўзбекистон
Республикасида
маъмурий
-
ҳудудий
тузилиш
масалаларини
ҳал
этиш
тартиби
тўғрисида
”
ги
қонунлар
,
Вазирлар
Маҳкамасининг
2014
йил
4
мартдаги
48-
сон
қарори
билан
тасдиқланган
“
Шаҳарлар
,
посёлкалар
ва
овулларнинг
маҳаллаларини
тузиш
,
бирлаштириш
,
бўлиш
ва
тугатиш
,
шунингдек
уларнинг
чегараларини
белгилаш
ва
ўзгартириш
,
уларга
ном
бериш
ва
уларнинг
номини
ўзгартириш
тартиби
тўғрисида
”
ги
ҳамда
2012
йил
16
октябрдаги
295-
сон
қарори
билан
тасдиқланган
“
Географик
объектларни
номлаш
ва
қайта
номлаш
масалалари
бўйича
Республика
комиссияси
тўғрисида
”
ги
низомлар
ва
бошқа
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатлар
билан
тартибга
солинади
.
Жумладан
,
Ўзбекистон
Ер
кодексининг
тегишли
моддаларида
ҳамда
шаҳарларни
ривожлантириш
режаларида
белгиланган
бўлса
,
шаҳар
ерларида
жойлашган
муҳофаза
этиладиган
ҳудудлар
ерларидан
фойдаланиш
шаҳар
ерларига
бағишланган
қоидалар
билан
бир
қаторда
улар
тўғрисидаги
қонун
билан
ҳам
белгиланган
бўлади
.
Хорижий
мамлакатларда
,
жумладан
,
АҚШда
шаҳар
ерларининг
ҳуқуқий
ҳолатини
белгилашда
асосий
мезон
сифатида
зоналаштириш
кўзда
тутилган
,
яъни
ушбу
давлатда
шаҳар
ерларини
турларга
бўлишда
асосий
омил
зоналаштириш
ҳисобланади
[5, 7-
с
].
Англияда
эса
,
шаҳарларни
ривожлантириш
масалалари
Атроф
-
муҳит
вазирлиги
ҳузуридаги
Атроф
-
муҳит
масалалари
бўйича
департамент
зиммасига
юкланган
.
Маҳаллий
даражада
Англияда
шаҳарларни
ривожлантиришнинг
икки
қисмдан
иборат
бўлган
режалаштириш
тизими
йўлга
қўйилган
.
Шаҳарларни
ривожлантириш
режасининг
биринчи
қисми
–
бу
“
таркибий
режа
”
бўлиб
,
ҳар
бир
графлик
учун
мажбурий
ҳужжат
сифатида
ишлаб
чиқилади
.
Иккинчи
қисм
–
бу
“
маҳаллий
режа
”,
у
ҳам
сўнгги
вақтга
келиб
барча
ҳудудлар
учун
юритилиши
мажбурий
мақомга
эга
бўлди
.
Графлик
ҳокимияти
таркибий
режани
,
шунингдек
бутун
графлик
ҳудуди
бўйлаб
фойдали
қазилмаларни
қазиб
олиш
ва
чиқиндиларни
жойлаштириш
режаларини
тайёрлаш
учун
масъул
ҳисобланадилар
.
Маҳаллий
режалар
ҳар
бир
маъмурий
ҳудудлар
бўйича
тузилади
ва
ушбу
ҳудуд
кенгаши
томонидан
қабул
қилинади
.
Таркибий
режа
эса
,
графлик
кенгаши
томонидан
қабул
қилинади
[6, 256-
р
].
Германияда
эса
,
давлат
ҳокимияти
уч
тузилмали
ҳисобланади
– Bund (
федераль
даража
), Laender
(
ер
даражаси
)
ва
Staedte und Gemeinden
(
муниципаль
даража
).
Германияда
16
та
“Laender”
мавжуд
бўлиб
,
улардан
учтаси
“Stadtstaaten” (
ер
-
шаҳар
)
мақомига
эга
.
Булар
Берлин
,
Бремен
ва
Гамбургдир
.
ГФРда
маҳаллий
ҳокимият
органлари
даражасида
шаҳар
ерларидан
фойдаланишни
режалаштиришнинг
икки
тури
амал
қилади
:
Flaechennutzungplan (
дастлабки
)
ва
Bebauungsplan
(
ҳуқуқий
).
У
ёки
бу
турдаги
маҳаллий
режаларни
тайёрлашда
уларни
аҳоли
билан
муҳокама
қилиш
учун
камида
бир
ой
вақт
ажратилади
. Flaechennutzungplan
муниципалитетнинг
бутун
ҳудуди
учун
тайёрланади
ва
ўзидан
юқори
даражадаги
режага
зид
келиши
мумкин
эмас
.
Режада
муниципалитет
ҳудуди
ердан
фойдаланиш
тоифаларига
бўлинади
.
У
ўз
навбатида
Bebauungsplan
тузиш
учун
замин
бўлади
,
муниципалитет
даражасида
фойдаланиш
учун
мажбурий
бўлиб
,
хусусий
ер
мулкдорлари
учун
мажбурий
ҳисобланмайди
[7, 41–42-
с
].
Шунингдек
,
ГФРда
федерал
қонун
муниципалитетларни
алоҳида
участкалар
учун
қурилиш
хусусияти
кўрсатилган
талабларга
(
кўча
,
мактаб
,
боғча
ва
бошқалар
учун
ажратилган
ер
участкаларида
қурилиш
усули
,
тури
ва
шу
каби
20
дан
ортиқ
талаблар
)
риоя
этиш
мажбуриятини
юклайди
[8, 45-
с
].
Бизнингча
,
юқоридагилар
асосида
шаҳар
ерларининг
ҳуқуқий
ҳолатини
такомиллаштириш
билан
боғлиқ
қуйидаги
таклиф
ва
тавсияларни
илгари
суриш
мумкин
:
Биринчидан
,
маҳаллий
давлат
ҳокимияти
органлари
томонидан
якка
тартибда
уй
-
жой
қуриш
учун
ер
участкаси
ажратиш
тартибини
батафсил
тартибга
солувчи
ва
сонсалорлик
ҳамда
коррупциявий
омилларнинг
олдини
олишга
қаратилган
тегишли
регламентларни
ишлаб
чиқиш
,
уларда
зарур
ҳужжатларни
олиш
тартиб
-
таомилларини
соддалаштириш
мақсадга
мувофиқ
. 2006
йилги
“
Якка
тартибдаги
уй
-
жой
қурилиши
тўғрисида
”
ги
Низомда
ушбу
масалалар
ўз
ифодасини
топмаган
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2017
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
32
Иккинчидан
,
бизнингча
,
Ер
кодексида
ер
участкасини
давлат
ва
жамоат
эҳтиёжлари
учун
олишнинг
аниқ
асосларини
белгилаш
лозим
.
Бу
ердан
фойдаланувчиларнинг
ҳуқуқларини
ҳимоя
қилишда
муҳим
омил
бўлишини
ҳисобга
олиб
,
ЎзР
Ер
кодексининг
37-
моддасини
қуйидаги
таҳрирдаги
янги
иккинчи
қисм
билан
тўлдиришни
таклиф
қиламиз
: “
Ер
участкасини
давлат
ва
жамоат
эҳтиёжлари
учун
олиб
қўйиш
,
қайта
сотиб
олиш
учун
қуйидагилар
асос
бўлиб
хизмат
қилади
: 1)
халқаро
мажбуриятлар
; 2)
ер
участкасини
саноат
,
транспорт
,
алоқа
,
мудофаа
,
табиатни
муҳофаза
қилиш
,
соғломлаштириш
ва
рекреация
,
тарихий
-
маданий
эҳтиёжлар
учун
ажратиш
;
3)
фойдали
қазилмалар
конларини
(
кенг
тарқалган
фойдали
қазилмалардан
ташқари
)
аниқлаш
ва
қазиб
олиш
; 4)
йўл
,
электр
тармоқлари
,
алоқа
йўллари
,
магистрал
қувурлар
,
аҳоли
пунктининг
умумий
фойдаланишдаги
муҳандислик
-
коммунал
тармоқларини
,
шунингдек
давлат
аҳамиятидаги
бошқа
объектларни
қуриш
; 5)
бузилиши
эҳтимоли
юқори
бўлган
,
авариявий
ҳолатдаги
объектларни
бузиш
; 6)
аҳоли
пунктининг
бош
режасини
бажариш
”. (
Хорижий
мамлакатлар
,
жумладан
,
Россия
Федерацияси
ва
Қозоғистон
Республикаси
тажрибаси
ер
участкасини
давлат
ва
жамоат
эҳтиёжлари
учун
олишнинг
аниқ
асосларини
белгилаш
мақсадга
мувофиқлигини
кўрсатмоқда
.)
Учинчидан
,
ер
қонунчилигида
айрим
истисноларни
ҳисобга
олган
ҳолда
,
ер
участкаларига
нисбатан
хусусий
мулк
ҳуқуқи
тан
олинганлигини
,
шу
билан
бирга
,
бу
борадаги
хорижий
давлатлар
тажрибасида
(
масалан
,
Италия
,
Греция
)
айнан
шаҳар
пункти
ерларида
хусусий
мулк
ҳуқуқи
институти
кенг
қўлланилишини
ҳисобга
олган
ҳолда
,
мамлакатимизда
ҳам
айнан
шаҳар
пункти
ерлари
доирасида
ер
участкаларига
нисбатан
хусусий
мулк
ҳуқуқини
ривожлантириш
мақсадга
мувофиқ
.
Бизнингча
,
Ер
кодексига
ер
участкасига
бўлган
ҳуқуқларни
кимошди
савдосида
сотиш
тартибини
белгиловчи
процессуал
модда
киритилиши
лозим
.
Тўртинчидан
,
амалдаги
қонунчиликда
шаҳар
ерларининг
яшил
ҳудудларининг
(
шаҳарларнинг
яшил
ўсимликлар
,
шу
жумладан
дарахт
-
буталар
,
ўт
,
гул
ўсимликлари
билан
банд
бўлган
қисмлари
)
алоҳида
мақоми
белгиланмаган
.
Ҳозирги
иқтисодий
ўсиш
шароитида
ушбу
ҳудудларнинг
шаҳарларда
экологик
муҳитни
ва
табиий
мувозанатни
сақлашдаги
аҳамиятини
,
экологик
,
соғломлаштириш
,
рекреациявий
,
эстетик
,
антропоген
фаолиятнинг
салбий
таъсирини
камайтириш
ва
бошқа
вазифаларни
бажаришини
ҳисобга
олган
ҳолда
ер
қонунчилигининг
шаҳар
ерларининг
ҳуқуқий
мақомига
оид
қисмида
мазкур
ҳудудларнинг
мақомини
ва
ҳуқуқий
жиҳатдан
муҳофаза
қилинишини
кўзда
тутувчи
тегишли
қўшимчалар
киритилиши
мақсадга
мувофиқ
.
Бешинчидан
,
шаҳар
ерларининг
ўзига
хос
хусусиятларини
ҳисобга
олган
ҳолда
,
Шаҳарсозлик
кодексида
шаҳар
ҳудудида
аҳоли
манфаатларига
дахл
қилиши
мумкин
бўлган
йирик
қурилишларни
амалга
оширишда
жамоатчилик
эшитувлари
ўтказилиши
мумкинлигини
кўзда
тутиш
мақсадга
мувофиқ
.
Адабиётлар
рўйхати
:
1.
Ўзбекистон
Республикаси
ер
ресурслари
,
геоде
-
зия
,
картография
ва
давлат
кадастри
давлат
қўмитаси
.
“
Ўзбекистон
Республикаси
ер
ресурсларининг
ҳолати
тўғрисида
”
Миллий
ҳисобот
. –
Т
., 2016. – 5
б
.
2.
Помелов
А
.
С
.
О
категориях
земель
//
Земля
Беларуси
. 2003. –
№
4. –
С
. 5.
3.
Боголюбов
С
.
А
.,
Никишин
В
.
В
.,
Устюкова
В
.
В
.
Земельное
право
.
Учебник
. –
М
.:
Норма
, 2003. –
С
.327.
4.
Анисимов
А
.
П
.
Теоретические
основы
правового
режима
земель
поселений
в
Российской
Федерации
:
дисс
. ...
докт
.
юрид
.
наук
. –
Саратов
, 2004. –
С
.14.
5.
Галятин
М
.
Ю
.
Зонирование
как
способ
правового
регулирования
земельных
отношений
в
США
:
Авто
-
реф
.
дисс
. …
канд
.
юрид
.
наук
. –
М
., 1984. –
С
. 7.
6. Spatial Planning Systems in Western Europe // Ger-
hard Larsson Royal Institute of Technology. Stockholm. –
Sweden. 2006. –
Р
. 256.
7.
Борисов
А
.
А
.
Значение
зонирования
территорий
при
определении
правового
режима
земель
:
дисс
. ...
канд
.
юрид
.
наук
. –
М
., 2014. –
С
. 41-42.
8.
Крашенинников
А
.
В
.
Градостроительное
разви
-
тие
жилой
застройки
:
исследование
опыта
западных
стран
. –
М
., 2005. –
С
. 45.
