ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2016
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
78
тельств
.
Кроме
того
,
данное
понятие
основано
на
сло
-
жившейся
банковской
практике
:
традиционно
в
кре
-
дитных
учреждениях
операции
с
банковскими
гаранти
-
ями
и
документарными
аккредитивами
именуются
до
-
кументарными
операциями
.
Таким
образом
,
следует
отметить
,
что
такое
иссле
-
дование
позволило
выявить
общие
подходы
в
опреде
-
лении
юридической
природы
правоотношений
сторон
в
связи
с
выставлением
банковской
гарантии
и
доку
-
ментарного
аккредитива
,
установить
место
рассматри
-
ваемых
институтов
в
системе
гражданского
права
,
а
также
сформулировать
предложения
практического
характера
по
дополнению
действующего
гражданского
законодательства
.
Список
литературы
:
1.
Новицкий
И
.
Б
.,
Лунц
Л
.
А
.
Общее
учение
об
обя
-
зательстве
. –
М
.:
Госюриздат
, 1950. –
С
. 257.
2.
Белов
В
.
А
.
Поручительство
:
Опыт
теоретиче
-
ской
конструкции
и
обобщения
арбитражной
практики
.
3.
Бирюкова
Л
.
А
.
Об
абстрактности
банковской
га
-
рантии
//
Цивилистическая
практика
:
Информационный
бюллетень
.
Вып
. 5. –
Екатеринбург
, 2002. –
С
. 66-73.
4.
Унифицированных
правил
МТП
для
гарантий
по
требованию
1992
г
. (
публикация
МТП
N 458.).
Неофи
-
циальный
перевод
опубликован
в
кн
.:
Международное
частное
право
:
Сборник
нормативных
докумен
-
тов
/C
ост
.
и
автор
вступит
.
ст
.
Н
.
Ерпылева
. –
М
., 1994;
ст
. 2
Конвенции
ООН
о
независимых
гарантиях
и
ре
-
зервных
аккредитивах
(
Нью
-
Йорк
, 1995
г
.).
5.
Шмиттгофф
К
.
Экспорт
:
право
и
практика
меж
-
дународной
торговли
/
Пер
.
с
англ
.
Шмиттгофф
К
.;
Отв
.
ред
.
А
.
С
.
Комаров
. –
С
. 229.
6.
Брагинский
М
.
И
.,
Витрянский
В
.
В
.
Договорное
право
. –
С
.478.
7.
Павлович
Я
.
А
.
Расчеты
по
аккредитиву
:
Норма
-
тивное
регулирование
,
понятие
и
правовая
приро
-
да
//
Учен
.
зап
.
Ульянов
.
гос
.
ун
-
та
.
Вып
. 3 (7)/
Под
ред
.
В
.
В
.
Иглина
. –
Ульяновск
:
Изд
-
во
ун
-
та
, 1998. –
С
.92-93.
(
Серия
"
Государство
и
право
:
Проблемы
,
поиски
ре
-
шений
,
предложения
").
8.
Григорьева
Е
.
Т
.
Международные
правила
для
резервных
аккредитивов
//
Аудит
и
банки
. 1998. – N 4.
–
С
.77.
А
.
Н
.
Якубов
,
Тошкент
давлат
юридик
университети
“
Халқаро
тижорат
(
хусусий
)
ҳуқуқи
”
кафедраси
ўқитувчиси
ТАШҚИ
ИҚТИСОДИЙ
ФАОЛИЯТНИ
АМАЛГА
ОШИРИШДА
МИНТАҚАВИЙ
ҲУҚУҚИЙ
ХУЖЖАТЛАРНИНГ
АҲАМИЯТИ
Аннотация
:
Мазкур
мақолада
ташқи
иқтисодий
фаолиятни
амалга
оширишнинг
ҳуқуқий
асослари
,
Ўзбекистон
Республикасида
мазкур
соҳани
тартибга
солишга
қаратилган
халқаро
қонунчиликнинг
аҳамияти
,
минтақавий
характердаги
келишувларнинг
тутган
ўрни
,
МДҲ
давлатлари
томонидан
1992
йил
15
майда
имзоланган
“
Ташқи
иқтисодий
фаолият
соҳасида
ҳамкорлик
тўғрисида
”
ги
Келишувни
ташқи
иқтисодий
фаолиятни
амалга
ошириш
жараёнида
ўзаро
икки
томонлама
манфаатларни
ифода
этиш
ва
таъминлашдаги
аҳамияти
акс
эттирилган
.
Калит
сўзлар
:
ташқи
иқтисодий
фаолият
,
икки
томонлама
и
кўп
томонлама
келишувлар
,
аҳдлашувчи
давлатлар
,
ҳамкорлик
.
Аннотация
:
в
данной
статье
предусматривается
правовые
основы
регулирования
внешнеэкономической
деятельности
,
в
данной
сфере
предусматривается
упорядочение
значение
международного
законодательства
в
Республики
Узбекистан
,
роль
региональных
соглашений
,
подписанное
странами
СНГ
15
мая
1992
года
Соглашение
“
О
сотрудничестве
в
области
внешнеэкономической
деятельности
”
направленное
на
стремление
содействовать
друг
другу
в
обеспечении
и
защите
их
взаимных
интересов
во
внешнеэкономической
деятельности
.
Ключевые
слова
:
внешнеэкономическая
деятельность
,
двух
сторонние
и
многосторонние
соглашения
,
договаривающиеся
государства
,
сотрудничество
.
Annotation:
In this article provided the legal
framework regulating foreign economic activity, the
ordering of international law in the Republic of Uzbekistan,
the role of regional agreements signed by CIS countries
May 15, 1992 Agreement "On cooperation in the field of
foreign trade activities" aimed at the desire to assist each
other in ensuring and protection of their mutual interests in
this field.
Key words:
foreign economic activity, bilateral and
multilateral
agreements,
the
Contracting
States,
cooperation.
Ташқи
иқтисодий
фаолият
–
бу
давлатлараро
савдо
,
иқтисод
,
фан
,
маданият
ва
туризм
соҳасидаги
муносабатларда
ҳамкорликни
ривожлантиришга
қаратилган
,
натижаси
муносабатларга
киришадиган
томонлар
учун
ўзаро
фойдали
бўлган
фаолиятдир
.
Мазкур
фаолият
одатда
бир
давлат
ҳудуди
доирасидан
четга
чиқиб
,
хорижий
давлатлар
билан
муносабатларга
киришиш
нуқтаи
-
назаридан
ушбу
фаолиятнинг
ҳуқуқий
асослари
сифатида
халқаро
хужжатлар
ва
миллий
қонунчилик
эътироф
этилади
.
Ўз
ўрнида
халқаро
қонунчилик
ҳам
универсал
ва
регионал
характердаги
хужжатларга
бўлиниб
,
Конвенциялар
,
халқаро
ташкилотлар
қарорлари
,
қитъалараро
,
давлатлараро
кўп
томонлама
ва
икки
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2016
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
79
томонлама
халқаро
шартномалар
ҳамда
бошқа
келишувлар
ташкил
топади
.
Ўзбекистон
Республикаси
ўзининг
иқтисодий
ҳамкорлигини
амалга
ошириш
,
уни
кенгайтириш
ва
мустаҳкамлаш
мақсадида
хорижий
мамлакатлар
хукуматлари
,
турли
хўжалик
юритувчи
суъектлари
ҳамда
молия
ташкилотлари
билан
икки
томонлама
ва
кўп
томонлама
битимларни
тузади
.
Бугунги
кунда
Ўзбекистон
Республикаси
томонидан
юздан
ортиқ
халқаро
хужжатлар
имзоланган
бўлиб
,
Ўзбекистон
кўп
томонлама
сармоя
ажратишни
кафолатловчи
агентликка
(
Сеул
, 1985
йил
11
октябрь
)
1992
йил
,
Давлатлар
ва
ажнабий
шахслар
ўртасидаги
инвестицияга
доир
низоларни
ҳал
этиш
тартиби
тўғрисидаги
Конвенцияга
(
Вашингтон
, 1965
йил
18
март
) 1993
йил
,
Эркин
савдо
зонаси
яратиш
тўғрисидаги
Келишувга
(
Москва
, 1994
йил
15
апрель
)
1994
йил
,
Чет
эл
мамлакатлари
ҳакамлик
қарорини
эътироф
этиш
ва
ижро
этиш
тўғрисида
»
ги
(
НьюЙорк
,
1958
йил
10
июнь
) 1995
йил
,
Бирлашган
Миллатлар
Ташкилотининг
Товарларни
халқаро
олди
-
сотди
шартномаси
тўғрисидаги
Конвенциясига
(
Вена
, 1980
йил
11
апрель
) 1996
йилда
қўшилди
.
Шунингдек
,
Ўзбекистон
Жаҳон
банки
,
Халқаро
валюта
фонди
,
Европа
Тикланиш
ва
тараққиёт
банки
,
Осиё
ривожланиш
банки
,
Иқтисодий
ҳамкорлик
ташкилоти
,
Халқаро
тараққиёт
уюшмасининг
тенг
ҳуқуқли
аъзосидир
,
кўплаб
чет
эл
давлатларининг
компаниялари
ва
банклари
билан
бевосита
савдо
иқтисодий
соҳада
ҳамкорлигимиз
ривожланиб
бормоқда
[1].
Сўнги
йилларда
имзоланган
хужжатларга
мисол
қилиб
,
–
Ўзбекистон
Республикаси
ҳукумати
билан
Россия
Федерацияси
ҳукумати
ўртасида
“
Инвестицияларни
рағбатлантириш
ва
ўзаро
ҳимоя
қилиш
тўғрисида
”
ги
2013
йил
15
апрель
,
Москва
Битим
[2].
–
Ўзбекистон
Республикаси
ҳукумати
билан
Хитой
Халқ
Республикаси
ҳукумати
ўртасида
“
Туризм
соҳасида
ҳамкорлик
тўғрисида
”
ги
Битим
. [3]
–
Ўзбекистон
Республикаси
ҳукумати
билан
Ҳиндистон
Республикаси
ҳукумати
ўртасида
“
Туризм
соҳасида
ҳамкорлик
тўғрисида
”
ги
2015
йил
6
июль
,
Тошкент
Битим
[4].
–
Ўзбекистон
Республикаси
Ҳукумати
билан
Ҳиндистон
Республикаси
Ҳукумати
ўртасида
кичик
ва
хусусий
тадбиркорликни
қўллаб
–
қувватлаш
соҳасида
ҳамкорлик
тўғрисида
Битим
(
Деҳли
, 2005
йил
5
апрель
) [5]
Ўзбекистон
Республикаси
Ҳукумати
билан
Хитой
Халқ
Республикаси
Ҳукумати
ўртасида
техник
иқтисодий
–
ҳамкорлик
тўғрисидаги
Битим
(
Тошкент
,
2005
йил
18
июль
) [6]
ва
бошқа
қатор
хужжатларни
келтиришимиз
мумкин
.
Юқорида
таъкидлаб
ўтилганидек
,
халқаро
хужжатлар
қаторида
минтақавий
характерга
эга
бўлган
,
муайян
иқтисодий
-
геосиёсий
жойлашувига
кўра
ўзаро
яқин
ва
уйғунлик
касб
этадиган
давлатлар
ўртасида
имзоланган
ҳуқуқий
асослардан
янан
бир
бу
ташқи
иқтисодий
фаолиятни
тартибга
солишга
қаратилган
минтақавий
ҳужжатлардир
.
Шу
ўринда
МДҲ
давлатлари
томонидан
1992
йил
15
майда
имзоланган
“
Ташқи
иқтисодий
фаолият
соҳасида
ҳамкорлик
тўғрисида
”
ги
Келишувни
келтиришимиз
мумкин
.
Мазкур
ҳужжатга
мувофиқ
ахдлашувчи
томонлар
ўзаро
иқтисодий
фаолиятни
амалга
оширишга
киришар
эканлар
,
мазкур
фаолиятни
амалга
ошириш
учун
яратиладиган
тенг
шароит
,
солиқ
ва
божхона
нормаларнинг
тадбиқ
этилиши
,
томонларнинг
тенглиги
ва
ўзаро
фойдали
мақсадларининг
устун
туриши
каби
тамойилларни
рўёбга
чиқаришга
хизмат
қилади
.
Гарчанд
,
мазкур
хужжатнинг
“
ахдлашувчи
томонлар
”
и
сифатида
давлатларнинг
хукуматлари
саналиши
қайд
этилган
бўлсада
,
“
Ўзбекистон
Республикаси
Ташқи
иқтисодий
фаолияти
тўғрисида
”
ги
2000
йил
26
майдаги
Ўзбекистон
Республикаси
қонунининг
5-
моддасига
кўра
ташқи
иқтисодий
фаолиятни
амалга
ошираётган
Ўзбекистон
Республикасининг
юридик
ва
жисмоний
шахслари
ташқи
иқтисодий
фаолият
субъектлари
ҳисобланадилар
.
Шуни
таъкидлаб
ўтиш
жоизки
,
қонун
нормасида
келтирилган
тарифдан
келиб
чиқадиган
бўлсак
,
ташқи
иқтисодий
фаолят
субъектлари
халқаро
хусусий
ҳуқуқ
субъектлари
билан
ўзаро
фарқланмаган
мазмунда
қўлланилган
.
Аммо
мазкур
субъектлар
айнан
бир
тушунчани
англатмайди
ҳамда
уларнинг
қуйидаги
ўхшаш
ва
фарқланувчи
жиҳатлари
мавжуд
.
Халқаро
хусусий
-
ҳуқуқий
муносабатларда
чет
эл
элементи
билан
мураккаблашган
ижтимоий
муносабатлар
назарда
тутилади
.
Чет
эл
элементи
билан
мураккаблашиш
–
мазкур
ижтимоий
муносабатнинг
объекти
,
субъекти
ва
юридик
ҳодисада
чет
эл
элементининг
аралашувини
ўзида
акс
эттиради
.
Субъектнинг
чет
эл
элементи
билан
мураккаблашуви
шунда
намоён
бўладики
,
мунасабатга
киришаётган
томонлардан
камида
биттаси
хорижий
мамлакат
жисмоний
ёки
юридик
шахси
бўлади
.
Уларнинг
ҳуқуқий
мақоми
,
ташкилий
-
ҳуқуқий
шакли
аҳамият
касб
этмайди
.
Яъни
юридик
шахс
сифатида
фаолиятни
амалга
ошириш
жараёнида
тижорат
ёки
нотижорат
мақсадини
кўзлаши
,
давлат
ёки
нодавлат
ташкилот
сифатида
ҳуқуқий
мақомга
эга
бўлиши
ёхуд
мулкчилик
шакли
инобатга
олинмайди
.
Шунингдек
,
жисмоний
шахслар
ҳам
бошқа
хорижий
мамлакат
фуқаролари
билан
ўзаро
фуқаролик
,
оила
,
меҳнат
муносабатлари
юзасидан
алоқага
киришишлари
мумкин
бўлиб
,
юунда
уларнинг
ўз
мамлакатларида
ҳуқуқ
ва
муомала
лаёқатига
эга
эканликлари
уларни
ўзаро
муносабаларга
хеч
бир
тўсқинликсиз
киришишлар
учун
етарли
ҳисобланади
.
Ташқи
иқтисодий
муносабатлар
субъектлари
тушунчаси
эса
нисбан
тор
мазмунга
эга
бўлиб
,
юридик
шахсга
нисбатан
таъсис
этилган
ва
рўйхатдан
ўтган
мамлакат
ҳудудида
хуқуқ
ва
муомала
лаёқати
жиҳатдан
чекловнинг
мавжуд
эмаслиги
билан
бир
қаторда
,
айнан
тадбиркорлик
фаолияти
билан
шуғулланиш
ваколатига
эга
субъект
сифатида
тан
олинганлиги
(
давлат
рўйхатилан
ўтказилиши
)
талаб
қилинади
.
Бу
қоида
Ташқи
иқтисодий
фаолият
тўғрисидаги
Ўз
.
Р
қонунининг
3-
моддаси
2-
қисмида
“
Ўзбекистон
Республикасида
рўйхатга
олинган
юридик
шахслар
,
шунингдек
,
Ўзбекистон
Республикасининг
ҳудудида
доимий
яшаш
жойига
эга
бўлган
ва
якка
тартибдаги
тадбиркор
сифатида
рўйхатга
олинган
жисмоний
шахслар
ташқи
иқтисодий
фаолият
билан
шуғулланишга
ҳақлидир
”,
дея
белгиланган
.
МДҲ
келишувга
мувофиқ
,
ахдлашувчи
томонлар
учинчи
мамлакат
ёки
халқаро
ташкилотлар
билан
алоқага
киришганда
ахдлашган
томонларнинг
ўзаро
манфаатлари
устунлигини
доим
ёдда
тутган
ҳолда
фаолият
олиб
борадилар
.
Халқаро
бозорда
инсофсиз
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2016
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
80
рақобатдан
ўзларини
тийган
ҳолда
ҳаракат
қилиш
мажбуриятини
оладилар
.
Жахон
ҳамжамиятининг
интеграция
жараёнларига
кириб
бориши
натижасида
давлатлар
бир
ватқнинг
ўзида
паралел
равишда
хорижий
мамлакатлар
ва
уларнинг
хўжалик
юритувчи
субъектлари
билан
иқтисодий
,
ижтимоий
ва
ҳуқуқий
муносабатларга
киришадилар
,
ўзаро
манфаати
битимлар
тузадилар
.
Шу
жараёнда
агарда
ахдлашувчи
томонлар
айни
бир
масала
юзасидан
,
парлел
равишда
икки
ёки
ундан
ортиқ
мамлакатлар
билан
муносабатга
киришишга
тўғри
келса
,
унда
албатта
ўзаро
ахдлашувчи
мамлакат
хўжалик
юритувчи
мамлакат
субъектининг
имтиёзга
эга
эканлиги
,
ёхуд
учинчи
мамлакат
субъекти
билан
муносабатларга
киришиш
натижасига
ахдлашувчи
мамлакатнинг
манфаатларига
зарар
етказмаслик
мажбуриятини
олганлигини
ҳис
қилган
ҳолда
ҳаракат
қилиш
лозимлиги
ёдда
тутилади
.
Мазкур
қоида
Халқаро
хусусий
ҳуқуқнинг
“
ҳуқуқни
ўзаролик
асосида
қўллаш
”
принципига
асосланади
ва
амалга
оширилади
.
Ахдлашувчи
томонлар
учинчи
мамлакат
ёки
халқаро
ташкилотлар
билан
ташқи
иқтисодий
сиёсатни
амалга
ошириш
чоғида
ўзаро
ҳамкорликни
ўрнатиш
билан
бир
қаторда
,
ташқи
иқтисодий
фаолият
соҳасида
ўзаро
манфаатларини
ҳимоя
қилинишига
ва
таъминланишига
ҳаракат
қиладилар
.
Шунингдек
,
ташқи
иқтисодий
фаолиятни
давлат
томонидан
бошқарилиши
ва
норматив
-
хуқуқий
базани
ривожлантирилишига
,
унинг
такомиллаштиришга
доир
маслаҳатлар
берадилар
ва
ички
хуқуқий
базани
яратилишида
кўмаклашадилар
.
Бундан
кўзланган
мақсад
ташқи
иқтисодий
фаолиятни
амалга
оширувчи
турли
мамлакатларда
давлатнинг
ташқи
иқтисодий
фаолиятни
юритишга
доир
сиёсатини
ягона
манфаатлар
нуқта
-
назаридан
ташкил
этиш
ва
ахдлашувчи
мамлакатларнинг
бу
соҳадаги
иштирокини
бирдек
таъминлаш
устувор
вазифа
саналади
.
Қолаверса
,
ахдлашувчи
ҳамкор
давлатлар
ўртасида
ўзаро
тажриба
алмашиш
ва
илғор
натижаларни
баҳам
кўришдан
иборатдир
.
“
Ташқи
иқтисодий
фаолият
соҳасидаги
ҳамкорлик
тўғрисида
”
ги
келишувнинг
5-
моддаси
мазмунига
кўра
ахдлашувчи
томонлар
ташқи
иқтисодий
фаолиятни
амалга
оширишда
келишувга
мувофиқ
ўзаро
ахборот
алмашинувини
йўлга
қўядилар
,
ташқи
иқтисодий
фаолиятни
тариф
ва
нотариф
тартибга
солиш
методларини
ишлаб
чиқишда
биргаликда
иштирок
этадилар
,
шунингдек
,
ташқи
иқтисодий
фаолиятни
самарадорлигини
оширишни
кўзлайдиган
бошқа
чора
-
тадбирларни
ишлаб
чиқадилар
. [7]
Мазкур
келишувда
назарда
тутилган
ахборот
деганда
давлат
сири
хисобланмайдиган
,
ташқи
иқтисодий
фаолият
билан
бевосита
боғлиқ
бўлган
,
очиқ
статистик
маълумотлар
назарда
тутилади
.
Шундай
ахборотлардан
мисол
тариқасида
давлатлар
ўртасида
тузилган
йиллик
халқаро
савдо
шартномалари
умумий
сони
ва
товар
айланмаси
ҳажми
,
суммаси
,
энг
кўп
экспорт
ёки
импорт
қилинган
махсулотлар
ҳажми
ёки
миқдори
ва
шу
каби
ахборотлар
бўлиши
мумкин
.
Келишув
нафақат
муносабатларга
киришувчи
давлатларнинг
ўзаро
хамкорликдаги
фаолиятларида
у
ёки
бу
мажбуриятларни
бажаришни
,
балки
ахдлашувчи
томонларнинг
халқаро
иқтисодий
ва
молиявий
ташкилотларга
аъзо
бўлиш
ва
иштирок
этишига
доир
,
шунингдек
шартномаларни
тузиш
ва
музокаралар
олиб
боришга
бағишланган
масалаларда
ҳам
муайян
шартларга
амал
қилишлари
лозимлигини
назарда
тутади
.
Мисол
учун
,
ахдлашувчи
томонлар
бир
-
бирларига
халқаро
иқтисодий
ва
молиявий
ташкилотларга
аъзо
бўлиш
ҳамда
иштирок
этишни
кўзлайдиган
шартномаларни
имзолаш
,
музокаралар
олиб
боришда
ўзаро
маслаҳатлашувларни
амалга
оширишни
кўзлайди
,
мазкур
аъзоликка
қабул
қилиниш
позициялари
ва
халқаро
ташкилотларнинг
ташқи
иқтисодий
фаолиятга
доир
тамойиллар
ҳамда
ҳуқуқий
нормаларни
ишлаб
чиқиш
жараёнида
бир
ахдлашувчи
томон
бошқа
томоннинг
розилиги
ва
маслаҳатлашуви
асосида
ҳаракат
қилишини
англатади
.
Халқаро
иқтисодий
ташкилотлар
ва
банклар
билан
шартномавий
муносабатларга
киришганда
ўзаро
кўмак
олиш
имкониятини
назарда
тутади
.
Бундан
кўзланган
асосий
мақсад
шундан
иборатки
,
ахдлашган
мамлакатларнинг
турли
халқаро
иқтисодий
ва
молиявий
ташкилотларга
аъзоликка
қабул
қилиниши
,
муайян
мажбуриятларни
олиши
–
мазкур
давлатнинг
бошқа
хамкорлари
манфаатларига
зарар
етказмаслик
ёки
зарар
етказиш
реал
хавфини
келтириб
чиқармасликдир
.
Шунингдек
,
ахдлашувчи
томонлар
ўзаро
манфаатарни
ифода
этадиган
,
чегара
ҳудудларида
эркин
иқтисодий
зоналар
ташкил
этиш
ва
концессия
шартномалари
тузишда
хорижий
инвестициялар
ва
займларни
жалб
этиш
ҳамда
жойлаштиришда
ҳам
ўзаро
маслаҳатлашувлар
олиб
бориш
мажбуриятини
оладилар
.
Ахдлашувчи
томонлардан
бири
иккинчи
мамлакат
муайян
товарга
нисбатан
тариф
(
ёки
нотариф
)
тартибга
солишни
амалга
ошираётган
бўлса
,
ушбу
товарни
реэкспорт
қилишни
амалга
ошира
олмайди
.
Мазкур
турдаги
товарларни
реэкспорт
қилиш
давлатнинг
махсус
ваколатли
органи
томонидан
ва
унинг
ёзма
розилиги
билан
қатъий
белгиланган
шартлар
асосида
амалга
оширилиши
қайд
этилади
.
Мазкур
келишув
талабларини
бузган
ва
манфаатлари
бузилган
деб
ҳисобланган
томон
ҳаттоки
ўз
давлати
худудига
товарлар
олиб
киришни
реэкспорт
қилишни
санкцияланмайдиган
тартибини
жорий
қилиши
мумкин
.
Ахдлашувчи
томонлар
товарларнинг
ижтимоий
ҳолатини
белгилайдиган
нормаларни
унификациялаш
чораларини
кўриши
лозим
бўлади
.
Хар
бир
ахдлашувчи
тараф
бошқа
тарафнинг
экспорт
ва
импорт
юкларини
келишилган
божхона
қоидалари
ва
талабларига
биноан
,
шунингдек
хар
бир
ахдлашувчи
мамлакатнинг
транспорт
-
экспедиторлик
хизмати
кўрсатиш
жараёнида
ўз
миллий
хўжалик
юритувчи
субъектига
яратилган
,
миллий
режимда
тадбиқ
этиладиганидан
кам
бўлмаган
шароитларни
яратиш
мажбуриятини
олади
.
Ахдашувчи
томонларнинг
ўзаро
бир
-
бирларига
тақдим
қилган
афзаллик
ва
имтиёзларга
бўлган
ҳуқуқлари
учинчи
мамлакатга
ҳам
айнан
шундай
имконият
бериш
муқаррарлигига
асос
бўлмайди
.
Шундай
қилиб
,
ҳукуматлараро
келишувлар
асосида
тузилган
битимлар
томонлар
учун
маълум
ҳуқуқий
оқибатлар
туғдирилишига
олиб
келади
.
Келишув
давлатлар
муносабатларини
амалга
ошириш
воситаси
ҳисобланади
.
Томонлар
ўртасида
шартнома
тузилгандан
кейин
,
уларнинг
ҳуқуқ
ва
мажбуриятлари
улар
тузган
шартнома
асосида
юзага
келади
.
Шартнома
асосида
бир
-
бирлари
билан
алоқадор
бўлган
бир
неча
шахсларнинг
юридик
жиҳатдан
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2016
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
81
мажбуриятлари
белгиланади
[8].
Бунда
ҳар
бир
томон
юридик
жиҳатдан
мустақил
ҳисобланади
.
Шунингдек
,
шартнома
юзасидан
томонларнинг
мажбуриятларини
бажаришлари
ҳукуматлараро
келишувнинг
мазмунидан
келиб
чиқади
.
Хулоса
қилиб
айтганда
,
Ўзбекистон
Республикаси
ташқи
иқтисодий
фаолиятни
амалга
ошириш
жараёнида
икки
томонлама
ва
кўп
томонлама
шартномалар
тузиши
мамлакатнинг
мазкур
соҳадаги
ислоҳтларни
рўёбга
чиқариш
воситаси
ҳисобланади
.
Минтақавий
келишувларга
эришиш
мазкур
соҳадаги
ўзаро
ҳамкорликнинг
ҳуқуқий
асосларини
келгилаб
,
унда
иштирок
этувчи
тарафларнинг
ҳуқуқ
ва
мажбуриятлар
доираси
белгилаб
беради
.
Бу
борада
қуйидагиларни
қайд
этиш
лозим
.
Ўзбекистон
Руспубликасида
ташқи
иқтисодий
фаолиятни
тартибга
солишнинг
асосий
мақсади
қуйдагилар
:
–
ташқи
иқтисодий
алоқаларни
орқали
Ўзбекистон
Республикасининг
бозор
муносабатларига
асосланган
иқтисодиётини
юксалтиришга
эришиш
;
–
лицензия
ва
панетнларни
қўлга
киритиш
,
янги
технологияларни
,
сифатли
хом
ашё
ва
махсулотларни
сотиб
олиш
орқали
мехнат
қилиш
ва
миллий
махсулотларнинг
самарадорлигини
ошириш
ва
бу
билан
миллий
ишлаб
чиқарувчиларни
халқаро
майдонда
рақобатбардошлишгини
таъминлаш
;
–
Ўзбекистон
Республикаси
хўжалик
юритувчи
субъектларининг
жаҳон
бозорида
фаолият
олиб
бориши
учун
ташкилий
,
молиявий
ва
ахборот
сохаларида
ҳамкорлик
қилиш
учун
шароит
яратиш
;
–
Ўзбекистоннинг
ташқи
иқтисодий
фаолиятида
миллий
манфаатларини
ва
ички
бозорни
ҳимоя
қилиш
;
–
турли
хорижий
жавлатлар
ва
ташкилотлар
билан
ўзаро
қулайлик
яратувчи
режимларни
вужудга
келтириш
ва
қўллаб
қувватлаш
.
Ўзбекистон
Республикасининг
бозор
муносабатларига
асосланган
ташқи
иқтисодий
фаолиятни
амалга
оширишда
қуйидаги
асосий
тамойииларга
асосланади
:
–
хуқуқни
ўзаролик
асосида
қўллашнинг
миллий
манфаатларни
рўёбга
чиқаришдаги
устуворлиги
;
–
ташқи
иқтисодий
фаолият
соҳасидаги
сиёсатининг
миллий
иқтисодий
сиёсат
билан
бирлиги
;
ТИФнинг
давлат
ва
нодавлат
тартибга
солиш
ҳамда
назорат
қилиш
тизимининг
ягоналиги
;
–
ТИФ
амалга
оширишда
Ўз
.
Р
ва
маъмурий
ҳудудий
бирликларларнинг
ўзаро
ҳуқуқ
ва
мажбуриятларининг
аниқ
белгилаб
қўйилганлиги
–
ТИФни
тартибга
солиш
механизмини
босқичма
-
боқич
марказлаштирилган
маъмурий
бошқарув
усулидан
иқтисодий
усулларга
ўзгартириш
;
–
ТИФ
қатнашчиларининг
ўзаро
тенглиги
таъминланганлиги
.
Адабиётлар
рўйхати
:
1.
Рўзиназаров
Ш
.
Тадбиркорлик
субъектларининг
ташқи
иқтисодий
фаолиятини
ҳуқуқий
тартибга
солишнинг
айрим
масалалари
,
Олий
хўжалик
суди
ахборотномаси
, 2012
йил
4-
сон
.
2.
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
, 2013
й
., 24-
сон
, 313-
модда
.
3.
Ўзбекистон
Республикаси
халқаро
шартномалари
тўплами
, 2013
й
., 3-4-
сон
.
4.
Электрон
манба
:
http://lex.uz/pages/getpage.aspx?lact_id=2699491.
5.
Ўзбекистон
Республикаси
халқаро
шартномала
-
ри
тўплами
.-
Т
.:
Ўзбекистон
Республикаси
Адлия
Ва
-
зирлиги
, 2005.
№
2-4. –
Б
.150-152.
6.
Ўзбекистон
Республикаси
халқаро
шартномала
-
ри
тўплами
.-
Т
.:
Ўзбекистон
Республикаси
Адлия
Ва
-
зирлиги
, 2005.
№
2-4. –
Б
.207-208.
7.
МДҲ
давлатлари
томонидан
1992
йил
15
майда
имзоланган
“
Ташқи
иқтисодий
фаолият
соҳасида
ҳамкорлик
тўғрисида
”
ги
Келишув
.
http://www.lex.uz/pages/GetAct.aspx?lact_id=2744868
8. Roger Le Roy Miller, Kenncth A. Bums-Business
Law and taxe Tohn Willey and sons.1984. –
Р
.7-8.
