ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2016
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
33
Т
.
Мадумаров
,
ТДЮУ
мустақил
изланувчиси
МИКРОКРЕДИТ
ТАШКИЛОТЛАРИ
ТОМОНИДАН
КЎРСАТИЛАДИГАН
ФАКТОРИНГ
ХИЗМАТИНИНГ
ЎЗИГА
ХОС
ХУСУСИЯТЛАРИ
Аннотация
:
мақолада
муаллиф
томонидан
факторинг
шартномаси
тушунчаси
,
мазмуни
,
унинг
молиявий
хизматлар
кўрсатиш
шартномаси
сифатида
тутган
ўрни
батафсил
таҳлил
қилини
.
Калит
сўзлар
:
факторинг
,
микрокредит
ташкилоти
,
банк
операцияси
,
пул
талабномаси
,
тижорат
кредити
.
Аннотация
:
в
статье
автором
дано
определение
понятия
договора
факторинга
,
сущность
,
подробный
анализ
теоретических
взглядов
и
их
значение
в
осуществление
договора
оказания
финансовых
услуг
.
Ключевые
слова
:
факторинг
,
микрокредитные
организации
,
банковкие
операции
,
платежное
поручение
,
коммерческий
кредит
.
Annotation:
in this article the author defines the
concept of the factoring agreement, the essence, a
detailed analysis of theoretical views and their importance
in the implementation of financial services contract.
Keywords:
factoring,
micro-credit
organizations,
bankovkie operation, payment order, the commercial credit.
Замонавий
тадбиркорликнинг
ривожланиши
бозордаги
рақобатнинг
фаоллашувига
олиб
келади
.
Турли
молия
-
кредит
муассасалари
мавжуд
коньюктурага
ижобий
таъсир
кўрсатади
ва
ўз
хизматларининг
универсаллашувини
таъминлайди
.
Жаҳон
молиявий
инқирози
,
айланма
маблағларнинг
тақчиллиги
шароитида
товар
бозорларидаги
ва
хизматлар
бозоридаги
рақобатнинг
натижаси
сифатида
маҳсулот
етказиб
берувчи
ва
сотувчи
ўртасидаги
ўзаро
муносабатларни
фуқаролик
-
ҳуқуқий
тартибга
солиш
долзарб
аҳамият
касб
этмоқда
.
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
И
.
А
.
Каримов
таъкидлаганидек
,
ж
a
ҳ
o
н
м
o
лиявий
-
иқтис
o
дий
инқир
o
зи
д
a
врид
a
м
a
мл
a
к
a
тимиз
м
o
лия
-
б
a
нк
тизими
ўзининг
б
a
рқ
a
р
o
р
в
a
иш
o
нчли
эк
a
нини
исб
o
тл
a
ди
.
Шу
бил
a
н
бирг
a,
бу
тизимнинг
ян
a
д
a
муст
a
ҳк
a
мл
a
ниши
x
усусий
б
a
нкл
a
р
в
a x
усусий
мулкк
a a
с
o
сл
a
нг
a
н
лизинг
,
суғурт
a
к
o
мп
a
ниял
a
ри
,
микр
o
м
o
лиявий
т
a
шкил
o
тл
a
р
к
a
би
м
o
лиявий
институтл
a
рни
т
a
шкил
этишнинг
қ
o
нунчилик
a
с
o
сл
a
рини
ш
a
клл
a
нтириш
ҳис
o
бид
a
н
б
a
нк
-
м
o
лия
с
o
ҳ
a
сиг
a x
усусий
к
a
пит
a
лни
ж
a
лб
қилиш
бил
a
н
ҳ
a
м
б
o
ғлиқ
.
Бу
эс
a
б
a
нк
в
a
б
o
шқ
a
м
o
лиявий
x
изм
a
тл
a
р
б
o
з
o
рид
a
р
a
қ
o
б
a
тнинг
к
e
нг
a
йиши
ҳ
a
мд
a
миж
o
зл
a
рг
a x
изм
a
т
кўрс
a
тиш
сиф
a
тининг
o
шишиг
a
имк
o
н
б
e
р
a
ди
в
a
энг
юкс
a
к
xa
лқ
a
р
o
ст
a
нд
a
ртл
a
р
т
a
л
a
биг
a
м
o
с
з
a
м
o
н
a
вий
б
o
з
o
р
инфр
a
тузилм
a
сининг
рив
o
жл
a
ниши
учун
ш
a
р
o
ит
яр
a
т
a
ди
[1, 50-
бет
].
Бозор
муносабатлари
шароитида
тадбиркорлик
субъектларини
ҳар
томонлама
қўллаб
-
қувватлаш
,
уларга
турли
молиявий
хизматларнинг
мақбул
турлари
ва
шаклларини
таклиф
қилиш
ҳамда
тадбиркорлик
субъектларининг
ҳисоб
-
китобларини
мақбуллаштириш
ҳар
доим
муҳим
аҳамият
касб
этган
.
Бунда
тадбиркорлик
субъектлари
ҳамда
банк
ва
молия
ташкилотлари
ўртасидаги
муносабатларини
фуқаролик
-
ҳуқуқий
шартномалари
орқали
тартибга
солиш
бугунги
бозор
қонуниятларига
ҳар
томонлама
мос
келади
.
Шу
сабабли
ҳам
банклар
томонидан
молиявий
хизматлар
кўрсатишнинг
янги
турларининг
жорий
этилиши
талаб
ва
таклиф
,
рақобатга
асосланган
иқтисодиёт
учун
алоҳида
ўрин
тутади
.
Банклар
томонидан
тадбиркорлик
субъектларига
кўрсатиладиган
янги
хизматлар
турларидан
бири
факторинг
–
пул
талабномасидан
бошқа
шахс
фойдасига
воз
кечиш
эвазига
молиялашдир
.
Ўзбекистон
Республикасининг
2006
йил
20
сентябрдаги
ЎРҚ
-53-
сонли
“
Микрокредит
ташкилотлари
тўғрисида
”
ги
Қонуни
13-
моддаси
биринчи
қисми
учинчи
хатбошисига
кўра
,
микрокредит
ташкилотлари
қарз
мажбуриятларини
сотиб
олиш
ва
сотиш
(
факторинг
)
хизматларини
ҳам
кўрсатади
[2].
Пул
талабномасидан
бошқа
шахс
фойдасига
воз
кечиш
эвазига
молиялаш
шартномаси
Ўзбекистон
банк
тизимига
1997
йил
1
мартдан
кучга
киритилган
Ўзбекистон
Республикасининг
Фуқаролик
кодекси
қабул
қилиниши
билан
жорий
этилди
.
Шартноманинг
бу
тури
адабиётларда
факторинг
шартномаси
деб
ҳам
аталади
(
инглиз
тилидан
factor-
воситачи
,
агент
,
даллол
),
яъни
шартнома
тузилаётганда
унинг
номи
“
Пул
талабномасидан
бошқа
шахс
фойдасига
воз
кечиш
эвазига
молиялаштириш
”
ёки
“
факторинг
шартномаси
”
деб
белгиланади
[3, 679-
бет
].
Мутахассисларнинг
таъкидлашларича
,
пул
талабномасидан
бошқа
шахс
фойдасига
воз
кечиш
эвазига
молиялаш
(
факторинг
)
умумий
ҳуқуқ
доирасида
Англияда
савдо
соҳасидаги
воситачилик
битимлари
(
воситачилик
,
топшириқ
,
агентлик
шартномаси
)
асосида
шакллана
бошлаган
.
Кейинчалик
фактор
ўзгарган
ва
у
товарлар
савдосидаги
воситачилик
фунциясини
бажарувчидан
мижоз
томонидан
воз
кечилган
дебиторлик
қарздорлик
эвазига
уни
молияловчи
молиячига
айланган
[4, 9-
бет
].
Дастлаб
факторинг
операциялари
тижорат
кредити
,
яъни
сотувчи
томонидан
сотиб
олувчига
сотилган
товар
учун
тўлов
муддатини
узайтириш
орқали
вужудга
келган
.
Маблағлар
алмашинувини
тезлаштириш
нуқтаи
назаридан
ҳисоб
-
китобларга
бўлган
талабнинг
ўзгариши
маҳсулот
етказиб
берувчилар
учун
дебиторлик
қарзларини
қоплаш
муаммосини
ечиш
йўлларини
қидириш
заруриятини
юзага
келтирди
[5, 12-
бет
].
Факторинг
шартноманинг
тушунчасини
таҳлил
қилишда
“
факторинг
”
атамаси
ва
“
пул
талабномасидан
бошқа
шахс
фойдасига
воз
кечиш
эвазига
молиялаш
”
атамаларининг
ўзаро
нисбатини
аниқлаш
мақсадга
мувофиқ
.
Маълумки
,
молия
органларининг
ҳужжатларида
,
илмий
адабиётларда
ва
тадбиркорлик
фаолиятида
кўп
ҳолларда
пул
талабномасидан
бошқа
шахс
фойдасига
воз
кечиш
эвазига
молиялаш
шартномаси
хорижда
амал
қилаётган
факторинг
сифатида
қабул
қилинади
[6].
Бироқ
қайд
этиш
лозимки
,
миллий
қонунчиликда
“
факторинг
”
атамаси
мавжуд
эмас
.
Шу
сабабли
ҳам
факторинг
тушунчаси
ва
пул
талабномасидан
бошқа
шахс
фойдасига
воз
кечиш
эвазига
молиялашнинг
айнийлигини
таҳлил
қилиш
зарур
.
Юридик
адабиётларда
факторинг
ва
пул
талабномасидан
бошқа
шахс
фойдасига
воз
кечиш
эвазига
молиялаш
шартномасининг
нисбати
борасида
икки
хил
нуқтаи
назар
шаклланган
.
Тадқиқотчиларининг
бир
қисми
ушбу
тушунчаларни
фарқлашни
таклиф
қилишса
[7, 20-
бет
],
бошқа
гуруҳ
муаллифлар
факторингни
пул
талабномасидан
бошқа
шахс
фойдасига
воз
кечиш
эвазига
молиялаш
шартномасининг
бир
қисми
сифатида
талқин
этишади
[8, 63-
бет
].
Айрим
муаллифлар
эса
амалиётда
ҳуқуқий
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2016
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
34
жиҳатдан
тартибга
солинган
ва
ўзининг
ҳуқуқий
асосларига
эга
бўлган
пул
талабномасидан
бошқа
шахс
фойдасига
воз
кечиш
эвазига
молиялаш
шартномаси
эмас
,
балки
ҳуқуқий
тартибга
солинмаган
факторинг
қўлланилаётганлигини
таъкидлашади
[9, 28-
29-
бетлар
].
Л
.
А
.
Рахматуллаевнинг
таъкидлашича
,
умум
эътироф
этилган
фикрга
кўра
,
пул
талабномасидан
воз
кечиш
эвазига
молиялаш
институтлари
ва
факторинг
тушунчалари
бир
-
бирига
синоним
бўлиб
,
ягона
тушунча
сифатида
таҳлил
этилади
.
МДҲ
давлатларида
ушбу
атамаларнинг
қўллаш
амалиётини
таҳлил
қилиб
,
таъкидилаш
лозимки
,
фуқаролик
қонунчилиги
улардан
биринчисини
татбиқ
этади
.
Факторинг
атамасини
цивилистлар
халқаро
муносабатларга
тааллуқли
деб
билишади
[10, 15-
бет
].
Фикримизча
,
факторинг
шартномаси
ФКнинг
42-
бобида
белгиланган
“
Пул
талабномасидан
бошқа
шахс
фойдасига
воз
кечиш
эвазига
молиялаш
”
билан
айний
маънога
эга
ва
пул
талабномасидан
бошқа
шахс
фойдасига
воз
кечиш
эвазига
молиялаш
шартномаси
бугунги
кунда
банк
амалиётида
қўлланилаётган
факторинг
муносабатларини
ҳам
тўлиқ
тартибга
солади
.
Ўзбекистон
Республикаси
Фуқаролик
кодексида
“
факторинг
”
тушунчаси
қўлланилмайди
.
Бироқ
Фуқаро
-
лик
кодексининг
42-
бобида
(749–758-
моддалар
)
пул
талабномасидан
бошқа
шахс
фойдасига
воз
кечиш
эвазига
молиялаш
билан
боғлиқ
бўлган
ҳуқуқий
муно
-
сабатларни
тартибга
солувчи
қоидалар
назарда
ту
-
тилган
ва
у
факторинг
муносабатларини
тартибга
со
-
лишга
қаратилган
.
Бундан
ташқари
,
Ўзбекистон
Рес
-
публикаси
Адлия
вазирлиги
2000
йил
3
августда
953-
тартиб
қарами
билан
рўйхатга
олган
“
Ўзбекистон
Рес
-
публикаси
ҳудудида
тижорат
банклари
томонидан
факторинг
амалиётини
ўтказиш
тўғрисида
”
ги
Низомда
факторинг
билан
боғлиқ
муносабатлар
,
уларни
амалга
ошириш
шартлари
ва
тартиби
,
мазкур
операцияларни
амалга
оширишга
доир
чекловлар
белгиланган
.
“
Факторинг
”
атамаси
асли
лотинча
facere –
ҳаракат
қилмоқ
,
амалга
оширмоқ
сўзидан
олинган
(
ингл
.
factoring)
бўлиб
халқаро
савдо
амалиётида
ҳам
кенг
фойдаланилади
.
Қоида
тариқасида
бир
ташкилот
(
фактор
)
бошқа
шахс
(
ишлаб
чиқарувчи
)
экспортини
молиялаштириш
мақсадида
амалга
ошириши
тушунилади
.
Унинг
шарти
бўлиб
импортчи
қарздор
товар
етказиб
берувчига
тўлайдиган
сумманинг
факторга
ўтказилиши
(
факторга
тўланиши
ҳақида
келишиб
олиниши
)
хизмат
қилади
[11, 184-
бет
].
Л
.
Рахматуллаевнинг
фикрича
,
мазкур
вазият
факторинг
операцияларини
амалга
оширишнинг
аниқ
ҳуқуқий
доираси
мавжуд
эмаслигидан
келиб
чиқади
ва
манипуляция
ва
суиистеъмолликлар
учун
кенг
майдонни
ҳосил
қилади
.
Факторинг
механизмларининг
салбий
оқибатлари
вужудга
келишининг
олдини
олиш
учун
факторинг
шартномаси
тарафлари
ҳимояси
кафолатларини
белгиловчи
,
тўловни
таъминлаш
муддатлари
ва
реал
механизмларини
белгиловчи
қонунчиликни
ишлаб
чиқиш
лозим
[12, 5-
бет
].
Ўзбекистон
Республикаси
Фуқаролик
кодексининг
иккинчи
қисмига
шарҳларида
А
.
Ж
.
Асқаров
ушбу
муносабатлар
факторинг
эканлигини
қайд
этган
ҳолда
қуйидагиларни
кўрсатиб
ўтади
:
“
Факторинг
шартномаси
мижоз
ва
қарздор
ўртасида
товарни
сотиш
,
ишларни
бажариш
ёки
хизмат
кўрсатиш
муносабати
билан
тузилган
шартномалардан
келиб
чиқади
” [13, 179-
бет
].
С
.
С
.
Гулямовнинг
таъкидлашича
,
факторингнинг
афзалликларидан
бири
шундаки
,
товарни
истеъмолчига
(
харидорга
)
юклаб
жўнатган
маҳсулот
етказиб
берувчи
шахс
харидор
билан
ҳисоб
-
китоб
қилиш
муддатини
кутиб
ўтирмай
,
жўнатилган
маҳсулот
ҳақини
фактордан
олиши
мумкин
бўлади
.
Бунда
кўп
ҳолларда
товар
етказиб
берувчини
тўловнинг
кечиктирилиши
ёки
умуман
тўланмай
қолиши
муаммоси
ташвишлантирмайди
,
чунки
бу
муаммолар
факторга
ўтади
.
Булардан
ташқари
,
маҳсулот
етказиб
берувчи
факторингдан
фойдалангани
ҳолда
анча
қиммат
турувчи
харажатлардан
,
айниқса
,
экспорт
операциялари
бўйича
ҳисоб
-
китоб
юритиш
ташвишидан
,
маркетинг
тадқиқотлари
ўтказишдан
,
янги
бозорларни
ўзлаштириш
билан
боғлиқ
молиявий
ва
ташкилий
муаммолардан
қутулади
[11, 185-
бет
].
Ҳозирги
кунда
факторинг
кўпинча
банк
ёки
бошқа
кредит
муассасаси
(
молия
агенти
)
ва
товарлар
сотаётган
ё
хизматлар
кўрсатаётган
корхона
(
мижоз
)
ўртасидаги
ҳуқуқий
муносабатлар
сифатида
белгиланиб
,
унга
кўра
молия
агенти
факторинг
шартномаси
бўйича
мижоздан
дебиторлик
қарзини
ундириш
ҳуқуқига
эга
бўлади
(
мижозга
нисбатан
талабнома
ҳуқуқи
билан
ёки
бундай
ҳуқуқсиз
),
шунингдек
,
башарти
шартномада
назарда
тутилган
бўлса
,
мижознинг
савдо
операцияларининг
бухгалтерия
ҳисобини
юритиши
мумкин
[14, 92-
бет
].
Фикримизда
,
факторинг
шартномаси
молиявий
хизматлар
кўрсатиш
шартномаси
сифатида
банк
фаолиятидаги
операция
сифатида
амалга
оширилади
ҳамда
банк
ўз
мижозининг
талаб
қилиш
ҳуқуқини
ҳақ
эвазига
қўлга
киритиш
йўли
билан
фойда
кўради
.
Шу
муносабат
билан
факторинг
шартномасига
қуйидагича
таъриф
бериш
мумкин
:
Факторинг
шартномаси
–
банк
томонидан
мижознинг
қарздорига
нисбатан
талаб
қилиш
ҳуқуқини
ҳақ
эвазига
олиш
мажбуриятини
назарда
тутувчи
битимдир
.
Ушбу
таъриф
қисқа
,
аниқ
ва
лўнда
ҳамда
бир
қадар
тушунарлилиги
билан
муайян
амалий
аҳамият
касб
этади
.
Чунки
,
факторинг
бош
мақсад
“
пул
талабномаси
” –
деб
номланадиган
ҳуқуқни
ҳақ
эвазига
,
яъни
ушбу
ҳуқуқ
эгасини
ўз
ҳисобидан
молиялаш
орқали
қўлга
киритиш
ҳисобланади
.
Бугунги
кунда
хўжалик
алоқаларининг
ривожланиши
ва
рақобатнинг
кучайиши
билан
факторинг
иқтисодий
муносабатларини
расмийлаштирувчи
пул
талабномасидан
бошқа
шахс
фойдасига
воз
кечиш
эвазига
молиялаш
шартномасининг
роли
ортиб
бормоқда
.
Факторинг
пул
маблағлари
айланмаси
ва
ишлаб
чиқаришни
ривожлантиришга
,
маҳсулот
истеъмолининг
давомийлигини
таъминлашга
кўмаклашади
.
Шу
боис
ҳам
факторингни
“
сўнгги
умиддаги
молиялаш
”
деб
аташади
,
чунки
шартномавий
амалиёт
кўрсатишича
,
молиялашнинг
ушбу
воситасига
айланма
маблағларни
тўлдиришнинг
бошқа
муқобил
жиҳатлари
қолмаганда
ёки
бошқа
сабаблар
,
масалан
банклар
томонидан
кредит
бериш
рад
этилганда
мурожаат
қилинади
.
Факторинг
шартномаси
муносабатларининг
ривожланиши
бозорга
тижорат
кредити
томонидан
қўйилаётган
талабларининг
ўзгаришига
кўмаклашади
.
Факторинг
шартномаси
ривожланишига
тўсқинлик
қилаётган
асосий
муаммолардан
бири
факторинг
операцияларининг
моҳиятини
,
уларнинг
самарадорлиги
ва
фойдалилигини
етарли
даражада
тушунмасликдир
.
Кўп
ҳолларда
факторингни
кредит
билан
чалкаштириш
ҳоллари
учрайди
.
Бу
шу
билан
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2016
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
35
белгиланадики
,
бугунги
кунда
бозорда
регресс
ҳуқуқли
факторинг
кенг
ривожланган
бўлиб
,
бунда
мижоздан
то
унинг
қарздори
пул
талабномасидаги
ўз
мажбуриятини
бажармагунича
банклар
томонидан
факторинг
учун
ажратилган
тўловнинг
қайтарилмаслик
хавфи
бекор
қилинмаслиги
қўлланилади
.
Адабиётлар
рўйхати
:
1.
Каримов
И
.
А
.
Мамлакатимизда
демократик
ислоҳотларни
янада
чуқурлаштириш
ва
фуқаролик
жамиятини
ривожлантириш
концепцияси
. –
Тошкент
:
Ўзбекистон
, 2010. –
Б
.50
2.
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
, 2006
й
., 37-38-
сон
, 372-
модда
; 2013
й
., 1-
сон
,
1-
модда
, 18-
сон
, 233-
модда
3.
Ўзбекистон
Республикаси
фуқаролик
кодексига
шарҳ
:
Профессионал
шарҳлар
.
Т
2. /
Ўзбекистон
Республикаси
Адлия
вазирлиги
. –
Т
.: Baktria press,
2013. –
Б
.679
4.
Гасников
К
.
Д
.
Сравнительная
характеристика
договора
финансирования
под
уступку
денежного
тре
-
бования
(
факторинга
)
по
праву
России
и
Англии
:
автореф
.
дис
. ...
канд
.
юрид
.
наук
. –
М
., 2005. –
С
.9.
5.
Рахматуллаева
Л
.
А
.
Перспективы
правового
ре
-
гулирования
международного
факторинга
в
Республи
-
ке
Узбекистан
:
Автореф
.
дис
. ...
канд
.
юрид
.
наук
. –
Т
.,
2009. –
С
.12.
6.
Шевченко
Е
.
Е
.
Договор
финансирования
под
уступку
денежного
требования
в
системе
гражданского
права
Российской
Федерации
[
Электронный
ресурс
].
Доступ
из
справ
.-
правовой
системы
«
Консультант
Плюс
».
7.
Кислова
И
.
А
.
Уступка
права
требования
и
фи
-
нансирование
под
уступку
денежного
требования
:
про
-
блемы
,
сходства
и
отличия
:
дисс
. ...
канд
.
юрид
.
наук
. –
М
., 2005. –
С
.20.
8.
Приходько
А
.
А
.
Договор
международного
фак
-
торинга
в
международном
частном
праве
:
дисс
. ...
канд
.
юрид
.
наук
. -
М
., 2005. –
С
.63.
9.
Алексеева
Д
.
Г
.
Проблемы
правовой
регламен
-
тации
факторинга
в
России
//
Банковское
право
. 2010. -
№
1. –
С
. 28-29.
10.
Рахматуллаева
Л
.
А
.
Перспективы
правового
ре
-
гулирования
международного
факторинга
в
Республи
-
ке
Узбекистан
:
Автореф
.
дис
. ...
канд
.
юрид
.
наук
. –
Т
.,
2009. –
с
.15.
11.
Гулямов
С
.
С
.
Халқаро
савдо
ҳуқуқи
.
Дарслик
.
–
Т
.:
Шарқ
, 2002. -
Б
.184.
12.
Рахматуллаев
Л
.
А
.
Ўзбекистон
Республикасида
халқаро
факторингни
ҳуқуқий
тартибга
солиш
истиқболлари
.
ю
.
ф
.
н
. ...
дис
.
автореф
. –
Т
.:
ТДЮИ
,
2009, –
Б
.5.
13.
Ўзбекистон
Республикаси
Фуқаролик
кодексининг
иккинчи
қисмига
шарҳлар
. -
Т
.: “
Иқтисодиёт
ва
ҳуқуқ
дунёси
”, 1998. –
Б
.179.
14.
Абзалов
А
.
А
.
Мажбуриятда
шахслар
ўзгаришининг
фуқаролик
-
ҳуқуқий
муаммолари
:
Юрид
.
фан
.
номз
.
дис
... –
Т
.: 2011. –
Б
.92.
Б
.
Худайбергенов
,
ТДЮУ
катта
илмий
ходим
изланувчиси
БАНКРОТЛИК
ЖАРАЁНИДА
ТАДБИРКОРЛАР
ҲУҚУҚЛАРИНИ
ҲИМОЯ
ҚИЛИШНИНГ
ЎЗИГА
ХОС
ХУСУСИЯТЛАРИ
Аннотация
:
ушбу
мақолада
Ўзбекистон
Республикасининг
банкротлик
тўғрисидаги
қонун
ҳужжатларига
асосан
банкротлик
таомилларини
қўллаган
ҳолда
тадбиркорлар
ҳуқуқларини
ҳимоя
қилиш
,
қарздорнинг
тўлов
қобилиятини
тиклаш
ва
кредиторларнинг
талабларини
қаноатлантириш
масалалари
ўрганилган
ва
таҳлил
этилган
.
Калит
сўзлар
:
банкротлик
,
кузатув
,
суд
санацияси
,
ташқи
бошқарув
,
келишув
битими
,
тугатишга
оид
иш
юритиш
,
мораторий
.
Аннотация
:
в
этой
статье
изучены
и
анализированы
вопросы
защиты
прав
предпринимателей
,
восстановления
платежеспособности
должника
и
удовлетворения
требований
кредиторов
с
применением
процедур
банкротства
в
соответствии
с
законодательством
о
банкротстве
Республики
Узбекистан
.
Ключевые
слова
:
банкротство
,
наблюдение
,
су
-
дебная
санация
,
внешнее
управление
,
мировое
со
-
глашение
,
ликвидационное
производство
,
мораторий
.
Annotation
: in this article studied and analyzed issues
of protection of the entrepreneurs’ rights, restoring solven-
cy of the debtor and satisfaction of creditors' claims with
the use of bankruptcy procedures in accordance with the
bankruptcy law of the Republic of Uzbekistan.
Key words
: bankruptcy, observation, judicial rehabili-
tation, external management, mutual agreement, liquida-
tion process, moratorium.
Давлат
,
ҳуқуқни
муҳофаза
қилувчи
ва
назорат
органлари
билан
ўзаро
муносабатларда
тадбиркорлар
ҳуқуқларининг
устуворлиги
тамойили
жорий
этилди
.
Ҳозирда
тадбиркорлик
фаолиятини
ташкил
этиш
билан
бирга
улар
фаолиятини
тугатиш
билан
боғлиқ
ҳуқуқий
асосларни
такомиллаштиришга
ҳам
алоҳида
эътибор
қаратилмоқда
.
Айниқса
,
банкротлик
жараёнида
тўлов
қобилиятини
йўқотган
корхоналарни
тиклаш
мақсадида
суд
томонидан
суд
санацияси
ва
ташқи
бошқарув
таомиллари
амалиётда
кенг
қўлланилмоқда
.
Хусусий
мулкдорлар
ва
тадбиркорларнинг
қонуний
ҳуқуқларини
ҳимоя
қилиш
,
уларнинг
фаолияти
кафолатларини
кучайтириш
масаласини
ҳал
этишда
суд
органлари
ролини
оширишга
алоҳида
аҳамият
берилмоқда
.
Судлар
тегишли
даъво
аризаси
кўриб
чиқилаётган
пайтда
тадбиркорлик
субъекти
назорат
органининг
қароридан
норози
бўлса
,
унинг
ижросини
тўхтатиб
туриш
ҳуқуқига
эга
бўлди
[1].
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Банкротлик
тўғрисида
”
ги
Қонунига
кўра
, (
кейинги
ўринларда
Банкротлик
тўғрисидаги
қонун
)
банкротлик
тўғрисидаги
иш
юридик
шахснинг
қарзи
энг
кам
иш
ҳақи
миқдорининг
камида
500
карраси
,
якка
тартибдаги
тадбиркорнинг
қарзи
эса
энг
кам
иш
ҳақи
миқдорининг
камида
30
каррасини
ташкил
этса
ва
ушбу
қарз
3
ой
давомида
тўланмаса
,
хўжалик
суди
томонидан
қўзғатилади
.
