ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2013
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
24
Ю
.
Рахимова
ТДЮИ
аспиранти
ШАРТНОМАЛАРНИ
БЕКОР
ҚИЛИШ
ТУШУНЧАСИ
Шартномани
бекор
қилиш
тушунчаси
,
шартнома
институтининг
энг
муҳим
томонларидан
бири
ҳисобланади
.
Айнан
мазкур
,
тушунча
шартноманинг
тақдирини
ҳал
қилувчи
ўринга
эга
бўлгани
билан
ҳам
ажралиб
туради
.
Фуқаролик
кодексининг
384-
моддаси
ҳам
айнан
шартномани
ўзгартириш
ва
бекор
қилиш
тартибига
бағишланган
бўлиб
унда
қуйидагича
сўз
юритилади
.
Шартнома
қандай
шаклда
тузилган
бўлса
,
уни
ўзгартириш
ёки
бекор
қилиш
тўғрисидаги
келишув
ҳам
шундай
шаклда
тузилади
,
башарти
қонун
ҳужжатларидан
,
шартнома
ёки
иш
муомаласи
одатларидан
бошқача
тартиб
келиб
чиқмаса
.
Ҳақиқатдан
ҳам
бизга
маълумки
,
юрисдикция
оламида
ҳар
қандай
тузилган
шартномалар
уни
қандай
шаклда
тузилган
бўлса
шундай
тартибда
бекор
қилиш
кераклиги
таърифланиб
келинган
.
Агар
бир
мисол
сифатида
оладиган
бўлсак
,
қадимги
Юнонистон
ва
Римда
ҳам
тошга
ўйилиб
ишланган
ёзма
шартномалар
вақти
соати
келиб
ўзгартириладиган
ёки
бекор
қилинадиган
бўлса
,
мазкур
тошга
ўзгартириш
киритиш
орқали
ёки
янги
тошга
шартномани
янгича
шаклда
ишлаган
ҳолда
бекор
қилинган
.
Бундан
ташқари
ёзма
шаклда
тузилган
тери
ва
перагмент
қоғозига
ҳам
худди
шундай
тарзда
ўзгартирилган
ва
бекор
қилинган
.
Шартномани
бекор
қилиш
ёки
тугатиш
тушунчаси
бу
бевосита
тарафларнинг
мазкур
шартномани
бундан
сўнг
амалга
ошишини
истамаслигини
ва
қолаверса
,
шартноманинг
ортиқ
кучда
сақланишини
истамаслигидир
.
Шартномалар
албатта
иккала
томоннинг
ёки
бир
томоннинг
розилиги
билан
тугатилиши
ёхуд
бекор
қилиниши
мумкин
.
Юқоридагилардан
кўриниб
турибдики
,
шартнома
ўша
даврда
ҳам
муқаддас
ва
бажарилиши
шарт
ҳисобланган
.
Хаттоки
,
қирол
ва
унинг
айёнлари
ҳам
шартномаларга
тўла
ва
аниқ
риоя
этганлар
.
Шартномани
тугатиш
масаласи
эса
узоқ
вақт
мухокама
қилинган
ва
бекор
қилинган
.
Шартномани
бекор
қилиш
ҳар
доим
турли
оқибатларни
олиб
келган
.
Энди
бевосита
кодексимиздаги
шартномани
бекор
қилишга
қаратилган
моддаларини
тахлил
этишни
давом
эттирсак
,
бир
тараф
шартномани
бекор
қилиш
ҳақидаги
таклифга
иккинчи
тарафдан
рад
жавоби
олганидан
кейингина
ёки
таклифда
кўрсатилган
ёхуд
қонунда
ёинки
шартномада
белгиланган
муддатда
,
бундай
муддат
бўлмаганида
эса
-
ўттиз
кунлик
муддатда
жавоб
олмаганидан
кейин
,
шартномани
ўзгартириш
ёки
бекор
қилиш
ҳақидаги
талабни
судга
тақдим
этиши
мумкин
дейилган
.
Биз
энди
фикримизда
акедемик
Ҳ
.
Рахмонқулов
фикрлари
билан
давом
эттирсак
,
унинг
айтишича
,
шартномани
бекор
қилиш
–
шартнома
амал
қилишини
муддатидан
олдин
,
яъни
белгиланган
муддатга
қадар
тўхтатишни
англатади
1
.
Лекин
яна
бир
ҳолатни
ҳам
таъкидлаб
ўтиш
лозимки
,
албатта
шартномани
муддати
тугашидан
олдин
эмас
балки
,
шартномада
кўрсатилган
муддат
тугаши
ёки
шартномада
назардда
тутилган
иш
ва
хизмат
бажарилиши
билан
ҳам
шартнома
бекор
бўлади
.
1
Рахмонқулов
Х
.
Мажбурият
ҳуқуқи
, //
дарслик
,
ТДЮИ
. 2005
й
. 261-
б
.
Одатда
шартнома
шартларини
ижро
этишдан
манфаатдорликнинг
йўқлиги
,
мажбуриятларни
ижро
этиш
мақсадга
мувофиқ
эмаслиги
ва
шунга
ўхшаш
бошқа
вазиятлар
,
шунингдек
,
шартнома
бўйича
контрагентнинг
ғаёриқонуний
ҳаракатлари
шартнома
ўзгартириш
ва
бекор
қилишга
асос
бўлади
.
Мана
шундай
вазиятларнинг
мавжуд
бўлиши
,
шунингдек
,
шартнома
тарафларидан
бирининг
шартнома
шартларини
бузилишига
йўл
қўйилиши
шартноманинг
ахамияти
йўқолишига
ва
бундан
буён
унда
назарда
тутилган
шартларда
аниқ
ижро
этиш
фуқаролик
ҳуқуқининг
моҳиятига
ҳамда
фуқаролик
ҳуқуқларини
амалга
ошириш
ва
ҳимоя
қилиш
принципига
зид
бўишига
олиб
келади
.
Шартномага
киритилаётган
ҳар
қандай
ўзгартириш
ёки
уни
бекор
қилиш
шартнома
тарафларини
манфаатларини
қондиришва
манфаатларни
ҳимоя
қилиш
мақсадини
кўзлайди
,
шунинг
учун
шартномага
ўзгартириш
киритиш
ёки
уни
бекор
қилиш
тарафларнинг
ўзаро
розилиги
билан
амалга
оширилади
.
Масалан
,
ФКнинг
615-
моддасига
мувофиқ
уй
-
жойни
ижарага
бериш
шартномаси
тарафларнинг
келишуви
билант
бекор
қилинади
бундай
уй
-
жойни
ижарага
олувчи
ўзи
билан
бирга
доимий
яшайдиган
фуқароларнинг
розилиги
билан
ижарага
берувчини
3
ой
аввал
ёзма
равишда
огохлантириб
,
исталган
вақтида
ижара
шартномасини
бекор
қилишга
ҳақли
ижарага
олувчини
бундай
ҳуқуқдан
махрум
этиш
,
хусусан
,
уни
ўзига
керак
бўлмаган
турар
жой
майдонидан
фойдаланишга
мажбур
қилган
бўлар
эди
.
Бу
эса
нафақат
унинг
,
балки
ижарага
берувчининг
манфваатларига
ҳам
зиддир
.
ФКнинг
823-
моддаси
2-
қисмига
мувофиқ
топшириқ
берувчи
истаган
вақтда
топшириқни
бекор
қилишга
,
вакил
эса
топшириқдан
бош
тортишга
ҳақли
.
Бу
ҳуқуқдан
воз
кечиш
ҳақидаги
келишув
ўз
-
ўзидан
ҳақиқий
бўлмайди
.
Яна
бир
ҳолатни
ҳам
таъкидлаб
ўтиш
жоизки
,
шартнома
эркинлиги
принципи
унинг
тарафларига
ўзаро
келишиб
,
шартномани
ўзгартириш
ёки
бекор
қилиш
имконини
беради
.
Бунга
сабаб
шуки
,
тадбиркорлик
интенсив
(
жадал
)
ривожланиб
борадиган
шароитларда
шартнома
бўйича
мажбуриятларни
бажариш
жараёнида
унга
айрим
аниқликлар
,
қўшимчалар
киритиш
,
баъзида
эса
шартноманинг
амал
қилишини
умуман
тўхтатиш
зарурати
юзага
келишини
истисно
қилиб
бўлмайди
,
бунга
тузилган
ва
амал
қилиб
турган
шартномани
ўзгартириш
ҳамда
бекор
қилиш
орқали
эришилади
.
Шартнома
шартларига
ўзгартириш
киритиш
ва
уни
бекор
қилиш
учун
шартнома
тарафларининг
ўзаро
келишилган
ҳохиш
–
иродасидан
ташқари
контрагентнинг
ноқонуний
ҳаракатлари
ва
шартнома
мажбуриятларини
бузиш
ҳам
асос
бўлиб
хизмат
қилади
.
Бундай
вазиятлардан
келиб
чиққан
ҳолда
шартноманинг
ўзгартирилиши
ва
бекор
қилинишига
қонун
ҳужжатларида
тўғридан
-
тўғри
назарда
тутилган
ҳолларда
йўл
қўйилади
.
Масалан
,
агар
пудратчи
пудрат
шартномасини
бажаришга
ўз
вақтида
киришмаса
ёки
ишни
суст
бажариши
натижасида
уни
белгиланган
муддатда
тугатиш
мумкин
эмаслиги
аниқ
бўлиб
қолса
,
буюртмачи
шартномадан
воз
кечиб
,
етказилган
зарарни
қоплашни
талаб
қилишга
ҳақли
(
ФКнинг
642-
моддаси
2-
қисми
).
Ҳақ
тўланадиган
хизматлар
кўрсатиш
бўйича
шартномага
биноан
буюртмачи
белгиланган
баҳосини
тўлиқ
тўлаш
шарти
билан
шартнома
бекор
қилинишини
талаб
қилишга
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2013
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
25
ҳақли
,
шартномани
бекор
қилиш
ижрочининг
айбли
ҳаракатлари
туфайли
келиб
чиққан
ҳоллар
бундан
мустасно
.
Шартномани
бир
томонлама
ўзгартириш
ёки
уни
ижро
этишни
рад
қилиш
учун
ўзаро
келишувга
эришилмаса
ва
асослар
мавжуд
бўлса
,
шартнома
суднинг
қарорига
биноан
фақатгина
қуйидаги
холларда
бекор
қилинади
:
1.
Иккинчи
тараф
шартномани
жиддий
равишда
бузса
;
2.
Қонунда
ёки
шартномада
назарда
тутилган
ўзга
холларда
Тарафлардан
бирининг
шартномани
бузиши
иккинчи
тарафга
у
шартнома
тузишда
умид
қилишга
ҳақли
бўлган
нарсадан
кўп
даражада
маҳрум
бўладиган
қилиб
зарар
етказиши
шартномани
жиддий
бузиш
ҳисобланади
.
Бир
тараф
шартномани
бажаришдан
тўла
ёки
қисман
бош
тортиб
,
қонун
ёхуд
тарафларнинг
келишувида
бунга
йўл
қўйилса
,
шартнома
тегишлича
бекор
қилинган
ёки
ўзгартирилган
ҳисобланади
1
.
Тарафлардан
бирининг
шартномани
бузиши
оқибати
бошқа
тарафнинг
шартнома
тузиш
вақтида
умид
қилишга
ҳақли
бўлган
натижадан
жиддий
тарзда
маҳрум
бўлишига
олиб
келса
,
бундай
харакат
жиддий
қонунбузарлик
деб
эътироф
этилади
.
Айрим
турдаги
шартномаларни
амал
қилиши
учун
жиддий
деб
эътироф
этиладиганконкрет
қоидабузарликлар
таъсир
кўрсатиши
мумкин
.
Масалан
,
ФКнинг
455-
моддасига
мувофиқ
махсулот
етказиб
берувчининг
махсулот
етказиб
бериш
шартномасини
бузиши
қуйидаги
ҳолларда
жиддий
деб
эътироф
этилиши
мумкин
:
•
Тегишли
даражада
сифатли
бўлмаган
,
сотиб
олувчи
учун
мақбул
муддатда
бартараф
қилиб
бўлмайдиган
камчиликларга
эга
бўлган
товарларни
етказиб
бериш
;
•
Товарларни
етказиб
бериш
муддатларини
бир
неча
бор
бузиш
;
•
Сотиб
олувчининг
махсулот
етказиб
бериш
шартномасини
бузишда
қуйидаги
холларда
жиддий
бузиш
деб
эътироф
этилиши
мумкин
:
•
Товарлар
ҳақини
тўлаш
муддатларини
бир
неча
бор
бузиш
;
•
Товарларни
бир
неча
бор
олиб
кетмаслик
.
Юқоридаги
каби
холатларнинг
бир
неча
бор
бузилиши
охири
оқибат
шартномани
бекор
қилишга
олиб
келиши
мумкин
.
Умуман
олганда
шартномани
бекор
қилиш
институти
долзарб
ва
шартнома
тарафларининг
эркинлигини
ифодаловчи
элементдир
.
Шартнома
бекор
бўлгач
албатта
унинг
оқибатлари
юзага
чиқиши
керак
бўлади
.
Масалан
,
ФКнинг
385-
моддасида
шартномани
ўзгартириш
ва
бекор
қилишнинг
оқибатлари
тўғрисида
сўз
боради
.
Шартнома
ўзгартирилганида
тарафларнинг
мажбуриятлари
ўзгартирилган
ҳолда
сақланиб
қолади
.
Шартнома
бекор
қилинганида
тарафларнинг
мажбуриятлари
бекор
бўлади
.
Шартнома
ўзгартирилган
ёки
бекор
қилинган
тақдирда
,
агар
келишувдан
ёки
шартномани
ўзгартириш
хусусиятидан
бошқача
тартиб
англашилмаса
,
тарафлар
шартномани
ўзгартириш
ёки
бекор
қилишга
келишган
пайтдан
1
Фуқаролик
кодекси
, 1996
йил
,
Тошкент
“
Адолат
”
нашриёти
,
118
бет
.
бошлаб
,
шартнома
суд
тартибида
ўзгартирилган
ёки
бекор
қилинганида
эса
-
суднинг
шартномани
ўзгартириш
ёки
бекор
қилиш
ҳақидаги
қарори
қонуний
кучга
кирган
пайтдан
бошлаб
мажбуриятлар
ўзгартирилган
ёки
бекор
қилинган
ҳисобланади
.
Агар
қонунда
ёки
тарафларнинг
келишувида
бошқача
тартиб
белгилаб
қўйилган
бўлмаса
,
тарафлар
шартнома
ўзгартирилгунча
ёки
бекор
қилингунча
мажбурият
бўйича
ўзлари
бажарган
нарсаларни
қайтариб
беришни
талаб
қилишга
ҳақли
эмаслар
.
Агар
шартномани
ўзгартириш
ёки
бекор
қилишга
тарафлардан
бирининг
шартномани
жиддий
бузиши
асос
бўлган
бўлса
,
иккинчи
тараф
шартномани
ўзгартириш
ёки
бекор
қилиш
туфайли
етказилган
зарарни
тўлашни
талаб
қилишга
ҳақли
.
Ҳақиқатдан
ҳам
шартнома
агар
бекор
бўлса
ундан
келиб
чиқувчи
оқибатлар
қандай
бўлади
ёки
томонларга
бу
қандай
таъсир
этади
деган
саволга
жавоб
бериш
айни
муддаодир
.
Баъзи
шартномалар
борки
шартномалар
бекор
бўлгандан
кейин
ҳам
алтернатив
кучи
сақланиб
қолади
,
масалан
:
конфиденциал
(
сир
сақланиши
керак
бўлган
)
маълумотли
жойлардаги
ишчилар
ёки
иккинчи
тараф
шартномани
бекор
қилгандан
сўнг
ҳам
уни
сир
сақлашдан
озод
бўлмайди
.
Агар
иккинчи
тараф
шартномани
бекор
қилгандан
сўнг
ҳам
ноу
-
хоу
ни
бузса
ёки
ошкор
этса
у
жавобгар
бўлиб
қолаверади
.
Қонунда
шартномани
бекор
қилишда
риоя
этилиши
зарур
бўлган
тегишли
тартиб
назарда
тутилган
.
Бундай
ҳолларда
умумий
қоида
сифатида
шартнома
тузиш
вақтида
фойдаланилган
шаклга
риоя
этиш
тўғрисидаги
талаб
қўйилади
.
Масалан
агар
шартнома
юридик
шахслар
ўртасида
ёки
юридик
шахслар
билан
фуқаролар
ўртасида
ёзма
шаклда
тузилса
,
ушбу
шартномани
ўзгартириш
ёки
бекор
қилиш
учун
ҳам
ёзма
шаклдан
фойдаланилиши
керак
.
Шартномани
ўзгартириш
ва
бекор
қилиш
ёзма
равишда
расмийлаштирилган
шартномани
ўзгартириш
ва
бекор
қилиш
асосини
ифода
этувчи
келишув
тузиш
,
баённома
имзолаш
орқали
ёки
хатлар
,
телеграммалар
,
телетайпрограммалар
,
факсимил
алоқа
бўйича
маълумотлар
айирбош
қилиш
ва
бошқа
шу
кабилар
орқали
амалга
оширилади
.
Шартномани
ўзгартириш
тўғрисидаги
ёки
бекор
қилиш
ҳақидаги
талаб
судга
бир
тараф
томомнидан
шартномани
ўзгартириш
ёки
бекор
қилиш
таклифига
бошқа
тарафнинг
рад
жавобини
олганидан
кейин
ёки
таклифда
кўрсатилган
ёки
қонунда
ёҳуд
шартномада
белгиланган
муддатда
,
бундай
муддат
мавжуд
бўлмаган
тақдирда
13
кунлик
муддатда
рад
жавобини
олмаганидан
кейин
баён
этилади
.
Бинобарин
,
манфаатдор
тараф
шартномани
ўзгартириш
тўғрисидаги
ёки
бекор
қилиш
ҳақидаги
ариза
билан
судга
қуйидаги
вазиятларда
мурожаат
қилиши
мумкин
:
•
Бошқа
тараф
шартномани
ўзгартириш
ёки
бекор
қилиш
таклифини
рад
этганида
;
•
Таклифда
белгиланган
муддат
ичида
жавоб
олинмаганида
;
•
Шунингдек
қонун
ёки
шартномада
белгиланган
муддат
ичида
жавоб
олинмаганида
.
Бундай
муддат
кўрсатилмаган
ва
шартнома
тузилиши
вақтида
келишилмаган
ҳолларда
30
кунлик
муддат
ичида
жавоб
олишни
назарда
тутувчи
диспозитив
норма
киритилган
.
Шартномани
ўзгартириш
тўғрисидаги
ва
бекор
қилиш
ҳақидаги
таклифга
жавоб
олиш
муддатларига
доир
бундай
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2013
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
26
норма
бир
қатор
шартномаларга
нисбатан
назарда
тутилган
.
Масалан
,
комитент
муддати
кўрсатилмай
тузилган
воситачилик
шартномасини
бажаришдан
истаган
вақтда
бош
тортишга
ҳақли
бўлиб
,
бу
ҳақда
воситачини
,
агар
шартномада
узоқроқ
муддат
назарда
тутилган
бўлмаса
,
камида
30
кун
олдин
хабардор
қилади
(
ФКнинг
846-
моддаси
1-
қисми
).
Тадбиркорлик
сифатида
иш
олиб
бораётган
вакил
билан
топшириқ
шартномасидан
бош
тортаётган
тараф
шартномани
бекор
қилиш
тўғрисида
иккинчи
тарафни
,
агар
шартномада
узоқроқ
муддат
назарда
тутилган
бўлмаса
,
камида
30
кун
олдин
хабардор
қилиши
шарт
(
ФКнинг
823-
моддаси
4-
қисми
).
Шартномани
ўзгартириш
тўғрисида
ёки
бекор
қилиш
ҳақида
таклиф
олган
тарафнинг
жавобдан
бўйин
товлаши
ёки
сукут
сақлаши
унинг
розилиги
сифтида
баҳоланмайди
.
Яна
бир
ҳолат
ҳақида
тўхталиб
ўтмоқчиман
,
шартномаларнинг
тўлиқ
бекор
қилинмаслиги
тушунчаси
,
бу
жумла
билан
мазкур
таклифни
бошлашимдан
сабаб
ҳам
баъзи
шатрномалардаги
хусусият
тўғрисида
гапириб
ўтмоқчиман
.
Баъзи
шартномалар
борки
шартномалар
бекор
бўлгандан
кейин
ҳам
шартнома
шартларидаги
баъзи
алтернатив
шартлар
ўз
кучини
сақланиб
қолади
,
масалан
:
конфиденциал
(
сир
сақланиши
керак
бўлган
)
маълумотли
жойлардаги
ишчилар
ёки
иккинчи
тараф
шартномани
бекор
қилгандан
сўнг
ҳам
уни
сир
сақлашдан
озод
бўлмайди
.
Агар
иккинчи
тараф
шартномани
бекор
қилгандан
сўнг
ҳам
“
ноу
-
хоу
”
ни
бузса
ёки
муайян
сирларни
ошкор
этса
у
жавобгар
бўлиб
қолаверади
.
Менимча
бу
масалага
бағишлаб
Фуқаролик
Кодексига
алоҳида
модда
киритилиши
керак
,
модомики
қайси
шартномалар
(
ҳамда
унинг
шартларини
)
эканлигини
юристлар
билиши
керак
ҳамда
мазкур
шартномаларнинг
мажбуриятлари
алтернативлиги
билан
сақланиб
қолиши
керак
.
Бошқа
шартномаларда
эса
бу
белги
бўлмаслиги
лозим
,
масалан
,
қуйидагича
тахрирда
янги
модда
киритилса
,
мақсадга
мувофиқ
бўларди
:
“
Агар
шартномада
бевосита
шарт
сифатида
сир
сақланиши
шарт
бўлган
ҳолатлар
(
шартлар
)
киритилса
ҳамда
бу
шартларни
(
бирор
)
тараф
сир
сақлаши
назарда
тутилган
бўлса
,
шунингдек
,
шартнома
предмети
“
ноу
-
хоу
”
ни
яратиш
билан
боғлиқ
бўлса
ёки
ўзгача
сир
сақланиши
лозим
бўлган
предмет
бўлса
,
мазкур
шартнома
шартлари
у
бекор
бўлгандан
сўнг
ҳам
ўзининг
алтернатив
кучини
сақлаб
қолади
ҳамда
иккинчи
тарафга
бу
сирларни
ошкор
этмаслик
мажбуриятини
юклайди
.”
деган
фикрни
айтиб
ўтиш
мумкин
.
Юқорида
айтиб
ўтилганидек
,
халқаро
ҳуқуқнинг
умумэътироф
этилган
қоидаларнинг
устуворлигини
тан
олган
ҳолда
ҳамда
унга
оғишмай
амал
қилаётган
демократик
давлатлар
йўлидан
бораётган
Ўзбекистонда
яшар
эканмиз
,
дунё
тажрибасини
чуқур
англаш
ва
ривожланган
хорижий
мамлакатларнинг
амалиётини
қўллашни
даврнинг
ўзи
талаб
этади
.
Бу
орқали
биз
давлат
ва
жамият
ҳаётини
эркинлаштириш
,
инсон
ва
фуқаролар
ҳуқуқ
ҳамда
эркинликларининг
кафолатлари
механизмини
яратиш
борасида
жаҳондаги
етакчи
давлатлардан
шартнома
институти
билан
боғлиқ
андозаларни
олишимиз
фойдадан
ҳоли
эмас
деб
ўйлайман
.
Шартнома
институтидаги
янгиликларни
янада
кенгроқ
тушуниш
ва
ўрганиш
юристлар
учун
катта
имкониятлар
эшигини
очади
.
