ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2013
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
65
И
.
О
.
Абдурахмонов
Тадқиқотчи
ТОЖИКИСТОН
РЕСПУБЛИКАСИДА
ХУФИЁНА
ИҚТИСОДИЁТГА
ҚАРШИ
КУРАШНИНГ
МЕЪЁРИЙ
–
ҲУҚУҚИЙ
АСОСЛАРИ
Тожикистон
Республикаси
томонидан
ҳам
мамлакатда
хуфиёна
иқтисодиётга
қарши
кураш
юзасидан
бир
неча
сиёсий
ва
меъёрий
ҳуқуқий
ҳужжатлар
ҳамда
чора
–
тадбирлар
белгиланган
.
Жумладан
,
1995
йил
4
ноябрда
Тожикистон
Республикасининг
“
Валютани
тартибга
солиш
ва
валюта
назорати
тўғрисида
”
ги
, 1996
йил
13
декабрда
“
Маҳсулот
ва
хизматларни
сертификатлаш
тўғрисида
”
ги
, 1997
йил
15
майда
“
Этил
спирти
ишлаб
чиқариш
,
айлантириш
ва
алкогол
маҳсулотлари
устидан
Давлат
назоратини
ўрнатиш
тўғрисида
”
ги
,
1999
йил
3
сентябрда
“
Ташқи
савдо
фаолияти
устидан
давлат
назорати
тўғрисида
”
ги
, 2002
йил
10
майда
“
Тожикистон
Республикаси
фуқароларининг
пул
маблағларини
легализация
қилиш
муносабати
билан
амнистия
эълон
қилиш
тўғрисида
”
ги
, 2004
йил
15
июлда
“
Одам
савдосига
қарши
кураш
тўғрисида
”
ги
,
2005
йил
25
июлда
“
Коррупцияга
қарши
кураш
тўғрисида
”
ги
, 2007
йил
5
мартда
“
Товар
ва
хизмат
белгилари
тўғрисида
”
ги
, 2007
йил
30
июлда
“
Инсон
таналари
ёки
терисини
трансплантация
қилиш
тўғрисида
”
ги
, 2008
йил
20
мартда
“
Тожикистон
Республикасида
Давлат
молиявий
назорати
ва
коррупцияга
қарши
кураш
Агентлиги
тўғрисида
”
ги
,
2009
йил
19
майда
“
Юридик
ва
жисмоний
шахсларни
давлат
рўйхатидан
ўтказиш
тўғрисида
”
ги
, 2010
йил
25
февралда
“
Тожикистон
Республикаси
фуқаролари
ва
юридик
шахсларининг
пул
маблағларини
легализация
қилиш
билан
боғлиқ
амнистия
эълон
қилиш
тўғрисида
”
ги
,
2011
йил
25
мартда
“
Жиноий
фаолиятдан
олинган
даромадларни
легаллаштириш
ва
терроризмни
молиялаштиришга
қарши
кураш
тўғрисида
”
ги
,
2011
йил
28
июнда
“
Кредит
ташкилотларини
тақиқлаш
(
ликвидация
)
тўғрисида
”
ги
Қонунлари
қабул
қилинди
.
Бундан
ташқари
, 2006
йилнинг
25
сентябрида
БМТнинг
“
Коррупцияга
қарши
кураш
тўғрисида
”
ги
Конвенциясига
қўшилди
. 2008
йилнинг
26
январида
эса
мамлакат
ҳукумати
томонидан
“
Тожикистон
Республикасида
2008 – 2012
йилларда
коррупцияга
қарши
кураш
”
Стратегияси
ишлаб
чиқилди
.
Ушбу
ҳужжатлар
Тожикистон
Республикасида
хуфиёна
иқтисодиётга
қарши
курашда
республика
томонидан
олиб
бориладиган
сиёсатнинг
асосий
манбалари
бўлиб
ҳисобланади
.
Жумладан
,
Тожикистон
Республикасининг
1995
йил
4
ноябрдаги
Тожикистон
Ресубликасининг
“
Валютани
тартибга
солиш
ва
валюта
назорати
тўғрисида
”
ги
Қонуни
4
–
“
Тожикистон
Республикасининг
ички
валюта
бозори
”
моддасининг
2
–
хатбошисида
Тожикистон
Республикасида
хорижий
валюта
операцияларини
амалга
ошириш
яъни
жисмоний
шахсларга
хорижий
валюталарни
сотиш
ёки
уларда
сотиб
олиш
ҳуқуқи
мамлакатнинг
ваколатли
банклари
томонидан
амалга
оширилиши
белгилаб
қўйилган
.
Шунингдек
,
ушбу
модданинг
4
–
хатбошисида
мамлакатда
ички
бозорни
тартибга
солиш
мақсадида
Тожикистон
Республикасининг
Миллий
Банки
хорижий
валюта
савдолари
лимитини
амалга
ошириш
ҳуқуқи
берилганлиги
таъкидланган
1
.
1997
йил
15
майда
“
Этил
спирти
ишлаб
чиқариш
,
айлантириш
ва
алкогол
маҳсулотлари
устидан
Давлат
назоратини
ўрнатиш
тўғрисида
”
ги
Қонун
қабул
қилинган
бўлиб
,
қонунни
ишлаб
чиқаришдан
кўзланган
асосий
мақсад
,
мамлакатда
спиртли
маҳсулотлар
ишлаб
чиқаришни
давлат
назоратига
олиш
,
ноқонуний
спиртли
маҳсулотлар
ишлаб
чиқаришни
тақиқлашни
назарда
тутади
.
Жумладан
,
қонуннинг
5 –
моддасида
этил
спирти
ишлаб
чиқариш
ва
уни
реализация
қилиш
тартиби
давлат
томонидан
ўрнатилган
меъёрий
ҳуқуқий
ҳужжатларга
асосан
амалга
оширилиши
,
ҳамда
ушбу
маҳсулотларни
ишлаб
чиқарувчилар
давлат
томонидан
махсус
лицензияларга
эга
бўлишлари
лозимлиги
тўғрисида
фикр
юритилади
.
Қонуннинг
7 –
моддасида
мамлакатда
таркибида
алкогол
бўлган
спиртли
маҳсулотлар
ишлаб
чиқариш
фақатгина
юридик
шахслар
томонидан
белгиланган
санитария
талабларига
мос
равишда
фақатгина
этил
спиртининг
истеъмол
учун
ишлаб
чиқарилган
туридан
фойдаланган
ҳолда
ишлаб
чиқарилишига
рухсат
этилиши
белгилаб
қўйилган
.
Қонуннинг
9 –
моддасида
республикада
ноқонуний
спирт
маҳсулотларини
ишлаб
чиқаришни
олдини
олиш
,
ҳамда
истеъмолчиларни
сифатли
спиртли
ичимликлар
билан
таъминлаш
мақсадида
алкоголь
маҳсулотларига
акциз
маркалари
ёпиштирилиши
белгилаб
қўйилган
2
.
1999
йил
3
сентябрдаги
“
Ташқи
савдо
фаолияти
устидан
давлат
назорати
тўғрисида
”
Тожикистон
Республикасининг
Қонуни
қабул
қилинган
бўлиб
,
ушбу
қонунни
қабул
қилишдан
кўзланган
мақсад
мамлакатда
ташқи
савдо
фаолиятини
тартибга
солиш
ҳисобланади
.
Қонуннинг
2 –
моддасида
Ташқи
савдо
фаолияти
,
товар
,
хизмат
,
экспорт
,
импорт
,
ташқи
савдо
айланмасининг
маҳаллий
қатнашчилари
,
ташқи
савдо
айланмасининг
хорижий
қатнашчилари
,
иқтисодий
хавфсизлик
тушунчаларининг
ҳар
бирига
алоҳида
ҳуқуқий
таъриф
берилган
.
Жумладан
,
ушбу
модданинг
8 –
бандида
иқтисодий
хавфсизлик
Тожикистон
Республикасда
ижтимоий
таъминотнинг
етарли
даражада
таъминланганлиги
,
сиёсий
ва
мудофаа
қобилиятининг
прогрессив
ўсиши
,
республика
манфаатларининг
ички
ва
ташқи
таҳдид
ва
ҳаракатлардан
ҳимояланганлик
ҳолати
эканлиги
таъкидлаб
ўтилган
3
.
Тожикистон
Республикасида
тадбиркорлик
фаолияти
субъектлари
томонидан
ноқонуний
топилган
иқтисодий
фаолиятлари
натижасида
олган
даромадларини
қонунийлаштириш
мақсадидида
2002
йил
10
майда
“
Тожикистон
Республикаси
фуқароларининг
пул
маблағларини
легализация
қилиш
1
Закон
Республики
Таджикистан
"
О
валютном
регулирова
-
нии
и
валютном
контроле
"
Статья
4.
Внутренний
валютный
рынок
Республики
Таджикистан
(
Ахбори
Маджлиси
Оли
Республики
Таджикистан
1995
год
,
№
21
2
Закон
Республики
Таджикистан
“
О
государственном
регулиро
-
вании
производства
и
оборота
этилового
спирта
и
алкогольной
продукции
” 15
мая
1997
года
№
451.
Ст
№
5,7. (
Ахбори
Мадж
-
лиси
Оли
Республики
Таджикистан
1997
год
,
№
10,
ст
.147;
1998
год
, 10,
ст
.74; 2002
год
,
№
4,
ч
-1,
ст
.179, 188; 2007
год
,
№
6,
ст
. 434, 437)
3
Закон
Республики
Таджикистан
“
О
государственном
регули
-
ровании
внешнеторговой
деятельности
” 3
сентября
1999
года
. 4 –
статья
. (
Ахбори
Маджлиси
Оли
Республики
Таджи
-
кистан
1999
год
,
№
9,
ст
. 226)
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2013
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
66
муносабати
билан
амнистия
эълон
қилиш
тўғрисида
”
ги
Қонуни
қабул
қилинди
.
Қонунни
қабул
қилинишидан
кўзланган
асосий
мақсад
мамлакатда
хуфиёна
иқтисодиётга
кириб
кетган
пул
маблағларини
қонунийлаштириш
эвазига
ушбу
пул
маблағларини
қонуний
иқтисодий
фаолиятга
жалб
этиш
,
шунингдек
,
ушбу
пул
маблағларининг
қонуний
айланиши
ҳисобига
давлат
бюджетига
тушадиган
солиқларни
кўпайтириш
назарда
тутилган
.
Қонуннинг
ўзига
хослиги
шундаки
,
мамлакат
фуқароларининг
ўз
вақида
декларацияланмаган
пул
маблағлари
ёки
давлат
томонидан
белгиланган
меъёрий
ҳуқуқий
ҳужжатларга
асосан
иқтисодий
фаолият
турлари
билан
шуғулланиш
тақиқланмаган
фаолият
турлари
билан
лицензиясиз
,
тегишли
тартибда
рўйхатдан
ўтмасдан
ёки
рухсатнома
олмасдан
иқтисодий
фаолият
натижасида
олинган
даромадларини
легаллаштиришни
назарда
тутади
.
1
Тожикистон
Республикасида
одам
савдоси
,
мамлакатда
криминал
хуфиёна
иқтисодиётни
олдини
олиш
мақсадида
2004
йил
15
июлдаги
“
Одам
савдосига
қарши
кураш
тўғрисида
”
ги
Қонун
қабул
қилинди
.
Қонуннинг
1 –
моддасида
одам
савдоси
,
одам
сотувчиси
,
авраш
,
эксплуатация
,
қуллик
,
одам
савдосига
қарши
кураш
,
одам
савдоси
билан
боғлиқ
бўлган
жиноят
тушунчаларига
нисбатан
ҳуқуқий
таъриф
берилган
.
Ушбу
қонуннинг
5 –
моддасида
эса
,
одам
савдосининг
турлари
классификация
қилинган
2
.
Тожикистон
Республикасида
миллий
хавфсизликни
таъминлаш
,
жамиятда
коррупцион
жиноятларни
олдини
олиш
ва
бартараф
этиш
,
давлат
органларини
белгиланган
меъёрлар
доирасида
фаолият
юритишларини
таъминлаш
мақсадида
2005
йилнинг
25
июлида
Тожикистон
Республикасининг
“
Коррупцияга
қарши
кураш
тўғрисида
”
ги
Қонуни
қабул
қилинди
.
Қонуннинг
1 – “
Асосий
тушунчалар
”
моддасида
коррупция
тушунчасига
нисбатан
ҳуқуқий
таъриф
берилган
,
яъни
ушбу
қонунда
коррупция
сифатида
давлат
фукцияларини
бажарувчи
ёки
унга
тенглаштирилган
шахсларнинг
ўз
хизмат
вазифаси
,
ваколатидан
ноқонуний
суистеъмол
қилиб
,
моддий
ёки
номоддий
фойдани
кўзлаган
ҳолда
,
бошқа
жисмоний
ёки
юридик
шахсларга
имконият
,
имтиёз
,
ваъда
,
таклиф
ёки
уларнинг
фойдаси
учун
хизмат
кўрсатиш
эвазига
амалга
оширилган
ҳаракат
ёки
ҳаракатсизлик
сифатида
қаралади
.
Шунингдек
,
ушбу
моддада
коррупция
билан
боғлиқ
ҳуқуқбузарлик
субъектлари
сифатида
давлат
функцияларини
бажарувчи
ёки
унга
тенглаштирилган
шахслар
қаралади
3
.
Мамлакатда
инсон
организмларини
бошқа
инсон
организмига
кўчириб
ўтказиш
,
бу
борада
амалга
оширилиши
мумкин
бўлган
криминал
хуфиёна
ноқонуний
даромад
олишга
қаратилган
жарроҳлик
1
Закон
Республики
Таджикистан
“
Об
амнистировании
граж
-
дан
Республики
Таджикистан
в
связи
с
легализацией
ими
денежных
средств
” 10
мая
2002
год
.
Ст
№
1,2,3. (
Ахбори
Маджлиси
Оли
Республики
Таджикистан
2002
год
,
№
4,
ч
- 1,
ст
. 275).
2
Закон
Республики
Таджикистан
“
О
борьбе
против
торговли
людьми
”. 15
июля
2004.
Ст№
1,5. (
Ахбори
Маджлиси
Оли
Республики
Таджикистан
2004
год
,
№
7,
ст
. 454; 2007
год
,
№
7,
ст
. 658; 2008
год
,
№
1
часть
1,
ст
. 2)
3
Закон
Республики
Таджикистан
О
борьбе
с
коррупцией
. 25
июля
2005
года
.
Статья
№
1. (
Ахбори
Маджлиси
Оли
Республики
Таджикистан
2005
год
,
№
7,
ст
. 402; 2007
год
,
№
7,
ст
.660; 2008
год
,
№
10,
ст
.800;
Закон
РТ
от
26.12.2011
г
.,
№
772)
операцияларини
қонунийлаштириш
ва
давлат
назоратига
олиш
мақсадида
2007
йилнинг
30
июлида
“
Инсон
таналари
ёки
терисини
трансплантация
қилиш
тўғрисида
”
ги
Қонун
қабул
қилинди
.
Қонунга
кўра
мамлакат
фуқароларининг
соғлигини
сақлаш
,
республикада
гуманизмни
таъминлаш
мақсадида
бир
инсон
тана
аъзолари
ёки
организмларини
бошқа
инсонлар
организмларига
жарроҳлик
йўли
билан
алмаштирилишига
рухсат
берилган
.
Шуни
таъкидлаш
лозимки
,
қонуннинг
3
–
моддасида
инсон
органлари
,
инсон
териси
олди
–
сотди
жараёнларининг
предмети
бўлиши
мумкин
эмаслиги
,
одам
органлари
(
шу
жумладан
териси
)
савдосини
реклама
қилиш
,
улар
юзасидан
олди
сотди
операцияларини
амалга
ошириш
Тожикистон
Республикаси
қонунчилигига
мувофиқ
жиноий
жавобгарликка
тортилиши
белгилаб
қўйилган
.
Шунингдек
, 18
ёшга
тўлмаган
йигит
ёки
қизларнинг
органлари
(
шу
жумладан
терилари
)
ни
донорлик
воситаси
сифатида
ишлатилишига
рухсат
берилмаслиги
кўрсатиб
ўтилган
4
.
Бундан
ташқари
мамлакатда
молиявий
,
иқтисодий
ва
коррупцион
жиноятларга
қарши
кураш
мақсадида
алоҳида
идора
тузиш
мақсадида
Тожикистон
Республикасининг
Давлат
молиявий
назорат
ва
коррупцияга
қарши
кураш
Агентлигини
ташкил
этиш
мақсадида
2008
йилнинг
20
мартида
“
Тожикистон
Республикасида
Давлат
молиявий
назорати
ва
коррупцияга
қарши
кураш
Агентлиги
тўғрисида
”
ги
Қонун
қабул
қилинди
.
Қонуннинг
1 –
моддасида
ушбу
Агентликнинг
ташкил
этилишидан
кўзланган
асосий
мақсад
давлатнинг
иқтисодий
хавфсизлигини
таъминлаш
ҳисобланади
.
Ушбу
Агентлик
мамлакатнинг
ҳуқуқни
муҳофаза
қилувчи
идоралари
таркибига
киритилиб
,
идора
фақатгина
мамлакат
Президентига
бўйсиниши
белгилаб
қўйилган
.
Уларнинг
фаолияти
Давлат
молиявий
маблағларининг
мақсадли
ишлатилиши
,
улардан
самарали
фойдаланиш
,
мамлакатда
коррупцион
,
иқтисодий
ва
солиқларга
оид
жиноятларни
олдини
олиш
,
уларни
бартараф
этишдан
иборат
эканлиги
таъкидланади
.
Қонуннинг
3
–
моддасида
Агентликнинг
ваколатлари
белгилаб
қўйилган
бўлиб
,
ушбу
ваколатларга
давлатнинг
коррупцион
жиноятларни
олдини
олиш
борасида
сиёсатини
ишлаб
чиқишда
таклифлар
бериш
,
давлатнинг
ҳар
қандай
бўғинида
иқтисодий
,
коррупцион
ва
солиққа
оид
жиноятларни
очиш
учун
тезкор
қидирув
,
дастлабки
тергов
ва
суриштирув
ишларини
олиб
бориш
,
коррупцион
жиноятларга
қарши
курашда
кординаторлик
вазифаларини
бажариш
юклатилган
5
.
4
Закон
Республики
Таджикистан
“
О
трансплантации
органов
и
(
или
)
тканей
человека
”. 30
июля
2007
года
.
Ст
№
1,3,6. (
Ах
-
бори
Маджлиси
Оли
Республики
Таджикистан
2007
год
,
№
7,
ст
. 693)
5
Закон
Республики
Таджикистан
“
Об
Агентстве
по
государст
-
венному
финансовому
контролю
и
борьбе
с
коррупцией
Рес
-
публики
Таджикистан
” 20
марта
2008
года
.
Ст
№
1,3. (
Ахбори
Маджлиси
Оли
Республики
Таджикистан
, 2008
год
,
№
3,
ст
.
193; 2009
год
,
№
5,
ст
.323;2010
год
;
Закон
РТ
от
11.03.2010
г
.,
№
599;
Закон
РТ
от
28.06.11
г
.,
№
748)
