ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2016
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
14
предприятий
доходообразующих
отраслей
,
направ
-
ленных
на
выявление
резервов
дополнительных
по
-
ступлений
в
бюджеты
бюджетной
системы
.
Таким
образом
,
Счетная
палата
уже
зарекомендо
-
вала
себя
как
центральная
институциональная
струк
-
тура
,
осуществляющая
контроль
над
должным
расхо
-
дованием
средств
государственного
бюджета
.
Но
в
будущем
ее
деятельность
безусловно
будет
совер
-
шенствоваться
.
Опыт
многих
стран
(
Австрия
,
Герма
-
ния
,
Испания
,
Франция
)
свидетельствует
,
что
дея
-
тельность
Счетной
палаты
регламентируется
специ
-
альным
законом
.
Очевидно
,
повышению
эффективно
-
сти
функционирования
Счетной
палаты
способствова
-
ло
принятие
Закона
«
О
Счетной
палате
Республики
Узбекистан
»,
регламентирующего
правовой
статус
,
компетенцию
,
права
и
обязанности
Счетной
палаты
.
Список
литературы
:
1. Barilari A. Les controles financiers comptables,
administratifs et juridictionnels des finances publicies. –
Paris, LGDJ, 2003.
2.
Родионова
.B. M.
Шлейников
.
В
.
И
.
Финансовый
контроль
Учебник
. – M., 2002.
3.
Химичева
Н
.
И
.
Финансовое
право
:
Учебник
.
–
М
., 1995.
4.
Родионова
B.M.,
ШлейниковВ
.
И
Финансовый
кон
-
троль
. –
М
,2002.
5.
Землин
А
.
И
.
Бюджетное
право
. –
М
.:
Юриспру
-
денция
, 2001.
6.
Романовский
М
.
В
..
Бюджетная
система
Рос
-
сийской
Федерации
. –
М
.:
Юрайт
, 2000.
7.
Шохин
С
.
О
.
Проблемы
и
перспективы
развития
финансового
контроля
в
Российской
Федерации
. –
М
.,
1999.
8.
Чернобровкина
Е
.
Б
.
Разграничение
компетен
-
ции
представительных
и
исполнительных
органов
гос
-
ударственной
власти
в
сфере
бюджета
.
Автореф
.
дисс
.
канд
.
юрид
.
наук
. –
М
., 2002.
9.
Баглай
М
.
В
.
Конституционное
право
Российской
Федерации
. –
М
., 2002. –
С
. 353–355;
Чечеткин
В
.
Д
.
О
проблемах
взаимодействия
органов
финансового
контроля
и
исполнительной
власти
//
Бюллетень
Экс
-
пертно
-
консультативного
совета
Счетной
палаты
РФ
.
– 2001. –
№
2. –
С
.35-39.
10.
Указ
Президента
Республики
Узбекистан
№У
-
3592 «
О
совершенствовании
организации
деятельно
-
сти
счетной
палаты
Республики
Узбекистан
»
№У
-3592
04.04.2005
г
. //
Электронно
-
правовая
система
«
Нор
-
ма
».
11.
Правовое
регулирование
государственного
финансового
контроля
в
зарубежных
странах
.
Анали
-
тический
обзор
и
сборник
нормативных
документов
.
Составители
С
.
О
.
Шохин
,
В
.
И
.
Шлейников
. —
М
.:
Про
-
метей
, 1998. –
С
. 42.
12.
Самойлова
Л
.
М
.
Счетная
палата
Франции
: 200
лет
независимости
\\
Финансовое
право
, 2010, –
№
3.
–
С
. 10– 13.
13.
Бюджетный
кодекс
Республики
Узбеки
-
стан
//
Собрание
законодательства
Республики
Узбеки
-
стан
, 2013
г
.,
№
52-I; 2014
г
.,
№
36,
ст
. 452; 2015
г
.,
№
52,
ст
. 645.
А
.
К
.
Янгибаев
,
Ўзбекистон
Республикаси
ИИВ
Академияси
мустақил
изланувчиси
ПАРЛАМЕНТ
ЭШИТУВИ
ВА
ПАРЛАМЕНТ
ТЕКШИРУВИДА
СИЁСИЙ
ПАРТИЯ
ФРАКЦИЯЛАРИНИНГ
ИШТИРОКИ
МАСАЛАСИ
Аннотация
:
мазкур
мақолада
партия
фракцияларининг
парламент
эшитувидаги
иштирокининг
тартиби
ва
шакллари
,
шунингдек
,
парламент
текширувини
амалга
ошириш
таҳлил
қилинади
,
ушбу
соҳада
қонунчиликни
такомиллаштириш
юзасидан
бир
қанча
таклиф
ва
тавсиялар
асослантирилади
.
Калит
сўзлар
:
конституция
,
қонун
,
парламент
,
парламент
назорати
,
парламент
эшитуви
,
парламент
текшируви
,
бош
вазир
,
ижро
этувчи
ҳокимият
,
сиёсий
партия
фракцияси
,
ишончсизлик
вотуми
.
Аннотация
:
в
данной
статье
анализируются
поря
-
док
и
формы
участия
партийных
фракций
в
парла
-
ментских
слушаниях
,
а
также
осуществление
парла
-
ментского
расследования
,
обосновываются
некоторые
предложения
и
рекомендации
по
совершенствованию
законодательства
в
указанной
сфере
.
Ключевые
слова
:
конституция
,
закон
,
парламент
,
парламентский
контроль
,
парламентские
слушания
,
парламентское
расследование
,
исполнительная
власть
,
фракции
политических
партий
.
Annotation:
The article deals with the order and forms
of participation of party fractions in the parliamentary hear-
ings as well as execution of parliamentary investigations
and some proposals and recommendations on improve-
ment of legislation in the mentioned sphere are grounded.
Key words:
constitution, law, parliament, parliamen-
tary control, parliamentary hearing, parliamentary investi-
gation, prime minister, executive div, fractions of political
parties, vote of no confidence.
Ҳозирги
вақтда
давлат
ҳокимияти
тизимида
амалга
оширилган
ислоҳотларни
ва
парламент
ваколатлари
кенгайтирилганини
ҳисобга
олганда
,
парламентнинг
назорат
ваколатларини
,
шу
жумладан
,
ҳукуматнинг
парламент
олдида
жавобгарлиги
институтини
қонун
йўли
билан
аниқ
мустаҳкамлаш
тўғрисидаги
масалани
кўриб
чиқиш
фурсати
келди
.
Бу
борада
албатта
,
парламент
томонидан
қабул
қилинаётган
қонунларнинг
самарали
ижро
этилишини
таъминлаш
мақсадида
мамлакатимизда
“
Парламент
назорати
тўғрисида
”
ги
қонунни
қабул
қилиш
лозимдир
.
Давлатимиз
раҳбарининг
2010
йил
27
январда
бўлиб
ўтган
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
палаталарининг
қўшма
мажлисидаги
маърузасида
қайд
этганидек
,
“
Парламентимиз
ва
маҳаллий
вакиллик
органлари
-
Кенгашлар
олдида
турган
иккинчи
ғоят
муҳим
вазифа
-
бу
қабул
қилинган
қонунларнинг
ижро
этувчи
ҳокимият
,
яъни
ҳукумат
томонидан
марказда
,
ҳокимликлар
томонидан
эса
жойларда
қандай
бажарилаётгани
устидан
қатьий
парламент
назоратини
,
депутатлик
назоратини
ўрнатишдан
иборат
”
лигини
таъкидлаган
[
1
]
.
Жамоат
ишончининг
мавжудлиги
–
оммавий
институтлар
фаолияти
натижадорлигининг
энг
муҳим
кўрсаткичи
,
давлат
ва
жамиятни
барқарор
ривожлантириш
,
мамлакатни
модернизация
қилишнинг
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2016
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
15
зарурий
шартидир
.
Мамлакат
Конституциясига
охирги
ўзгаришлар
киритилганидан
кейин
ҳокимият
ва
бошқарув
органларининг
транспарентлиги
масалалари
жамоатчилик
ва
илмий
давралар
ўртасидаги
мунозараларнинг
диққат
марказида
турибди
[
2
]
.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлис
Қонунчилик
палатасида
рўйхатдан
ўтган
сиёсий
партия
фракциялари
парламент
назоратининг
субъекти
сифатида
ўз
электорати
манфаатларини
кўзлаб
,
мансабдор
шахсларнинг
ҳисоботини
эшитиш
,
комиссия
таркибида
парламент
текширувида
иштирок
этиши
ва
парламент
,
депутатлик
сўровларини
амалга
ошириши
мумкин
. “
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
Қонунчилик
палатаси
тўғрисида
”
ги
Конституциявий
Қонуннинг
25-
моддасида
сиёсий
партия
фракциялари
ваколатлари
қаторига
ҳукумат
аъзоларини
уларнинг
фаолияти
масалалари
юзасидан
эшитиш
ва
фракция
-
нинг
фаолияти
учун
зарур
материаллар
ва
ҳужжатларни
давлат
органлари
ҳамда
уларнинг
ман
-
сабдор
шахсларидан
талаб
қилиб
олиши
қоидаси
мус
-
таҳкамланган
.
Масалан
,
Ўзбекистон
халқ
демократик
партияси
фракцияси
ташаббуси
билан
ўтган
2015
йил
-
нинг
30
сентябрь
куни
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлис
Қонунчилик
палатаси
йиғилишида
2015
йилда
иш
ўринлари
ташкил
этиш
ва
аҳоли
бандлигини
таъ
-
минлаш
Дастури
ижроси
юзасидан
парламент
эшитуви
ўтказилди
[
3
]
.
Яна
бир
мисол
,
Ўзбекистон
“
Миллий
тикланиш
”
демократик
партияси
фракциясининг
2015
йил
биринчи
чорак
фаолияти
таҳлил
қилинганда
депутатлар
томонидан
479
та
депутатлик
сўрови
ва
қабул
қилинган
қонунлар
,
ҳукумат
қарорлари
ижроси
бўйича
ҳудудларда
амалга
оширилган
ишлар
,
ижроия
ҳокимияти
органларининг
Давлат
дастурларини
бажариш
устидан
жойларда
47
маротаба
депутатлик
назорати
амалга
оширилган
.
Шунингдек
,
сайловолди
Платформасида
белгиланган
вазифалардан
келиб
чиқиб
,
ҳудудларда
79
нафар
мансабдор
шахснинг
ўз
фаолияти
ҳамда
Давлат
дастурлари
ижроси
тўғрисидаги
ҳисоботлари
тингланган
[
4
]
.
Шу
каби
масалалар
,
Ўзбекистон
либерал
демократик
партияси
ва
Ўзбекистон
“
Адолат
”
социал
демократик
партияси
фракциялари
йиғилишларида
ҳам
кўриб
чиқилган
.
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
Ислом
Каримов
2015
йил
23
январда
бўлиб
ўтган
Олий
Мажлис
Қонунчилик
палатаси
ва
Сенатининг
қўшма
мажлисидаги
маърузасида
Парламент
томонидан
қонун
лойиҳаларини
тайёрлаш
ва
қонунларни
қабул
қилиш
жараёнига
тўхталиб
,
устувор
вазифалардан
бири
сифатида
сиёсий
партия
фракцияларининг
ўрни
ва
аҳамиятини
янада
оширишга
,
Олий
Мажлис
палаталари
ва
энг
аввало
,
фракцияларнинг
давлат
бошқаруви
органлари
устидан
парламент
назоратини
амалга
ошириш
,
қабул
қилинаётган
қонунлар
,
муҳим
ижтимоий
-
сиёсий
,
иқтисодий
давлат
дастурларининг
ижросини
сўзсиз
таъминлаш
борасидаги
фаолияти
сифат
жиҳатидан
янги
асосда
қурилишини
таъминлашга
алоҳида
урғу
бериб
ўтди
[
5
]
.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
назорат
фаолиятининг
муҳим
ташкилий
-
ҳуқуқий
шакллари
қаторига
парламент
эшитувлари
ҳам
киради
.
Олий
Мажлис
палаталари
фаолият
амалиёти
шуни
кўрсатадики
,
бугунги
кунда
парламент
эшитувлари
мамлакатимизда
парламентаризмнинг
муҳим
институтига
айланмоқда
.
Депутатлар
ва
сенаторлар
эшитувлари
парламентимиз
палаталарининг
серқирра
фаолиятида
йилдан
-
йилга
тобора
кенг
ўрин
эгалламоқда
.
“
Парламент
эшитуви
”
атамаси
мамлакатимиз
Конституциясида
ҳам
, “
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
Қонунчилик
палатаси
тўғрисида
”
ги
Қонунда
,
“
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
Сенати
тўғрисида
”
ги
қонунда
ва
уларнинг
регламентларида
ҳам
алоҳида
норма
сифатида
бевосита
белгиланмаганига
қарамай
,
Ўзбекистон
Республикасининг
парламент
амалиётида
парламент
эшитуви
институти
мавжудлигини
шак
-
шубҳасиз
қайд
этиш
мумкин
.
Хусусан
, “
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
Қонунчилик
палатаси
тўғрисида
”
ги
Қонуннинг
8, 11, 25-
моддалари
,
Қонунчилик
палатаси
Регламентининг
44, 58, 66, 80-
моддалари
,
“
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
Сенати
тўғрисида
”
ги
Қонуннинг
8, 9-
моддалари
ва
Сенат
Регламентининг
16,
56-
моддаларида
парламент
эшитувлари
таомилига
тегишли
бўлган
“
эшитиш
”, “
эшитилган
”
атамалари
учрайди
.
Парламент
эшитувлари
тушунчасининг
мазмуни
хусусида
мутахассислар
ўртасида
ягона
ёндашув
,
бинобарин
,
унинг
ягона
таърифи
ҳам
мавжуд
эмас
.
Б
.
Исмаилов
фикрига
кўра
,
парламент
эшитувлари
муайян
қонун
лойиҳаси
ёки
парламент
ваколатларига
кирадиган
бошқа
масала
хусусида
парламент
аъзолари
,
давлат
ва
жамоат
арбоблари
фикрини
парламент
ёки
унинг
палатаси
ялпи
мажлисида
эшитишдан
иборат
бўлган
парламент
фаолияти
шаклларидан
биридир
.
[
6
]
Шунга
ўхшаш
нуқтаи
назарни
К
.
Жўраев
ҳам
илгари
суради
[
7
]
.
Юридик
энциклопедия
муаллифлари
фикрига
кўра
,
парламент
эшитишлари
–
бу
,
парламент
фаолиятининг
парламент
аъзолари
,
давлат
ва
жамоат
арбобларини
,
экспертларни
маълум
бир
қонун
лойиҳалари
бўйича
эшитиш
фаолиятидир
.
Парламент
эшитиши
очиқ
ёки
ёпиқ
тарзда
бўлиши
мумкин
[
8
]
.
Бошқа
бир
энциклопедия
тузувчилари
шунга
ўхшаш
таърифни
баён
этар
эканлар
,
уни
эшитувлар
парламент
ёки
унинг
палаталари
(
аксарият
ҳолларда
алоҳида
-
алоҳида
)
муҳим
ижтимоий
муаммони
очиқ
ва
ошкора
муҳокама
қилишни
амалга
оширадиган
ҳолатларни
ўз
ичига
олиши
ҳақидаги
сўзлар
билан
тўлдирадилар
[
9
]
.
Мамлакатимизнинг
парламент
амалиётида
парламент
эшитувларидан
фойдаланишнинг
турли
кўринишлари
кузатилади
.
Хусусан
,
бунга
Ўзбекистон
Республикаси
ҳукумат
делегацияси
Халқаро
меҳнат
конференциясининг
101-
сессиясида
олган
меҳнатга
доир
масалалар
бўйича
мажбуриятларни
бажариш
жараёни
тўғрисидаги
эшитув
мисол
бўлиши
мумкин
.
2012
йил
5
июлда
Олий
Мажлис
Қонунчилик
палатасининг
Демократик
институтлар
,
нодавлат
ташкилотлар
ва
фуқароларнинг
ўзини
ўзи
бошқариш
органлари
қўмитаси
Ўзбекистон
Республикаси
ҳукумат
делегацияси
Халқаро
меҳнат
конференциясининг
101-
сессиясида
олган
меҳнатга
доир
масалалар
бўйича
мажбуриятларни
бажариш
жараёни
тўғрисида
эшитув
ўтказди
.
Унда
вазирликлар
ва
идоралар
,
нодавлат
нотижорат
ташкилотлари
,
ОАВ
вакиллари
,
қўмита
экспертлар
гуруҳининг
аъзолари
иштирок
этдилар
.
Очиқ
мулоқот
шаклида
ўтган
эшитув
якунлари
бўйича
ушбу
соҳада
ишни
яхшилашга
қаратилган
тавсиялар
қабул
қилинди
[
10
]
.
Конституциянинг
78-
моддасига
мувофиқ
,
Олий
Мажлис
мамлакат
ижтимоий
-
иқтисодий
ривожланишининг
долзарб
масалалари
юзасидан
Бош
вазирнинг
ҳисоботларини
эшитиш
ва
муҳокама
қилишни
амалга
оширади
.
Ҳукумат
бошлиғининг
Олий
Мажлис
олдида
ҳисоботи
ҳокимият
бўлиниши
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2016
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
16
принципининг
муҳим
жиҳатларидан
бири
ҳисобланади
.
Бу
ҳол
унга
ҳукумат
ва
парламент
ўртасидаги
ўзаро
муносабатларни
ташкил
этиш
конституциявий
талаби
сифатида
қараш
имконини
беради
.
Бу
ерда
табиий
бир
савол
туғилади
: “
долзарб
масалалар
”
доираси
қандай
бўлиши
мумкин
,
ҳукумат
ҳисоботи
учун
асос
бўладиган
масалаларнинг
аниқ
чегараси
мавжудми
?
Бизнингча
,
Олий
Мажлис
палаталари
ҳукумат
фаолиятининг
ҳар
қандай
масаласи
бўйича
ҳисоботини
эшитишлари
мумкин
,
бу
ерда
чеклашлар
бўлиши
мумкин
эмас
.
Мамлакатимиз
қонунчилигида
парламент
текширувларини
ўтказиш
билан
боғлиқ
муносабатлар
алоҳида
норма
сифатида
тартибга
солинмаган
.
Аммо
,
бу
Олий
Мажлис
палаталарида
бундай
текширув
ўтказилиши
мумкин
эмас
,
деган
маънони
англатмайди
.
Парламент
текширувини
ўтказиш
учун
муайян
ҳуқуқий
асослар
мавжуд
.
Хусусан
, “
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
Қонунчилик
палатаси
тўғрисида
”
ги
Конституциявий
Қонунга
[
11
]
мувофиқ
,
Қонунчилик
палатаси
аниқ
вазифаларни
бажариш
учун
комиссиялар
тузиши
мумкин
.
Парламент
текширувлари
парламент
палаталарининг
белгиланган
тартибда
тузилган
комиссиялари
ҳокимият
органлари
ва
уларнинг
мансабдор
шахсларининг
қонунларнинг
талабларини
бажариш
,
инсон
ҳуқуқлари
ва
эркинликларини
ҳимоя
қилиш
,
ҳуқуқбузарликларни
,
уларнинг
сабабларини
ва
уларга
имкон
берган
шарт
-
шароитларни
аниқлаш
,
шунингдек
уларни
бартараф
этиш
борасидаги
фаолияти
устидан
назоратни
таъминлаш
учун
амалга
оширадиган
махсус
фаолият
сифатида
қаралиши
лозим
.
Чет
эл
парламент
амалиётида
“
парламент
тергови
”
тушунчаси
ишлатилади
.
Масалан
,
ГФР
ва
Италия
каби
давлатларнинг
конституцияларида
парламент
терговини
тартибга
солувчи
нормалар
мавжуд
бўлиб
,
парламент
томонидан
тергов
комиссияларини
(
тергов
қўмиталарини
)
тузиш
ҳуқуқига
эгалиги
келтирилган
ва
бу
парламент
тергови
процессуал
хусусиятга
эга
эканлигини
кўрсатади
,
чунки
улар
қонунда
аниқ
белгиланган
тартибда
амалга
оширилади
,
парламент
терговини
қўзғатиш
ва
ўтказиш
,
фактлар
,
ҳолатлар
ва
ҳодисаларни
аниқлаш
,
текшириш
,
таҳлил
қилиш
таомиллари
йиғиндисидан
иборат
[
12
]
.
Юридик
энциклопедия
муаллифлари
,
парламент
терговини
парламентнинг
назорат
фаолиятини
амалга
оширишининг
бир
кўриниши
сифатида
тавсифлайди
.
Шунингдек
,
парламент
тергови
давлат
ижроия
ва
бошқарув
органларининг
сиёсий
хатоларига
баҳо
бериш
мақсадида
фаолият
кўрсатишини
ва
парламент
терговини
парламент
комиссиялари
олиб
бориши
ҳамда
улар
белгиланган
муҳлатларда
фаолият
кўрсатишини
таърифлайдилар
[
13
]
.
Бизнинг
фикримизча
,
парламент
текшируви
Олий
Мажлис
назорат
функциясининг
муҳим
шаклига
айланиши
мумкин
ва
лозим
.
Давлат
ҳокимияти
органлари
тизимининг
мувозанатини
таъминлаш
мазкур
органларнинг
ҳар
бири
ўз
вазифаларини
самарали
бажариши
билангина
эмас
,
балки
улар
бир
-
бирига
нисбатан
назорат
ваколатларини
амалга
оширишларининг
самарадорлиги
билан
ҳам
белгиланади
.
Парламент
текшируви
институтининг
энг
яхши
ютуқларидан
Олий
Мажлис
амалиётида
фойдаланиш
парламент
билан
бир
қаторда
,
жамиятни
демократик
ривожлантиришнинг
яна
бир
воситасига
айланиши
мумкин
.
Бунда
парламент
текшируви
парламент
назоратининг
парламент
палаталари
,
қўмиталари
ва
албатта
,
партиявий
фракциялари
томонидан
давлат
аҳамиятига
молик
масалалар
бўйича
ахборот
йиғиш
,
уни
текшириш
ва
баҳолаш
алоҳида
жараёнидан
иборат
бўлган
самарали
шаклига
айланиши
лозимдир
.
Демак
,
парламент
текширувлари
ҳукумат
фаолияти
устидан
парламент
назоратининг
муҳим
воситаси
ҳисобланади
.
Шу
сабабли
,
юқорида
билдирилган
фикрлар
асосида
бизнинг
назаримизда
, “
Парламент
назорати
тўғрисида
”
ги
Қонунда
парламент
эшитуви
ва
парламент
текшируви
тартиб
-
таомиллари
алоҳида
норма
сифатида
белгиланиши
лозим
.
Шунингдек
,
мазкур
қонунда
парламент
эшитуви
ва
парламент
текшируви
субъектларининг
вазифалари
ва
ваколатлари
муфассал
тартибга
солиниши
,
парламент
назоратининг
субъектлари
ва
объектлари
,
парламент
назорати
шакллари
,
Бош
вазирнинг
мамлакатни
ижтимоий
-
иқтисодий
ривожлантиришнинг
айрим
долзарб
масалалари
юзасидан
ҳисоботини
эшитиш
масалалари
,
ҳукумат
аъзоларининг
,
давлат
ҳокимияти
ва
бошқарув
органлари
раҳбарларининг
ўз
фаолиятига
доир
масалалари
юзасидан
ахборотларини
эшитиш
,
Ҳисоб
палатасининг
ҳисоботини
эшитиш
масаласи
,
парламент
сўрови
,
Қонунчилик
палатаси
депутати
сўрови
,
Сенат
аъзосининг
сўрови
,
прокуратура
органлари
устидан
парламент
назоратини
амалга
ошириш
тартиби
ҳамда
парламент
назорати
натижалари
бўйича
қабул
қилинган
қарорларни
кўриб
чиқиш
ва
уларни
ижро
этиш
тартиблари
ҳам
белгиланиши
лозим
деб
ҳисоблаймиз
.
Қонунчиликда
бошқа
бўшлиқлар
ҳам
,
бизнингча
,
йўқ
эмас
.
Ҳисоботни
эшитишнинг
ҳуқуқий
оқибатлари
,
масалан
,
палаталар
ҳисоботини
маъқулламаган
,
ҳукумат
(
ёки
Бош
вазир
)
фаолиятини
самарали
эмас
деб
эътироф
этган
ёки
унга
бошқа
салбий
баҳо
берган
ҳолда
қандай
оқибатлар
келиб
чиқиши
қонун
йўли
билан
белгиланиши
лозим
.
Қонунда
парламентнинг
Бош
вазирга
ишончсизлик
вотуми
билдириш
ҳуқуқи
мустаҳкамланган
.
Қонуннинг
“
Ўзбекистон
Республикаси
Бош
вазири
ва
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
Қонунчилик
палатаси
ўртасида
доимий
зиддиятлар
юзага
келгани
”
деган
таърифи
,
бизнинг
назаримизда
,
Бош
вазир
ҳисоботи
тасдиқланмаслиги
ёки
унга
салбий
баҳо
берилиши
билан
боғлиқ
вазиятни
ҳам
ўз
ичига
олади
.
Маълумки
,
қонунга
биноан
,
ҳисоботни
эшитиш
парламентнинг
иккала
палатасида
ўтказилиши
лозим
,
ишончсизлик
вотумини
билдириш
учун
асос
сифатида
эса
Бош
вазир
ва
парламент
палаталаридан
бири
–
қуйи
палата
ўртасидаги
зиддиятлар
хизмат
қилиши
мумкин
.
Бизнинг
фикримизча
,
ҳисоботни
тақдим
этиш
таомили
қуйи
палата
тўғрисидаги
қонун
нормалари
ва
унинг
регламентига
тўла
мос
келиши
лозим
.
Уларга
тегишли
қўшимчалар
киритилса
,
ҳисобот
матни
расман
палатага
унинг
Бош
вазир
ҳисоботини
эшитишга
бағишланган
мажлисидан
кечи
билан
ўн
кун
олдин
юборилиши
лозимлиги
кўрсатилса
,
бизнингча
,
мақсадга
мувофиқ
бўлади
.
Бундан
ташқари
,
эшитиш
якунлари
палатанинг
ҳисоботга
берилган
баҳони
ўз
ичига
олган
қарорини
қабул
қилиш
йўли
билан
расмийлаштирилиши
лозимлиги
тўғрисидаги
қоида
мустаҳкамланса
,
айни
муддао
бўлур
эди
.
Олий
Мажлис
палаталарининг
Бош
вазир
ҳисоботига
доир
қарори
,
бизнинг
назаримизда
,
ҳукумат
фаолиятига
берилган
баҳони
албатта
ўз
ичига
олиши
лозим
,
қониқарсиз
баҳо
эса
,
Бош
вазирга
билдирилган
ишончсизлик
вотуми
сингари
,
унинг
истеъфога
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2016
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
17
чиқарилишига
сабаб
бўлиши
керак
.
Акс
ҳолда
Бош
вазир
ҳисоботи
ўз
аҳамиятини
йўқотади
,
уни
эшитиш
эса
парламентга
ҳисобдорлик
эффектига
эга
бўлмаган
оддий
процедуравий
тадбирга
айланади
.
Бироқ
айрим
мамлакатларда
,
масалан
,
Буюк
Британияда
ишончсизлик
вотумини
билдириш
ифодаси
ҳисобланмайдиган
,
лекин
ҳисоботга
берилган
танқидий
баҳони
ўз
ичига
оладиган
ҳужжат
–
танбеҳ
бериш
тўғрисида
резолюция
қабул
қилиш
амалиёти
мавжуд
.
Шу
туфайли
ҳам
биз
ҳукумат
бошлиғи
ҳисоботини
Олий
Мажлисда
эшитиш
тартиб
-
таомиллари
ва
оқибатлари
қонун
ҳужжатларида
муайянлаштирилиши
лозим
деб
ҳисоблаймиз
.
Ҳисобот
якунлари
бўйича
Бош
вазирнинг
эгаллаган
лавозимига
мос
эмаслиги
тўғрисидаги
масала
қўйилиши
мумкин
.
Бундай
муайянлаштириш
“
Сиёсий
партиялар
тўғрисида
”
ги
Қонуннинг
Қонунчилик
палатасидаги
сиёсий
партия
фракцияси
Ўзбекистон
Республикаси
Бош
вазирини
лавозимидан
озод
этиш
тўғрисидаги
ташаббус
билан
Ўзбекистон
Республикаси
Президентига
мурожаат
қилиш
ҳуқуқига
эга
эканлиги
тўғрисидаги
қоидаси
(13-
модда
)
[
14
]
билан
ҳам
мос
келади
.
Хулоса
ўрнида
шуни
таъкидлаш
мумкинки
,
парламентга
мамлакатимиз
тараққиёти
ва
барқарорлиги
йўлида
янги
қонунларни
қабул
қилиш
ва
мазкур
қонунларнинг
жамият
ҳаётида
самарали
ишлашини
таъминлаш
каби
устувор
вазифалар
белгиланган
.
Ушбу
вазифаларни
бажаришда
сиёсий
партия
фракциялари
фаол
иштирок
этиш
,
қабул
қилинган
қонунларнинг
ижро
этувчи
ҳокимият
томонидан
жойларда
қандай
бажарилаётганлиги
устидан
парламент
назоратини
амалга
ошириб
бориш
талаб
этилади
.
Адабиётлар
рўйхати
:
1.
Каримов
И
.
А
.
Жаҳон
инқирозининг
оқибатларини
енгиш
,
мамлакатимизни
модернизация
қилиш
ва
тараққий
топган
давлатлар
даражасига
кўтарилиш
сари
/
Мамлакатимизни
модернизация
қилиш
ва
кучли
фуқаролик
жамияти
барпо
этиш
-
устувор
мақсадимиздир
. –
Т
.: «
Ўзбекистон
», 2010. –
Т
.18. –
Б
. 136
2.
Хамедов
И
.
Открытость
государственного
управления
как
принцип
и
механизм
//
Жамият
ва
бошқарув
, 2013,
№
2. – 13–22-
б
.;
Абдуллаев
И
.
Транс
-
парентность
государственного
управления
в
демокра
-
тическом
обществе
//
Жамият
ва
бошқарув
, 2013.
–
№
2. –
Б
. 23–30.
3.
Тўрахонов
Т
.
Парламент
вазирнинг
ахборотини
тинглади
Ўзбекистон
овози
№
118
(32.021). – 2015
йил
3
октябрь
.
4.
Содиқов
Б
.
Депутатлар
фаолиятидаги
ташаббускорлик
//
Миллий
тикланиш
газетаси
.
№
15
(336). – 2015
йил
15
апрель
.
5.
Каримов
И
.
А
.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
Қонунчилик
палатаси
ва
Сенатининг
қўшма
мажлисидаги
маърузаси
//
Халқ
сўзи
, 2015. 24
январь
.
6.
Исмаилов
Б
.
Парламентские
слушания
как
действенный
инструмент
парламентского
контроля
.
Газета
«
Народное
слово
»,
№
125 (5262), 28
июня
2011
год
28
июня
.
7.
Жўраев
К
.
Парламент
эшитуви
–
парламент
назоратининг
муҳим
йўналиши
. “
Халқ
сўзи
”
газетаси
.
№
119 (5286), 17
июнь
2011
йил
.
8.
Юридик
энциклопедия
.
У
.
Таджиханов
умумий
таҳририда
. –
Т
.: “
Шарқ
”, 2001. –
Б
. 357
9.
Ўзбекистон
юридик
энциклопедияси
. –
Т
.:
“
Адолат
”, 2009. –
Б
. 364
10.
Проведено
слушание
в
комитете
//
Расмий
сайт
:
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
Қонунчилик
палатаси
. parliament.gov.uz
11.
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
Қонунчилик
палатаси
тўғрисида
”
ги
2002
йил
12
декабрдаги
Конституциявий
Қонуни
//
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
Ахборотномаси
. – 2002. – 12-
сон
. –
215-
м
. – 2003. – 5-
сон
. – 67-
м
. //
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
. – 2007. – 15-
сон
. – 153-
м
. – 2008. – 52-
сон
. – 510-
м
. – 2011. – 16-
сон
. – 160-
м
.
12.
Сурков
К
.
Предмет
парламентских
расследо
-
ваний
//
Юридический
мир
. – 2005. –
№
10. –C. 5
13.
Юридик
энциклопедия
.
У
.
Таджиханов
умумий
таҳририда
. –
Т
.: “
Шарқ
”, 2001. – 356-
б
.
14.
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Сиёсий
партиялар
тўғрисида
”
ги
1996
йил
26
декабрдаги
Қонуни
//
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
Ахборотномаси
. – 1997. – 2-
сон
. – 36-
м
. – 1999. – 9-
сон
. – 229-
м
. – 2004. – 1-2-
сон
. – 18-
м
. //
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
. – 2004. – 25-
сон
. – 287-
м
. – 51-
сон
. – 514-
м
. – 2007. – 15-
сон
. – 153-
м
. – 2008. – 52-
сон
. – 510-513-
м
. – 2014. – 4-
сон
. –45-
м
.