ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2018
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
54
Исходя
из
анализа
банковского
законодательства
Республики
Узбекистан
,
мы
можем
отметить
,
что
зако
-
нодательство
предусматривает
определенные
строгие
требования
для
создания
иностранных
банков
,
откры
-
тия
и
аккредитации
их
представительств
иностранных
банков
,
что
связано
с
поддержанием
конкурентоспо
-
собности
национальных
банков
и
обеспечением
ста
-
бильности
банковской
системы
Республики
Узбеки
-
стан
.
Однако
для
развития
банковского
законодатель
-
ства
в
части
участия
иностранного
капитала
,
на
наш
взгляд
,
следует
:
во
-
первых
,
учитывая
различие
терминологий
в
банковском
законодательстве
,
следует
внести
в
Закон
Республики
Узбекистан
«
О
банках
и
банковской
дея
-
тельности
»
норму
касательно
форм
участия
иностран
-
ных
банков
в
банковской
сфере
Республики
Узбеки
-
стан
;
во
-
вторых
,
предусмотреть
применение
инвести
-
ционного
законодательства
в
отношении
банков
с
уча
-
стием
иностранного
капитала
,
что
будет
способство
-
вать
развитию
банковской
сферы
,
привлечению
ино
-
странных
инвестиций
в
банковский
сектор
;
в
-
третьих
,
совершенствовать
деятельность
аккре
-
дитованных
представительств
посредством
увеличе
-
ния
срока
аккредитации
с
трех
до
пяти
лет
,
а
также
представления
преимущества
при
создании
банка
с
иностранным
капиталом
.
Список
литературы
:
1.
Закон
Республики
Узбекистан
«
О
банках
и
бан
-
ковской
деятельности
»
от
25
апреля
1996
года
№
216–
I.
2.
Постановление
Правления
Центрального
Банка
Республики
Узбекистан
«
Об
утверждении
положения
о
порядке
аккредитации
представительств
банков
ино
-
странных
государств
на
территории
Республики
Узбе
-
кистан
»
от
22
ноября
2008
года
№
26/6 (
рег
.
№
1883
от
23.12.2008
г
.).
3.
Постановление
Правления
Центрального
Банка
Республики
Узбекистан
«
Об
утверждении
положения
о
порядке
регистрации
и
лицензирования
деятельности
банков
»
от
15
августа
2009
года
№
23/3 (
рег
.
№
2014
от
08.10.2009
г
.).
4.
Газдюк
Н
.
Ю
.
Правоспособность
банков
как
субъ
-
ектов
международного
частного
права
(
в
контексте
осуществления
трансграничной
банковской
деятель
-
ности
). //
Актуальные
проблемы
международного
пуб
-
личного
и
международного
частного
права
.
Сб
.
науч
.
тр
. –
Выпуск
5. –
Минск
, 2013. –
С
. 129-132.
5.
Озюменко
С
.
В
.
Правовые
проблемы
участия
иностранных
банков
в
банковской
системе
России
. //
Вестник
Российского
университета
дружбы
народов
.
Серия
Юридические
науки
. – 2007, –
№
3, –
С
. 34-36.
6.
Бережинская
Е
.
А
.
Правовые
основы
деятельно
-
сти
иностранных
кредитных
организаций
на
террито
-
рии
России
. «
Современное
право
», 2007,
№
4, –
С
. 22-
25.
А
.
Ғайбуллаев
,
ТДЮУ
мустақил
изланувчиси
ОМОНАТ
САҚЛАШ
ШАРТНОМАСИНИНГ
ШАКЛИ
Аннотация
:
ушбу
мақола
Ўзбекистон
Республикаси
фуқаролик
қонунчилиги
нормалари
ва
олимларнинг
фикрлари
асосида
омонат
сақлаш
шартномасининг
шаклига
оид
талаблар
таҳлил
этилган
.
Калит
сўзлар
:
омонат
,
фуқаролик
қонунчилиги
,
шартнома
,
тилхат
,
шакл
.
Аннотация
:
в
данной
статье
на
основе
норм
гражданского
законодательства
Республики
Узбекистан
и
мнений
ученых
проанализированы
требования
к
договору
хранения
.
Ключевые
слова
:
вещь
,
переданное
на
хранение
,
гражданское
законодательство
,
договор
,
расписка
,
форма
.
Annotation:
this article analyses requirements to the
contract of storage on the basis of civil legislation of the
Republic of Uzbekistan and opinions of scientists.
Key words:
thing, transferred to storage, civil
legislation, contract, receipt, form.
Фуқаролар
ва
юридик
шахслар
ўртасидаги
ҳуқуқий
муносабатларни
тартибга
солишда
шартномалар
алоҳида
ўрин
тутади
.
Шартнома
шахслар
ўртасидаги
товарларни
топшириш
,
ишлар
бажариш
,
хизматларни
кўрсатиш
,
пулни
тўлаш
ва
шу
каби
бошқа
муносабатларни
ҳуқуқий
тартибга
солиш
воситаси
сифатида
тарафларнинг
эрки
-
иродасига
асосланади
ва
бевосита
икки
ёки
ундан
ортиқ
шахсларнинг
ўзаро
келишуви
асосида
тузилади
.
Шу
сабабли
муайян
ҳуқуқий
муносабатни
шартномавий
-
ҳуқуқий
тартибга
солиш
диспозитивликка
асосланган
ва
ихтиёрий
тартибга
солиш
ҳисобланади
.
Бунда
шартнома
шакли
ва
унинг
шартлари
муҳим
аҳамият
касб
этади
.
Чунки
,
шартномада
назарда
тутилган
қоидалар
,
шартлар
ва
бандлар
тегишли
ҳуқуқий
муносабатни
тартибга
солар
экан
уларнинг
ўзгармаслиги
,
тарафларнинг
ушбу
қоидаларга
қатъий
амал
қилиши
шартноманинг
тасдиқланган
матнига
асосланади
ва
зарур
ҳолларда
инсофли
томоннинг
ҳуқуқи
ва
қонуний
манфаатларини
ҳимоя
қилиш
учун
асос
бўлади
.
Ўзбекистон
Республикаси
Фуқаролик
кодексининг
366-
моддаси
биринчи
қисмига
биноан
агар
қонунда
муайян
турдаги
шартномалар
учун
маълум
бир
шакл
белгилаб
қўйилган
бўлмаса
,
шартнома
битимлар
тузиш
учун
назарда
тутилган
ҳар
қандай
шаклда
тузилиши
мумкин
.
И
.
Б
.
Зокировнинг
фикрича
,
шартнома
тузилиши
учун
тарафлар
ўзаро
келишувининг
ўзигина
кифоя
эмас
.
Бу
келишув
тегишли
шаклда
расмийлаштирилган
бўлиши
шарт
.
Шартномаларнинг
шакли
ФКнинг
366-
моддасида
белгиланган
қоидаларга
мувофиқ
бўлиши
шарт
[2, 254-
бет
].
Шартноманинг
шакли
жуда
муҳим
юридик
ва
амалий
аҳамиятга
эга
,
қонунда
белгиланган
шаклга
риоя
этилмаслиги
шартноманинг
ҳақиқий
эмаслигини
келтириб
чиқариши
мумкин
[8, 339-
бет
].
Шартнома
шаклининг
моҳияти
борасида
мулоҳаза
юритар
экан
,
Ҳ
.
Р
.
Раҳмонқулов
қуйидагиларни
билдиради
:
шартнома
тузиш
тарафлар
томонидан
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2018
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
55
имзоланадиган
ягона
ҳужжат
тузиш
йўли
билан
ва
тарафларнинг
шартнома
тузишга
қаратилган
хоҳиш
-
ирода
ифода
этилган
ҳужжатларни
айирбошлаш
орқали
тузилиши
мумкин
.
Ҳар
иккала
усул
ҳам
ёзма
шаклдан
фойдаланилганида
қўлланилади
[7, 243-
бет
].
Ушбу
фикрларга
қўшилган
ҳолда
,
айтиш
мумкинки
,
омонат
сақлаш
муносабатларини
тартибга
солишда
ҳам
шартномалар
муҳим
ҳуқуқий
воситаси
ҳисобланади
ва
тарафларнинг
қандай
ҳаракатларни
қайси
муддатларда
ва
қай
тартибда
амалга
ошириши
лозимликларини
,
уларнинг
ҳуқуқ
ва
мажбуриятларни
назарда
тутади
.
Шу
боис
омонат
сақлаш
шартномасига
оид
амалдаги
қонунчиликда
белгиланган
қоидаларни
аниқ
ва
тўлиқ
тарзда
ифодалаш
,
ушбу
шартнома
шакли
ва
уни
расмийлаштиришга
нисбатан
талабларни
мақбул
ва
қулай
усулда
бўлишига
эришиш
,
ҳуқуқни
қўллаш
амалиётида
уларни
бир
хилда
қўллаш
учун
мазкур
нормаларни
янада
аниқлаштириш
ва
соддалаштириш
муҳим
аҳамият
касб
этади
.
ФКда
омонат
сақлаш
шартномасининг
шаклига
оид
талаблар
алоҳида
нормада
белгиланган
.
Хусусан
,
ФКнинг
877-
моддаси
омонат
сақлаш
шартномасининг
шакли
ва
уни
тузишга
оид
кўрсатмаларни
белгилайди
.
Ушбу
модданинг
биринчи
қисмида
омонат
сақлаш
шартномаси
ёзма
равишда
тузилиши
керак
бўлган
ҳоллар
сифатида
ФКнинг
108-
моддаси
назарда
тутилган
.
ФКнинг
108-
моддасига
биринчи
қисмига
кўра
нотариал
тасдиқланиши
талаб
этиладиган
битимлардан
ташқари
қуйидаги
битимлар
оддий
ёзма
шаклда
тузилади
:
1)
юридик
шахсларнинг
ўзаро
ва
фуқаролар
билан
битимлари
;
2)
фуқаролар
ўртасидаги
белгиланган
энг
кам
ойлик
иш
ҳақининг
ўн
бараваридан
ортиқ
суммадаги
битимлар
,
қонунда
белгиланган
ҳолларда
эса
—
битим
суммасидан
қатъи
назар
,
бошқа
битимлар
.
Бозор
муносабатлари
ривожланиши
билан
битимнинг
ёзма
шаклига
бўлган
эътибор
кучаймоқда
.
Чунки
битимнинг
ёзма
шакли
унинг
ҳақиқатда
тузилганлигидан
далолат
беради
,
унинг
мазмуни
қандай
шартлардан
ташкил
топганлиги
аниқ
ифодалашда
,
тарафлари
томонидан
битимга
бўлган
масъулиятни
сезишда
ёрдам
беради
.
Битимнинг
ёзма
шакли
унинг
тарафларининг
манфаатларини
ишончли
ҳимоя
қилиш
ва
ҳисоб
-
китоб
тизимини
мустаҳкамлашда
муҳим
роль
ўйнайди
[5, 45-
бет
].
ФКнинг
108-
моддаси
мазмунидан
ундаги
қоидалар
фақат
юридик
шахслар
,
фуқаролар
билан
юридик
шахслар
,
шунингдек
фуқаролар
ўртасида
тузиладиган
икки
ёки
кўп
тарафлама
битимлар
,
яъни
шартномаларга
тааллуқли
бўлса
керак
деган
хулосага
келиши
мумкин
.
Лекин
ҳақиқатда
ундай
эмас
.
Моддада
назарда
тутилган
қоидалар
юридик
шахслар
ва
фуқароларнинг
бир
тарафлама
битимларига
ҳам
,
агар
улар
учун
ҳам
қонун
билан
нотариал
шакли
назарда
тутилмаган
бўлса
,
тегишли
ҳисобланади
[6, 62-
бет
].
Омонат
сақлаш
шартномаси
шаклига
оид
қоидаларни
шарҳлар
экан
,
Ш
.
Р
.
Юлдашева
қуйидагиларни
назарда
тутади
:
омонат
сақлаш
шартномасининг
шакли
уни
тузиш
ҳолатлари
ва
туридан
келиб
чиқиб
аниқланади
.
Консенсуал
шартномалар
учун
нисбатан
қатъий
талаблар
белгиланган
.
Бундай
шартнома
унинг
қийматидан
қатъий
назар
ёзма
шаклда
тузилиши
лозим
[9, 38-
бет
].
Ушбу
фикрга
қўшилган
ҳолда
айтиш
лозимки
,
ФКнинг
877-
моддаси
биринчи
қисмида
омонат
сақлаш
шартномаси
ёзма
тузилиши
керак
бўлган
ҳолларда
шартномани
ёзма
шаклига
риоя
қилинган
деб
ҳисоблаш
учун
асос
бўладиган
ва
юк
топширувчига
бериладиган
ҳужжатлар
рўйхати
келтирилган
.
Бундай
ҳужжатлар
жумласига
қуйидагилар
киритилган
:
1)
сақлаш
тилхати
;
2)
сақлаш
паттаси
;
3
сақлаш
гувоҳномаси
;
4)
омонат
сақловчи
имзолаган
бошқа
ҳужжат
.
Бу
ҳужжатлар
омонат
сақловчи
томонидан
тегишли
тартибда
расмийлаштирилиб
юк
топширувчига
тақдим
этилади
ва
фақат
тарафлар
ўртасида
омонат
сақлаш
муносабатлари
амалга
оширилганлигини
тасдиқлайди
.
Гарчи
ФКнинг
877-
моддаси
биринчи
қисмида
ушбу
ҳужжатларнинг
омонат
сақловчи
томонидан
юк
топширувчига
берилиши
омонат
сақлаш
шартномасининг
ёзма
шаклига
риоя
қилинганлигини
билдириши
белгиланган
[4]
бўлсада
,
мазкур
ҳужжатлар
шартнома
ҳисобланмайди
,
балки
фақат
ҳуқуқий
муносабат
вужудга
келганлигини
ҳамда
ушбу
муносабат
юзасидан
тарафларнинг
ҳуқуқ
ва
мажбуриятларини
ҳамда
профессионал
омонат
сақловчининг
фаолияти
мазмунидаги
мажбуриятларни
ўз
зиммасига
олганлигини
тасдиқлайди
.
Омонат
сақловчи
томонидан
бериладиган
ушбу
ҳужжатлар
тегишли
формулярларни
тўлдириш
йўли
билан
расмийлаштирилади
.
Омонат
сақлаш
муносабатларида
сақлаш
тилхатининг
қўлланилиши
ва
унинг
мазмун
-
моҳияти
қандай
бўлиши
ҳақида
қоидалар
амалдаги
қонунчиликда
назарда
тутилмаган
.
Шунингдек
,
сақлаш
тилхатини
омонат
сақлаш
шартномасининг
алоҳида
турларида
қўлланилиши
борасида
ҳам
муайян
нормалар
белгиланмаган
.
Фикримизча
,
сақлаш
тилхати
эркин
шаклда
ифодаланадиган
ва
омонат
сақловчининг
юкни
қабул
қилиб
олганлиги
ва
муайян
муддатгача
сақлаб
туришига
оид
мажбуриятини
назарда
тутадиган
ҳужжат
ҳисобланади
.
Одатда
сақлаш
тилхати
фуқаролар
ўртасидаги
маиший
тусдаги
,
шунингдек
умумий
тартибда
тузиладиган
омонат
сақлаш
шартномаларида
қўлланилади
.
Омонат
сақловчи
профессионал
фаолиятни
амалга
ошириши
билан
боғлиқ
шартномаларида
шартнома
тузилганлиги
тасдиқлаш
ҳужжати
эса
ФКда
назарда
тутилган
.
Масалан
,
ФКнинг
898-
моддаси
иккинчи
қисмига
мувофиқ
,
ашё
кийимхонада
сақлаш
учун
қабул
қилиб
олинганлигини
тасдиқлаш
учун
сақловчи
юк
топширувчига
номерли
жетон
беради
.
Сақлаш
паттаси
бериш
йўли
билан
ашёларни
омонат
сақлашга
қабул
қилиш
омонат
сақлашнинг
алоҳида
турларида
қўлланилиши
ФКда
назарда
тутилган
.
Хусусан
,
ФКнинг
894-
моддаси
иккинчи
қисмига
биноан
ашёни
ломбардда
омонат
сақлаш
шартномаси
ломбард
томонидан
юк
топширувчига
(
мижозга
)
унинг
номи
ёзилган
сақлов
паттаси
бериш
йўли
билан
расмийлаштирилади
.
Сақлов
паттаси
юк
топширувчининг
номи
ва
юкнинг
нима
эканлигини
назарда
тутади
ва
уни
бошқа
шахсга
бериш
мумкин
бўлмайди
.
Юк
топширувчи
сақлов
паттасини
йўқотиб
қўйса
ёки
у
яроқсиз
ҳолга
келиб
қолса
,
у
бу
ҳақида
дарҳол
ломбардга
мурожаат
қилиши
зарур
.
Ломбарда
тегишли
ёзув
китоби
асосида
юк
топширувчининг
шахси
ва
у
топширган
юкни
аниқлайди
ва
шу
асосда
юк
топширувчига
ашёни
қайтариб
беради
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2018
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
56
Омонат
сақлаш
муносабатларида
қўлланиладиган
навбатдаги
ҳужжат
сақлаш
гувоҳномаси
ҳисобланади
.
Мазкур
ҳужжат
ҳам
омонат
сақлаш
шартномасининг
алоҳида
турларида
қўлланилади
.
Жумладан
,
ФКнинг
908-
моддаси
биринчи
қисмига
кўра
товар
омборлари
товарларни
сақлашга
қабул
қилганлигини
тасдиқлаб
,
қуйидаги
омбор
ҳужжатларини
бериши
мумкин
:
икки
қисмли
омбор
гувоҳномаси
;
оддий
омбор
гувоҳномаси
;
омбор
паттаси
.
Омонат
сақлаш
шартномасини
ёзма
тузилганлигини
тасдиқлайдиган
омонат
сақловчи
имзолаган
бошқа
ҳужжат
жумласига
бойликларни
банда
сақлашда
қўлланиладиган
номи
ёзилган
сақлов
ҳужжатини
киритиш
мумкин
.
Мутахассисларнинг
қайд
этишича
,
бойликларни
банкда
сақлаш
шартномасининг
махсус
шакли
мавжуд
,
яъни
эгасининг
номи
ёзилган
сақлов
ҳужжати
.
Мазкур
ҳужжат
ҳозирги
вақтда
қимматли
қоғоз
ҳисобланмайди
[9, 38-
бет
].
ФКнинг
877-
моддаси
иккинчи
қисмида
омонат
сақлаш
шартномасининг
ёзма
тузилиши
истисно
этиладиган
ҳолат
назарда
тутилган
.
Унда
ашё
сақлаш
учун
фавқулодда
ҳолатларда
топширилган
бўлса
,
шартноманинг
ёзма
шаклига
риоя
қилиш
талаб
этилмаслиги
белгиланган
.
Фавқулодда
ҳолатлар
сифатида
эса
ушбу
нормада
қуйидагилар
мустаҳкамланган
:
–
ёнғин
;
–
табиий
офат
;
–
тўсатдан
касал
бўлиш
;
–
ҳужум
хавфи
;
–
бошқалар
.
Баъзи
олимларнинг
фикрича
фавқулодда
ҳодиса
енгиб
бўлмайдиган
куч
деганда
нафақат
табиат
ҳодисалари
,
балки
турли
хилдаги
оммавий
тартибсизликлар
,
фуқаролар
уруши
,
иш
ташлашлар
ҳам
тушунилади
[1, 68-
бет
].
Н
.
Ф
.
Имомовнинг
қайд
этишига
кўра
фавқулодда
ҳодиса
–
енгиб
бўлмас
куч
деганда
,
тегишли
ҳудуддаги
нормал
ижтимоий
муносабатларни
издан
чиқарадиган
,
транспорт
,
алоқа
воситалари
ва
давлат
органларининг
нормал
фаолиятини
ишдан
чиқарадиган
ва
шу
сабабли
ҳуқуқи
бузилган
шахснинг
ўз
ҳуқуқлари
ҳимоясини
амалга
оширишга
тўсқинлик
қиладиган
воқъеликлардир
[3, 80-
бет
].
Фавқулодда
ва
муайян
шароитларда
олдини
олиб
бўлмайдиган
вазиятлар
масаласига
эътибор
қаратиб
,
Ҳ
.
Раҳмоқулов
қуйидаги
фикрларни
билдиради
:
Бундай
ҳолатлар
“
форс
-
мажор
”
ёки
“
форс
-
мажор
вазиятлар
”
деб
аталиб
,
улар
қўйидаги
икки
гуруҳга
бўлиниши
мумкин
:
а
)
табиий
офат
кўринишлари
(
зилзила
,
сув
тошқини
,
ёнғин
ва
шу
каби
бошқа
ҳосилни
нес
-
нобуд
қиладиган
ҳодисалар
);
б
)
ижтимоий
ҳаётдаги
айрим
вазиятлар
:
ҳарбий
ҳаракатлар
,
оммавий
касалланиш
(
эпидемия
ва
шу
каби
ҳодисалари
).
Улар
жумласига
давлат
органларининг
қуйидаги
тақиқловчи
ҳужжатларини
ҳам
киритиш
керак
:
карантин
эълон
қилиниши
,
муайян
йўналишлар
бўйлаб
ташишни
чеклаш
,
халқаро
чоралар
қўлланиши
туфайли
натижа
айрим
мамлакатлар
билан
савдо
операцияларини
тақиқлаш
ва
бошқа
шу
кабилар
[7, 188-
бет
].
Мазкур
фикрларга
қўшилган
ҳолда
омонат
сақлаш
муносабатларида
фавқулодда
ҳолатлар
фуқаролик
ҳуқуқининг
бошқа
институтлари
,
масалан
даъво
муддати
(
ФКнинг
156-
моддаси
)
ва
мажбуриятларни
бузганлик
учун
жавобгарлик
(
ФКнинг
333-
моддаси
)
да
қўлланиладиган
фавқулодда
ҳодисалар
ва
шароитлардан
бир
қадар
фарқ
қилишини
таъкидлаш
лозим
.
Шу
сабабли
ҳам
омонат
сақлаш
муносабатларида
фавқулодда
ҳолатлар
сифатида
табиий
офатлар
билан
бирга
,
тўсатдан
касал
бўлиш
,
ҳужум
хавфи
ва
бошқалар
ҳам
киритилган
.
Мазкур
ҳолатларда
тарафларда
,
жумладан
бундай
фавқулодда
ҳолатга
тушиб
қолган
тарафда
ўзи
топшираётган
ашёси
учун
муайян
ҳужжат
талаб
қилиш
ёки
шартномани
расмийлаштиришни
талаб
қилиш
имконияти
мавжуд
бўлмайди
.
Ушбу
ҳолатларни
назарда
тутиб
қонунчиликда
бу
вазиятларда
шартномани
ёзма
шаклига
риоя
этиш
талаб
этилмайди
.
ФКда
омонат
сақлаш
шартномаси
тузилганлигини
бошқа
усуллар
билан
тасдиқланиши
мумкинлиги
борасида
кўрсатма
белгиланган
.
Унга
кўра
,
омонат
сақлаш
шартномаси
омонат
сақловчи
томонидан
юк
топширувчига
,
агар
бунга
қонун
ҳужжатларида
йўл
қўйилса
ёки
у
сақлашнинг
ушбу
тури
учун
одатдаги
ҳол
бўлса
,
ашёлар
сақлаш
учун
қабул
қилинганлигини
тасдиқлайдиган
номерли
жетон
(
номер
)
ёки
бошқа
белги
бериш
йўли
билан
тузилиши
мумкин
.
Бу
қоида
битим
шаклига
оид
умумий
қоидаларда
ҳам
назарда
тутилган
(
ФКнинг
106-
моддаси
иккинчи
қисми
).
Омонат
сақлаш
шартномасини
жетон
(
номер
)
ёки
бошқа
белги
бериш
йўли
билан
тузилиши
кўпинча
ташкилотларнинг
кийимхоналарида
омонат
сақлашда
ёки
муайян
ташкилотлар
учун
ўрнатилган
ички
тартиб
-
қоидалардан
келиб
чиқиб
мобил
телефон
аппаратини
унинг
эгаси
шу
ташкилот
биносига
кириб
чиққунига
қадар
сақлаб
туришда
қўлланилади
.
Масалан
,
театр
биноси
ёки
концерт
залларига
қишки
устки
кийимда
кириш
мумкин
бўлмаганлиги
сабабли
устки
кийимлар
гардеробда
қолдирилиб
номерли
жетон
берилса
,
баъзи
ташкилотларга
киришда
мобил
телефон
аппарати
махсус
қутига
солиниб
,
қулфнинг
калити
телефон
эгасига
берилади
.
Қоидага
кўра
омонат
сақлаш
шартномасининг
ёзма
шаклига
риоя
этмаслик
тарафларни
гувоҳларни
кўрсатмаларни
важ
қилиб
келтириш
ҳуқуқидан
маҳрум
этади
.
Бироқ
ФКда
ушбу
ҳолатга
нисбатан
истисно
белгиланган
.
Жумладан
,
ФКнинг
877-
моддаси
тўртинчи
қисмига
кўра
омонат
сақлаш
шартномасининг
оддий
ёзма
шаклига
риоя
қилмаслик
сақлашга
қабул
қилинган
ашё
билан
омонат
сақловчи
қайтарган
ашёнинг
айнан
ўзилиги
хусусида
низо
чиққан
тақдирда
тарафларни
гувоҳларнинг
кўрсатмаларини
важ
қилиб
келтириш
ҳуқуқидан
маҳрум
этмайди
.
Бу
ҳолатда
тарафлар
омонат
шартномаси
тузилганлиги
фактини
инкор
этмайдилар
,
бироқ
омонат
сақлаш
учун
топширилган
ашёнинг
айнан
ўзилиги
юзасидан
низолашишади
.
Шу
сабабли
бу
вазиятда
қонун
чиқарувчи
тарафларнинг
судда
гувоҳлар
кўрсатмасини
важ
қилиб
келтириш
ҳуқуқини
белгилайди
.
Умуман
олганда
,
омонат
сақлаш
шартномасининг
шакли
ушбу
шартномада
назарда
тутилган
ўзига
хос
ҳуқуқий
конструкциялар
ва
мажбуриятнинг
мазмунидан
келиб
чиқади
ва
омонат
сақлашнинг
асосий
мақсади
ашёни
бут
ҳолда
сақлаш
ва
эгасига
қайтаришни
ҳуқуқий
жиҳатдан
ифодалашда
намоён
бўлади
.
Шу
сабабли
ҳам
омонат
сақлаш
шартномасининг
шаклига
риоя
этиш
ва
у
билан
боғлиқ
қоидаларни
тўғри
қўллаш
турли
хилдаги
ҳуқуқий
низолар
ва
қонун
нормалари
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2018
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
57
татбиқ
этишдаги
турли
ёндашувларни
бартараф
этишга
хизмат
қилади
.
Адабиётлар
рўйҳати
:
1.
Гражданское
право
.
Т
.1.
Под
.
ред
.
А
.
П
.
Сергеева
,
Ю
.
К
.
Толстого
. –
М
.:
Проспект
, 2003. –
С
. 368.
2.
Зокиров
И
.
Б
.
Фуқаролик
ҳуқуқи
. I
қисм
. –
Тошкент
:
ТДЮИ
, 2009. –
Б
. 548.
3.
Имомов
Н
.
Ф
.
Фуқаролик
ҳуқуқида
муддатлар
ва
даъво
муддати
. –
Тошкент
:
ТДЮИ
, 2005. –
Б
. 180.
4.
Максименко
Т
.
С
.
Особенности
заключения
договора
коммерческого
хранения
в
международном
торговом
обороте
//
Вестник
Таганрогского
института
управления
и
экономики
. – 2010. –
№
1
5.
Раҳимов
И
.
Бозор
иқтисодиёти
шароитида
битимлар
,
уларнинг
моҳияти
,
турлари
,
шакллари
ва
расмийлаштириш
тартиби
. –
Тошкент
.:
Ғафур
Ғулом
нашриёти
, 2007. –
Б
. 84.
6.
Раҳмонқулов
Ҳ
.
Р
.
Битимлар
.
Ўқув
қўлланма
. –
Тошкент
:
ТДЮИ
, 2009. –
Б
. 124.
7.
Раҳмонқулов
Ҳ
.
Р
.
Мажбурият
ҳуқуқи
. –
Тошкент
:
ТДЮИ
, 2005. –
Б
. 320.
8.
Ўзбекистон
Республикаси
Фуқаролик
кодексига
шарҳ
. 1-
жилд
(
биринчи
қисм
)
Адлия
вазирлиги
. –
Т
.:
Vektor-Press, 2010. –
Б
. 782.
9.
Ўзбекистон
Республикаси
Фуқаролик
кодексига
шарҳ
:
Профессионал
шарҳлар
.
Т
.3. /
Ўзбекистон
Республикаси
Адлия
вазирлиги
. –
Тошкент
: Baktria
press, 2013. –
Б
. 586.
С
.
Қуйлиев
,
ҳуқуқ
магистри
ТОВАР
КЕЛИБ
ЧИҚҚАН
ЖОЙ
НОМИДАН
ФОЙДАЛАНИШ
АСОСЛАРИ
ВА
ТАРТИБИ
Аннотация
:
мақолада
товар
келиб
чиққан
жой
номидан
фойдаланиш
асослари
ва
тартиби
,
товар
келиб
чиққан
жой
номидан
фойдаланишга
оид
шартномалар
таҳлил
қилинди
.
Амалга
оширилган
таҳлиллар
натижасида
муаллиф
амалдаги
қонун
ҳужжатларини
такомиллаштиришга
оид
таклифлари
илгари
сурилган
.
Калит
сўзлар
:
фуқаролик
ҳуқуқи
,
интеллектуал
мулк
,
товар
келиб
чиққан
жой
номи
,
това
белгилари
,
шартнома
,
ҳуқуқ
эгаси
,
гувоҳнома
.
Аннотация
:
в
статье
предложен
анализ
основ
и
процедур
использования
наименования
места
происхождения
товара
,
а
также
контракты
на
использование
наименования
места
происхождения
товара
.
В
результате
проведенного
анализа
автор
предложил
предложения
по
совершенствованию
действующего
законодательства
.
Ключевые
слова
:
гражданское
право
,
интелектуальная
собственность
,
наименования
места
происхождения
товара
,
товарные
знаки
,
договор
,
правообладатель
,
свидетельство
.
Annotation:
the article analyzes the bases and
procedures for using the appellation of origin, as well as
contracts for the use of the appellation of origin. As a
result of the analysis, the author proposed proposals for
improving the current legislation.
Key words:
civil law, intellectual property, appellations
of origin, trademarks, contract, right holder, certificate.
Интеллектуал
мулк
объектларидан
фойдаланишда
мазкур
объектга
нисбатан
ҳуқуқ
эгалари
қонун
билан
тақиқланмаган
ҳар
қандай
хатти
-
ҳаракатни
амалга
оширишга
ҳақли
бўлади
.
Зеро
фойдаланиш
ҳар
доим
ҳуқуқларни
амалга
ошириш
билан
боғлиқ
бўлади
.
Бундай
ҳолатда
ҳуқуқ
эгалари
ўзларининг
ҳуқуқларини
ўз
хоҳишлари
ва
ўз
манфаатларидан
келиб
чиқиб
амалга
оширадилар
.
Ўзбекистон
Республикасининг
2012
йил
24
сентябрдаги
“
Хусусий
мулкни
ҳимоя
қилиш
ва
мулкдорлар
ҳуқуқларининг
ҳимояси
тўғрисида
”
ги
Қонунининг
4-
моддаси
3-
қисмида
“
интеллектуал
мулк
объектларига
бўлган
мутлақ
ҳуқуқларнинг
эгалари
ва
тижорат
сирининг
эгалари
ушбу
Қонун
ҳамда
бошқа
қонунлар
билан
белгиланган
ҳуқуқлар
ва
кафолатлардан
фойдаланиши
”
белгиланган
бўлиб
,
ҳуқуқ
эгалари
ўз
ҳуқуқларини
амалга
оширишда
қонунда
белгиланган
шартлар
ва
талабларга
риоя
этишлари
лозимлиги
назарда
тутилган
.
Интеллектуал
мулк
объектларидан
фойдаланишда
ҳуқуқ
эгаси
ҳар
доим
ҳам
мазкур
ҳуқуқни
ўзи
амалга
оширмаслиги
,
фойдаланишни
бошқа
шахсга
ўтказиши
мумкин
.
Бироқ
интеллектуал
мулкнинг
айрим
объектларидан
фойдаланишни
ҳуқуқ
эгаси
бошқа
шахсга
ўтказиши
мумкин
бўлмайди
ва
бу
ҳолат
айнан
товар
келиб
чиққан
жой
номлари
(
кейинги
ўринларада
–
ТКЧЖН
)
га
кўзга
ташланади
.
ТКЧЖНдан
фойдаланиш
асослари
ва
тартиби
ФК
ва
“
Товар
белгиси
,
хизмат
кўрсатиш
белгиси
ва
товар
келиб
чиққан
жой
номлари
тўғрисида
”
ги
Қонунда
