О криптографических методах защиты информации

CC BY f
72-74
5
4
Поделиться
Мухаммадиев A. (2007). О криптографических методах защиты информации. Обзор законодательства Узбекистана, (4), 72–74. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/uzbek_law_review/article/view/14726
A Мухаммадиев, Ташкентский государственный юридический университет

преподаватель, доцент

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

В вводной части статьи автор характеризует способы защиты информации. В основной части статьи рассматриваются криптографические способы защиты информации. В заключении автор приходит к выводу, что следует глубоко изучать и внедрять указанный способ защиты информации, развивать его, а также создать правовую базу по информационной безопасности, включающую и криптографические способы защиты информации.

Похожие статьи


background image

АХБОРОТ

ТЕХНОЛОГИЯЛАР

ҲУҚУҚИ

INFORMATION TECHNOLOGIES LAW

ПРАВО

ИНФОРМАЦИОННЫХ

ТЕХНОЛОГИЙ

2007

4

ЎЗБЕКИСТОН

ҚОНУНЧИЛИГИ

ТАҲЛИЛИ

UZBEK LAW REVIEW

ОБЗОР

ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА

УЗБЕКИСТАНА

72

30

млн

.

обращений

.

Наиболее

посещаемыми

являют

-

ся

решения

об

"

именных

"

доменах

Мадонны

,

Стинга

,

Джулии

Робертс

,

зарегистрировавших

свои

имена

в

качестве

товарных

знаков

.

Мадонна

и

Джулия

Робертс

выиграли

свои

споры

,

а

Стинг

не

смог

доказать

нали

-

чие

трех

условий

,

необходимых

для

возвращения

на

-

звания

домена

.

Отрасли

,

наиболее

часто

фигурирую

-

щие

в

доменных

спорах

ВОИС

,

включают

производст

-

во

и

реализацию

продуктов

питания

и

алкоголя

,

ресто

-

ранный

бизнес

,

индустрии

моды

и

развлечений

,

Ин

-

тернет

и

информационные

технологии

,

а

также

сред

-

ства

массовой

информации

.

Заслуживает

внимания

позиция

ВОИС

в

отношении

компаний

-

регистраторов

:

регистратор

не

может

быть

вовлечен

в

спор

,

так

как

Единая

политика

не

рассмат

-

ривает

регистратора

как

заинтересованное

в

споре

лицо

.

В

процессе

участвуют

администратор

зарегист

-

рированного

домена

и

владелец

товарного

знака

,

счи

-

тающий

,

что

его

права

нарушены

(

у

регистратора

мо

-

жет

быть

запрошена

необходимая

информация

для

разрешения

конкретного

спора

).

В

заключении

можно

прийти

к

выводу

,

что

следует

всесторонне

изучать

положительный

зарубежный

опыт

разрешения

конфликтов

связанных

с

доменными

име

-

нами

,

и

рассмотреть

вопрос

о

применении

его

в

нашей

стране

.

Резюме

В

вводной

части

статьи

автор

характеризует

до

-

менные

имена

и

связанные

с

ними

конфликты

.

В

основной

части

рассматривается

зарубежная

практика

разрешения

конфликтов

по

доменным

име

-

нам

.

В

заключении

автор

приходит

к

выводу

,

что

следу

-

ет

всесторонне

изучать

положительный

зарубежный

опыт

разрешения

конфликтов

,

связанных

с

доменны

-

ми

именами

,

и

рассмотреть

вопрос

о

творческом

при

-

менении

его

в

нашей

стране

.

Abstract

In the introductory part of the article the author charac-

terizes domain names and the conflicts connected with
them.

In the basic part the foreign practice of the resolution of

conflicts on domain names is considered.

In the conclusion the author comes to opinion, that it is

necessary to study comprehensively positive foreign ex-
perience of the resolution of conflicts, connected with do-
main names, and to consider the problem on its creative
application in our country.

А

.

Ў

.

Муҳаммадиев

ТДЮИ

ўқитувчиси

,

доцент

АХБОРОТНИ

ҲИМОЯ

ҚИЛИШНИНГ

КРИПТОГРАФИК

УСУЛЛАРИ

ҲАҚИДА

Ахборотни

унинг

мазмунини

бегона

шахс

ўқишини

истисно

қиладиган

тарзда

ўзгартириш

йўли

билан

ҳи

-

моя

қилиш

муаммоси

инсонни

қадим

замонлардан

бе

-

ри

ўйлантириб

келади

.

Сўнгги

йилларда

ахборот

хав

-

фсизлигига

қўйиладиган

талаблар

жиддий

ўзгарди

.

Маълумотларга

ишлов

беришнинг

автоматлаштирил

-

ган

тизимларидан

фойдаланишга

ўтилгунга

қадар

ах

-

борот

хавфсизлиги

фақат

физик

ва

маъмурий

чора

-

тадбирлар

ёрдамида

таъминланар

эди

.

Компьютерлар

пайдо

бўлиши

билан

маълумотлар

ёзилган

файлларни

ва

дастурларни

ҳимоя

қилишнинг

автоматик

воситала

-

ридан

фойдаланишга

зарурат

туғилди

.

Автоматик

ҳи

-

моя

воситалари

ривожланишининг

кейинги

босқичи

маълумотларга

ишлов

беришнинг

тақсимланган

ти

-

зимлари

ва

компьютер

тармоқлари

пайдо

бўлиши

би

-

лан

боғлиқ

.

Мазкур

тизимларда

ва

тармоқларда

тар

-

моқ

хавфсизлиги

воситаларидан

энг

аввало

тармоқлар

орқали

узатилувчи

маълумотларни

ҳимоя

қилиш

учун

фойдаланилади

1

.

Ахборотни

ҳимоя

қилишнинг

криптографик

усулла

-

ри

ахборотни

шифрлаш

,

кодлаштириш

ёки

бошқача

тарзда

ўзгартириш

махсус

методлари

.

Бундай

ўзгартириш

натижасида

,

агар

криптограмма

калити

киритилиб

,

ахборот

асл

ҳолатига

қайтарилмаса

,

унинг

мазмуни

билан

танишиш

мумкин

бўлмайди

.

Ахборотни

ҳимоя

қилиш

криптографик

усули

энг

ишончли

ҳимоя

усули

ҳисобланади

,

чунки

айни

ҳолда

ахборотга

кириш

эмас

,

балки

ахборотнинг

ўзи

қўриқланади

.

Мазкур

ҳи

-

моя

усули

дастурлар

ёки

дастурлар

пакети

кўринишида

амалга

оширилади

.

Ҳозирги

замон

криптографияси

қуйидаги

йирик

бўлимларни

ўз

ичига

олади

2

:

Симметрик

криптографик

тизимлар

.

Очиқ

калитли

криптографик

тизимлар

.

Электрон

рақамли

имзо

.

Калитларни

бошқариш

.

Маълумотларни

криптографик

беркитиш

жараёни

дастур

ёрдамида

ҳам

,

аппарат

ёрдамида

ҳам

амалга

оширилиши

мумкин

.

Аппарат

ёрдамида

амалга

оши

-

риш

анча

қиммат

туради

,

лекин

у

нисбатан

самарали

,

содда

бўлиб

,

ахборотни

ишончли

ҳимоялаш

имконини

беради

.

Дастур

ёрдамида

амалга

ошириш

ҳам

фойда

-

ланишда

қулай

.

Ҳозирги

ахборотни

ҳимоя

қилиш

крип

-

тографик

тизимларига

қуйидаги

умумий

талаблар

қўйилади

:

шифрланган

маълумот

фақат

калит

киритилган

ҳолдагина

ўқилиши

лозим

;

шифрланган

маълумотнинг

муайян

қисмига

қараб

фойдаланилган

шифрлаш

калитини

аниқлаш

учун

за

-

рур

амаллар

мумкин

бўлган

калитлар

умумий

миқдо

-

ридан

кам

бўлмаслиги

керак

;

шифрлаш

алгоритмини

билиш

ҳимоянинг

ишонч

-

лилигига

таъсир

этмаслиги

керак

;

1

2002-2010

йилларда

компьютерлаштириш

ва

ахборот

-

коммуникация

технологияларини

ривожлантириш

дастури

.

(

Вазирлар

Маҳкамасининг

2002

йил

6

июндаги

200-

сон

қаро

-

ри

. 1-

илова

.

Мазкур

Дастурга

ЎзР

ВМ

25.12.2003

й

. 567-

сон

Қарорига

мувофиқ

ўзгартиришлар

киритилган

) //

АҲТ

"Norma".

2

Арипов

М

.

М

.,

Пудовченко

Ю

.

Е

.

Основы

криптологии

.

Таш

-

кент

, 2004.

С

.136.


background image

АХБОРОТ

ТЕХНОЛОГИЯЛАР

ҲУҚУҚИ

INFORMATION TECHNOLOGIES LAW

ПРАВО

ИНФОРМАЦИОННЫХ

ТЕХНОЛОГИЙ


2007

4

ЎЗБЕКИСТОН

ҚОНУНЧИЛИГИ

ТАҲЛИЛИ

UZBEK LAW REVIEW

ОБЗОР

ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА

УЗБЕКИСТАНА

73

калитни

озгина

ўзгартириш

,

ҳатто

айни

бир

калит

қўлланган

ҳолда

ҳам

,

шифрланган

маълумот

кўриниши

жиддий

ўзгаришига

олиб

келиши

лозим

;

шифрлаш

алгоритмининг

таркибий

қисмлари

ўзгармас

бўлиши

керак

;

шифрлаш

жараёнида

маълумотга

киритиладиган

қўшимча

биталар

шифрланган

матнда

тўлиқ

ва

ишончли

беркитилиши

лозим

;

шифрланган

матн

узунлиги

асосий

матн

узунлиги

-

га

тенг

бўлиши

керак

;

шифрлаш

жараёнида

кетма

-

кет

қўлланиладиган

калитлар

ўртасида

содда

ва

осон

аниқланадиган

боғ

-

лиқликлар

бўлмаслиги

керак

;

мумкин

бўлган

калитлар

тўпламидан

исталган

ка

-

лит

ахборотни

ишончли

ҳимоя

қилишни

таъминлаши

лозим

;

алгоритм

ҳимояни

дастурда

ҳам

,

аппаратда

ҳам

амалга

ошириш

имконини

бериши

,

бунда

калит

узун

-

лигининг

ўзгариши

шифрлаш

ахбороти

сифатининг

ёмонлашувига

олиб

келмаслиги

керак

.

Симметрик

криптографик

тизимлар

.

Симметрик

шифрлаш

алгоритмлари

1

бу

шундай

шифрлаш

алго

-

ритмларики

,

уларда

шифрлаш

ва

шифрдан

чиқариш

учун

айни

бир

калитдан

фойдаланилади

ёки

шифрдан

чиқариш

калити

шифрлаш

калитидан

осон

ясалиши

мумкин

. (

Шифрлаш

ўзгартириш

жараёни

:

асосий

матн

(

у

очиқ

матн

деб

ҳам

аталади

)

шифрланган

матн

-

га

айлантирилади

,

шифрдан

чиқариш

шифрлашга

тескари

жараён

.

Калит

ёрдамида

шифрланган

матн

асосий

матнга

айлантирилади

.)

Симметрик

криптографик

тизимларда

мавжуд

крип

-

тографик

усуллар

ранг

-

баранглигини

қуйидаги

ўзгартириш

турларига

боғлаш

мумкин

:

ўрин

алмаштириш

;

жойини

ўзгартириш

;

аналитик

ўзгартириш

;

мураккаб

ўзгартириш

.

Мураккаб

ўзгартириш

шифрланаётган

матн

қисмига

(

блокига

)

нисбатан

қўлланиладиган

асосий

ўзгартириш

усулларининг

муайян

кетма

-

кетлиги

.

Мураккаб

ўзгартириш

амалиётда

"

соф

"

ўзгартиришнинг

муайян

турларига

қараганда

кўпроқ

учрайди

,

чунки

у

ахборотни

анча

ишончли

ҳимоя

қилиш

имконини

беради

.

Очиқ

калитли

тизимлар

.

Очиқ

калитли

тизимларда

иккита

калит

очиқ

ва

ёпиқ

калитлар

2

қўлланилади

.

Улар

бир

-

бири

билан

математик

боғлиқ

.

Ахборот

очиқ

калит

ёрдамида

шифрланади

ва

фақат

маълумотни

олувчига

маълум

бўлган

ёпиқ

калит

ёрдамида

шиф

-

рдан

чиқарилади

.

Криптографик

тизимлар

қанчалик

мураккаб

ва

ишончли

бўлмасин

,

калитларнинг

тақсимланиши

му

-

аммоси

улардан

амалда

фойдаланишда

заиф

бўғин

бўлиб

қолаётир

.

Ахборот

тизимининг

икки

субъекти

ўртасида

махфий

ахборот

алмашиш

учун

улардан

би

-

ри

калитни

муайян

тарзда

шакллантириши

ва

махфий

усулда

иккинчи

субъектга

узатиши

лозим

.

Яъни

уму

-

мий

ҳолда

калитни

узатиш

учун

яна

бир

криптографик

тизимдан

фойдаланишга

тўғри

келади

.

Мазкур

муам

-

мони

ҳал

қилиш

учун

классик

ва

замонавий

алгебрада

олинган

натижалар

асосида

очиқ

калитли

тизимлар

таклиф

қилинди

.

Ахборот

ишончли

ҳимоя

қилинишини

таъминлаш

учун

очиқ

калитли

тизимларга

иккита

1

Арипов

М

.

М

.,

Пудовченко

Ю

.

Е

.

Кўрсат

.

асар

.

С

.136.

2

Ўзбекистон

Республикасининг

"

Электрон

рақамли

имзо

тўғрисида

"

ги

11.12.2003

й

. N562-II

Қонуни

. 3-

модда

//

АҲТ

"Norma".

муҳим

талаб

қўйилади

:

1.

Асосий

матн

шундай

ўзгартирилиши

керакки

,

очиқ

калит

ёрдамида

уни

тиклашнинг

иложи

бўлмасин

.

2.

Очиқ

калит

ёрдамида

ҳозирги

технологик

дара

-

жада

ёпиқ

калитни

аниқлашнинг

ҳам

иложи

бўлмасин

.

Бунда

шифр

очилиши

оғирлик

даражасининг

қуйи

че

-

гараси

аниқ

белгиланиши

лозим

.

Очиқ

калитли

шифрлаш

алгоритмлари

ҳозирги

ах

-

борот

тизимларида

кенг

қўлланилмоқда

.

Чунончи

,

RSA

3

алгоритми

очиқ

тизимлар

учун

жаҳон

миқёсида

расмий

стандартга

айланди

.

Умуман

олганда

,

ҳозирда

таклиф

қилинаётган

барча

очиқ

калитли

криптографик

тизимлар

қайтмас

ўзгартиришларнинг

қуйидаги

турла

-

ридан

бирига

таянади

:

катта

сонларни

оддий

кўпайтувчиларга

бўлиш

;

пировард

майдондаги

логарифмни

ҳисоблаш

;

алгебраик

тенгламаларнинг

илдизларини

ҳисоблаш

.

Анъанавий

криптография

таъминловчи

хавфсизлик

бир

неча

омилларга

боғлиқ

.

Биринчидан

,

узатилаётган

шифрланган

ахборотни

калитсиз

шифрдан

чиқариш

мумкин

бўлмаслиги

учун

криптографик

алгоритм

анча

кучли

бўлиши

керак

.

Ик

-

кинчидан

,

узатилаётган

ахборотнинг

хавфсизлиги

ал

-

горитмнинг

махфийлигига

эмас

,

балки

калитнинг

мах

-

фийлигига

боғлиқ

бўлиши

лозим

.

Заиф

бўғинларга

йўл

қўймаслик

учун

алгоритм

мутахассислар

томонидан

пухта

таҳлил

қилиниши

керак

.

Учинчидан

,

алгоритм

шундай

бўлиши

керакки

,

айни

калит

ёрдамида

шифр

-

лашда

олинган

анча

кўп

жуфтлар

(

шифрланган

маълумот

,

шифрланмаган

маълумот

)

ни

билган

ҳолда

ҳам

калитни

билиб

олишнинг

иложи

бўлмасин

.

Бу

ерда

шуни

таъкидлаб

ўтиш

керакки

,

очиқ

калит

-

ли

криптографик

тизим

алгоритмларидан

қуйидаги

мақсадларда

фойдаланиш

мумкин

:

1.

Узатилаётган

ва

сақланаётган

маълумотларни

ҳимоя

қилиш

мустақил

воситалари

сифатида

.

2.

Калитларни

тақсимлаш

воситалари

сифатида

.

Очиқ

калитли

алгоритмлар

анъанавий

криптогра

-

фик

тизимларга

қараганда

кўпроқ

меҳнат

сарфини

талаб

қилади

.

Шу

сабабли

амалда

ахборот

тарзидаги

ҳажми

унча

катта

бўлмаган

калитларни

очиқ

калит

ёр

-

дамида

тақсимлаш

,

сўнгра

оддий

алгоритмлар

ёрда

-

мида

катта

ахборот

оқимлари

алмашиш

мақсадга

му

-

вофиқдир

.

Очиқ

калитли

тизим

– RSA

тизими

энг

кўп

тарқалган

криптографик

тизимлардан

бири

. 1977

йил

-

да

ишлаб

чиқилган

RSA

криптографик

тизими

унинг

муаллифлари

-

Ривест

,

Шамир

ва

Айделман

номи

би

-

лан

аталган

. RSA

носимметрик

,

яъни

шифрлаш

ва

шифрдан

чиқаришда

турли

калитларни

қўлловчи

алго

-

ритмдир

.

Фойдаланувчилар

иккита

калитга

эга

бўладилар

ва

ўз

очиқ

калитини

кенг

тарқатишлари

мумкин

.

Шу

сабабли

RSA

алгоритми

банкларнинг

ком

-

пьютер

тармоқларида

,

айниқса

,

узоқда

жойлашган

ми

-

жозлар

билан

ишлашда

кўп

қўлланилади

.

Электрон

рақамли

имзо

.

Электрон

рақамли

имзо

-

электрон

ҳужжатдаги

мазкур

электрон

ҳужжат

ахборо

-

тини

электрон

рақамли

имзонинг

ёпиқ

калитидан

фой

-

даланган

ҳолда

махсус

ўзгартириш

натижасида

ҳосил

қилинган

ҳамда

электрон

рақамли

имзонинг

очиқ

кали

-

ти

ёрдамида

электрон

ҳужжатдаги

ахборотда

хатолик

йўқлигини

аниқлаш

ва

электрон

рақамли

имзо

ёпиқ

калитининг

эгасини

идентификация

қилиш

имконияти

-

3

RSA – 1977

йилда

ишлаб

чиқилган

RSA

криптографик

тизи

-

ми

унинг

муаллифлари

– Rivest, Shamir

ва

Adleman

номи

билан

аталган

.


background image

АХБОРОТ

ТЕХНОЛОГИЯЛАР

ҲУҚУҚИ

INFORMATION TECHNOLOGIES LAW

ПРАВО

ИНФОРМАЦИОННЫХ

ТЕХНОЛОГИЙ

2007

4

ЎЗБЕКИСТОН

ҚОНУНЧИЛИГИ

ТАҲЛИЛИ

UZBEK LAW REVIEW

ОБЗОР

ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА

УЗБЕКИСТАНА

74

ни

берадиган

имзо

1

.

Матнга

уланадиган

имзонинг

электрон

ўзгартирилиши

электрон

имзо

тизими

деб

аталади

.

Мазкур

тизим

матнни

бошқа

фойдаланувчи

олганида

,

маълумотнинг

муаллифи

ва

ҳақиқийлигини

текшириб

кўриш

имконини

беради

.

Маълумотларни

аутентификация

қилиш

муаммоси

нимадан

иборат

?

Аутентификация

ахборот

қонуний

манбадан

олингани

ва

олувчининг

ҳақиқийлигини

тас

-

диқлаш

2

.

Битта

муайян

хабар

узатилган

ҳолда

аутен

-

тификация

хабарни

керакли

одам

олганини

ва

хабар

белгиланган

манбадан

олинганини

кафолатлаши

ло

-

зим

.

Алоқа

боғлашда

икки

жиҳатни

эътиборга

олиш

керак

.

Биринчидан

,

боғланишни

инициализация

қи

-

лишда

сервис

иккала

иштирокчи

ҳам

талаб

этилган

иштирокчилар

бўлишини

кафолатлаши

лозим

.

Иккин

-

чидан

,

сервис

боғланишга

учинчи

томон

ниқобланган

ҳолда

таъсир

кўрсата

олмаслигини

кафолатлаши

ке

-

рак

.

Оддий

хат

ёки

ҳужжат

охирида

ижрочи

ёки

масъул

шахс

одатда

ўз

имзосини

қўяди

.

Бундан

одатда

икки

мақсад

кўзланади

.

Биринчидан

,

олувчи

имзони

ўзида

мавжуд

намунага

солиштириб

,

хатнинг

ҳақиқийлигига

ишонч

ҳосил

қилиш

имкониятига

эга

бўлади

.

Иккинчидан

,

шахсий

имзо

ҳужжат

муалли

-

фи

ҳақиқийлигининг

ҳуқуқий

кафили

бўлиб

хизмат

қи

-

лади

.

Сўнгги

жиҳат

турли

савдо

битимлари

,

ишончно

-

малар

,

васиятномалар

тузиш

,

мажбуриятлар

олишда

айниқса

муҳимдир

.

Аммо

ҳужжатларнинг

электрон

шакллари

3

ва

уларга

ишлов

бериш

воситалари

кенг

тарқалиши

билан

қоғозсиз

ҳужжатларнинг

ҳақиқийли

-

гини

ва

уларнинг

муаллифларини

аниқлаш

муаммоси

ўта

долзарб

аҳамият

касб

этади

.

Очиқ

калитли

крипто

-

график

тизимлар

мавжуд

барча

устунликларига

қара

-

май

,

маълумотларни

аутентификация

қилиш

имконини

бермайди

.

Шу

сабабли

аутентификация

воситалари

комплексда

ва

криптографик

алгоритмлар

билан

бирга

қўлланилиши

лозим

.

Калитларни

бошқариш

.

Бу

ахборотга

ишлов

бериш

тизимининг

калитлар

тузиш

ва

уларни

фойдаланувчи

-

лар

ўртасида

тақсимлашдан

иборат

жараёнидир

.

Криптографик

методлардан

фойдаланишнинг

асосий

йўналишлари

махфий

ахборотни

алоқа

каналлари

орқали

узатиш

,

узатилаётган

маълумотларнинг

ҳақиқийлигини

аниқлаш

,

ахборотни

ташувчиларда

шифрланган

ҳолда

сақлаш

.

Муайян

ахборот

тизимига

мос

келадиган

крипто

-

график

тизимни

танлашдан

ташқари

,

яна

бир

муҳим

муаммо

бу

калитларни

бошқариш

муаммосидир

.

Крип

-

тографик

тизим

қанчалик

мураккаб

ва

ишончли

бўлмасин

,

у

калитлардан

фойдаланишга

асосланади

.

Агар

икки

фойдаланувчи

ўртасида

махфий

ахборот

алмашишни

таъминлаш

учун

калитлар

алмашиш

жа

-

раёни

унча

мураккаб

бўлмаса

,

ўнлаб

,

юзлаб

фойдала

-

нувчилар

ишлайдиган

ахборот

тизимида

калитларни

бошқариш

жуда

оғир

иш

.

Калитли

ахборот

деганда

ахборот

тизимида

амал

қилувчи

барча

калитлар

маж

-

муи

тушунилади

.

Агар

калитли

ахборотни

ишончли

бошқариш

таъминланган

бўлмаса

,

уни

эгаллаб

олган

ёвуз

ниятли

шахс

барча

ахборотдан

чекланмаган

тар

-

зда

фойдаланиш

имкониятига

эга

бўлади

.

Калитларни

бошқариш

ахборот

жараёни

бўлиб

,

у

учта

таркибий

қисмдан

иборат

:

калитларни

бир

ерга

жамлаш

;

1

Ўзбекистон

Республикасининг

"

Электрон

рақамли

имзо

тўғрисида

"

ги

Қонуни

. 3-

модда

.

2

Ўша

жойда

.

3

Ўша

жойда

.

калитларни

тўплаш

;

калитларни

тақсимлаш

.

Криптографик

усуллардан

фойдаланиш

.

Ахборотни

ҳимоя

қилиш

усулларидан

фойдаланиш

муаммоси

икки

жиҳатга

эга

:

криптографик

алгритмлардан

фойдаланиш

воси

-

таларини

ишлаб

чиқиш

;

мазкур

воситалардан

фойдаланиш

методикасини

ишлаб

чиқиш

.

Кўриб

чиқилган

криптографик

усулларнинг

ҳар

би

-

ридан

ё

аппарат

усулида

,

ё

дастурий

усулда

фойдала

-

ниш

мумкин

.

Дастурий

усулнинг

ўзига

хослиги

шундан

иборатки

,

барча

криптографик

ўзгартириш

усуллари

формал

бўлиб

,

уларни

алгоритмик

таомил

кўринишида

ифодалаш

мумкин

.

Аппарат

усулида

барча

шифрлаш

ва

шифрдан

чиқариш

таомилларини

махсус

электрон

схемалар

бажаради

.

Мураккаб

усулларни

қўллайдиган

модуллар

айниқса

кўп

тарқалган

.

Чет

эл

ширфлаш

воситаларининг

аксарияти

АҚШда

ишлаб

чиқилган

DES

4

стандартига

асосланган

.

Сўнгги

йилларда

мурак

-

каб

шифрлаш

воситалари

дастурий

-

аппарат

восита

-

лари

пайдо

бўла

бошлади

.

Бу

ҳолда

компьютерда

ўзига

хос

"

криптографик

қўш

процессор

" –

криптогра

-

фик

амалларни

бажаришга

мўлжалланган

ҳисоблаш

мосламаси

қўлланилади

.

Бундай

мослама

учун

дасту

-

рий

таъминлаш

воситаларини

ўзгартириш

йўли

билан

муайян

шифрлаш

усулини

танлаш

мумкин

.

Мазкур

усул

дастурий

ва

аппарат

усулларининг

барча

устун

жиҳатларини

ўзида

бирлаштиради

.

Шундай

қилиб

,

муайян

ахборот

тизими

учун

крипто

-

график

ҳимоя

усулидан

фойдаланиш

турини

танлаш

унинг

ўзига

хос

хусусиятларига

кўп

жиҳатдан

боғлиқ

ва

ахборотни

ҳимоя

қилиш

тизимига

қўйиладиган

талаб

-

ларни

ҳар

томонлама

таҳлил

қилишга

таяниши

лозим

.

Резюме

В

вводной

части

статьи

автор

характеризует

спо

-

собы

защиты

информации

.

В

основной

части

статьи

рассматриваются

крипто

-

графические

способы

защиты

информации

.

В

заключении

автор

приходит

к

выводу

,

что

следу

-

ет

глубоко

изучать

и

внедрять

указанный

способ

защи

-

ты

информации

,

развивать

его

,

а

также

создать

пра

-

вовую

базу

по

информационной

безопасности

,

вклю

-

чающую

и

криптографические

способы

защиты

ин

-

формации

.

Abstract

In the introductory part of the article the author charac-

terizes ways of protection of the information.

In the basic part of the article cryptographic ways of

protection of the information are considered.

In the conclusion the author comes to opinion, that it is

necessary to study and introduce deeply the specified way
of protection of the information, to develop it, and also to
create legal base on the information safety, including and
cryptographic ways of protection of the information.

4

DES (Data Encryption Standart, USA)

маълумотларни

шифр

-

лаш

стандарти

IBM

фирмаси

томонидан

70 -

йилларнинг

бо

-

шида

ишлаб

чиқилган

бўлиб

,

ҳозирда

рақамли

ахборотни

шифрлаш

учун

мўлжалланган

ҳукумат

стандарти

ҳисоблана

-

ди

.

Библиографические ссылки

2002-2010 йилпарда компьютерлаштириш ва ахборот-коммуникация технологияларини ривожлантириш дастури. (Вазирлар Махкамасининг 2002 йил 6 июндаги 200-сон каро-ри. 1-илова. Мазкур Дастурга УзР ВМ 25.12.2003 й. 567-сон Карорига мувофик узгартиришлар киритилган) И АХ,Т ’Norma’.

Арипов М.М., Пудовченко Ю.Е Основы криптологии. Ташкент. 2004. С. 136.

Арипов М.М., Пудовченко Ю.Е. Курсат. асар. С.136.

Узбекистон Республикасининг "Электрон рацамли имзо тутрисида“ги 11.12.2003Й. N562-II Конуни. 3-модда И АГ "Norma”.

RSA - 1977 йилда ишлаб чикилган RSA криптографии тизи-ми унинг муаллифлари - Rivest, Shamir ва Adleman номи билан аталган.

Узбекистон Республикасининг "Электрон рацамли имзо тугрисида'ги Конуни. 3-модда.

Уша жойда

Уша жойда.

DES (Data Encryption Standart. USA) маълумотларни шифр-лаш стандарт IBM фирмасм томонидан 70 - йилларнинг бо-шида ишлаб чихилган булиб, хозирда ракамли ахборотни шифрлаш учун мулжалланган хукумат стандарт хисобланади.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов