ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2012
№
4
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
64
щих
сил
и
порядка
деятельности
государства
в
систе
-
ме
международных
отношений
.
Научные
исследова
-
ния
в
данной
области
служат
предпосылкой
выбора
наиболее
оптимальных
путей
безусловной
реализации
положений
Основного
Закона
во
внешнеполитической
деятельности
государства
.
С
другой
стороны
,
задачи
фундаментального
порядка
диктуют
необходимость
разрабатывать
теорию
национального
конституциона
-
лизма
,
в
структуре
которой
особое
место
занимает
институт
внешней
политики
,
имеющий
свой
понятий
-
ный
аппарат
,
категориальные
связи
с
другими
облас
-
тями
общественных
наук
.
И
.
Р
.
Рустамбеков
Юридик
фанлар
номзоди
ДОМЕН
НОМИГА
ОИД
НИЗОЛАРНИ
ХАЛ
ЭТИШДА
ХАЛҚАРО
АРБИТРАЖ
АМАЛИЁТИ
Бугунги
кунда
жаҳон
миқёсида
Интернет
тармоғи
билан
боғлиқ
низолар
жуда
кенг
тус
олиб
келмоқда
.
Шундай
низолардан
бири
бу
домен
номлари
билан
боғлиқ
низолардир
.
Домен
номларига
оид
ни
-
щолар
тарафлардан
бири
ёки
иккови
ҳам
юридик
шахс
бўлган
тақдирда
арбитраж
судлари
амалиётига
тааллуқлидир
.
Чет
элда
домен
номларига
оид
низоларнинг
кўпайиши
Бутунжаҳон
Интеллектуал
мулк
ташкилоти
томонидан
домен
номлари
билан
боғлиқ
низоларни
ҳал
қилишнинг
янгича
тизимининг
ишлаб
чиқилишига
олиб
келди
.
Ушбу
тизим
“Uniform Domain Name Dispute
Resolution Policy” (“
Домен
номларига
доир
низоларни
кўриб
чиқиш
ягона
сиёсати
”, UDRP)
ҳужжатига
ва
унга
мувофиқ
қабул
қилинган
Низоларни
кўриб
чиқиш
қоидаларига
асосланади
.
Махсус
Арбитраж
марказлари
доирасида
ташкил
этилган
комиссиялар
айни
шу
тизимдан
фойдаланиб
товар
белгиси
эгаси
ва
ўхшаш
домен
номининг
эгаси
ўртасидаги
низо
бўйича
қарорлар
чиқарадилар
.
Қарорларнинг
қонунийлиги
домен
номини
рўйхатдан
ўтказиш
шартномасидаги
далилий
изоҳ
билан
таъминланади
.
Мазкур
далилий
изоҳга
мувофиқ
домен
номининг
эгаси
бундай
низони
кўришга
розилик
беради
.
Ушбу
ҳужжатларга
мувофиқ
домен
номига
бўлган
ҳуқуққа
доир
низолар
40
дан
ортиқ
миллий
домен
зоналарида
ва
бир
нечта
халқаро
домен
зоналарида
кўрилади
,
шу
тариқа
бутун
жаҳондаги
домен
номлари
эгаларининг
80%
дан
ортиғи
қамраб
олинади
.
Аризачиларнинг
рўйхатдан
ўтказилмаган
товар
белгиларига
асосланган
шикоятлари
Сиёсат
амалга
киритилганидан
кейинги
дастлабки
ойлардаёқ
кўриб
чиқиш
учун
қабул
қилинди
(Cedar Trade Associates Inc.
v. Greg Ricks, NAF, FA93633
1
; Passion Group Inc. v.
Usearch, Inc., eResolution, AF-0250
2
).
Кўрсатилган
ишларнинг
иккинчиси
бўйича
чиқарилган
қарорда
трибунал
қуйидагиларни
кўрсатди
: “
Агар
ICANN
Сиёсатнинг
амал
қилиш
доирасини
рўйхатдан
ўтказилган
товар
белгилари
ёки
хизмат
кўрсатиш
белгиларига
тегишли
бўлган
ҳоллар
билангина
чеклаш
ниятини
кўзлаганида
,
у
“
аризачида
ҳуқуқлар
мавжуд
бўлган
товар
белгиси
ёки
хизмат
кўрсатиш
белгиси
”
тушунчасини
эмас
,
балки
торроқ
тушунчани
қўллаш
билан
кифояланган
бўлур
эди
.
Трибунал
Сиёсат
рўйхатдан
ўтказиш
натижасида
юзага
келувчи
ҳуқуқлар
қандай
қўлланилса
,
рўйхатдан
ўтказилмаган
товар
белгиларига
ҳам
шундай
қўлланилиши
лозим
деб
ҳисоблайди
”.
Товар
белгилари
сифатида
рўйхатдан
ўтказилмаган
шахсий
исмларни
муҳофаза
қилиш
имконияти
Бутунжаҳон
Интеллектуал
мулк
ташкилотининг
Арбитраж
маркази
томонидан
илк
бор
jeanettewinterson.com
доменига
доир
иш
(Jeanette
Winterson v. Mark Hogarth, WIPO, D2000-0235
3
),
шунингдек
juliaroberts.com
доменига
доир
иш
(Julia
1
Қаранг
: http://www.arbfonim.com/domains/decisions/93633.htm
2
Қаранг
: http://www.disputes.org/eresolution/decisions/0222.htm
3
Қаранг
:
http://arbiter.wipo.int/domains/decisions/html/2000/
d2000-0235.html
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2012
№
4
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
65
Fiona Roberts v. Russell Boyd, WIPO, D2000-0210
1
)
доирасида
кўриб
чиқилди
.
Биринчи
ҳолда
трибунал
даъвогар
ўз
исми
ифодаланган
товар
белгисига
эгалик
қилиш
ҳуқуқига
эгами
,
деган
масалани
ҳал
қилиш
учун
Англия
қонунчилигини
қўллади
.
Бу
қўйилган
саволга
ижобий
жавоб
бериш
учун
имконият
яратди
: “
Трибунал
фикрига
кўра
,
Сиёсатнинг
4
а
бандида
қўлланилган
“
товар
белгилари
”
тушунчаси
Англия
қонунчилигига
мувофиқ
рўйхатдан
ўтказишни
талаб
этувчи
белгилар
сифатида
эмас
,
балки
шахс
фаолиятини
индивидуаллаштиришнинг
янада
кенгроқ
воситаси
сифатида
талқин
қилиниши
лозим
.
Бошқача
айтганда
,
бу
ўз
исмидан
ғайриқонуний
фойдаланилишига
йўл
қўймаслик
ҳуқуқи
билан
айнийдир
.
Шундай
қилиб
,
Англия
ҳуқуқини
қўллаш
даъвогарнинг
жавобгарга
«JEANETTE WINTERSON»
белгисидан
ғайриқонуний
фойдаланганлик
учун
даъво
билан
арз
қилиш
ҳуқуқини
узил
-
кесил
тан
олиш
имкониятини
беради
”.
Бошқа
ҳолларда
арбитрлар
шунга
ўхшаш
қарорларни
қабул
қилар
эканлар
,
қўлланиладиган
ҳуқуқ
тўғрисидаги
масалани
атрофлича
ўрганмаганлар
.
Сиёсат
доирасида
рўйхатдан
ўтказилмаган
товар
белгиларига
бўлган
ҳуқуқлар
бузилгани
туфайли
домен
номларига
бўлган
ҳуқуқларни
бериш
тўғрисида
кўп
сонли
қарорлар
чиқарилган
.
Мас
.,
Осиё
Маркази
томонидан
кўрилган
Intercytex
Ltd. v. Chuan Sheng Wang (ADNDRC, CN-0200002)
ишида
“Intercytex”
сўзи
даъвогарнинг
рўйхатдан
ўтказилган
фирма
номи
ҳисобланиши
аниқланган
.
Мазкур
белгили
номдан
даъвогар
биотехнологиялар
соҳасидаги
тижорат
фаолиятида
узоқ
йиллар
мобайнида
самарали
фойдаланган
,
низо
кўрилаётган
вақтга
келиб
компанияга
саноат
мулки
объектлари
учун
15
патент
қарашли
бўлган
.
Ушбу
ҳолатлар
даъвогарнинг
ишбилармонлар
даврасидаги
амалда
исбот
қилинган
катта
обрўси
билан
уйғунликда
трибуналга
компания
номи
вақт
ўтиши
билан
рўйхатдан
ўтказилмаган
товар
белгисига
айланганини
тан
олиш
имкониятини
берди
.
Шу
билан
бир
вақтда
трибуналлар
даъвогарларга
доменларни
беришни
уларнинг
ўз
номидан
тижорат
бойлиги
сифатида
,
мас
.,
ўзга
шахслар
рекламасида
ёки
ўз
товарларини
бозорда
бевосита
илгари
суришда
фойдаланилмаган
тақдирда
рад
этганлар
.
Sting.com
домени
бўйича
кўрилган
низо
зиддиятларга
тўла
(Gordon Sumner, p/k/a Sting v
Michael Urvan, WIPO, D2000-0596
2
).
Трибунал
машҳур
қўшиқчи
Стингнинг
рўйхатдан
ўтказилмаган
товар
белгисига
бўлган
ҳуқуқини
асосан
“sting” (
ниш
)
сўзи
инглиз
тилида
,
шу
жумладан
Интернет
тармоғида
кенг
қўлланилиши
туфайли
тан
олмади
: “
Даъвогар
бутун
дунёда
“
СТИНГ
”
исми
билан
машҳур
бўлса
-
да
,
айни
ҳол
у
“
СТИНГ
”
сўзига
товар
белгиси
ёки
хизмат
кўрсатиш
белгиси
сифатида
ҳуқуқларга
эга
деган
маънони
англатмайди
. Julia Fiona Roberts v Russell
Boyd, Jeannette Winterson v Mark Hogarth
ишларида
муҳокама
предмети
ҳисобланган
шахсий
исмлардан
фарқли
ўлароқ
,
ушбу
ҳолда
шахсий
исм
айни
бир
вақтда
инглиз
тилида
бир
қанча
маъноларга
эга
бўлган
одатдаги
сўз
ҳисобланади
.
Бинобарин
,
мазкур
ишда
Трибунал
Даъвогарнинг
“
СТИНГ
”
деган
исми
4a(i)
1
Қаранг
:
http://arbiter.wipo.int/domains/decisions/html/2000/
d2000-0210.html
2
Қаранг
:
http://arbiter.wipo.iiit/domains/decisions/html/2000/
d2000-0596.html
параграф
мазмунига
мувофиқ
товар
белгиси
ёки
хизмат
кўрсатиш
белгиси
эмас
деб
ҳисоблашга
мойилдир
”.
Адаштириб
юбориш
даражасининг
мавжудлиги
,
агар
доменлар
фойдаланувчилар
ўзларига
керакли
бўлган
сўзларни
ёзишда
янглишишларига
умид
қилиб
рўйхатдан
ўтказилган
бўлса
,
барча
арбитрлар
томонидан
тан
олинади
.
Домен
номида
товар
белгисидан
ташқари
қўшимча
сўзлар
ҳам
бўлган
ҳолларда
эса
арбитрларнинг
фикрларида
ҳар
хиллик
кузатилади
.
Нуқтаи
назардан
бирига
мувофиқ
,
товар
белгисининг
номи
домен
номининг
таркибий
қисми
саналган
ҳолда
(
солиштиришда
пробеллар
ва
дефис
белгиси
ҳисобга
олинмайди
),
домен
номи
унда
қўшимча
сўзлар
ёки
ҳарфлар
бор
-
йўқлигидан
қатъи
назар
адаштириб
юбориш
даражасида
ўхшаш
деб
топилади
.
Бунда
домен
номида
товар
белгиси
номининг
олдида
ёки
орқасида
қўшимча
сўзлар
ёки
белгилар
бор
-
йўқлиги
аҳамиятга
эга
эмас
.
Мас
.,
Россия
фуқароси
иштирокидаги
ишда
cybercashsplash.com
домен
номи
даъвогар
–
Британия
компаниясининг
CASH SPLASH
товар
белгиси
билан
адаштириб
юбориш
даражасида
ўхшаш
деб
топилган
(Microgaming
Systems Anstalt v. Sergey Milutin, WIPO, D2002-0213
3
).
Миллий
Форум
трибунали
томонидан
кўрилган
бошқа
бир
ишда
champssportsbook.com
домени
ва
CHAMPS
SPORTS
товар
белгисининг
адаштириб
юбориш
даражасида
ўхшашлиги
аниқланган
.
Мазкур
ёндашув
тарафдорлари
фойдаланувчи
домен
номи
билан
даъвогарнинг
товар
белгисини
амалда
адаштириб
юбориши
мумкинлиги
ёки
мумкин
эмаслигини
аҳамиятга
молик
деб
ҳисобламайдилар
.
Nicole Kidman v. John Zuccarini, d/b/a Cupcake
Party, WIPO, D2000-1415
ишида
4
(nicholekidman.com
ва
nicolekidmannude.com
доменлари
)
трибунал
Сиёсатнинг
амал
қилиши
доираси
товар
белгиси
ва
доменнинг
ўхшашлиги
доменнинг
мансублиги
ҳақида
янглиш
тасаввур
уйғотувчи
ҳоллар
билан
чекланмайди
деган
хулосага
келди
.
Уч
арбитрдан
иккитаси
адаштириб
юбориш
даражаси
домен
номи
товар
белгисининг
номини
ёки
у
билан
адаштириб
юбориш
даражасида
ўхшаш
бўлган
сўзни
ўз
ичига
олганида
юзага
келади
,
бунда
домен
номида
бошқа
сўзлар
бор
-
йўқлиги
аҳамиятга
эга
эмас
,
деган
тўхтамга
келдилар
.
Трибунал
Gateway, Inc. v. Pixelera.com, WIPO, D2000-
0109
5
иши
бўйича
ҳам
шундай
хулосага
келди
.
Домен
номининг
бир
қисми
салбий
мазмундаги
сўзлардан
,
шу
жумладан
инглизча
sucks, fuck
6
сўзларидан
иборат
бўлган
ишларни
ҳал
қилишда
арбитрлар
орасида
умумий
ёндашув
кузатилмайди
.
Интернетда
йирик
корхоналарнинг
рақиблари
томонидан
мазкур
корхоналарнинг
ғайриқонуний
ҳаракатларидан
жабрланганларнинг
ўзига
хос
виртуал
шикоят
дафтарини
яратиш
учун
ташкил
этилган
кўп
сонли
сайтлар
мавжуд
.
Бунда
мазкур
сайтларнинг
3
Қаранг
:
http://arbiter.wipo.int/domains/decisions/html/2002/
d2002-0213.html
4
Қаранг
:
http://arbiter.wipo.int/domains/decisions/html/2000/
d2000-14l5.html
5
Қаранг
:
http://arbiter.wipo.int/domains/decisions/html/2000/
d2000-0109.html
6
Америкача
инглиз
тилида
асосан
нафрат
билдирадиган
сўзлар
ёки
ҳақоратомуз
таққослашлар
сифатида
ишлатилади
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2012
№
4
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
66
домен
номларида
баъзан
машҳур
товар
белгилари
ишлатилади
.
Wal-Mart Stores, Inc. v. Walsucks and Walmarket
Puerto
Rico
ишида
(WIPO,
No.
D2000-0477
1
)
walmartcanadasucks.com,
wal-martcanadasucks.com,
walmartuksucks.com
ва
waJmartpuertoricosucks.com
домен
номлари
саҳифаларида
Уол
-
Март
Сторс
(Wal-
Mart Stores)
компанияси
ҳақида
ранг
-
баранг
ахборот
,
мас
.,
компаниянинг
жабрланган
харидорлари
ва
ходимларининг
шикоятлари
жойлаштирилган
сайтлар
фаолиятида
фойдаланилган
.
Бундай
низода
трибунал
Интернет
қидирув
ресурсларидан
фойдаланар
экан
,
оддий
фойдаланувчи
ёки
потенциал
мижоз
жавобгарнинг
сайтлари
даъвогарга
қарашли
бўлиши
мумкинлиги
ҳақида
ўйламаса
керак
,
деб
кўрсатган
.
Арбитр
фикрига
кўра
,
қизиқувчанлик
ҳисси
уларга
даъвогарнинг
товар
белгиси
билан
бундай
камситувчи
ўхшатишни
эътиборсиз
қолдириш
имкониятини
бермайди
ва
натижада
даъвогар
ўз
мижозини
йўқотиши
мумкин
.
Суд
учун
асл
мақсади
ўзининг
мустақил
фикрини
билдириш
эмас
,
балки
товар
белгисига
бўлган
ҳуқуқ
эгасидан
пул
олиш
бўлган
жавобгарнинг
виждонсизларча
нияти
биринчи
даражали
аҳамият
касб
этган
.
Арбитр
ҳар
бир
муайян
ҳолда
“sucks”
қўшимчаси
мавжуд
доменнинг
адаштириб
юориш
даражасида
ўхшашлиги
тўғрисидаги
масала
ишнинг
конкрет
ҳолатларини
ҳисобга
олиб
ҳал
қилиниши
лозимлигини
таъкидлаган
.
Бошқа
ишларда
трибуналлар
“sucks”
ёки
“fuck”
сўзлари
қўшилган
доменлар
тегишли
товар
белгиси
билан
адаштириб
юбориш
даражасида
ўхшаш
бўлишлари
мумкин
эмас
деган
хулосага
келганлар
(
масалан
, McLane Co. v. Craig, WTPO, D2000-1455
иши
2
,
домен
- mcIanenortheastsucks.com; America
Online, Inc. v. Johuathan Investments, Inc., WIPO, D2001-
0918
иши
3
,
домен
fucknetscape.com).
Бунда
трибуналлар
Интернетда
инглиз
сўзлашув
тилини
яхши
билмайдиган
,
яъни
“sucks”
ва
“fuck”
сўзларининг
таҳқиромуз
маъносидан
хабардор
бўлмаган
фойдаланувчилар
мавжудлигига
қарамай
,
мазкур
факт
аҳамиятга
эга
эмас
деб
эътироф
этилганидан
,
зеро
ушбу
сўзлар
тармоқнинг
барча
сегментларида
танқид
қилиш
,
обрўсизлантириш
ёки
мазахлаш
учун
ишлатилишидан
келиб
чиқдилар
.
Товар
белгиси
жаҳоннинг
исталган
тилида
рўйхатдан
ўтказилиши
мумкин
.
Шу
билан
бир
вақтда
домен
номларининг
асосий
тизими
мавжуд
кўринишда
фақат
37
символни
:
лотин
алифбоси
ҳарфлари
,
рақамлар
ва
дефисни
қувватлайдики
,
бу
ҳол
,
агар
товар
белгиси
домен
номи
билан
ўхшаш
транслитерацияга
эга
бўлса
,
адаштириб
юбориш
даражасида
ўхшашлик
тан
олинишига
монелик
қилмайди
.
ZAO Kommersant Publishing House v. Stanley
Tobiason
ишида
(WIPO, D2002-0531
4
) kommersant.com
домен
номи
рус
тилида
рўйхатдан
ўтказилган
“
КОММЕРСАНТ
Ъ
”
товар
белгиси
билан
адаштириб
1
Қаранг
:
http://arbiter.wipo.int/domains/decisions/html/2000/
d2000-0477.html
2
Қаранг
:
http://arbiter.wipo.mt/domains/decisions/html/2000/
d2000-1455.html
3
Қаранг
:
http://arbiter.wipo.int/domains/decisions/html/2001/
d2001-0918.html
4
Қаранг
:
http://arbiter.wipo.int/domains/decisions/html/2002/
d2002-0531.html
юбориш
даражасида
ўхшаш
деб
топилди
5
.
Бошқа
бир
ишда
япон
тилида
рўйхатдан
ўтказилган
товар
белгиси
bikkuridonkey.com
домени
билан
адаштириб
юбориш
даражасида
ўхшаш
деб
эътироф
этилди
(Kabushiki
Kaisha Aleph v. Doozi.com, WIPO, D2000-1660
6
).
Шуни
қайд
этиш
лозимки
,
муайян
ишда
виждонсиз
рўйхатдан
ўтказиш
ва
фойдаланиш
аломатлари
мавжудлигини
аниқлашда
айрим
арбитрлар
учинчи
шахсларнинг
ўхшаш
товар
белгисидан
фойдаланишдан
манфаатдорлигини
эътиборга
олганлар
.
Бошқа
арбитрлар
ишнинг
бундай
юритилиши
Сиёсат
талабларига
мувофиқ
эмас
деб
топганлар
.
Мас
., First American Funds, Inc. v. Ult. Search, Inc,
WIPO, D2000-1840
ишида
7
даъвогар
унда
FIRST
AMERICAN
товар
белгисига
бўлган
ҳуқуқлар
мавжудлигининг
далилларини
тақдим
этган
.
Бундай
ҳуқуқларга
эга
бўлмаган
жавобгар
ўз
сайтидан
тармоқнинг
бошқа
ресурсларига
кўп
сонли
ҳаволалардан
иборат
бўлган
каталог
сифатида
фойдаланган
.
Трибунал
жавобгарнинг
ҳаракатларида
виждонсизлик
аломатлари
йўқлиги
ҳақидаги
ўз
хулосасини
асослар
экан
,
у
АҚШда
“First American”
сўзларини
ўз
ичига
олган
40
дан
ортиқ
рўйхатдан
ўтказилган
товар
белгилари
мавжудлигини
исботловчи
далилларни
келтирганини
қайд
этган
.
Бундан
ташқари
,
шунга
ўхшаш
бирикмани
ўз
ичига
олган
150
дан
ортиқ
домен
рўйхатдан
ўтказилгани
,
Қўшма
Штатларнинг
телефон
рақамлари
маълумотномасида
эса
уни
ўз
номига
киритган
40
дан
ортиқ
ташкилотлар
мавжудлиги
аниқланган
.
Қарорда
жавобгар
сайтни
рўйхатдан
ўтказаётган
вақтда
даъвогарнинг
мавжудлигидан
хабардор
бўлган
тақдирда
ҳам
бу
ҳол
унинг
ҳаракатларини
виждонсизлик
деб
топиш
усун
асос
бўла
олмаслиги
,
чунки
бу
вақтга
келиб
айни
шу
номдан
бошқалар
кенг
фойдаланаётганлари
кўрсатилган
: “
Ном
бундай
кенг
тарқалганидан
барча
ҳуқуқ
эгаларининг
ҳуқуқлари
чекланган
ва
иш
учун
аҳамиятга
молик
бошқа
ҳолатлар
мавжуд
бўлмаса
,
фаолиятнинг
янги
майдонига
кираётган
фойдаланувчилардан
биттасига
мазкур
номни
ўзлаштириш
ҳуқуқини
бериш
учун
бирон
-
бир
важ
йўқ
деган
хулоса
келиб
чиқади
.
Мазкур
сўзлар
яхши
маълум
бўлганида
ва
фақат
бир
тадбиркор
номи
билан
айнийлаштирилганида
,
вазият
бошқача
бўлур
эди
”
8
.
Даъвогарни
кўп
сонли
потенциал
даъвогарларнинг
биттаси
деб
ҳисоблаб
,
арбитрлар
иш
бўйича
қарорда
домен
номининг
берилиши
айни
ҳолда
асоссиз
устунликни
беришдан
бошқа
нарса
бўлмас
эди
,
деган
хулосага
келганлар
.
Мазкур
иш
бўйича
билдирилган
алоҳида
фикрда
қарама
-
қарши
нуқтаи
назар
баён
этилган
ва
у
,
бизнингча
,
юқорида
келтирилган
фикрдан
асослироқдир
.
Кўпчилик
фикрига
рози
бўлмаган
арбитр
қуйидагиларни
қайд
этади
: “
Сиёсатда
ва
Қоидаларда
даъвогарнинг
товар
белгиси
билан
айний
ёки
унга
ўхшаш
товар
белгиларига
эга
бўлган
ёки
номи
5
Товар
белгисининг
ўзи
МДҲ
ва
Европанинг
бир
қанча
мамлакатларида
рўйхатдан
ўтказилган
,
лекин
АҚШда
рўйхатдан
ўтказилмаган
эди
.
6
Қаранг
:
http://arbiter.wipo.int/domains/decisions/html/2000/
d2000-1660.html
7
Қаранг
:
http://arbiter.wipo.int/domains/decisions/html/2000/
d2000-1840.html
8
Ўша
жойда
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2012
№
4
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
67
даъвогарнинг
номи
билан
ўхшаш
бўлган
шахслар
сонини
аниқлаш
зарурлиги
кўрсатилмаган
.
Сиёсат
трибунал
процессда
иштирок
этмаётган
тарафларнинг
ҳуқуқларини
кўриб
чиқиш
ва
улар
тўғрисида
қарор
чиқаришга
чорламайди
.
Трибуналдан
ҳам
,
биздан
ҳам
ўз
қаршимизда
турган
томонларнинг
ҳуқуқлари
,
манфаатлари
ва
хатти
-
ҳаракатларинигина
тарозига
солиш
талаб
этилади
”
1
.
Арбитрлар
низони
судга
қадар
ҳал
қилиш
даврида
жавобгарнинг
доменни
даъвогарга
сотиш
хусусидаги
таклифига
баҳо
беришга
доир
нуқтаи
назарлари
ҳам
сезиларли
даражада
фарқ
қилади
.
Чунончи
,
айрим
арбитрлар
мазкур
таклифни
жавобгар
домен
номини
кейинчалик
даъвогарга
сотиш
ва
моддий
наф
кўриш
мақсадида
рўйхатдан
ўтказганлигини
исботловчи
далиллар
қаторига
киритганлар
.
Музокаралар
ташаббусчиси
ким
бўлганини
улар
эътиборга
олмаганлар
(
мас
., CBS Broadcasting, Inc v.Saidi, WIPO,
D2000-0243
иши
2
). Koninklijke Philips Electronics N.V. v.
NicNax, WIPO, D2001-1245
иши
3
бўйича
чиқарилган
қарорда
домен
маъмури
доменни
бериш
учун
кўпроқ
ҳақ
сўраш
мақсадида
ҳуқуқ
эгаси
билан
алоқалар
пайдо
бўлишини
пассив
кутган
ҳолларда
ҳам
виждонсизликни
кўриш
мумкинлиги
махсус
қайд
этилган
.
Баъзи
ҳолларда
доменни
сотиш
ҳақидаги
таклиф
музокаралар
ташаббусчиси
жавобгарнинг
ўзи
бўлган
тақдирдагина
унинг
виждонсизлиги
белгиси
сифатида
баҳоланган
.
Мас
., ZAO Kommersant Publishing House v.
Stanley Tobiason, WIPO, D2002-0531
ишида
4
арбитр
домен
номлари
билан
савдо
қилиш
ўз
-
ўзича
ғайриқонуний
фаолият
сифатида
қаралиши
мумкин
эмаслигини
таъкидлайди
.
Шу
боис
даъвогар
жавобгар
билан
музокаралар
ташаббусчиси
бўлгани
жавобгар
зиммасидан
жавобгарликни
соқит
этади
,
зеро
даъво
билан
арз
қилинганидан
сўнг
низоли
доменни
сотиш
ҳақидаги
таклиф
бундай
ҳолларда
нормал
амалиёт
ҳисобланади
.
Ниҳоят
,
баъзи
ҳолларда
трибуналлар
доменни
сотиш
ҳақидаги
таклифга
умуман
виждонсиз
рўйхатдан
ўтказиш
далили
сифатида
қарамаганлар
.
Бунда
улар
АҚШда
амалда
бўлган
томонларнинг
низони
судга
қадар
тартибга
солиш
давридаги
аризаларига
далиллар
сифатида
қаралиши
мумкин
эмаслиги
ҳақидаги
нормаларга
ҳавола
қилганлар
(
мас
., LifePlan v. Life Plan
с
/
о
Relational Dynamics, Inc.,
NAF, FA94826
иши
5
).
UDRP
доирасида
низони
кўришда
жавобгар
домен
номини
рўйхатдан
ўтказиши
ва
ундан
фойдаланишининг
виждонсизлиги
тўғрисидаги
масалани
ҳал
қилиш
ҳам
муҳимдир
.
Домен
номини
рўйхатдан
ўтказиш
ва
ундан
фойдаланишнинг
виждонсизлиги
Сиёсатнинг
4(a)(iii)
бандида
домен
манфаатдор
шахсга
берилишига
сабаб
бўлиши
мумкин
бўлган
юридик
жиҳатдан
муҳим
икки
ҳолат
сифатида
қайд
этилган
.
Расман
виждонсиз
рўйхатдан
ўтказиш
виждонсиз
фойдаланиш
бўлмаган
ҳолда
аҳамият
касб
этмайди
ва
аксинча
,
виждонсиз
фойдаланиш
,
агар
1
Ўша
жойда
.
2
Қаранг
:
http://arbiter.wipo.int/domains/decisions/html/2000/
d2000-0243.html
3
Қаранг
:
http://arbiter.wipo.int/domains/decisions/html/2001/
d2001-1245.html
4
Қаранг
:
http://arbiter.wipo.int/domains/decisions/html/2002/
d2002-0531.html
5
Қаранг
:
http://www.arbforum.com/domains/decisions/
94826.htm
жавобгар
доменни
йўл
қўйилган
мақсадда
рўйхатдан
ўтказган
бўлса
,
аҳамиятга
эга
бўлмайди
.
4(b)
параграфдаги
дастлабки
уч
мисолда
Сиёсат
мазмунига
мувофиқ
виждонсиз
саналган
турли
қонунга
хилоф
мақсадлар
учун
рўйхатдан
ўтказишлар
зикр
этилган
.
Бу
ҳолатларнинг
ҳар
бирида
домен
номи
рўйхатдан
ўтказилишининг
ўзи
виждонсиз
ҳисобланади
,
чунки
зикр
этилган
ножоиз
мақсадларнинг
барчасига
домен
номини
оддий
пассив
ушлаб
туриш
билан
эришилади
.
Сиёсатнинг
4(b)(iv)
бандида
зикр
этилган
тўртинчи
ҳолатда
фақат
домендан
ножоиз
фойдаланишнинг
муайян
тур
хили
ҳақида
сўз
юритилади
.
Бироқ
ICANN
арбитраж
марказлари
амалиётида
мазкур
юридик
факт
,
одатда
,
виждонсиз
рўйхатдан
ўтказишнинг
далили
сифатида
ҳам
қаралади
.
Сиёсат
амалга
киритилган
дастлабки
кунлардан
бошлабоқ
домендан
виждонсиз
фойдаланиш
далилларини
қўшимча
тарзда
тақдим
этиш
зарурияти
киберсквоттерларга
қарши
самарали
курашишга
тўсқинлик
қилади
,
чунки
амалда
камдан
-
кам
ҳолларда
киберсквоттерлар
домен
номини
сотиб
олиш
ҳақидаги
таклиф
билан
ҳуқуқ
эгаларига
тўғридан
-
тўғри
мурожаат
этганлар
,
деган
фикр
билдирилди
.
Аксарият
ҳолларда
доменларнинг
маъмурлари
ҳуқуқ
эгасининг
ўзи
музокарага
киришгунга
қадар
доменларни
пассив
ушлаб
туришни
афзал
кўрганлар
ёки
домен
номига
мурожаатларни
бошқа
домен
сайтига
қайта
йўналтиришни
ташкил
этганлар
.
Сиёсат
доирасида
чиқарилган
биринчи
қарордаёқ
(World Wrestling Federation Entertainment, Inc. v. Michael
Bosnian,WIPO, D99-0001
6
)
трибунал
доменни
сотиш
учун
таклиф
қилишни
домендан
фойдаланишнинг
тур
хили
сифатида
эътироф
этганидан
сўнг
бу
ташвишлар
кўп
жиҳатдан
тарқалиб
кетди
.
Сиёсат
4(b)
бандининг
таҳлили
доменни
виждонсизлик
билан
рўйхатдан
ўтказиш
ва
ундан
фойдаланишни
шартли
равишда
тўрт
турга
ажратиш
имкониятини
беради
.
Биринчи
ҳолда
жавобгар
домен
номига
товар
сифатида
ёндашади
ва
унинг
тижорат
қиммати
катта
эканлигини
била
туриб
уни
мўмай
даромад
олиш
учун
сотиш
ниятини
кўзлайди
.
Иккинчи
вазиятда
урғу
даъвогарнинг
расмий
сайтини
топишга
ҳаракат
қилаётган
фойдаланувчилар
ҳисобига
қўшимча
мижозларни
жалб
қилишга
берилади
.
Сиёсатда
тавсифланган
учинчи
мисол
шахснинг
ўз
иқтисодий
рақиби
фаолиятига
халақит
беришга
уринишларига
бағишланган
.
Барча
вариантларда
жавобгар
домен
номини
рўйхатдан
ўтказиш
вақтида
даъвогар
ва
унинг
катта
ишчанлик
обрўси
ҳақида
билгани
назарда
тутилади
.
Мазкур
тезис
россиялик
фуқаро
-
жавобгар
иштирокидаги
ишлардан
бирида
ҳам
қайд
этилди
: “
В
мамлакатида
рўйхатдан
ўтказилган
товар
белгиси
билан
айний
бўлган
домен
номи
рўйхатдан
ўтказилган
.
Айни
ҳолда
А
мамлакатилик
жавобгар
даъвогарнинг
белгиси
машҳур
эканлигини
билиши
лозимлигини
тасдиқловчи
далиллар
талаб
этилади
...
Бутун
жаҳонда
машҳур
белгилар
мавжуд
(
мас
.,
Coca-Cola,
McDonald's)
ва
уларга
нисбатан
жавобгар
уларнинг
мавжудлигини
билиши
лозимлиги
назарда
тутилади
”.
Трибунал
доменни
даъвогарга
бериш
тўғрисида
қарор
чиқаришдан
бош
тортди
,
чунки
“
даъвогар
...
Glucotrol
товар
белгисининг
Россия
бозорида
6
Қаранг
: http://arbiter.wipo.int/domains/decisions/html/l999/d99-
0001.html
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2012
№
4
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
68
мавжудлигини
тасдиқловчи
далилларни
тақдим
этгани
йўқ
.
Универсал
тиббий
препаратларнинг
яхши
маълум
бўлган
савдо
номлари
(
шу
жумладан
Panadol)
мавжуд
бўлса
-
да
,
кенг
оммадан
кам
учрайдиган
касалликни
даволаш
учун
мўлжалланган
препаратни
билишни
кутиш
мумкин
эмас
” (Pfizer Inc. v. Ivan Glukhov, WIPO,
D2001 -1465
1
).
Жавобгар
ўз
доменини
рўйхатдан
ўтказиш
учун
ариза
бераётиб
даъвогар
ҳақида
билганини
исбот
қилиш
осон
иш
эмас
.
Бош
муаммо
–
жавобгар
конкрет
ниятларининг
тўғридан
-
тўғри
далиллари
йўқлиги
.
Бундай
низоларда
даъвогарлар
товар
белгисининг
машҳурлик
даражасини
ҳисобга
олганда
жавобгар
унинг
мавжудлигидан
хабардор
бўлиши
лозимлигини
тасдиқловчи
турли
хил
билвосита
далиллардан
фойдаланадилар
.
Аммо
бу
айнан
қандай
далиллар
билан
тасдиқланиши
лозим
деган
саволга
ҳанузгача
аниқ
жавоб
топилгани
йўқ
.
Мас
., GA Modefine S.A. v. Sparco P/L, WIPO,
D2000-0419
ишида
2
трибунал
товар
белгисининг
машҳурлигини
важ
қилиб
кўрсатишнинг
ўзи
кифоя
қилмаслигини
қайд
этди
(
иш
материалларида
даъвогарнинг
товар
белгиси
жавобгар
жойлашган
ер
ҳудудида
рўйхатдан
ўтказилганлигининг
далиллари
йўқ
эди
)
3
.
Айни
шу
даъвогар
иштирокидаги
бошқа
бир
ишда
(GA Modefine S.A. v. Mark O'Flynn, WIPO, D2000-
1424
4
)
арбитр
бутунлай
қарама
-
қарши
хулосага
келди
.
Низолашувчи
тарафлар
бизнеснинг
айни
бир
соҳасида
фаолият
кўрсатиши
жавобгар
даъвогарнинг
товар
белгисидан
хабардор
бўлганлигини
тасдиқловчи
далиллардан
бири
бўлиши
мумкин
.
Айрим
ҳолларда
виждонсизликни
тасдиқловчи
далил
сифатида
домен
маъмури
Интернетда
машҳур
товар
белгиларига
ўхшаш
бошқа
номларни
оммавий
тарзда
рўйхатдан
ўтказганлиги
амал
қилган
.
Бунда
домен
номлари
билан
савдо
қилиш
ўз
-
ўзича
ҳуқуқбузарлик
саналмаслигини
эътиборга
олиш
лозим
.
Бинобарин
,
машҳур
товар
белгиларига
ўхшаш
бўлмаган
кўп
сонли
доменларнинг
рўйхатдан
ўтказилиши
ҳам
шахснинг
виждонсизлигидан
далолат
бериши
мумкин
эмас
.
Мас
., AtHome Corporation v. Metro.net and The Innova-
tion Group, Inc., a/k/a "Metro.net." D2000-0422
ишида
5
(athome.com,
atwork.com)
суд
жавобгарнинг
у
рўйхатдан
ўтказиш
вақтида
даъвогарнинг
товар
белгиси
мавжудлигидан
бехабар
бўлгани
ҳақидаги
қасамёд
остида
тасдиқланган
ёзма
кўрсатувини
далил
сифатида
қабул
қилган
.
Амалда
ҳаракатсизликни
Сиёсат
қоидаларига
мувофиқ
домендан
виждонсизлик
билан
фойдаланиш
сифатида
тан
олиш
имконияти
тўғрисидаги
масала
юзага
келади
.
Бу
соҳада
биринчи
процесс
telstra.org
доменини
даъвогарга
бериш
ҳақидаги
ишдир
(Telstra
Corporation Limited v. Nuclear Marshmallows, WIPO,
1
Қаранг
:
http://arbiter.wipo.int/domains/decisions/html/2001/
d200l-1465.html
2
Қаранг
:
http://arbiter.wipo.int/domains/decisions/html/2000/
d2000-0419.html
3
Шунга
қарамай
,
даъвогарнинг
айни
шу
талаблар
ифодаланган
такрорий
даъвоси
қаноатлантирилди
.
Қаранг
:
GA Modefine S.A. v. Sparco P/L, WIPO, D2001-0370. //
Қаранг
:
http://arbiter.wipo.int/domains/decisions/html/2001/d2001-
0370.html
4
Қаранг
:
http://arbiter.wipo.int/domains/decisions/html/2000/
d2000-1424.html
5
Қаранг
:
http://arbiter.wipo.int/domains/decisions/html/2000/
d2000-0422.html
D2000-0003
6
).
Бу
ишда
Австралиянинг
машҳур
теле
-
коммуникация
компанияларидан
бири
даъвогар
сифатида
иштирок
этди
.
Бундай
низоларни
ҳал
қилиш
амалиётида
ҳаракатсизликни
Сиёсат
қоидаларига
мувофиқ
домендан
виждонсизлик
билан
фойдаланиш
сифатида
тан
олиш
имконияти
тўғрисидаги
масала
юзага
келди
.
Ушбу
ишда
жавобгарнинг
фаоллиги
доменни
сохта
рўйхатдан
ўтказиш
ҳужжатлари
ёрдамида
ўз
номига
рўйхатдан
ўтказишдан
иборат
бўлган
.
Аммо
у
доменни
сотишга
ёки
ундан
фойдаланувчиларни
ўзига
оғдириш
учун
фойдаланишга
ҳаракат
қилмаган
.
Сиёсатнинг
4-
банди
нормаларининг
таҳлили
асосида
арбитр
виждонсизлик
билан
иш
кўришга
келтирилган
мисоллардан
фақат
охиргиси
(
домендан
фойдаланувчиларни
ўзига
оғдириш
учун
фойдаланиш
)
виждонсизлик
билан
фойдаланишга
тааллуқли
,
қолган
мисоллар
эса
домен
номини
виждонсизлик
билан
рўйхатдан
ўтказишдан
бошқа
нарса
эмас
,
деган
хулосага
келди
.
Ҳолбуки
,
доменни
даъвогарга
топширишнинг
зарурий
шарти
виждонсизликнинг
иккала
кўриниши
мавжудлигидир
(
яъни
рўйхатдан
ўтказиш
ҳам
,
фойдаланиш
ҳам
виждонсизлик
билан
амалга
оширилган
бўлиши
лозим
).
Суд
доменни
даъвогарга
бериш
тўғрисида
қарор
қабул
қилди
.
Кейинчалик
ўхшаш
даъво
аризаларини
кўришда
арбитрлар
одатда
айни
шу
нуқтаи
назарга
амал
қилдилар
.
Мас
., kommersant.com
доменига
доир
низони
кўриш
чоғида
жавобгар
доменни
16
ой
мобайнида
пассив
ушлаб
тургани
ва
уни
сотиш
ҳақидаги
таклифга
розилик
бергани
аниқланди
.
Қарорда
маъмурнинг
доменни
муайян
вақт
мобайнида
очиш
мажбурияти
Сиёсатда
назарда
тутилмагани
тўғри
қайд
этилган
бўлса
-
да
,
доменни
пассив
ушлаб
туриш
ундан
виждонсизлик
билан
фойдаланиш
деб
топилди
.
Суд
даъвогарга
қарашли
товар
белгиси
обрўсининг
катталигини
,
жавобгар
инглиззабон
мамлакатлари
учун
ғайриоддий
домен
номини
рўйхатдан
ўтказиш
сабабларини
тушунтира
олмаганини
,
сайтдан
фойдаланишга
тайёргарлик
кўрилмаганини
аҳамиятга
молик
ҳолатлар
деб
эътироф
этди
.
Аммо
бу
нуқтаи
назарга
арбитрларнинг
ҳаммаси
ҳам
қўшилавермайди
.
Мас
., Sporoptic Pouilloux S.A. v.
William H. Wilson, WIPO, D2000-0265
ишида
7
трибунал
домендан
виждонсизлик
билан
фойдаланиш
доим
ҳуқуқбузарнинг
конкрет
фаол
ҳаракатларида
акс
этади
,
деб
қайд
этган
.
Шунга
ўхшаш
фикрни
трибунал
Canal +
Image UK Limited v. VanityMail Services Inc., NAF,
FA94946
ишини
8
кўриб
чиқиш
чоғида
ҳам
илгари
сурган
.
Шуни
қайд
этиш
лозимки
,
жавобгар
домен
номини
пассив
ушлаб
тургани
,
одатда
,
арбитрлар
томонидан
ишнинг
бошқа
материаллари
билан
жамулжам
ҳолда
баҳоланган
.
Жавобгар
даъвогарнинг
рўйхатдан
ўтказилган
товар
белгисидан
хабардор
бўлганлигининг
аниқ
-
равшан
далиллари
мавжуд
бўлмаса
,
бунда
жавобгар
домен
номини
танлаганлигига
оқилона
важлар
келтирган
бўлса
,
фаолликнинг
вақтинчалик
йўқлиги
ўз
-
ўзича
даъвогарнинг
талаблари
қондирилишига
сабаб
бўлмайди
.
6
Қаранг
:
http://arbiter.wipo.int/domains/decision»btml/2000/
d2000-0003.html
7
Қаранг
:
http://arbiter.wipo.int/domains/decisions/html/2000/
d2000-0265.htnil
8
Қаранг
:
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2012
№
4
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
69
Чет
эл
суд
амалиётининг
таҳлили
миллий
қонунчиликни
унинг
учун
нисбатан
янги
бўлган
индивидуаллаштириш
воситаси
–
домен
номига
татбиқан
такомиллаштириш
йўлларини
кўрсатади
.
Хулоса
қилиш
мумкинки
,
чет
эл
мамлакатлар
суд
амалиётидан
кенг
фойдаланиш
мумкин
,
лекин
бу
амалиёт
кўпроқ
суд
прецеденти
сифатида
вужудга
келиши
ва
UDRP
сиёсатини
тўлиқ
миллий
амалиётда
қўллаш
ижобий
деб
хисобланмайди
.
Шунинг
учун
суд
амалиёти
ва
сиёсатнинг
ижобий
жихатларини
олган
холда
миллий
қонунчиликда
домен
номлари
тўғрисида
ёки
домен
номлари
билан
боғлиқ
низоларни
ҳал
этилиши
тўғрисидаги
қонунлар
қабул
қилиниши
ўринли
.
Интернет
фойдаланувчилари
,
хусусан
домен
номлари
эгалари
ҳуқуқларини
ҳимояси
сифатида
белгиланиши
лозимки
:
–
домен
номи
ўзида
маълум
бир
мазмун
ифодаласа
,
унга
мурожаат
этганда
олинадиган
ахборот
,
ушбу
домен
бўйича
жойлаштириладиган
Интернет
сайтидаги
маълумотлар
домен
номига
мос
келиши
кераклиги
кўрсатилиши
лозим
;
–
домен
номи
хақоратловчи
,
камситувчи
ваш
у
каби
сўз
ёки
атамалардан
таркиб
топиши
мумкин
эмас
,
ва
домен
номи
бўйича
жойлаштириладиган
ахборот
,
Интернет
сайти
миллий
қонунчилик
ва
жамиятда
ўрнатилган
ахлоқ
-
одоб
қоидаларига
зид
бўлиши
мумкин
эмас
;
–
ҳаммага
маълум
товар
белгиси
домен
номи
сифатида
рўйхатдан
ўтказилиши
мумкин
эмас
,
рўйхатдан
ўтказилган
тақдирда
,
бундай
товар
белгисининг
эгаси
талабига
мувофиқ
домен
номи
озод
этилиши
керак
;
–
домен
номи
эгаси
ва
Интернет
сайт
муаллифи
ҳамда
сайтдагиэълон
қилинган
ахборот
муаллифлари
ҳуқуқ
,
мажбуриятлар
ва
жавобгарлик
даражаси
ўртасидаги
аниқ
ҳуқуқий
чегара
белгилаб
қўйилиши
лозим
.
