ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2015
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
9
Annotation:
The article deals with the theoretical and
methodical issues of formation and expression of state
legal policy in law-making sphere. The author analyzes the
essence, mechanism and principles of formation of legisla-
tive strategy, its structural elements and realization prob-
lems.
Key words:
state authority, law-making, legal policy,
legislative policy, legislative strategy, increase of effec-
tiveness of legal system.
Адабиётлар
рўйхати
:
1.
Каримов
И
.
А
.
Мамлакатимизда
демократик
ислоҳотларни
янада
чуқурлаштириш
ва
фуқаролик
жамиятини
ривожлантириш
концепцияси
.
–
Т
.:
“
Ўзбекистон
”, 2011. –
Б
. 7.
2.
Минюк
Н
.
В
.
Законотворчество
как
форма
,
вы
-
ражения
правовой
политики
// «
Гос
.
и
право
», 207,
№
6,
с
.96.
3.
Каримов
И
.
А
.
Мамлакатимизда
демократик
ислоҳотларни
янада
чуқурлаштириш
ва
фуқаролик
жамиятини
ривожлантириш
концепцияси
/
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
Қонунчилик
палатаси
ва
Сенатининг
қўшма
мажлисидаги
маъруза
. 2010
йил
12
ноябрь
. –
Т
.: “
Ўзбекистон
”, 2010. –
Б
.8.
4.
Каримов
И
.
А
.
Ватан
саждагоҳ
каби
муқаддасдир
.
Т
. 3.
−
Т
.:
Ўзбекистан
, 1996. 195
б
.
5.
Одилқориев
Х
.
Т
.
Ўзбекистон
Республикасида
қонун
чиқариш
жараёни
.
−
Т
., 1995, 34-
бет
.
Т
.
А
.
Умаров
Ўзбекистон
Республикаси
Бош
прокуратурасининг
Матбуот
хизмати
бошлиғи
ўринбосари
,
юридик
фанлар
доктори
ҚОНУНЛАРНИ
ЕТКАЗИШ
:
ТАРИХИЙ
НЕГИЗЛАР
ВА
РИВОЖЛАНИШ
ИСТИҚБОЛЛАРИ
Қонун
ҳужжатларини
ижрочиларга
ва
аҳолига
етка
-
зиш
аҳволини
ўрганишда
тарихий
ривожланиш
,
ижти
-
моий
ва
давлат
тараққиётининг
ўзига
хос
хусусиятлари
инобатга
олиниши
зарур
,
чунки
давлат
-
ҳуқуқий
тизи
-
мини
такомиллашувида
тарихий
ва
маънавий
-
ахлоқий
анъананлар
муҳим
аҳамият
касб
этади
.
Бундай
ёндо
-
шув
билан
амалга
оширилган
илмий
-
амалий
изланиш
-
лар
қонунларнинг
самарадорлигини
кучайтиришга
ёр
-
дам
беради
.
Бу
эса
,
ўз
навбатида
,
қонун
ҳужжатларини
ижрочи
-
лар
ва
аҳолига
етказиш
жараёни
ва
босқичлари
,
тар
-
тибга
солиш
йўналишлари
,
ижтимоий
-
ҳуқуқий
ҳаётда
тутган
ўрни
ва
мавқеини
аниқлаштиришга
ёрдам
бера
-
ди
.
Мамлакатимиз
президенти
И
.
А
.
Каримов
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
Қонунчилик
палатаси
ва
Сенатининг
қўшма
мажлисидаги
маърузасида
“
қонунларни
ижрочиларга
етказиш
ва
шунингдек
,
ҳуқуқни
қўллаш
ва
амалга
ошириш
самарадорлигини
албатта
ўрганишни
ва
шу
асосда
қонун
ижодкорлиги
,
назорат
-
таҳлил
ишлари
дастурларига
зудлик
билан
тузатишлар
киритишни
кўзда
тутадиган
меъёрий
-
ҳуқуқий
механизмларни
мустаҳкамлаш
–
бугунги
кунда
долзарб
вазифага
айланиши
даркор
” –
деб
таъкидла
-
ган
1
.
Ҳақиқатан
ҳам
давлатчиликнинг
шаклланиши
ва
ривож
топиши
тарихини
давлат
ҳокимияти
билан
ки
-
шилар
ўртасидаги
муносабатларни
тартибга
солиш
-
нинг
энг
мақбул
услублари
ҳамда
воситаларини
излаб
топиш
жараёнидан
ажратиб
бўлмайди
.
Бу
жараён
дав
-
латнинг
табиатига
сезиларли
таъсир
кўрсатади
.
Мус
-
тақиллик
шарофати
билан
маънавий
қадриятлар
қайта
тикланмоқда
.
Халқимиз
ўз
тарихини
хушхулқлилик
,
адолат
,
ҳақиқат
ҳамда
комилликдан
сабоқ
бера
олади
-
ган
ўша
тарихий
ижтимоий
муҳитни
янгидан
идрок
қилмоқда
.
Қонун
ҳужжатларини
ижрочиларга
ва
аҳолига
етка
-
зиш
–
бугун
ёки
кеча
пайдо
бўлган
эмас
.
У
бир
неча
минг
йил
илгари
инсоният
тарихида
илк
бор
давлатчи
-
лик
асослари
пайдо
бўлиб
,
ҳудудийлик
тамойилига
кўра
бўлиниб
яшаш
турмуш
тарзи
аҳоли
томонидан
қабул
қилиниб
,
оммавий
тартиб
тушунчаси
пайдо
бўлгандан
буён
мавжуд
.
Лекин
янги
тартиботни
ўрнатувчи
ҳужжатларни
ижрочилар
ва
аҳолига
етка
-
зиш
,
янги
ҳуқуқий
қоидаларни
жорий
қилиш
турли
та
-
рихий
даврларда
,
у
ёки
бу
ижтимоий
-
иқтисодий
та
-
раққиёт
босқичида
,
муайян
давлатларда
турлича
ҳал
қилинган
.
Инсоният
тарихида
қонунларни
етказиш
унга
ишон
-
чсизлик
каби
номаъқул
ёндашувдан
аста
-
секин
узоқлашиб
,
тартибсизлик
,
ҳақ
-
ҳуқуқсизлик
,
ҳимоясизликдан
воз
кечилиб
,
янги
тартибот
1
Каримов
И
.
А
.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
Қонунчилик
палатаси
ва
Сенатининг
қўшма
мажлисидаги
нутқи
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2015
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
10
ҳужжатларини
халққа
самарали
етказишгача
бўлган
узоқ
эволюция
босқичларидан
ўтган
1
.
Маълумки
,
ҳуқуқ
ижтимоий
муносабатларни
тарти
-
бга
солувчи
энг
муҳим
воситадир
.
Ўз
навбатида
,
унинг
таркибий
қисми
бўлган
,
янги
тартиботни
ўрнатувчи
ҳужжатларни
ижрочиларга
ва
аҳолига
етказиш
мазму
-
ни
тарихий
ривожланиш
босқичларида
бир
хилда
бўлган
эмас
.
Унинг
такомиллашув
босқичлари
кўпроқ
савдо
-
сотиқ
ва
халқаро
ҳамкорликнинг
чуқурлашуви
негизида
амалга
ошган
2
.
Шунинг
учун
,
қонунларни
етказиш
бўйича
хорижий
тажриба
билан
бир
қаторда
аждодлар
меросида
маз
-
кур
масала
қандай
ҳал
этилганлигини
ўрганиш
бу
бо
-
рада
самарали
ҳуқуқий
ечимларни
топишга
ёрдам
бе
-
ради
.
Янги
тартибот
ҳужжатларини
етказишнинг
тарихий
негизлари
биринчи
навбатда
Рим
ҳуқуқига
бориб
қадалади
.
Қадимги
Римда
ҳуқуқ
лаёқатига
эга
бўлиш
caput habere
ни
англатган
.
Муайян
шахс
тўлиқ
ҳуқуқ
лаёқатига
эга
бўлиши
учун
сиёсий
,
оилавий
ва
мулк
-
чилик
муносабатларида
3
та
талаб
:
эркинлиги
бўйича
–
қул
эмас
,
эркин
одам
бўлиши
;
фуқаролиги
бўйича
–
Рим
фуқаролари
қаторида
туриши
,
ўзга
юртдан
бўлиши
мумкин
эмаслиги
;
оилада
оила
бошлиғи
ҳокимиятига
тобе
бўлмаслиги
лозим
эди
3
.
Кўҳна
Туркистон
заминида
ҳам
қадимдан
эл
осойишталигини
таъминлаш
,
фуқарога
ҳар
томонлама
ёрдам
бериш
,
уларга
жабр
қилганга
нисбатан
чора
қўллаш
ва
ҳуқуқий
масалаларни
ҳал
қилишда
адолат
-
ли
бўлишга
алоҳида
эътибор
қилинган
4
.
Амир
Темурнинг
Мовароуннаҳрда
марказлашган
давлат
барпо
этиш
,
халқаро
алоқалар
,
йўллар
ва
шаҳарлар
қуришга
кўп
эътибор
берганига
бағишланган
асарлар
талайгина
.
Лекин
янги
тартиботни
ўрнатувчи
ҳужжатларни
ижрочилар
ва
аҳолига
етказиш
қандай
тартибга
солинганлиги
,
унинг
турлари
,
шакли
,
ўрни
ва
аҳамияти
,
фикримизча
,
шу
вақтгача
етарли
ёритилма
-
ган
.
Соҳибқирон
«
Темур
тузуклари
»
да
«
карвонсарой
-
ларни
доимий
озода
ва
ёруғ
сақласинлар
,
йўл
устига
кузатувчи
ва
соқчилар
қўйсинлар
,
халқ
орасидаги
со
-
лиқ
ишлари
ва
унинг
миқдори
тартибга
олиниб
,
тузук
-
лар
асосида
амалга
оширилишини
таъминласинлар
» –
деб
кўрсатма
берган
5
.
Туркистонда
Россия
босқинидан
кейин
қонун
ҳужжатларини
ижрочилар
ва
аҳолига
етказиш
жараё
-
нида
маҳаллий
аҳоли
ҳуқуқлари
ҳар
томонлама
чекла
-
нган
эди
.
Масалан
,
насроний
динида
бўлмаган
киши
темир
йўл
бош
устахонасида
ёки
депосида
машинист
,
кондуктор
,
чилангар
ва
ўт
ёқувчи
бўлиб
ишлаши
мум
-
кин
эмас
эди
6
.
Қолоқлик
ва
жаҳолат
,
ўлка
аҳолисининг
аянчли
аҳволи
,
Туркистоннинг
Европа
ва
жаҳон
цивилизация
-
1
Лазарев
Л
.
В
.
Иностранные
граждане
(
правовое
положение
).
/
Лазарев
Л
.
В
.,
Марышева
Н
.
И
.,
Пантелеева
И
.
В
. –
М
.:
Рос
-
сийское
право
, 2012. -
С
319.
2
Ўша
китоб
,
ўша
саҳифа
.
3
Римское
частное
право
: /
Под
ред
.
проф
.
И
.
Б
.
Новицкого
и
проф
.
И
.
С
.
Перетерского
. –
М
.:
Юриспруденция
, 2009. -
С
512.
4
Форобий
Абу
Наср
.
Фозил
одамлар
шаҳри
. (
Танл
.
асарлар
).
–
Т
.:
Абдулла
Қодирий
, 1993. 224
б
;
Сюкияйнен
Л
.
Р
.
Мусуль
-
манское
право
.
Вопросы
теории
и
практики
. –
М
.:
Наука
, 1986.
-
С
254.
5
Темур
тузуклари
. (
Форсчадан
А
.
Соғуний
ва
Ҳ
.
Кароматов
тарж
.;
Б
.
Ахмедов
таҳр
.
остида
). –
Т
.:
Ғ
.
Ғулом
, 1996. 344
б
.
6
Ўзбекистоннинг
янги
тарихи
. 1-
жилд
.
Туркистон
чор
му
-
стамлакачилиги
даврида
. /
Тузувчилар
Ҳ
.
Содиқов
ва
б
. –
Т
.:
«
Шарқ
», 2000. 464
б
.
сидан
орқада
қолиб
кетиши
,
исломни
оёқ
ости
қилиниши
шароитида
бундай
оғир
фожеали
ҳаётдан
қутулиш
,
эрк
ва
озодликка
эришиш
ҳақидаги
ғоялар
ўз
замонасининг
илғор
зиёли
қатламларида
пайдо
бўлиб
,
чор
мустамлакачилигига
қарши
курашиш
биринчи
ўринга
чиқиб
борган
.
Инсон
ҳуқуқлари
,
давлат
ва
шахснинг
муносабат
-
ларини
ҳуқуқий
тартибга
солиш
совет
даврида
эса
ўта
кучли
ва
турли
кўринишдаги
мафкуравий
босим
остида
бўлиб
,
энг
«
ёпиқ
»
мавзулардан
бири
ҳисобланган
.
Бу
даврда
,
ҳаттоки
айрим
«
натижалар
»
ни
шубҳа
остига
олиш
,
илғор
хорижий
ҳуқуқий
тажрибага
муро
-
жаат
қилиш
хавфли
таҳдид
деб
талқин
қилиниб
, «
ту
-
зумни
қоралаш
», «
давлат
асосларига
тажовуз
қилиш
»,
«
маънавий
тамойиллардан
чекиниш
» –
деб
эътироф
қилинган
.
Мустабид
тузум
70
йилдан
кўпроқ
вақт
мобайнида
халқ
устидан
зўравонлик
қилиш
ҳисобига
сақланиб
турди
.
Шу
даврда
қонун
ҳужжатларини
ижрочилар
ва
аҳолига
етказиш
давлат
бошқарувининг
маъмурий
буйруқбозлик
тизимида
ўзининг
барча
салбий
кўринишлари
билан
қарор
топди
.
Бу
даврда
ҳуқуқий
ҳаёт
шу
қадар
ўзгариб
бордики
,
натижада
миллийлик
ўрнига
байналминаллик
устувор
қилиб
қўйилди
,
миллий
қадриятлар
,
анъана
,
урф
-
одатлар
ва
кўп
асрлик
маънавий
мерос
оёқ
ости
қилинди
7
.
Ўз
-
ўзидан
равшанки
,
бундай
шароитда
қонунларни
ижрочилар
ва
аҳолига
етказиш
ҳам
кўпроқ
шиорбозлик
тавсифига
эга
бўлиб
қолган
эди
.
Албатта
,
мозийни
қайта
таклашни
кўзлаган
бу
каби
мулоҳазалар
ва
хулосаларда
эҳтиёткорлик
зарурдир
-
ки
,
уларни
ишончли
манбалар
билан
тасдиғини
топга
-
нидан
кейингина
ҳақиқат
сифатида
қабул
қилиб
,
аждо
-
длар
анъаналарини
ўзига
хос
нозик
жиҳатларини
ўзлаштириш
мумкин
бўлади
.
Ал
-
Мотурудий
ҳақли
таъ
-
кидлаганидек
,
анъаналарни
авлоддан
авлодга
етказиш
билангина
чекланиш
кифоя
қилмайди
:
нима
тўғри
,
ни
-
ма
нотўғри
эканини
ўзимиз
билиб
олишимиз
керак
бўлади
8
.
Шундай
қилиб
,
янги
тартиботни
ўрнатувчи
ҳужжатларни
ижрочилар
ва
аҳолига
етказиш
ўз
ривож
-
ланиши
жараёнида
4
та
асосий
тарихий
босқичдан
ўтган
.
Антик
даври
билан
боғлиқ
бўлган
биринчи
босқичда
бу
масалада
ибтидоий
жамоа
қадриятлари
устунлик
қилган
.
Генезиснинг
иккинчи
босқичи
қулдорлик
тузуми
даври
билан
боғлиқ
бўлиб
,
бунда
индивидлар
ўртасидаги
шахсий
тобелик
ижтимоий
муносабатларнинг
шаклларини
белгилаб
берган
.
Учи
-
нчи
босқич
вертикал
ва
горизонтал
алоқалар
билан
тавсифланган
. «
Вертикал
»
бўйича
ижтимоий
-
ҳуқуқий
муносабатлар
ҳукмронлик
ва
итоаткорликка
,
яъни
то
-
беликнинг
вассаллик
тамойилига
асосланган
.
Шахс
-
нинг
жамоа
аъзоси
сифатида
тенг
ҳуқуқда
бўлиши
«
го
-
ризонтал
»
тарздаги
ижтимоий
-
ҳуқуқий
муносабатлар
асосида
қурилган
.
Мазкур
генезиснинг
тўртинчи
босқичида
ижтимоий
ҳаётнинг
иқтисодий
,
ижтимоий
ва
сиёсий
жиҳатлари
муҳим
аҳамият
касб
этган
.
Эндиликда
қонун
ҳужжатларини
ижрочилар
ва
аҳолига
етказиш
тараққиёт
мезони
сифатида
мустаҳкамланиб
,
жаҳондаги
барча
давлатларда
7
Ўзбекистон
янги
тарихи
. 2-
жилд
.
Ўзбекистон
совет
му
-
стамлакачилик
даврида
. /
Тузувчилар
М
.
Жўраев
ва
б
. –
Т
.:
Шарқ
, 2000. 688
б
.
8
Улрих
Рудолф
.
Ал
-
Мотрудий
ва
Самарқанд
суннийлик
илоҳияти
. –
Т
.:
Имом
Ал
-
Бухорий
халқаро
жамғармаси
Фри
-
дрих
Эберт
жамғармаси
, 2002. 203
б
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2015
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
11
ривожланиб
бормоқда
.
Шу
аснода
мазкур
масаланинг
самарали
ечими
ҳар
қандай
давлатнинг
тобора
юксалиши
,
турмуш
тарзининг
яхшиланиши
,
иқтисодий
фаровонлик
даражасининг
ўсиши
,
халқаро
муносабатларда
мавқеини
мустаҳкамлашга
хизмат
қилмоқда
.
Зеро
,
қонун
ҳужжатларини
ижрочилар
ва
аҳолига
етказиш
барча
жабҳаларни
қамраб
олиб
,
улар
таъминланган
давлат
ижтимоий
инқироз
билан
боғлиқ
бўлган
турли
номувофиқликлардан
холи
бўлиб
,
чинакам
демократик
ҳуқуқий
давлат
сифатида
шаклланиб
боради
.
Баъзи
давлатлар
,
қани
,
биз
ҳам
шундай
натижаларга
эришсак
,
деб
Мустақил
Ўзбекистонга
ҳавас
билан
қарамоқда
.
Шунинг
билан
биргаликда
,
Президентимиз
Ислом
Каримов
таъкидлаганидек
:
“
Бугунги
кунда
биз
юртимизда
ҳуқуқий
демократик
давлат
,
эркин
фуқаролик
жамияти
қуришга
қаратилган
олис
ва
оғир
йўлнинг
фақат
бир
қисминигина
босиб
ўтдик
,
холос
.
Унинг
ҳал
қилувчи
қисми
ҳали
олдинда
.
Яъни
,
бу
йўлда
ўз
ечимини
кутиб
турган
вазифаларимиз
камайгани
йўқ
,
аксинча
,
замон
талаби
билан
уларнинг
кўлами
ва
миқёси
тобора
кенгайиб
бормоқда
”
1
.
Шу
нуқтаи
назардан
,
қонун
ҳужжатларини
ижрочилар
ва
аҳолига
етказиш
бўйича
соҳавий
фаолиятни
такомиллаштириш
бўйича
мамлакатимизда
кенг
кўламли
чора
-
тадбирлар
амалга
оширилмоқда
.
Ўзбекистон
Республикаси
қонунлари
,
Президент
ҳужжатлари
,
Олий
Мажлис
қарорлари
,
Конституциявий
суд
қарорлари
,
Ҳукумат
қарорлари
,
вазирликлар
,
идоралар
ва
давлат
қўмиталарининг
давлат
рўйхатидан
ўтган
қарорлари
эълон
қилинадиган
ҳафталик
“
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
” 2000
йилдан
буён
мунтазам
нашр
этилмоқда
.
Ихтисослаштирилган
“
Адолат
”
нашриёти
давлат
корхонаси
томонидан
Ўзбекистон
Республикасининг
амалдаги
16
та
кодекслари
сўнгги
ўзгартиришлар
ва
қўшимчалар
билан
чоп
қилинмоқда
.
Кейинги
пайтларда
қонун
ҳужжатларининг
соҳавий
тўпламларини
яратишга
эътибор
кучайди
.
Жумладан
,
Адвокатурага
оид
,
Тадбиркорлик
фаолиятининг
айрим
турларини
лицензиялашга
оид
,
Маҳаллий
давлат
ҳокимияти
органлари
фаолиятига
оид
қонун
ҳужжатлари
каби
соҳавий
тўпламлар
жамиятда
ҳуқуқий
маданиятни
юксалишига
хизмат
қилмоқда
.
Қонун
ҳужжатларини
аҳолига
тарғиб
қилиш
,
улар
нашр
этилаётган
расмий
нашрлар
ҳақида
хабардорликни
ошириш
мақсадида
100
дан
ортиқ
ҳуқуқий
нашрлар
кўргазма
-
ярмаркалари
ва
сайёр
савдолар
ташкил
этилди
.
Қонун
ҳужжатлари
маълумотларини
Lex.uz, Norma,
Yurida
дастурлари
орқали
ижрочиларга
ва
аҳолига
етказиш
каби
интернет
хизматларидан
фойдаланишнинг
самарадорлиги
мунтазам
ошиб
бормоқда
.
Жумладан
,
Ўзбекистон
Миллий
ахборот
агентлиги
веб
-
сайтида
янги
қонун
ҳужжатлари
жойлаштирилиб
борилмоқда
,
унда
“
Ижтимоий
шериклик
тўғрисида
”,
“
Тижорат
сири
тўғрисида
”
ва
“
Биржалар
ва
биржа
фаолияти
тўғрисида
”
ги
каби
қонунларнинг
шарҳлари
билан
ҳам
танишиш
мумкин
.
Ҳуқуқни
муҳофаза
қилувчи
ва
суд
органларининг
идоравий
сайтларида
ҳам
қонун
ҳужжатлари
ҳамда
1
Каримов
И
.
А
.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
Қонунчилик
палатасининг
биринчи
ташкилий
йиғилишидаги
нутқи
. http://uza.uz/ 22.01.2015.
уларнинг
илмий
-
амалий
шарҳларини
жойлаштириш
амалиёти
такомиллашиб
бормоқда
.
Ҳуқуқни
муҳофаза
қилувчи
ва
суд
органларида
қонун
ҳужжатларини
“
назорат
”
ҳолатда
бўлишини
таъминловчи
ягона
ихтисослаштирилган
тармоқлар
жамиятда
ҳуқуқий
маданиятни
юксалтириш
бўйича
қонунчилик
тарғиботини
кучайтириш
,
янги
қабул
қилинган
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатлар
юзасидан
мақолаларни
оммавий
ахборот
воситаларида
мунтазам
чоп
этилишини
мувофиқлаштириб
боришмоқда
.
Қонун
ҳужжатларини
ижрочилар
ва
аҳолига
етказиш
вазифаси
юклатилган
барча
идора
ва
муассасаларда
қонун
ҳужжатларининг
расмий
манбаларига
марказлаштирилган
обуна
ташкил
этилмоқда
.
Таъкидланганидек
,
доимо
ўрганиш
,
изланиш
,
янгиликка
интилиб
яшаш
керак
.
Фикримизча
,
қонун
ва
бошқа
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатларни
тарқатишнинг
мақсади
,
вазифалари
ва
принциплари
,
шу
жумладан
,
расмий
тарқатмаларни
юбориш
тартиби
ва
муддатлари
,
қонун
ҳужжатларини
ижрочилар
ва
аҳолига
етказишнинг
белгиланган
талабларини
бузганлик
учун
жавобгарликка
оид
ҳуқуқий
қоидалар
янада
аниқлаштирилиши
лозим
.
Қатор
хорижий
давлатларда
қонун
ҳужжатларини
чоп
этиш
ва
тарқатиш
,
уларнинг
ижрочилар
ҳамда
аҳолига
ўз
вақтида
ва
тўлиқ
етказилиши
,
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатларнинг
тўғри
ўзлаштирилишини
таъминлашга
оид
ҳуқуқий
дастаклар
ишлаб
чиқилган
.
Хусусан
,
расмий
манбаларнинг
тарқатиш
вақти
,
муддатлари
ва
таркиби
(
Россия
Федерацияси
),
қонун
ҳужжатларини
қайта
чоп
этиш
тартиби
(
Молдова
Республикаси
),
ҳуқуқий
маълумотларнинг
эталон
базасини
шакллантириш
ва
нотўғри
ҳуқуқий
маълумот
тақдим
этганлик
учун
жавобгарлик
(
Беларусь
Республикаси
),
эталон
банк
маълумотларига
мувофиқлилик
экспертизаси
ва
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатларни
чоп
этишга
рухсат
бериш
(
Қозоғистон
Республикаси
)
каби
мажбурий
ҳуқуқий
қоидалар
қонун
ҳужжатларини
етказилиши
устидан
назорат
механизми
,
белгиланган
талабларнинг
бузилиши
учун
жавобгарлик
масалаларини
ўз
ичига
олган
.
Фикримизча
,
қонун
ҳужжатларини
ижрочилар
ва
аҳолига
етказиш
қоидаларини
бузганлик
учун
жавобгарликни
кучайтириш
,
биринчидан
,
расмий
тарқатилган
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатларнинг
ҳудудий
органларга
ҳамда
ташкилий
бўлинмаларга
вақтида
етказилиши
,
қонун
ҳужжатларини
“
назорат
”
ҳолатида
бўлишини
таъминлаш
таъсирчан
тизимини
йўлга
солиш
;
иккинчидан
,
янги
қонун
ҳужжатлари
ҳақидаги
мақолаларни
оммавий
ахборот
воситаларига
жойлаштириш
;
учинчидан
,
идоравий
сайтларга
қонун
ҳужжатлари
матнлари
,
эксперт
,
олим
ва
мутахассислар
томонидан
берилган
тушунтириш
ва
шарҳларни
жойлаштириш
;
тўртинчидан
,
янги
қабул
қилинган
қонун
ҳужжатларининг
мазмун
-
моҳиятини
тушунтириш
юзасидан
теле
-
ва
радио
дастурларнинг
махсус
сонини
тайёрлаш
;
бешинчидан
,
қонунларни
мужассамлаштириш
ва
уларнинг
тарғиботи
бўйича
ижобий
иш
тажрибасини
оммалаштиришни
ҳар
томонлама
рағбатлантириш
учун
зарур
бўлган
шарт
-
шароитлар
ва
имкониятларни
яратиб
беради
.
Шундай
экан
,
қонунлар
ва
бошқа
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатларни
ижрочиларга
ва
аҳолига
етказиш
борасида
мутасадди
идоралар
,
оммавий
ахборот
воситалари
ҳамда
жамоатчиликнинг
ҳамкорлигини
ҳар
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2015
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
12
томонлама
мустаҳкамлаш
,
оммавий
ахборот
воситаларида
чиқишларнинг
сифатини
яхшилаш
,
соҳавий
фаолиятнинг
самарадорлигини
оширишга
қаратилган
назарий
ва
илмий
-
услубий
тадқиқотларни
жадаллаштириш
,
соҳада
мавжуд
ижобий
ишларни
кенг
оммалаштиришга
эътиборни
янада
кучайтириш
лозим
бўлади
.
Аннотация
:
Мақолада
қонунларни
етказишнинг
тарихий
ривожланиши
,
мазкур
соҳадаги
хорижий
мамлакатлар
тажрибаси
таҳлил
қилинган
.
Амалга
оширилган
таҳлил
натижасида
Ўзбекистон
Республикасида
мазкур
соҳани
ривожлантиришнинг
истиқболлари
бўйича
хулосалар
берилган
.
Калит
сўзлар
:
қонун
,
қонун
-
ҳужжатлари
,
қонунларни
етказиш
,
қонунлар
моҳияти
.
Аннотация
:
В
статье
осуществлен
анализ
истори
-
ческого
развития
доведения
законов
и
зарубежный
опыт
в
данной
сфере
.
Исходя
из
проведенного
анали
-
за
,
сделаны
выводы
о
перспективах
развития
данной
сферы
в
Республике
Узбекистан
.
Ключевые
слова
:
закон
,
законодательные
акты
,
доведение
законов
,
значение
законов
.
Annotation:
In article the analysis of historical devel-
opment of finishing laws and foreign experience in this
sphere is carried out. Proceeding from the carried-out
analysis, conclusions are drawn on prospects of develop-
ment of this sphere in the Republic of Uzbekistan.
Key words:
law, acts, finishing laws, value of laws.
Адабиётлар
рўйхати
:
1.
Каримов
И
.
А
.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
Қонунчилик
палатаси
ва
Сенатининг
қўшма
мажлисидаги
нутқи
2.
Каримов
И
.
А
.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
Қонунчилик
палатасининг
биринчи
ташкилий
йиғилишидаги
нутқи
. http://uza.uz/ 22.01.2015.
3.
Лазарев
Л
.
В
.
Иностранные
граждане
(
правовое
положение
). /
Лазарев
Л
.
В
.,
Марышева
Н
.
И
.,
Пантелее
-
ва
И
.
В
. –
М
.:
Российское
право
, 2012. –
С
319.
4.
Римское
частное
право
/
Под
ред
.
проф
.
И
.
Б
.
Новицкого
и
проф
.
И
.
С
.
Перетерского
. –
М
.:
Юрис
-
пруденция
, 2009. -
С
512.
5.
Форобий
Абу
Наср
.
Фозил
одамлар
шаҳри
.
(
Танл
.
асарлар
). –
Т
.:
Абдулла
Қодирий
, 1993. 224
б
;
Сюкияйнен
Л
.
Р
.
Мусульманское
право
.
Вопросы
тео
-
рии
и
практики
. –
М
.:
Наука
, 1986. -
С
254.
6.
Темур
тузуклари
. (
Форсчадан
А
.
Соғуний
ва
Ҳ
.
Кароматов
тарж
.;
Б
.
Ахмедов
таҳр
.
остида
). –
Т
.:
Ғ
.
Ғулом
, 1996. 344
б
.
7.
Ўзбекистоннинг
янги
тарихи
. 1-
жилд
.
Туркистон
чор
мустамлакачилиги
даврида
.
/
Тузувчилар
Ҳ
.
Содиқов
ва
б
. –
Т
.: «
Шарқ
», 2000. 464
б
.
8.
Ўзбекистон
янги
тарихи
. 2-
жилд
.
Ўзбекистон
совет
мустамлакачилик
даврида
.
/
Тузувчилар
М
.
Жўраев
ва
б
. –
Т
.:
Шарқ
, 2000. 688
б
.
9.
Улрих
Рудолф
.
Ал
-
Мотрудий
ва
Самарқанд
суннийлик
илоҳияти
. –
Т
.:
Имом
Ал
-
Бухорий
халқаро
жамғармаси
Фридрих
Эберт
жамғармаси
, 2002. –203
б
.
A.Porayko
The Legislation Institute
of the Verkhovna Rada of Ukraine,
postgraduate student
ABILITY TO ADAPT IN THE SYSTEM OF PUBLIC
ADMINISTRATION OF UKRAINE OF UK EXPERIENCE
REGARDING CUTTING RED TAPE
Signing the Ukraine–European Union Association
Agreement envisages the normatively legal approximation
in accordance to the EU acquis. This means strengthening
cooperation between countries, exchange of experience
and information on implementation of the best practices
and legislative base. Being one of the conditions of eco-
nomic and branch collaboration, such unification must
ease cooperation between domestic enterprises and for-
eign partners, as well as provide gradual economic and
political integration. In this respect, the system of public
administration requires reformation in accordance with
democratic standards. One of the problems of this system
hitherto is red tape. Red tape impedes the process of cre-
ation of competitive economy of social direction. Cumber-
some procedures, undue paperwork, excessive bureau-
cratic regulations, ramified system of regulatory authori-
ties, absence of transparency are only a part of display of
the red tape manifestations. As we noted earlier [1], red
tape is commonly correlated with corruption; red tape ends
wherein legal responsibility for corrupt practices begins.
Officials create various bureaucratic barriers in order to be
able to influence social development with the help of regu-
latory, supervisory, coordinating and other functions. Up
until recently, it was a commonly used practice in Ukraine
to establish state bodies (services or inspectorates mostly)
for a certain chief. Later some part of powers of a certain
ministry were transferred to such state div. A combina-
tion of monopolization of these functions and complexity of
bureaucratic procedures enhanced value of such state
div, as well as contributed to personal enrichment of the
officials.
The extensive research has revealed that the United
Kingdom, whose experience we shall analyze hereto, is
one of the foremost countries in the sphere of red tape
counteraction.
Analysis of the last publications
confirms that a con-
siderable number of scientific works are devoted to the
problem of red tape. In particular, those are the works of
local and foreign researchers such as B. Bozeman, G.
Hayden, G. Kaufman, M. Landau, N. Nyzhnyk, H. Rainey,
F. Reehs, B. Skrypniuk, V. Soloviev, V. Tsvetkova, H. Ya-
kovenko and others.
In his research on red tape in the context of interna-
tional experience, V. Tsvetkov points out that due to a civil
service reform, improvement of professionalism and com-
petence of officials Great Britain has sharply reduced the
regulatory function of the state in economy. Moreover,
bureaucracy is clamped into harder scopes of functioning
1
.
B. Skrypniuk analysed the bureaucracy and red tape in
terms of law, political science, sociology, social science,
history and culturology. He suggested defining red tape as
a perversive form of professional administration having
1
Цвєтков
В
.
В
.
Демократія
–
Управління
–
Бюрократія
:
в
контекс
-
ті
модернізації
українського
суспільства
[
монографія
] /
В
.
В
.
Цвєтков
,
В
.
П
.
Горбатенко
/
К
. :
І
нститут
держави
і
права
ім
.
В
.
М
.
Корецького
НАН
України
, 2001. – C.197.
