Роль договора складского хранения в хозяйственной деятельности

CC BY f
23-26
13
6
Поделиться
Гайбуллаев A. (2015). Роль договора складского хранения в хозяйственной деятельности. Обзор законодательства Узбекистана, (4), 23–26. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/uzbek_law_review/article/view/13712
A Гайбуллаев, Ташкентский государственный юридический университет

независимый исследователь

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

В этой статье проанализирован договор хранения, его виды, особенности и его содержание на товарном складе. Автор также проводит анализ законодательства регулирующий договор хранения на товарном складе, обращает внимание на право применение в практике данных норм.

Похожие статьи


background image

ЎЗБЕКИСТОН

ҚОНУНЧИЛИГИ

ТАҲЛИЛИ

UZBEK LAW REVIEW

ОБЗОР

ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА

УЗБЕКИСТАНА


2015

4

ЎЗБЕКИСТОН

ҚОНУНЧИЛИГИ

ТАҲЛИЛИ

UZBEK LAW REVIEW

ОБЗОР

ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА

УЗБЕКИСТАНА

23

3.

Халфина

Р

.

О

.

Общее

учение

о

правоотноше

-

нии

. –

М

.:

Юридическая

литература

. 1974. –

С

286.

4.

Комментарий

к

Гражданскому

кодексу

Респуб

-

лики

Узбекистан

.

Т

. 1 (

часть

1).

Министерство

юстиции

Республики

Узбекистан

. –

Т

.: «VektorPress», 2010. –

С

.

23.

5.

Гражданское

право

.

Часть

1.

Учебник

. /

Под

ред

.

Ю

.

К

.

Толстого

,

А

.

П

.

Сергеева

М

.:

Издательство

ТЕИС

, 1996. –

С

.81.

6.

Рахмонкулов

Х

.

Р

.

Фуқаролик

ҳуқуқи

муаммолари

(1-

қисм

).

Дарслик

. –

Т

.:

ТДЮИ

нашриёти

,

2010. –

Б

.90.

7.

Рахмонкулов

Х

.

Р

.

Мажбурият

ҳуқуқи

(

умумий

қоидалар

)

ҳуқуқшунослик

ихтисоси

бўйича

олий

ўқув

юртлари

Хусусий

ҳуқуқ

йўналиши

магистратура

талабалари

учун

. –

Т

.:

ТДЮИ

, 2005. –

Б

.28.

8.

Комментарий

к

Гражданскому

кодексу

Респуб

-

лики

Узбекистан

.

Т

. 1 (

часть

1).

Министерство

юстиции

Республики

Узбекистан

. –

Т

.: «VektorPress», 2010. –

С

.

25-26.

9.

Брагинский

М

.

И

.,

Витрянский

В

.

В

.

Договорное

право

.

Книга

первая

:

Общие

положения

,

издание

2-

е

испр

. –

М

.:

Статут

, 2000 – 276

с

.

10.

Комментарий

к

Гражданскому

кодексу

Респуб

-

лики

Узбекистан

.

Т

. 1 (

часть

1).

Министерство

юстиции

Республики

Узбекистан

. –

Т

.: «VektorPress», 2010. –

С

.

33-34.

11.

Харунжий

С

.

Н

.

Решение

суда

в

теории

юриди

-

ческих

фактов

,

как

основание

возникновения

,

измене

-

ния

и

прекращения

гражданских

прав

и

обязанностей

//

Государство

и

право

. 2008. –

7. –

С

. 39-47.

12.

Васковский

Е

.

В

.

Руководство

к

толкованию

и

применению

законов

(

практическое

пособие

). –

М

.:

1997. –

С

. 6-8.

13.

Красавчиков

О

.

А

.

Юридические

факты

в

совет

-

ском

гражданском

праве

. –

М

.:

Госюриздат

. 1958. –

С

.82.

14.

Тарехин

В

.

А

.

Проблемы

повышения

эффектив

-

ности

правосудия

и

доверия

судебному

корпусу

:

про

-

должение

дискуссии

//

Российская

юстиция

. 2012. –

8. –

С

.46.

15.

Ермошин

Г

.

Т

.

Статус

судьи

,

как

организацион

-

но

-

правовая

форма

обеспечения

его

независимости

//

Российский

судья

. 2012. –

6, –

С

.10. (

ч

.2) 2012. –

7.

С

.10.
16.

Романец

Ю

.

В

.

Роль

правоприменения

в

утвер

-

ждении

справедливости

//

Российская

юстиция

. 2012.

2. –

С

.66.

17.

Судебная

практика

как

источник

право

. –

М

.:

1997. –

С

.8.

18.

Анохин

В

.

С

.

Законность

в

судопроизводстве

:

правопонимание

и

правоприменение

//

Российская

юстиция

. 2013. –

3 –

С

.36.

А

.

Ғайбуллаев

,

ТДЮУ

мустақил

изланувчиси

ТОВАР

ОМБОРИДА

ОМОНАТ

САҚЛАШ

ШАРТНОМАСИНИНГ

ТАДБИРКОРЛИК

ФАОЛИЯТИДАГИ

ЎРНИ

Аннотация

:

мазкур

мақолада

омонат

сақлаш

шартномаси

,

унинг

турлари

,

товар

омборида

омонат

сақлаш

шартномасининг

ўзига

хос

белгилари

,

мазмуни

таҳлил

қилинган

.

Шунингдек

,

муаллиф

товар

омборида

омонат

сақлаш

шартномасини

тартибга

солувчи

қонунчиликни

таҳлил

қилган

ҳолда

,

ушбу

нормаларни

амалиётда

татбиқ

қилишнинг

ўзига

хослигига

эътибор

қаратган

.

Калит

сўзлар

:

товар

,

товар

омбори

,

мол

-

мулк

,

омбор

ҳужжатлари

,

юк

топширувчи

,

сақловчи

.

Аннотация

:

в

этой

статье

проанализирован

договор

хранения

,

его

виды

,

особенности

и

его

содер

-

жание

на

товарном

складе

.

Автор

также

проводит

анализ

законодательства

регулирующий

договор

хранения

на

товарном

складе

,

обращает

внимание

на

право

применение

в

практике

данных

норм

.

Ключевые

слова

:

товар

,

товарный

склад

,

собственность

,

складские

документы

,

поклажедатель

,

хранитель

.


Annotation:

in

this article was analyzed the storage

contract, its types, characteristics and content of the
contract storage in a warehouse. As well as the author
analyzed the legislation governing the contract of storage
in a warehouse, pays attention to the right to application
these standards in practice.

Key words:

goods warehouse, property, warehouse

documents, the depositor, the keeper.

Ривожланиб

бораётган

иқтисодий

тизим

ва

унда

тадбиркорлик

фаолияти

субъектларининг

тобора

ортиб

бориши

,

улар

ўртасидаги

муносабатларни

ҳуқуқий

тартибга

солиш

орқали

мазкур

субъектларнинг

ҳуқуқ

ва

манфаатини

ҳимоя

қилишни

талаб

этади

.

Ҳуқуқий

тартибга

солиш

эса

ўз

навбатида

,

бугунги

кунда

хўжалик

фаолиятини

тадбиркорлик

асосида

юритишни

ташкил

этган

субъектларнинг

бозор

муносабатларидаги

иштирокини

мустаҳкамлашга

қаратилгандир

.

Тадбиркорлик

субъектларининг

иқтисодий

муносабатлардаги

ўрнини

мустаҳкамлаш

эса

,

албатта

,

ушбу

соҳани

ҳуқуқий

тартибга

солишга

қаратилган

қонун

ҳужжатларнинг

ижросини

,

унинг

таъсири

ва

аҳамиятини

оширишни

ҳамда

унинг

янада

такомиллаштириб

борилишини

талаб

қилади

.

Тадбиркорлик

фаолиятининг

ана

шундай

турларидан

бир

бу

омонат

сақлаш

хизматининг

ўзига

хос

турларидан

бири

товар

омборида

омонат

сақлаш

ҳисобланади

.

Таъкидлаш

лозимки

,

омонат

сақлаш

хизмати

фуқаролик

муомаласида

ўзига

хос

ўринга

эгалиги

билан

ажралиб

туради

.

Хизмат

кўрсатишнинг

мазкур

турида

бир

тараф

(

омонат

сақловчи

)

иккинчи

тараф

(

юк

топширувчи

)

нинг

ўзига

топширган

мол

-

мулкни

сақлаш

ва

уни

тўлиқ

қайтариши

лозим

бўлади

.

Омонат

сақлаш

муносабатлари

фуқаролик

ҳуқуқида

анъанавий

тусга

эга

бўлган

ва

қадим

замонлардан

буён

шаклланиб

келаётган

институтлардан

бири

бўлиб

,

бунда

мулкдорнинг

ашёга

нисбатан

эгалик

қилиш

ҳуқуқи

маълум

муддатга

бошқа

шахсга

ўтади

ва

бу


background image

ЎЗБЕКИСТОН

ҚОНУНЧИЛИГИ

ТАҲЛИЛИ

UZBEK LAW REVIEW

ОБЗОР

ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА

УЗБЕКИСТАНА

2015

4

ЎЗБЕКИСТОН

ҚОНУНЧИЛИГИ

ТАҲЛИЛИ

UZBEK LAW REVIEW

ОБЗОР

ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА

УЗБЕКИСТАНА

24

шахс

(

сақловчи

)

ашёни

сақлаб

туриш

баробарида

ашёга

нисбатан

эгалик

қилиш

ҳуқуқини

қўлга

киритади

.

Мол

-

мулкни

сақлаш

ва

асраш

муносабатлари

қадим

замонларданоқ

кишилар

ўртасидаги

ҳаётий

эҳтиёжлардан

бири

ҳисобланган

.

Айниқса

,

мол

-

мулкнинг

ҳар

доим

ҳам

мулкдор

назорати

ва

таъсири

остида

бўлиш

имкониятининг

мавжуд

эмаслиги

ушбу

ижтимоий

-

ҳуқуқий

муносабатга

нисбатан

эҳтиёжни

келтириб

чиқарган

.

Таъкидлаш

лозимки

,

омонат

сақлаш

шартномаси

ашёни

сақловчи

субъектларга

қараб

бир

қатор

турларга

бўлинади

.

Омонат

сақлаш

турлари

жумласига

ломбардда

омонат

сақлаш

,

транспорт

ташкилотларининг

юкхоналарида

омонат

сақлаш

,

меҳмонхоналарда

омонат

сақлаш

,

товар

омборида

омонат

сақлаш

ва

шу

кабилар

киради

.

Товар

омборида

омонат

сақлаш

муносабатлари

бозор

муносабатлари

шароитига

келиб

янгича

мазмун

ва

моҳият

касб

этганлигини

айтиб

ўтиш

лозим

.

Зеро

,

хусусий

мулкчиликка

асосланган

товар

омборларининг

вужудга

келиши

,

омонат

сақлаш

муносабатларидаги

давлат

монополиясига

барҳам

берилиши

хизмат

кўрсатишнинг

бу

соҳаси

тадбиркорлик

фаолиятидаги

рақобат

,

талаб

ва

таклиф

қонуниятларининг

амал

қилишига

шароит

яратди

.

Товар

омборида

омонат

сақлаш

шартномаси

фуқаролик

ҳуқуқи

субъектларининг

тадбиркорлик

муомаласида

фойдаланиладиган

товарларни

муайян

муддатга

сақлаб

туриш

хизматини

расмийлаштирувчи

ҳуқуқий

восита

ҳисобланади

[1, 38-48-

бет

].

Омонат

сақлашнинг

бу

тури

одатда

тадбиркорлик

фаолиятининг

бир

кўриниши

ҳисобланади

[2, 35-

бет

].

Товар

омборида

омонат

сақлаш

муносабатлари

тадбиркорлик

фаолиятида

кенг

қўлланиладиган

ва

тадбиркорлик

фаолияти

субъектларига

тегишли

товарларни

махсус

сақлов

жойларида

муайян

муддатга

шикастсиз

,

бус

-

бутун

асраб

туриш

ва

қайтариб

бериш

фаолияти

сифатида

тушунилади

.

Бозор

муносабатлари

шароитида

эса

омонат

сақлаш

шартномаси

янгича

мазмун

ва

маъно

касб

этганлигини

яна

бир

-

бор

таъкидлаб

ўтиш

лозим

.

Бу

ҳолат

биринчи

навбатда

омонат

сақлашга

нисбатан

давлат

монополиясига

барҳам

берилиши

билан

изоҳланса

,

иккинчидан

хусусий

мулкдорлар

синфининг

шаклланиши

ва

хизмат

кўрсатиш

турларининг

ривожланиб

бориши

билан

ҳам

боғлиқдир

.

Шу

билан

бирга

тадбиркорлик

фаолиятининг

кенг

ривожланиши

натижасида

омонат

сақлашга

,

айниқса

унинг

ўзига

хос

тури

бўлган

товар

омборида

омонат

сақлашга

нисбатан

эҳтиёж

туғилди

.

Дарҳақиқат

,

товар

омборида

омонат

сақлаш

тадбиркорлик

фаолиятида

мол

-

мулкни

сақлаш

,

уни

нобуд

бўлиш

хавфининг

олдини

олиш

,

ҳамда

товарни

сақлаш

имкониятига

эга

бўлмаган

тадбиркорларга

қулайлик

туғдиришда

катта

аҳамият

касб

этади

.

Айнан

товар

омборида

омонат

сақлаш

орқали

мулкдор

мол

-

мулкнинг

хавфсизлиги

,

унинг

шикастланмасдан

сақланиши

кафолатланади

.

Бу

эса

,

ўз

навбатида

,

фуқаролик

муомаласидаги

товарлар

алмашинувининг

ўз

вақтида

амалга

ошишига

,

шартнома

интизомини

ўз

муддатида

амалга

оширилишига

хизмат

қилади

.

Товар

омборида

омонат

сақлаш

муносабатлари

мамлакатимизда

ўтган

асрнинг

20-30-

йилларда

омонат

сақлашнинг

алоҳида

тури

сифатида

иқтисодий

муносабатларда

кенг

қўлланилган

бўлсада

, 1963

йил

қабул

қилинган

Ўзбекистон

ССРнинг

Гражданлик

кодексида

(40-

боб

)

омонат

сақлашнинг

мазкур

тури

хусусида

ҳеч

қандай

қоида

белгиланмаган

.

Омонат

сақлашнинг

мазкур

тури

хусусидаги

нормаларни

белгилаш

вазифасини

амалдаги

Фуқаролик

кодекси

бажарган

(

кейинги

ўринларда

-

ФК

)

.

ФКнинг

51-

боби

3-§

товар

омборида

омонат

сақлаш

муносабатларига

бағишланган

бўлиб

,

унда

13

та

модда

ўз

ифодасини

топган

.

Товар

омборида

омонат

сақлаш

биринчи

навбатда

ўзининг

предмети

билан

омонат

сақлашнинг

бошқа

турларидан

фарқ

қилади

.

Амалдаги

қонунчиликка

мувофиқ

,

товар

-

сотиш

ва

айирбошлаш

фаолияти

учун

мўлжалланган

маҳсулот

ҳисобланади

.

Ушбу

мажбурият

тури

номидан

кўриниб

турганидек

,

сақлашнинг

объекти

сифатида

нафақат

ашё

,

балки

товар

ҳисобланган

ашё

яъни

,

меҳнат

натижасида

яратилиб

,

истеъмол

қилиш

мақсади

учун

эмас

,

балки

кейинчалик

сотиш

учун

мўлжалланган

товар

ҳисобланади

.

Бироқ

,

сиёсий

иқтисод

мезонлари

ҳуқуқий

маънода

қатъий

равишда

қабул

қилиниши

шарт

эмас

. “

Товар

сўзи

қонун

чиқарувчи

томонидан

қуйидаги

маъноларни

англатиш

учун

фойдаланилган

:

биринчидан

,

сақлаш

учун

топширилган

ашёларнинг

алоҳида

муомалада

бўлиши

;

иккинчидан

,

хўжалик

муомаласида

товар

омборининг

иштирок

қилиш

хусусияти

,

жумладан

,

агар

мазкур

шартлар

ҳуқуқий

ҳужжатларда

ёки

шартномада

назарда

тутилган

бўлса

,

товарларни

тасарруф

қилишда

ифодаланиши

мумкин

.

Сақлашга

топширилган

ашёнинг

юқори

даражада

муомалада

бўлиши

хусусияти

мазкур

сақлаш

турини

ифодаловчи

асосий

белгиси

саналади

[3, 80-

бет

].

Товар

омбори

ташкил

қилишдан

мақсад

фақат

бир

шахсдан

иккинчи

шахсга

ўтадиган

ашёларнинг

сақланишини

таъминлаш

эмас

,

балки

ана

шу

ашёларнинг

омборда

турган

пайтда

уларнинг

фуқаролик

муомаласида

ҳаракат

қилиши

учун

шароит

яратиш

ҳам

ҳисобланади

.

Товар

омборига

ашёсини

сақлашга

топширган

шахс

уларни

келажакда

сотишни

мақсад

қилади

ва

бунда

товар

омборининг

ёрдамидан

фойдаланиши

мумкин

бўлади

.

М

.

И

.

Брагинский

ва

В

.

В

.

Витрянскийларнинг

фикрича

,

товар

омбори

атамасидаги

энг

муҳим

унсур

товар

сўзи

бўлиб

ҳисобланади

.

Шу

сабабли

ФКда

омонат

сақлашнинг

мазкур

турини

тартибга

солишга

қаратилган

шартноманинг

омборда

омонат

сақлаш

шартномаси

” –

деб

номланиши

мақсадга

мувофиқ

эмас

.

Зеро

,

юкхоналар

ҳам

омбор

ҳисобланади

,

бироқ

улар

товар

омбори

бўла

олмайди

.

Шу

сабабли

ҳам

қонун

чиқарувчи

товар

омборида

омонат

сақлаш

муносабатларни

ФКда

алоҳида

параграфда

тартибга

солишга

ҳаракат

қилган

.

Чунки

, “

товар

омборнинг

фаолияти

эмас

,

балки

ушбу

фаолиятнинг

предметидир

[4, 768-

бет

].

Ушбу

фикрларга

қўшилган

ҳолда

товар

омбори

фаолиятининг

мақсади

айнан

тадбиркорлик

фаолиятининг

объекти

бўлган

товарларни

сақлаш

ҳисобланишини

ва

бундай

фаолиятни

амалга

ошириш

давомида

товар

фуқаролик

муомаласига

киритилиши

учун

доимо

юк

топширувчида

доимо

имконият

бўлиши

билан

белгиланади

.

ФКнинг

901-

моддасига

мувофиқ

,

тадбиркорлик

фаолияти

сифатида

товарларни

сақлайдиган

ва

сақлаш

билан

боғлиқ

хизматларни

кўрсатадиган

ташкилот

товар

омбори

дейилади

.

Бунда

бошқа

хизматлар

деганда

,

товар

омборининг

асосий

фаолияти

бўлган

сақлаш

хизматига

қараганда

иккиламчи

аҳамиятга

эга

бўлган

хизматлар


background image

ЎЗБЕКИСТОН

ҚОНУНЧИЛИГИ

ТАҲЛИЛИ

UZBEK LAW REVIEW

ОБЗОР

ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА

УЗБЕКИСТАНА


2015

4

ЎЗБЕКИСТОН

ҚОНУНЧИЛИГИ

ТАҲЛИЛИ

UZBEK LAW REVIEW

ОБЗОР

ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА

УЗБЕКИСТАНА

25

тушунилади

.

Бироқ

бу

хизматлар

ҳам

сақлаш

билан

боғлиқ

бўлиши

лозим

.

Улар

жумласига

товарнинг

хусусиятини

сақлашга

қаратилган

бир

қатор

тадбирлар

,

ташиш

ва

экседиция

хизматларини

кўрсатиш

киради

.

Шу

билан

бирга

товар

омборининг

тадбиркорлик

фаолияти

омборда

сақланаётган

товарларни

ўз

номидан

сотишида

ифодаланади

.

Зеро

,

ФКнинг

904-

моддасида

товар

омборининг

товарни

сотиш

ҳуқуқи

мавжудлиги

белгиланади

.

Товар

омбори

билан

боғлиқ

муносабатлар

соҳасида

,

товар

омборининг

хизматлар

кўрсатиши

билан

бирга

,

ФКнинг

360-

моддасидаги

иккинчи

тарафнинг

фақат

таклиф

қилинган

шартномага

бутунлай

қўшилиш

йўли

билан

билан

тузиладиган

шартномалар

учун

асос

бўлган

формулярлар

ва

бошқа

стандарт

шакллар

ҳам

кенг

қўлланилади

.

Шу

маънода

С

.

Н

.

Ландкоф

ва

М

.

В

.

Зимелеваларнинг

фикрлари

анча

ўринли

ҳисобланади

.

Зеро

,

ушбу

муаллифлар

товар

омборида

омонат

сақлаш

шартномасини

айтиб

туриб

тузиладиган

шартномалар

жумласига

киритишгани

ҳолда

,

товар

омборида

омонат

сақлаш

муносабатлар

формуляр

ҳуқуқдан

фойдаланиши

билан

бирга

ўзининг

шартномавий

табиатини

сақлаб

қолишини

таъкидлашади

[5, 3-

бет

].

Дарҳақиқат

,

бугунги

кунда

ФКнинг

360-

моддасида

қўшилаётган

томонга

берилган

кафолатларга

қарамасдан

,

формуляр

муносабатларга

асосланган

шартномаларда

,

хусусан

товар

омборида

омонат

сақлаш

муносабатларида

шартномалар

эркинлиги

тамойили

сақланиб

қолади

[6,

79-

бет

].

Товар

омборида

омонат

сақлаш

,

омонат

сақлаш

мажбуриятининг

муҳим

бир

тури

сифатида

қуйидагилар

билан

изоҳланади

:

Товар

омборида

омонат

сақлаш

шартномаси

хўжалик

муомаласида

муҳим

аҳамиятга

эга

;

Бу

шартноманинг

ўзига

хос

хусусиятлари

,

унинг

жуда

кўп

вақт

мобайнида

миллий

ҳуқуқ

тизими

ва

халқаро

савдо

анъналарини

синтез

қилиш

натижасида

вужудга

келганлигидир

.

ФКнинг

903-

моддасига

мувофиқ

,

омборда

омонат

сақлаш

шартномаси

бўйича

товар

омбори

(

сақловчи

)

товар

эгаси

(

юк

топширувчи

)

томонидан

ўзига

топширилган

товарларни

ҳақ

эвазига

сақлаш

ва

уларни

тўлиқ

ҳолича

қайтариб

бериш

мажбуриятини

олади

.

Мазкур

тарифдан

ушбу

шартноманинг

қуйидаги

зарурий

шартларини

ажратиб

кўрсатиш

мумкин

:

1.

Шартноманинг

ўзига

хос

предмети

бўлиб

товарлар

ҳисобланади

.

Юқорида

таъкидланганидек

,

шартнома

предмети

товар

бўлиши

индивидуал

белгиланган

ёки

турга

хос

аломатлари

билан

белгиланган

ашёларни

вазият

тақозосидан

келиб

чиқиб

,

нафақат

одатдаги

тартиб

асосида

балки

,

омбор

учун

хос

бўлган

тартиб

(

товар

омборининг

сақлаш

учун

топширилган

товарларни

тасарруф

этиш

ҳуқуқи

)

га

кўра

сақлаш

имконини

беради

.

2.

Мазкур

шартноманинг

субъектив

таркиби

ўзига

хос

ҳисобланади

.

Товар

омбори

ишлаб

чиқариш

фаолиятида

худди

юридик

шахс

(

ва

яна

якка

ишлаб

чиқарувчи

)

сифатида

намоён

бўлади

.

Чунки

,

унинг

фаолияти

савдо

соҳасида

муомалада

бўладиган

товарларни

сақлашдан

иборат

.

Шунинг

асосида

махсус

товар

омбори

ва

умумий

фойдаланишдаги

омборни

фарқлаш

керак

.

Яна

,

жамоат

шартномаси

бўйича

ишлайдиган

товар

омбори

ҳам

мавжуд

.

Унинг

фаолияти

намунавий

шартларга

асосан

шартнома

тузишни

хоҳлаб

мурожаат

қилган

шахс

билан

шартнома

тузиб

,

ашёни

сақлашга

қабул

қилишга

мажбурлик

билан

белгиланади

.

Агар

умумий

фойдаланишдаги

товар

омбори

ашёни

қабул

қилишнинг

имкони

йўқлигини

исботлаб

берса

,

у

қонуний

тартибда

қабул

қилмаслиги

мумкин

.

Шу

ўринда

таъкидлаш

лозимки

,

товар

омборида

омонат

сақлаш

шартномасига

ФКнинг

903-

моддасида

берилган

таъриф

ушбу

муносабатларни

етарли

даражада

ўзида

ифода

эта

олмаган

.

Зеро

,

мазкур

моддадаги

таърифда

шартноманинг

иккинчи

томони

бўлган

юк

топширувчининг

мажбуриятлари

белгиланмаган

.

Мазкур

камчиликни

бартараф

этиш

мақсадида

,

товар

омборида

омонат

сақлаш

шартномасига

нисбатан

қуйидагича

таъриф

бериш

мақсадга

мувофиқдир

:

товар

омборда

омонат

сақлаш

шартномаси

бўйича

товар

омбори

(

сақловчи

)

товар

эгаси

(

юк

топширувчи

)

томонидан

ўзига

топширилган

товарларни

ҳақ

эвазига

сақлаш

ва

уларни

тўлиқ

ҳолича

қайтариб

бериш

мажбуриятини

олади

,

юк

топширувчи

эса

белгиланган

муддатда

ўзига

тегишли

товарларни

қайтариб

олиш

ва

шартномада

кўзда

тутилган

ҳақни

тўлаш

мажбуриятни

олади

.

Мазкур

таъриф

ФКнинг

903-

моддаси

берилган

таърифдан

фарқли

равишда

,

икки

томонлама

характерга

эга

бўлган

товар

омборида

омонат

сақлаш

шартномасининг

иккинчи

томони

бўлган

юк

топширувчининг

ҳам

мажбуриятини

белгилайди

ва

шу

орқали

товар

омборида

омонат

сақлаш

муносабатларидаги

ҳуқуқий

эквивалентлик

(

тенгликни

)

таъминлайди

.

ФК

шартномада

омонат

сақловчи

сифатида

тадбиркорлик

фаолиятини

амалга

оширувчи

субъект

бўлишини

таъкидлайди

.

Бу

эса

товар

омбори

сифатида

шартномада

тижоратчи

юридик

шахслар

билан

бирга

тижоратчи

бўлмаган

юридик

шахслар

ҳам

иштирок

этиши

мумкинлигини

белгилайди

.

Тижоратчи

бўлмаган

ташкилотлар

агар

омонат

сақлаш

фаолияти

уларни

ташкил

этиш

мақсадига

мос

келса

,

товар

омборида

омонат

сақловчи

бўлишлари

мумкин

.

Тижоратчи

бўлмаган

ташкилотлар

ва

тижоратчи

ташкилот

бўлсада

,

ҳуқуқ

лаёқати

чекланган

юридик

шахслар

(

унитар

корхоналар

ва

бошқа

ташкилотлар

)

нинг

товар

омборида

омонат

сақлаш

муносабатларидаги

омонат

сақловчи

сифатидаги

иштироки

хусусида

фикр

юритганда

,

мазкур

фаолиятнинг

икки

тури

мавжудлигини

(

сақлаш

ва

товарларни

фуқаролик

муомаласига

киритиш

(

сотиш

,

гаровга

қўйиш

ва

шу

кабилар

))

эсдан

чиқармаслик

лозим

.

Шу

сабабли

омонат

сақловчи

томонидан

товарларни

тасарруф

этиш

фаолияти

товарниг

махсус

ҳуқуқ

лаёқати

доирасидан

четга

чиқади

.

Товар

омборида

омонат

сақлаш

шартномасида

юк

топширувчи

сифатида

тадбиркорлик

фаолиятини

амалга

ошираётган

ва

топширган

ашёси

товар

сифатида

эркин

фуқаролик

муомаласига

киритилиш

кўзда

тутилган

шахслар

иштирок

этади

.

3.

Товар

омборида

омонат

сақлаш

муносабатлари

омонат

сақлаш

шартномасининг

бошқа

турларидан

фарқли

равишда

,

фақат

ҳақ

эвазига

амалга

оширилади

.

Агар

товар

омборида

омонат

сақлаш

текинга

амалга

оширилиши

кўзда

тутилса

,

бу

муносабатлар

ФКнинг

51-

боби

3-§

нормалари

билан

тартибга

солинмайди

.

Омонат

сақлашнинг

бу

турига

нисбатан

омонат

сақлаш

шартномасининг

умумий

қоидалари

татбиқ

этилади

.

Товар

омборида

омонат

сақлаш

шартномаси

ёзма

шаклда

тузилиши

лозим

.

Агар

омборда

сақлаш


background image

ЎЗБЕКИСТОН

ҚОНУНЧИЛИГИ

ТАҲЛИЛИ

UZBEK LAW REVIEW

ОБЗОР

ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА

УЗБЕКИСТАНА

2015

4

ЎЗБЕКИСТОН

ҚОНУНЧИЛИГИ

ТАҲЛИЛИ

UZBEK LAW REVIEW

ОБЗОР

ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА

УЗБЕКИСТАНА

26

шартномасини

тузиш

ва

товарни

омборга

қабул

қилиб

олиш

омбор

ҳужжати

билан

тасдиқланган

бўлса

,

омборда

омонат

сақлаш

шартномасининг

ёзма

шаклига

риоя

қилинган

ҳисобланади

(

ФКнинг

903-

моддаси

2-

қисми

).

Омбор

ҳужжатлари

жумласига

икки

қисмли

омбор

гувоҳномаси

,

оддий

омбор

гувоҳномаси

ва

омбор

паттаси

киради

.

Ушбу

уччала

ҳужжат

ҳам

гарчи

,

фақат

бир

тараф

-

омонат

сақловчининг

эрк

-

иродасини

ифодаласада

,

шартноманинг

ёзма

тузилганлигин

тасдиқлайди

,

чунки

,

иккинчи

тараф

товар

эгаси

ўз

навбатида

шартнома

тузиш

тўғрисидаги

ўз

эркини

,

сақлашга

топширилган

товар

эвазига

тегишли

ҳужжатни

қабул

қилиш

орқали

ифода

этади

[7, 55-

бет

].

Сақлашнинг

бу

тури

бошқа

шартномаларни

расмийлаштиришдан

тубдан

фарқ

қилади

.

Кўп

йиллар

мобайнида

ривожланган

мамлакатларда

товарларни

тартибга

солувчи

ҳужжатлар

ҳақида

назариялар

ва

амалиётлар

кенгайди

.

Булар

билан

бир

қаторда

омборда

сақлаш

шартномалари

ҳам

ривожланди

.

Омбор

ҳужжати

ўзининг

белгиланган

мақсадига

кўра

қуйидагича

бўлади

:

Товар

омборида

сақлаш

шартномасининг

тугаганлиги

факти

ёзма

шаклда

бўлади

;

Товар

омборига

товарни

қабул

қилинганлик

факти

;

Товарни

қайтиб

олиш

муддати

тугаши

биланоқ

ёки

биринчи

талабдаёқ

қайтариб

олиш

ҳуқуқи

.

Умуман

олганда

товар

омборида

омонат

сақлаш

муносабатлари

омонат

сақлаш

шартномасининг

бошқа

турларидан

ўзининг

хусусиятлари

билан

ажралиб

туради

ва

тадбиркорлик

фаолиятини

амалга

оширишда

кенг

қўлланилади

.

Шу

муносабат

билан

хизмат

кўрсатишнинг

мазкур

турини

тартибга

солувчи

қонун

ҳужжатларини

такомиллаштириш

,

товар

омборларининг

ҳуқуқий

мақомини

белгилаш

,

омонат

сақлаш

топширилган

товарларни

тасарруф

этиш

билан

боғлиқ

муносабатларни

тартибга

солиш

изчиллигини

таъминлаш

бугунги

куннинг

долзарб

вазифаларидан

биридир

.

Адабиётлар

рўйхати

:

1.

Кабалкин

А

.

Ю

.

Сфера

обслуживания

:

гражданско

-

правовое

регулироавание

. –

М

.:1972. –

С

.38-48.

2.

Акаева

М

.

Омонат

сақлаш

шартномасининг

тушунчаси

ва

аҳамияти

//

ТДЮИ

ахборотномаси

. 2006.

5. –

Б

.35.

3.

Ўзбекистон

Республикасининг

Фуқаролик

кодексига

шарҳ

. 3-

жилд

. –

Тошкент

: Baktria press, 2013.

Б

.80.

4.

Брагинский

М

.

И

.,

Витрянский

В

.

В

.

Договорное

право

.

Книга

третья

:

Договоры

о

выполнении

работ

и

оказании

услуг

. –

М

.:

Статут

, 2002. –

С

.768.

5.

Ландкоф

С

.

Н

.

Торговые

сделки

.

Теория

и

практика

. –

Харьков

, 1928. –

С

.324;

Зимелева

М

.

В

.

Поклажа

в

товарных

складах

. –

М

.:

Финиздат

, 1927. –

С

.

3.

6.

Танага

А

.

Н

.

Принцип

свободы

договора

в

гражданском

праве

России

.

Санкт

-

Петербург

:

Юридический

центр

Пресс

, 2003. –

С

. 79.

7.

Новик

М

.

Проблемы

обращения

складских

свидетельств

//

Хозяйство

и

право

. 2001. –

4. –

С

. 55.

И

.

Хамидов

,

самостоятельный

соискатель

ТГЮУ

ИСКЛЮЧИТЕЛЬНЫЕ

И

НЕИСКЛЮЧИТЕЛЬНЫЕ

ПРАВА

СОДЕРЖАНИЕ

,

ОТЛИЧИЕ

,

ПОРЯДОК

ЗАКРЕПЛЕНИЯ

В

АВТОРСКОМ

ДОГОВОРЕ

Аннотация

:

ушбу

мақолада

муаллифлик

ҳуқуқининг

асосий

институтлари

,

хусусан

мутлақ

ҳамда

мутлақ

бўлмаган

ҳуқуқларини

шартнома

шартларида

белгилаб

бериш

,

шунингдек

моҳиятини

ёритишга

ҳаракат

қилинган

.

Амалиётда

ушбу

тушунчалар

моҳиятини

тушуниш

ҳамда

ажратишда

кўпгина

саволлар

туғилганлиги

сабабли

,

уларни

талқин

этишда

ҳам

қийинчиликлар

вужудга

келади

,

натижада

бу

муаммо

ва

қийинчиликлар

муаллифлик

шартномаларини

ижро

этишга

салбий

таъсир

кўрсатади

.

Калит

сўзлар

:

мутлак

хукуклар

;

мутлак

болмаган

хукуклар

;

асар

;

муаллиф

;

фойдаланувчи

;

муаллифлик

шартномаси

.

Аннотация

:

в

данной

статье

сделана

попытка

рас

-

крыть

сущность

основных

институтов

авторского

пра

-

ва

,

вокруг

которых

по

сути

построено

авторское

право

наличие

исключительных

прав

у

автора

на

исполь

-

зование

своего

произведения

и

возможность

передачи

третьим

лицам

как

исключительных

,

так

и

неисключи

-

тельных

прав

.

Часто

на

практике

возникают

вопросы

понимания

и

разграничения

данных

понятий

,

и

непра

-

вильное

понимание

этих

институтов

авторского

права

приводит

к

сложностям

в

заключении

и

исполнении

авторских

договоров

.

Ключевые

слова

:

исключительные

права

;

неис

-

ключительные

права

;

произведение

;

автор

;

пользова

-

тель

;

авторский

договор

.


Annotation

: in this article is an attempt to reveal the

essence of the main institutions of copyright - the exist-
ence of the exclusive rights of the author to use his work
and the possibility of transfer to third parties as the exclu-
sive and non-exclusive rights. Often, in practice, there are
questions of understanding and differentiation of these
concepts, and a correct understanding of the institutions of
copyright leads to difficulties in the negotiation and execu-
tion of copyright agreements.

Key words:

exclusive rights, non-exclusive rights,

work, author, user, copyright agreement.

В

процессе

использования

объектов

авторского

права

в

гражданском

обороте

самую

важную

роль

иг

-

рает

авторский

договор

,

заключенный

между

правооб

-

ладателем

и

пользователем

.

Однако

при

заключении

договоров

,

а

также

в

процессе

обсуждения

условий

авторского

договора

возникают

вопросы

правильного

понимания

объема

и

предела

передаваемых

прав

,

разграничения

правовых

последствий

для

сторон

при

передаче

исключительных

или

неисключительных

прав

,

порядок

закрепления

условия

об

исключитель

-

ности

или

неисключительности

в

договоре

и

др

.

В

свя

-

зи

с

этим

,

необходимо

дать

теоретическое

разграни

-

чение

между

юридической

природой

и

правовыми

по

-

следствиями

передачи

исключительных

и

не

исключи

-

тельных

прав

,

определить

порядок

закрепления

этих

условий

в

договоре

,

а

также

другие

юридические

мо

-

менты

,

на

которые

необходимо

обращать

внимание

при

заключении

авторского

договора

.

Библиографические ссылки

Кабалкин А.Ю. Сфера обслуживания: гражданско-правовое регулироавание. -М.:1972. -С.38-48.

Акаева М. Омонат саклаш шартномасининг тушунчаси ва ахамияти И ТДЮИ ахборотномаси. 2006. №5. -Б.35.

Узбекистон Республикасининг Фуцаролик кодексига шарх. 3-жилд. - Тошкент: Baktria press, 2013. - Б.80.

Брагинский М.И., Витрянский В.В. Договорное право. Книга третья: Договоры о выполнении работ и оказании услуг. -М.: Статут, 2002. - С.768.

Ландкоф С.Н. Торговые сделки. Теория и практика. -Харьков, 1928. -С.324; Зимелева М.В. Поклажа в товарных складах. -М.:Финиздат, 1927. -С. 3.

Танага А.Н. Принцип свободы договора в гражданском праве России. -Санкт-Петербург: Юридический центр Пресс, 2003. - С. 79.

Новик М. Проблемы обращения складских свидетельств // Хозяйство и право. 2001. -№4. -С. 55.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов