ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2014
№
3-4
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
16
М
.
А
.
Бердиқулов
ТДЮУ
“
Тадбиркорлик
ҳуқуқи
(
бизнес
ҳуқуқи
)”
кафедраси
ўқитувчиси
ТАДБИРКОР
АЁЛЛАР
ФАОЛИЯТИНИНГ
ҲУҚУҚИЙ
КАФОЛАТЛАРИ
“
Башарият
тарихи
шундан
гувоҳлик
берадики
,
ўтган
минглаб
йиллар
мобайнида
ҳар
қандай
жамиятнинг
маданий
даражаси
,
даврнинг
улуғлиги
ва
унинг
маънавий
мавқеи
фақат
аёлларга
бўлган
муносабат
билан
белгиланади
.
Бу
мерос
биз
учун
яна
шунинг
учун
ҳам
қадрлики
,
биз
аёлларга
шарқона
ҳурмат
ва
эҳтиром
билан
ёндашамиз
”
И
.
А
.
Каримов
1
Азалдан
муҳтарама
аёлларимизга
хос
бўлган
меҳнатсеварлик
,
меҳрибонлик
,
шукроналик
ва
орасталик
,
рўзғорни
,
умуман
,
оила
ҳаётини
оқилона
бошқариш
фазилатлари
энг
юксак
таҳсинларга
сазовордир
.
Аёлларга
эътибор
қаратган
,
уларни
эъзозлаган
юрт
эгалари
билимли
,
тадбиркор
ва
миллатпарвардир
.
Чунки
,
аёл
миллатнинг
ижтимоий
соғломлигини
белгилаб
турувчи
омил
.
Жисмонан
бақувват
,
руҳан
соғлом
,
маънан
баркамол
оналар
келажаги
буюк
давлатнинг
асоси
ва
пойдеворидир
.
Аёлни
эъзозлаш
,
унга
эҳтиром
кўрсатиш
ўзбек
халқига
хос
олижаноб
хусусиятлардан
биридир
.
Мустақил
тараққиёт
йилларида
юртимизни
ҳар
томонлама
равнақ
топтириш
,
олдимизда
турган
эзгу
мақсадларга
эришиш
йўлида
бутун
халқимиз
қатори
хотин
-
қизларимизнинг
ҳам
беқиёс
ҳиссаси
мавжуд
.
Шу
сабабдан
,
истиқлолга
эришган
Ўзбекистонда
хотин
-
қизларнинг
жамиятдаги
ўрни
ва
мавқеини
мустаҳкамлаш
борасида
давлат
аҳамиятига
молик
тарихий
ишлар
амалга
оширилмоқда
.
Жумладан
,
Ўзбекистон
Марказий
Осиё
давлатлари
орасида
биринчилардан
бўлиб
аёллар
ҳуқуқлари
камситилишининг
барча
шаклларига
барҳам
беришга
оид
,
аёлларни
сиёсий
ҳуқуқлари
ва
оналикни
муҳофаза
қилиш
ҳақидаги
конвенциялар
ҳамда
аёллар
ҳуқуқи
бўйича
бошқа
халқаро
ҳужжатларни
ратификация
қилди
.
Ўзбекистон
Конституцияси
,
Меҳнат
,
Оила
кодекслари
сингари
100
дан
ортиқ
қонун
ва
меъёрий
ҳужжатлар
бевосита
аёллар
ҳуқуқлари
,
манфаатлари
ва
эркинликларини
ҳимоя
қилишга
қаратилган
бўлиб
,
хотин
-
қизлар
ҳуқуқ
ва
манфаатларига
дахлдор
ана
шу
ҳужжатларнинг
аксарияти
халқаро
ҳуқуқий
меъёрларга
асосланиши
билан
аҳамиятлидир
.
Мустақиллик
йилларининг
илк
давридаёқ
асосий
қомусимиз
бўлмиш
Конституциямизда
аёлларга
,
хотин
-
қизларга
уларнинг
жамиятдаги
ҳақ
-
ҳуқуқлари
ва
манфаатларини
акс
эттирувчи
бир
нечта
нормалар
киритилганининг
ўзиёқ
фикримиз
далилидир
.
Жумладан
,
Конституциянинг
18
ва
46-
моддаларида
Ўзбекистон
Республикасида
барча
фуқаролар
жинсидан
қатъий
назар
бир
хил
ҳуқуқ
ва
эркинликларга
эгалиги
,
хотин
-
қизлар
ва
эркаклар
қонун
олдида
тенглиги
белгилаб
қўйилди
.
2
1
Каримов
И
.
А
.
Демократик
ислоҳотларни
янада
чуқурлаштириш
ва
фуқаролик
жамиятини
шакллантириш
–
мамлакатимиз
тараққиётининг
асосий
мезонидир
.
Т
.19. –
Т
.: “
Ўзбекистон
”, 2011.
– 360-
б
.
2
Ўзбекистон
Республикасининг
Конституцияси
. –
Т
.: “
Ўзбекистон
”,
2012. – 40-
б
.
Шундан
келиб
чиқиб
,
улар
ҳар
бир
шахс
қатори
Конституциямизда
белгилаб
берилган
сиёсий
,
иқтисодий
ва
ижтимоий
ҳуқуқларга
эга
эканлиги
,
жумладан
,
мулкдор
бўлишга
ҳақлилиги
(36-
модда
),
меҳнат
қилиш
,
эркин
касб
танлаш
,
адолатли
меҳнат
шароитларида
ишлаш
ва
қонунда
кўрсатилган
тартибда
ишсизликдан
ҳимояланиш
ҳуқуқларига
эга
эканлиги
(37-
модда
)
кўрсатиб
ўтилди
.
3
Конституциямизнинг
56-
моддасида
Республикамиз
-
даги
жамоат
бирлашмалари
қаторида
хотин
-
қизлар
уюшмалари
ҳам
эътироф
этилган
бўлса
,
ҳар
бир
оиланинг
сариштаси
–
аёлларимиз
билан
бевосита
боғлиқ
бўлган
оила
институтига
алоҳида
14-
боб
ажратилган
бўлиб
,
улар
жамиятнинг
асосий
бўғини
эканлиги
,
ҳамда
жамият
ва
давлат
муҳофазасида
бўлиш
ҳуқуқига
эгалиги
мустаҳкамлаб
қўйилди
.
4
Эркин
демократик
жамият
қуриш
йўлидан
бораётган
Ўзбекистонда
аёлларнинг
оила
,
жамият
ва
давлат
қурилишидаги
нуфузи
,
барча
соҳадаги
ҳақ
-
ҳуқуқлари
бошқа
кўпгина
қонунларимиз
орқали
ҳам
кафолатланган
бўлиб
,
уларда
ҳам
хотин
-
қизларнинг
барча
соҳаларда
тенг
эканлиги
эътироф
этилган
.
Ҳукумат
томонидан
чиқарилаётган
фармойиш
ва
қарорларда
аёл
,
оила
,
фарзанд
манфаати
ҳамиша
устувор
бўлиб
келмоқда
.
Бу
саъй
-
ҳаракатлар
аёлларнинг
фаоллиги
ва
ҳаётга
муносабатида
ўз
ифодасини
топаяпти
.
Бу
соҳадаги
қабул
қилинган
қатор
норматив
ҳужжатлар
сирасига
Оила
кодекси
5
,
Фуқаролик
кодекси
6
, “
Оилавий
тадбиркорлик
тўғрисида
”
ги
7
, “
Тадбиркорлик
фаолияти
эркинлигининг
кафолатлари
тўғрисида
”
ги
8
“
Хотин
-
қизларга
қўшимча
имтиёзлар
тўғрисида
”
ги
9
қонунлар
, “
Зулфия
номидаги
Давлат
мукофотини
таъсис
этиш
бўйича
таклифларни
қўллаб
-
қувватлаш
тўғрисида
”
ги
(1999
йил
10
июнь
)
10
,
3
Ўзбекистон
Республикасининг
Конституцияси
. –
Т
.: “
Ўзбекистон
”,
2012. –40-
б
.
4
Ўзбекистон
Республикасининг
Конституцияси
. –
Т
.: “
Ўзбекистон
”,
2012. –40-
б
.
5
Ўзбекистон
Республикасининг
Оила
кодекси
. –
Т
.:
Адолат
,
2013.
//
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
Ахборотномаси
, 1998
й
., 5-6-
сонга
илова
; 2003
й
., 1-
сон
, 8-
модда
; 2004
й
., 1-2-
сон
, 18-
модда
;
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
, 2007
й
., 14-
сон
, 133-
модда
; 2008
й
., 16-
сон
, 117-
модда
; 2009
й
., 37-
сон
, 401-
модда
; 2010
й
., 35-
36-
сон
, 300-
модда
; 37-
сон
, 313-
модда
; 2011
й
., 40-
сон
, 410-
модда
; 51-
сон
, 542-
модда
; 2013
й
., 18-
сон
, 233-
модда
; 2014
й
., 4-
сон
, 45-
модда
.
6
Ўзбекистон
Республикасининг
Фуқаролик
кодекси
. –
Т
.:
Адолат
, 2012. //
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
Ахборотномаси
, 1996
й
., 2-
сонга
илова
; 1997
й
., 2-
сон
, 56-
модда
;
52-
сон
, 513-
модда
; 2009
й
., 39-
сон
, 423-
модда
; 2010
й
., 37-
сон
,
315-
модда
, 38-
сон
, 328-
модда
; 2011
й
., 51-
сон
, 542-
модда
.
7
Ўзбекистон
Республикасининг
Қонуни
“
Оилавий
тадбиркорлик
тўғрисида
”
ги
//
№
327
қабул
қилинган
сана
26.04.2012,
кучга
кириш
санаси
27.04.2012 //
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
–2012. 17-
сон
188-
модда
.
8
Ўзбекистон
Республикасининг
Қонуни
“
Тадбиркорлик
фаолияти
эркинлигининг
кафолатлари
тўғрисида
”
ги
Ўзбекистон
Республикаси
Қонунига
ўзгартиш
ва
қўшимчалар
киритиш
ҳақида
”
ги
№ЎРҚ
-328, 02.05.2012 //
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Тадбиркорлик
фаолияти
эркинлигининг
кафолатлари
тўғрисида
”
ги
Қонуни
.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
Ахборотномаси
, 2000
й
., 5-6-
сон
, 140-
модда
;
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
.–2012. 18-
сон
201-
модда
.
9
Ўзбекистон
Республикасининг
Қонуни
“
Хотин
-
қизларга
қўшимча
имтиёзлар
тўғрисида
”
ги
//
№
760-I-
сон
қабул
қилинган
сана
14.04.1999,
кучга
кириш
санаси
01.07.1999 //
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
Ахборотномаси
, 1999
й
., 5-
сон
, 112-
модда
.
10
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
Фармони
“
Зулфия
номидаги
Давлат
мукофотини
таъсис
этиш
бўйича
таклифларни
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2014
№
3-4
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
17
“
Ўзбекистон
хотин
-
қизлар
қўмитаси
фаолиятини
қўллаб
-
қувватлаш
борасидаги
қўшимча
чора
-
тадбирлар
тўғрисида
”
ги
(2004
йил
25
май
)
1
, “
Тадбиркорлик
субъектларини
ҳимоя
қилиш
тизимини
янада
такомиллаштириш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
ги
(2005
йил
14
июнь
)
2
, “
Кичик
бизнес
ва
хусусий
тадбиркорликни
янада
ривожлантириш
учун
қулай
ишбилармонлик
муҳитини
шакллантиришга
доир
қўшимча
чора
-
тадбирлар
тўғрисида
”
ги
3
(2011
йил
24
август
),
“
Ишбилармонлик
муҳитини
янада
тубдан
яхшилаш
ва
тадбиркорликка
янада
кенг
эркинлик
бериш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
ги
4
(2012
йил
18
июль
)
Президент
фармонлари
,
ҳамда
“
Бюрократик
тўсиқларни
бартараф
этиш
ва
тадбиркорлик
фаолияти
эркинлигини
янада
ошириш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
ги
(2011
йил
25
август
)
5
, “
Зулфия
номидаги
Давлат
мукофоти
билан
тақдирлаш
тўғрисида
”
ги
(2013
йил
2
март
)
6
, “
Обод
турмуш
йили
”
Давлат
дастури
тўғрисида
” (2013
йил
14
февраль
)
7
Президент
қарорлари
каби
шунга
ўхшаш
бир
нечта
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатларни
мисол
қилиб
келтиришимиз
мумкин
.
Бундан
ташқари
,
Президентимиз
Ислом
Каримов
раҳнамолигида
хотин
-
қизларнинг
жамиятдаги
мавқеини
юксалтириш
,
сиёсий
-
ижтимоий
фаоллигини
оширишга
алоҳида
эътибор
қаратилаётгани
аёлларнинг
тадбиркорлик
салоҳияти
,
ақл
-
заковатини
тўла
намоён
этишида
муҳим
омил
бўлаётир
.
Жумладан
,
юртбошимиз
ташаббуси
билан
эълон
қилинган
2014
йил
- “
Соғлом
бола
йили
”
давлат
дастурида
оила
институтини
мустаҳкамлаш
,
аёлларнинг
қўллаб
-
қувватлаш
тўғрисида
”.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
Ахборотномаси
, 1999
й
., 6-
сон
, 151-
модда
; ,
2000
й
., 9-10-
сон
, 275-
модда
;
Ўзбекистон
Республикаси
Қонун
ҳужжатлари
тўплами
, 2006
й
., 4-5-
сон
, 22-
модда
; 2013
й
., 4-
сон
, 43-
модда
.
1
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
Фармони
“
Ўзбекистон
хотин
-
қизлар
қўмитаси
фаолиятини
қўллаб
-
қувватлаш
борасидаги
қўшимча
чора
-
тадбирлар
тўғрисида
”.
Ўзбекистон
Республикаси
Қонун
ҳужжатлари
тўплами
, 2004
й
., 21-
сон
, 251-
модда
; 2014
й
., 29-
сон
, 356-
модда
.
2
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
Фармони
“
Тадбиркорлик
субъектларини
ҳимоя
қилиш
тизимини
янада
такомиллаштириш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
, 2005
й
., 23-24-
сон
,
167-
модда
; 2006
й
., 28-29-
сон
, 263-
модда
; 2009
й
., 52-
сон
,
558-
модда
.
3
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
Фармони
“
Кичик
бизнес
ва
хусусий
тадбиркорликни
янада
ривожлантириш
учун
қулай
ишбилармонлик
муҳитини
шакллантиришга
доир
қўшимча
чора
-
тадбирлар
тўғрисида
”
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
, 2011
й
., 34-35-
сон
, 344-
модда
; 2012
й
.,
52-
сон
, 586-
модда
; 2013
й
., 45-
сон
, 584-
модда
.
4
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
Фармони
“
Ишбилармонлик
муҳитини
янада
тубдан
яхшилаш
ва
тадбиркорликка
янада
кенг
эркинлик
бериш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
, 2012
й
., 29-
сон
, 328-
модда
; 2013
й
., 36-
сон
, 477-
модда
, 45-
сон
, 584-
модда
.
5
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
Қарори
“
Бюрократик
тўсиқларни
бартараф
этиш
ва
тадбиркорлик
фаолияти
эркинлигини
янада
ошириш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
, 2011
й
.,
34-35-
сон
, 345-
модда
; 2013
й
., 36-
сон
, 477-
модда
.
6
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
Қарори
“
Зулфия
номидаги
Давлат
мукофоти
билан
тақдирлаш
тўғрисида
”
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
палаталарининг
Ахборотномаси
, 2013
й
., 3-
сон
, 79-
модда
.
7
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
Қарори
“
Обод
турмуш
йили
”
Давлат
дастури
тўғрисида
”.
Ўзбекистон
Респуб
-
ликаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
, 2013
й
., 8-
сон
, 99-
модда
.
жамият
ҳаётидаги
роли
ва
нуфузини
юксалтириш
,
уларнинг
қобилият
ва
имкониятларини
рўёбга
чиқариш
,
хусусан
,
қишлоқ
жойларда
иш
билан
таъминлаш
,
оилавий
бизнес
ва
касаначиликни
ривожлантириш
,
аёлларга
кредит
ажратиш
орқали
уларни
тадбиркорлик
фаолиятига
кенг
жалб
этиш
каби
устувор
вазифаларга
алоҳида
ўрин
берилгани
,
айниқса
,
эътиборлидир
.
Давлат
дастури
доирасида
аёлларимизни
тадбиркорлик
соҳасига
жалб
этиш
ва
уларни
молиявий
қўллаб
-
қувватлаш
мақсадида
камида
50
фоиз
ишчи
-
хизматчилари
хотин
-
қизлардан
иборат
бўлган
кичик
бизнес
ва
хусусий
тадбиркорлик
субъектларига
тижорат
банклари
томонидан
770
миллиард
сўмлик
кредитлар
ажратилди
ва
уларнинг
ишбилармонлик
салоҳиятини
юзага
чиқариш
,
ўн
минглаб
хотин
-
қизларни
иш
билан
таъминлаш
имконини
берди
.
Президентимиз
томонидан
2012
йил
18
июлда
қабул
қилинган
“
Ишбилармонлик
муҳитини
янада
тубдан
яхшилаш
ва
тадбиркорликка
янада
кенг
эркинлик
бериш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
ги
Фармони
банклар
томонидан
кўрсатилаётган
хизматлар
кўламини
кенгайтириш
ва
уларнинг
бозор
иқтисодиёти
талабларига
мувофиқ
тадбиркорлик
фаолиятини
янада
фаоллаштиришга
таъсирини
кучайтиришда
муҳим
омил
бўлмоқда
.
Жумладан
, 2014
йил
мобайнида
тижорат
банклари
амалга
ошираётган
қатор
лойиҳалар
доирасида
мингдан
зиёд
кичик
бизнес
ва
хусусий
тадбиркорлик
субъектига
қарийб
100
миллиард
сўм
миқдорида
имтиёзли
кредит
олиш
ҳуқуқини
берадиган
сертификатлар
топширилди
.
Биргина
аёллар
тадбиркорлигини
молиявий
қўллаб
-
қувватлаш
учун
“
Соғлом
бола
йили
”
Давлат
дастури
доирасида
2014
йилнинг
ўтган
10
ойида
816,8
млрд
.
сўм
кредит
ажратилган
бўлса
,
оилавий
тадбиркорлик
ва
ҳунармандчиликни
ривожлантириш
учун
170,4
млрд
.
сўм
,
касб
-
ҳунар
колежлари
битирувчилари
учун
эса
180,4
млрд
.
сўм
кредит
маблағлари
ажратилди
.
8
Шунга
жавобан
аёлларимизнинг
ҳам
юртимиз
,
жамиятимиз
ҳаётида
фаоллиги
янада
ошаётганлигини
жуда
мамнуният
билан
таъкидлаш
лозим
.
Айни
вақтда
давлат
идоралари
бошқарувида
ва
ижтимоий
-
иқтисодий
ҳаётимизда
–
ишлаб
чиқариш
,
қишлоқ
хўжалиги
,
таълим
-
тарбия
,
соғлиқни
сақлаш
,
илм
-
фан
,
маданият
каби
турли
жабҳаларда
аёлларнинг
ибрат
кўрсатиб
,
самарали
меҳнат
қилаётганини
эътироф
этиш
жоиз
.
Ҳозирда
мамлакатимиз
иқтисодиётининг
барча
соҳа
ва
тармоқларида
меҳнат
қилаётган
аҳолининг
50
фоизга
яқинини
айнан
хотин
-
қизлар
ташкил
этаётгани
,
охирги
икки
йил
давомида
мамлакатимизда
ташкил
этилган
ва
этилаётган
1,5
миллиондан
зиёд
янги
иш
ўрнининг
салмоқли
қисмида
хотин
-
қизлар
фаолият
юритаётганининг
ўзи
кўп
нарсани
англатади
.
Ҳозирда
юртимизда
меҳнатга
лаёқатли
бўлган
хотин
-
қизларимизнинг
62
фоиздан
зиёди
иқтисодиётимизнинг
турли
тармоқларида
,
ишлаб
чиқариш
ва
бошқарув
соҳасида
фаол
меҳнат
қилмоқда
.
Жумладан
,
умумий
ўрта
таълим
мактабларида
хизмат
қилаётган
муаллим
ва
мураббийларнинг
70
фоизга
яқинини
,
касб
-
ҳунар
коллежлари
ва
академик
лицейлар
тизими
ходимларининг
қарийб
50
фоизини
,
олий
таълим
муассасалари
мутахассислари
профессор
-
ўқитувчиларининг
43
фоизини
аёллар
ташкил
қилади
.
Соғлиқни
сақлаш
тизимидаги
тиббий
хизматчиларнинг
8
Ўзбекистон
Республикаси
Марказий
банки
сайти
маълумотлари
асосида
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2014
№
3-4
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
18
78
фоизи
хотин
-
қизлар
бўлиб
,
уларнинг
салкам
53
фоизи
врач
аёллардир
.
Улар
тиббиёт
соҳасининг
деярли
барча
тармоқларида
,
жумладан
,
энг
мураккаб
,
юқори
технологияларга
асосланган
,
ихтисослашган
йўналишларида
фаол
иш
олиб
бормоқда
.
Бугунги
кунда
Олий
Мажлис
Қонунчилик
палатаси
ва
Сенати
таркибида
ҳам
ўнлаб
нафар
аёл
депутатлар
,
сиёсий
партиялар
,
маҳаллий
ҳокимият
ва
вакиллик
органларида
,
нодавлат
ташкилотлар
тизимида
минглаб
аёллар
самарали
иш
олиб
бормоқда
.
Мустақиллик
йилларида
юртимизда
13
нафар
опа
-
сингилларимиз
“
Ўзбекистон
Қаҳрамони
”
деган
олий
унвонга
мушарраф
бўлди
.
Яна
юзлаб
-
минглаб
ўзбек
аёллари
турли
соҳалар
бўйича
давлатимизнинг
юксак
мукофотлари
,
орден
ва
медаллари
билан
тақдирланди
.
Аёлларимиз
томонидан
300
дан
ортиқ
докторлик
,
3000
га
яқин
номзодлик
диссертациялари
ҳимоя
қилинган
.
Айни
пайтда
4000
дан
зиёд
олималаримиз
илмий
тадқиқот
билан
шуғулланмоқда
.
Охирги
ўн
йилда
кичик
бизнес
ва
хусусий
тадбиркорлик
корхоналарига
раҳбарлик
қилаётган
хотин
-
қизларнинг
улуши
1,6
баробар
ошиб
,
кичик
бизнес
субъектларининг
40
фоизини
,
фермер
хўжаликларининг
бир
ярим
мингдан
зиёдини
айнан
аёллар
бошқаряпти
.
Мамлакатимиздаги
мобиль
алоқа
ва
интернет
-
провайдер
операцияларини
бажарадиган
муассасаларда
ишлаётган
ходимларнинг
қарийб
55
фоизини
,
молия
ва
кредитлаш
соҳасида
меҳнат
қилаётган
мутахассисларнинг
эса
43
фоиздан
ортиғини
,
қишлоқ
хўжалигида
банд
бўлган
меҳнаткашларнинг
қарийб
ярмини
опа
-
сингилларимиз
ташкил
этади
.
Бундан
ташқари
,
иқтисодиётнинг
автомобилсозлик
,
микробиология
,
фармацевтика
,
электрон
ва
электротехника
саноати
,
ахборот
-
коммуникация
технологиялари
,
сервис
ва
бозор
иқтисодиёти
хизматлари
каби
юқори
технологияларга
асосланган
замонавий
тармоқларида
ҳам
хотин
-
қизларнинг
ҳиссаси
тобора
ортиб
бормоқда
.
Конституциямиз
ва
бир
қатор
қонунларимизда
таъкидланганидек
,
бозор
муносабатларини
ривожлантиришга
қаратилган
Ўзбекистон
иқтисодиётининг
негизини
хилма
-
хил
шакллардаги
мулк
ташкил
этади
.
Давлат
истеъмолчиларнинг
ҳуқуқи
устунлигини
ҳисобга
олиб
,
иқтисодий
фаолият
,
тадбиркорлик
ва
меҳнат
қилиш
эркинлигини
,
барча
мулк
шаклларининг
тенг
ҳуқуқлилигини
ва
ҳуқуқий
жиҳатдан
баб
-
баравар
муҳофаза
этилишини
кафолатлайди
.
Иқтисодий
фаолият
,
тадбиркорлик
ва
меҳнат
қилиш
эркинлиги
имтиёзларидан
унумли
фойдаланиш
мақсадида
аёлларимиз
ташаббуси
билан
ва
бевосита
улар
фаолият
олиб
бораётган
кўпгина
ташкилотлар
,
уюшмалар
,
жамоат
бирлашмалари
мавжуд
.
Улар
жумласига
Республика
Хотин
-
қизлар
қўмитаси
,
“
Тадбиркор
аёл
”
Ўзбекистон
ишбилармон
аёллар
ассоциацияси
, “
Аёллар
кенгаши
”
Республика
жамоат
бирлашмаси
,
“
Соғлом
авлод
учун
”,
“
Меҳр
нури
”
жамғармалари
,
Тадбиркорлар
ва
ишбилармонлар
ҳаракати
–
Ўзбекистон
Либерал
–
демократик
партияси
“
Аёллар
қаноти
”
фаолияти
ва
бошқаларни
мисол
қилиб
олиш
мумкин
.
Ушбу
жамоат
ташкилотлари
хотин
-
қизларнинг
тадбиркорлик
фаолиятини
амалга
оширишида
кўмаклашади
ва
ёрдам
кўрсатади
.
Давлатимиз
раҳбарининг
2004
йил
25
майда
қабул
қилинган
“
Ўзбекистон
хотин
-
қизлар
қўмитаси
фаолиятини
қўллаб
-
қувватлаш
борасидаги
қўшимча
чора
-
тадбирлар
тўғрисида
”
ги
Фармони
ижросини
таъминлаш
мақсадида
Республика
Хотин
-
қизлар
қўмитаси
бошчилигида
тадбиркор
аёлларни
қўллаб
-
қувватлаш
,
уларнинг
ҳуқуқ
ва
манфаатларини
ҳимоялаш
,
касаначилик
меҳнатини
янада
ривожлантириш
,
хотин
-
қизлар
ўртасида
бандлик
масалаларини
ҳал
этиш
борасида
муайян
ишлар
амалга
оширилмоқда
.
Жумладан
,
ўз
сафида
етмишга
яқин
бўлим
ва
вакилликларига
эга
ва
12
мингдан
зиёд
тадбиркорлик
субъектини
бирлаштирган
“
Тадбиркор
аёл
”
Ўзбекистон
ишбилармон
аёллар
ассоциацияси
билан
биргаликда
ҳам
қатор
лойиҳалар
амалга
оширилмоқда
.
Ассоциация
доирасида
ҳамда
яратилган
шарт
-
шароитлар
самарасида
ҳозир
165
минг
нафардан
зиёд
хотин
-
қиз
тадбиркорлик
билан
шуғулланмоқда
ва
унга
аъзо
бўлиш
истагидаги
тадбиркор
аёллар
сафи
йилдан
-
йилга
кенгаймоқда
.
1
Ўз
бизнесини
бошламоқчи
бўлган
касб
-
ҳунар
коллежлари
битирувчилари
учун
“
Устоз
-
шогирд
”
анъанаси
бўйича
тадбиркорликни
шакллантириш
”
лойиҳаси
амалга
оширилмоқда
.
Лойиҳага
кўра
,
битирувчи
аёллар
раҳбарлик
қилаётган
корхоналарда
амалиёт
ўтаб
,
бизнесни
бошқаришни
ўрганади
.
Ўз
бизнесини
бошлаётган
тадбиркорларнинг
ҳуқуқий
маданиятини
оширишга
қаратилган
семинар
-
тренингларда
хотин
-
қизларга
бухгалтерия
ҳисобидан
то
бизнес
-
режа
ишлаб
чиқиш
,
корхонани
рўйхатдан
ўтказиш
,
экспорт
-
импорт
операциялари
,
божхона
,
солиқ
тизимлари
билан
ишлашгача
бўлган
жараёнда
амалий
ёрдам
кўрсатилмоқда
.
Ўзбекистон
Хотин
-
қизлар
қўмитаси
, “
Тадбиркор
аёл
”
уюшмаси
,
Савдо
-
саноат
палатаси
ва
“
Микрокредитбанк
”
очиқ
акциядорлик
-
тижорат
банки
ҳамкорлигида
ўтказиб
келинаётган
“
Тадбиркор
аёлнинг
энг
яхши
лойиҳаси
”
танлови
кўплаб
хотин
-
қизларнинг
янги
ташаббуслари
рўёбга
чиқишига
хизмат
қилмоқда
.
Бунда
тадбиркор
аёлларга
ажратилаётган
имтиёзли
кредитлар
муҳим
аҳамият
касб
этаётир
. “
Микрокредитбанк
”
кўмагида
амалга
оширилаётган
“
Ўзбекистон
аёлларининг
иқтисодий
ҳуқуқларини
рўёбга
чиқариш
”
лойиҳаси
самарасида
аёлларга
биргина
2013
йилда
салкам
бир
миллиард
сўмлик
кредит
ажратилди
.
Тадбиркорлар
ва
ишбилармонлар
ҳаракати
–
Ўзбекистон
Либерал
–
демократик
партияси
томонидан
2004
йилдан
“
Аёллар
қаноти
”
фаолияти
йўлга
қўйилган
бўлиб
,
бугунги
кунда
Республиканинг
барча
вилоят
,
туман
ва
шаҳарларида
“
Аёллар
қаноти
” O’zLiDeP
Сиёсий
Кенгаши
Ижроия
қўмитаси
ва
партиянинг
қуйи
ташкилотлари
қошида
ташкил
этилиб
,
ўз
фаолиятини
жамоатчилик
асосида
олиб
боради
.
Фаолият
доирасининг
кенгайиши
муносабати
билан
2005
йилдан
“
Аёлларнинг
сиёсий
фаоллигини
,
жамиятдаги
ўрни
ва
мавқеини
ошириш
”
бўлими
деб
номланди
ва
2004
йилда
45,767
нафар
аёл
партия
аъзоси
бўлган
бўлса
,
бугунги
кунга
келиб
уларнинг
сони
59,216
нафарни
яъни
партия
умумий
аъзоларининг
36
фоизини
ташкил
этган
.
2
Айни
пайтда
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
ҳузуридаги
Нодавлат
нотижорат
ташкилотларини
ва
фуқаролик
жамиятининг
бошқа
институтларини
қўллаб
-
қувватлаш
жамоат
фонди
томонидан
жойларда
“
Аёллар
учун
бизнес
инкубатор
ташкил
этиш
”, “
Ёшларни
тадбиркорликка
ўқитиш
”,
“
Ҳунармандлик
–
оила
фаровонлигини
1
2
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2014
№
3-4
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
19
ривожлантиришнинг
муҳим
омили
”,
“
Аёллар
учун
фермерлик
мактабини
жорий
этиш
”
сингари
ўнга
яқин
лойиҳалар
муваффақиятли
амалга
оширилмоқда
.
Шу
билан
биргаликда
,
аёлларни
иш
билан
таъминлаш
,
уларнинг
тадбиркорлик
фаолиятини
қўллаб
-
қувватлаш
лойиҳасида
,
жойларда
мунтазам
равишда
улар
учун
ўқув
-
семинарлари
,
тренинглар
,
кўргазмалар
,
“
Ораста
қизлар
”
каби
ахборот
-
маслаҳат
гуруҳлари
, “
Йил
аёли
”, “
Энг
кўп
иш
ўрни
яратган
тадбиркор
аёл
”, “
Энг
кўп
маҳсулот
экспорт
қилган
тадбиркор
аёл
”, “
Энг
кўп
шогирд
тайёрлаган
тадбиркор
аёл
”, “
Энг
ёш
тадбиркор
аёл
”, “
Энг
янги
лойиҳа
муаллифи
”
каби
бир
қанча
номинациялар
бўйича
турли
тадбир
ва
танловлар
уюштирилиб
ҳар
томонлама
рағбатлантирилмоқда
.
Бундан
ташқари
,
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
“
Юридик
кадрлар
тайёрлаш
тизимини
янада
такомиллаштириш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
2013
йил
28
июндаги
1990-
сон
Қарорига
асосан
Тошкент
давлат
юридик
институти
Тошкент
давлат
юридик
университети
сифатида
қайта
ташкил
этилди
.
1
Ушбу
олий
юридик
таълим
даргоҳида
келажакда
тадбиркорлик
,
бизнес
соҳасида
юқори
малакали
кадрларни
етиштириш
учун
янги
тадбиркорлик
-
ҳуқуқий
фаолият
(
бизнес
ҳуқуқи
)
йўналиши
,
ҳамда
ушбу
йўналиш
бўйича
бевосита
масъул
бўлган
янги
тадбиркорлик
ҳуқуқи
(
бизнес
ҳуқуқи
)
кафедраси
ташкил
этилди
.
Ҳозирги
кунда
ушбу
йўналиш
бўйича
талабалар
орасида
тадбиркорлик
ҳуқуқи
фанлари
бўйича
мукаммал
равишда
ўз
билимларини
бойитиб
,
келажакда
ушбу
соҳада
етук
малакали
кадрлар
бўлишда
хотин
-
қизлар
сафи
ҳам
салмоқли
ўрин
эгаллаб
келмоқда
.
Хулоса
ўрнида
шуни
таъкидлаш
жоизки
,
давлатимиз
томонидан
бугунги
кунда
,
нафақат
тадбиркор
аёлларимизга
,
балки
бутун
Ўзбекистон
аёллари
,
хотин
-
қизларига
кўрсатилаётган
ҳар
томонлама
юксак
эътибор
ўз
самарасини
бермоқда
.
Юртбошимиз
раҳнамолигида
хотин
-
қизларнинг
жамиятдаги
мавқеини
юксалтириш
,
сиёсий
-
ижтимоий
фаоллигини
оширишга
алоҳида
эътибор
қаратилаётгани
аёлларнинг
тадбиркорлик
салоҳияти
,
ақл
-
заковатини
тўла
намоён
этишда
муҳим
омил
бўлмоқда
.
Юқорида
таъкидлаб
ўтилганидек
,
ҳозирда
мамлакатимиз
ҳаётининг
ҳеч
бир
жабҳасини
аёлларсиз
тасаввур
этиш
қийин
.
Чунки
,
уларнинг
юртимиз
ҳаётида
,
жумладан
,
иқтисодий
соҳаларда
,
кичик
бизнес
ва
хусусий
тадбиркорликда
аёлларимизнинг
улуши
жуда
сермаҳсулдир
.
Доно
аждодларимиз
бежизга
“
Аёл
бир
қўли
билан
бешикни
тебратса
,
бир
қўли
билан
дунёни
тебратади
”
деб
айтишмаган
.
Негаки
,
аёл
-
она
,
у
бир
халқни
дунёга
келтиради
,
тарбиялайди
.
Халқнинг
улуғ
миллат
бўлиб
оёққа
туриши
биринчи
галда
аёлларимизнинг
-
оналарнинг
маънавияти
,
саломатлиги
,
зукколиги
ва
ишбилармонлиги
билан
боғлиқ
.
Шу
сабабдан
ҳам
барчамиз
юртимизда
ишбилармонлик
муҳитини
янада
мустаҳкамлаш
,
тадбиркорлик
фаолияти
билан
шуғулланаётган
аёлларни
ҳар
томонлама
қўллаб
-
қувватлашимиз
,
ўрта
синф
вакиллари
манфаатларини
қўллаб
-
қувватлашга
доир
ҳуқуқий
асосларни
янада
мустаҳкамлаш
бўйича
зиммамизда
катта
масъулият
турганини
яхши
англамоғимиз
ва
бу
соҳада
амалга
оширилаётган
ишлар
бўйича
тушунтириш
ишлари
олиб
боришимиз
зарур
.
1
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
Қарори
“
Юридик
кадрлар
тайёрлаш
тизимини
янада
такомиллаштириш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
, 2013
й
., 29-
сон
, 372-
модда
.
Аннотация
:
Ушбу
мақолада
Ўзбекистонда
аёлларнинг
ўрни
,
жумладан
иқтисодиёт
,
кичик
бизнес
ва
тадбиркорлик
соҳасида
тадбиркор
аёлларнинг
ҳиссаси
,
улар
тарафдан
олиб
борилаётган
тадбиркорлик
фаолиятларининг
ҳуқуқий
асослари
,
давлат
томонидан
берилаётган
алоҳида
эътибор
ва
имтиёзлар
,
уларнинг
ҳуқуқий
кафолатлари
каби
масалалар
ёритилган
.
Калит
сўзлар
:
Тадбиркор
аёл
,
оила
институти
,
оилавий
тадбиркорлик
,
тадбиркорлик
фаолияти
эркинлиги
.
Аннотация
:
В
этой
статье
раскрыты
вопросы
правовых
гарантий
,
представляемых
льгот
,
правовых
основ
предпринимательской
деятельности
женщин
-
предпринимателей
,
защиты
их
деятельности
,
а
также
их
вклад
в
сфере
малого
бизнеса
и
предпринимательства
,
в
целом
,
роль
женщин
в
развитии
экономики
Узбекистана
.
Ключевые
слова
:
Женщина
предприниматель
,
семейный
институт
,
семейное
предпринимательство
,
свобода
предпринимательской
деятельности
.
Annotation:
The author outlines and analyses the issues
of legal guarantees, opportunities provided on legal bases of
business activities of women, legal protection of their
activities, their contribution in small business and women’s
role in development of Uzbekistan’s economy.
Key words:
Business woman, family institute, family
business, freedom of business activity.
Адабиётлар
рўйхати
:
1.
Каримов
И
.
А
.
Демократик
ислоҳотларни
янада
чуқурлаштириш
ва
фуқаролик
жамиятини
шакллантириш
–
мамлакатимиз
тараққиётининг
асосий
мезонидир
.
Т
.19. –
Тошкент
:
Ўзбекистон
, 2011. – 360
б
.
2.
Ўзбекистон
Республикасининг
Конституцияси
. -
Т
.:
Ўзбекистон
, 2012. 40
б
.
3.
Ўзбекистон
Республикасининг
Оила
кодекси
. –
Т
.:
Адолат
, 2013. //
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
Ахборотномаси
, 1998
й
., 5-6-
сонга
илова
;
4.
Ўзбекистон
Республикасининг
Фуқаролик
кодекси
. –
Т
.:
Адолат
,
2012.
//
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
Ахборотномаси
, 1996
й
., 2-
сонга
илова
.
5.
Ўзбекистон
Республикасининг
Қонуни
“
Оилавий
тадбиркорлик
тўғрисида
”
ги
//
№ЎРҚ
-327
қабул
қилинган
сана
26.04.2012,
кучга
кириш
санаси
27.04.2012 //
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
–2012. 17-
сон
188-
модда
.
6.
Ўзбекистон
Республикасининг
Қонуни
“
Тадбиркорлик
фаолияти
эркинлигининг
кафолатлари
тўғрисида
”
ги
Ўзбекистон
Республикаси
Қонунига
ўзгартиш
ва
қўшимчалар
киритиш
ҳақида
”
ги
№ЎРҚ
-328, 02.05.2012 //
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Тадбиркорлик
фаолияти
эркинлигининг
кафолатлари
тўғрисида
”
ги
Қонуни
.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
Ахборотномаси
, 2000
й
., 5-6-
сон
, 140-
модда
7.
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
Қарори
“
Бюрократик
тўсиқларни
бартараф
этиш
ва
тадбиркорлик
фаолияти
эркинлигини
янада
ошириш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
, 2011
й
., 34-35-
сон
, 345-
модда
; 2013
й
., 36-
сон
, 477-
модда
.
8.
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
Қарори
“
Зулфия
номидаги
Давлат
мукофоти
билан
тақдирлаш
тўғрисида
”
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
палаталарининг
Ахборотномаси
, 2013
й
., 3-
сон
, 79-
модда
.
