ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2012
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
68
структурами
часто
ведет
к
возникновению
отношений
коррупционного
характера
.
Стратегия
внедрения
ГЧП
в
Узбекистане
должна
выстраиваться
поэтапно
с
учетом
реалий
,
отвечающих
потребностям
экономики
и
стратегическим
интересам
страны
.
Активное
внедрение
ГЧП
позволит
продвинуть
-
ся
в
решении
вопросов
инфраструктурного
характера
,
особенно
развития
жилищно
-
коммунальной
отрасли
,
включая
снижение
издержек
и
увеличение
качества
услуг
,
выявление
иных
подходов
к
определению
тари
-
фов
,
создание
конкурентной
среды
,
эффективный
учет
потребления
услуг
,
улучшение
управления
отраслью
и
конкурентным
отбором
инвесторов
.
Также
важно
,
чтобы
процесс
внедрения
ГЧП
в
Узбекистане
был
скоордини
-
рован
с
программой
осуществляемых
в
стране
эконо
-
мических
преобразований
.
На
наш
взгляд
,
создание
вышеописанных
право
-
вых
,
институциональных
и
экономических
условий
,
и
активное
поэтапное
внедрение
ГЧП
с
учетом
реалий
экономики
,
откроет
путь
к
созданию
особой
«
узбекской
модели
»
государственно
-
частного
партнерства
,
спо
-
собного
содействовать
реализации
программ
модер
-
низации
инфраструктурных
объектов
с
наименьшими
издержками
для
общественного
сектора
,
и
позволит
в
полной
мере
реализовать
потенциал
роста
экономики
.
Р
.
Кенджаев
ТДЮИ
Илмий
тадқиқот
маркази
кичик
илмий
ходими
ДАВЛАТ
ВА
ЖАМИЯТ
БОШҚАРУВИДА
ИНСОН
ВА
БОЛА
ҲУҚУҚЛАРИНИНГ
АЙРИМ
МАСАЛАЛАРИ
“
Эндиликда
инсон
,
унинг
ҳаёти
,
эрки
,
шаъни
,
қадр
-
қиммати
ва
бошқа
ажралмас
ҳуқуқ
ҳамда
эркинликлари
муқаддас
саналиб
,
улар
давлат
томонидан
кафолатланади
”
1
.
Ислом
Каримов
Ривожланаётган
ҳуқуқий
-
демократик
давлатимизнинг
мустаҳкам
ҳуқуқий
асосларини
шакллантириш
,
бозор
иқтисодиётига
асосланган
янги
адолатли
жамиятни
қуриш
,
энг
аввало
,
давлат
ҳаётининг
барча
соҳаларини
тартибга
солувчи
қонунларни
ишлаб
чиқиш
ва
амалда
татбиқ
этиш
билан
боғлиқ
.
Ҳозирги
кунга
қадар
жамиятимизнинг
барча
жабҳаларини
тартибга
солувчи
қонунлар
яратилмоқда
ва
амалиётга
самарали
татбиқ
этилмоқда
.
Дарҳақиқат
,
мустақиллигимизнинг
илк
кунларидаёқ
,
мамлакатимиздаги
ҳар
бир
инсон
ҳуқуқлари
ва
манфаатлари
энг
олий
қадрият
ҳамда
муқаддаслиги
расман
ҳуқуқий
жиҳатдан
мустаҳкамланган
эди
.
Масалан
,
мустақил
Ўзбекистон
Республикасининг
1992
йилги
Конституцияси
давлат
манфаатини
эмас
,
балки
инсон
ҳуқуқи
ва
манфаатларини
биринчи
ўринга
қўйди
.
Инсон
шахсини
улуғлашдек
ахлоқий
,
чуқур
маданий
қоидалар
Ўзбекистон
Республикаси
Конституциясининг
муқддимаси
ва
қатор
моддаларида
ўз
ифодасини
топган
.
Жумладан
,
мамлакатимиз
Асосий
қонунининг
13-
моддасида
шундай
дейилади
:
“
Ўзбекистон
Республикасида
демократия
умуминсоний
принципларга
асосланади
,
уларга
кўра
инсон
,
унинг
ҳаёти
,
эркинлиги
,
шаъни
,
қадр
-
қиммати
ва
бошқа
дахлсиз
ҳуқуқлари
олий
қадрият
ҳисобланади
.
Демократик
ҳуқуқ
ва
эркинликлар
Конституция
ва
қонун
билан
ҳимоя
қилинади
”
2
.
Бугун
қайси
бир
соҳага
қарамай
энг
биринчи
ўринда
инсон
ҳуқуқлари
ва
манфаатларини
янада
юксалтиришга
қаратилмоқда
.
Мавжуд
соҳалардаги
ўзгартиришлар
,
қўшимчалар
киритиш
ва
улардаги
янгиликлар
энг
аввало
,
инсон
ҳуқуқлари
ва
манфаатларини
яхшилашга
,
эркинлаштиришга
эришиш
мақсадида
ҳаракат
қилинмоқда
.
Мамлакатимизда
амалга
оширилаётган
суд
-
ҳуқуқ
ислоҳотларининг
асосий
мақсади
суд
ва
бошқа
ҳуқуқни
муҳофаза
қилувчи
органларнинг
инсон
ҳуқуқ
ва
эркинликларини
,
манфаатларини
ҳимоя
қилиб
уни
таъминлаш
,
давлат
ва
жамият
манфаатларини
ҳимоя
қилиш
борасидаги
ўрнини
юксалтиришдан
иборат
.
Шу
ўринда
,
Президентимиз
Ислом
Каримовнинг
маъруза
ва
нутқларида
инсон
ҳуқуқлари
соҳасида
амалга
оширилиши
лозим
бўлган
қуйидаги
беш
стратегик
йўналиш
белигилаб
берилган
:
Ø
инсон
ҳуқуқлари
ва
эркинликларини
ҳимоя
қилишнинг
самарали
механизмини
вужудга
келтириш
;
1
Каримов
И
.
А
.
Ўзбекистон
–
келажаги
буюк
давлат
//
Каримов
И
.
А
.
Ўзбекистон
:
миллий
истиқлол
,
иқтисод
,
сиёсат
,
мафкура
.
Т
.1.
Т
.:
Ўзбекистон
, 1996
й
. 125-
бет
.
2
Ўзбекистон
Республикаси
Конституцияси
.
Т
.: “
Ўзбекистон
”,
2010
й
. 5-
бет
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2012
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
69
Ø
инсон
ҳуқуқлари
бўйича
халқаро
ҳуқуқнинг
умум
эътироф
этган
принциплари
ва
нормалари
асосида
миллий
қонунчиликни
такомиллаштириш
;
Ø
қабул
қилинган
қонунларга
оғишмай
амал
қилиш
механизмини
ишлаб
чиқиш
ва
ижтимоий
ҳаётнинг
барча
жабҳаларида
қонун
устунлигини
таъминлаш
;
Ø
одил
судлов
ислоҳотини
амалга
ошириш
йўли
билан
бутун
суд
тизимини
демократлаштириш
;
Ø
аҳоли
,
айниқса
,
ёшлар
ва
мансабдор
шахслар
,
ҳуқуқ
-
тартибот
идоралари
ходимлари
ўртасида
ҳуқуқий
тарбия
ишларини
тубдан
яхшилаш
,
уларнинг
ҳуқуқий
онги
ва
маданиятини
юксалтириш
.
Зеро
,
инсон
ҳуқуқлари
ва
манфаатларини
ҳимоя
қилиш
давлат
ва
жамиятга
улкан
масъулиятли
вазифаларни
юклайди
.
Бироқ
,
ҳар
бир
соҳанинг
муаммосини
ўрганишда
масаланинг
ижбий
ва
салбий
жиҳатидан
ёндашиш
мақсадга
мувофиқдир
.
Буни
қуйидаги
ҳолатда
кўришимиз
мумкин
:
Давлат
ва
жамият
бошқарувида
бола
ҳуқуқлари
–
бугунги
кунда
мамламкатимизда
ёшларга
берилаётган
имконият
ва
шарт
–
шароитларни
яратиб
бериш
билан
бирга
,
уларга
катта
ишонч
билдирилиб
,
ёшларимиз
эртамиз
эгалари
деб
эътироф
этилмоқда
.
Фахр
билан
айтиш
жоизки
,
юртимизда
Москва
Давлат
Университетининг
бир
қанча
филиаллари
ва
Вест
минстр
университети
ўз
фаолиятини
олиб
бормоқда
.
Юртбошимиз
раҳбарлигида
ёшларимиз
учун
“
Истеъдод
”
жамғармаси
,
Президент
стипендияси
,
А
.
Навоий
ва
Беруний
стипендияси
, “
Зулфия
”
мукофоти
, “
Ниҳол
”
мукофоти
,
шунингдек
“
Умид
ниҳоллари
”, “
Баркамол
авлод
”
ва
“
Универсиада
”, “
Келажак
овози
” “
Фонд
форум
”
кабиларни
ташкил
қилиш
ва
уларни
ўтказишда
,
давлат
ва
жамиятнинг
ёшларга
нисбатан
алоҳида
эътибор
қаратилганлигини
,
ёшларнинг
таълим
–
тарбиясига
ғамхўрлик
қилинаётганлигини
,
уларнинг
манфаати
ва
ҳуқуқларини
таъминлаш
доимо
давлат
сиёсатининг
диққат
марказида
турганлигидан
далолатдир
.
Айтиш
жоизки
,
Юртбошимиз
томонидан
ёшларга
қилинаётган
ғамхўрлик
,
эътибор
ҳамда
уларга
яратилаётган
шарт
-
шароитлар
ҳеч
қайси
бир
мамлакатда
бу
даражада
эмаслиги
диққатга
сазоворлиги
бу
албатта
масаланинг
ижбий
жиҳатидир
.
Давлат
ва
жамият
бошқарувида
бола
ҳуқуқлари
–
вояга
етмаган
болаларнинг
бозорларда
арава
тортиб
юриши
,
садақа
сўраб
тиланчилик
қилиши
,
автобусларда
пул
терувчи
(
кондукторлик
)
бўлиб
ишлаши
,
автоювиш
жойларда
ишлаётган
болаларнинг
ишлаши
,
болаларни
тижорат
ишларига
жалб
этиш
,
болаларнинг
назоратсизлиги
туфайли
уларнинг
спиртли
ичимликка
ружуъ
қўйиши
керак
бўлса
,
гиёҳванд
бўлиб
қолиши
ва
ҳар
қандай
диний
оқимларга
осонгина
кириб
қолиши
,
ноқонуний
ҳомилани
олдириш
(
аборт
)
болани
нобут
қилиш
ёки
бегуноҳ
норасида
гўдакларни
сотиш
каби
нохуш
ҳолатлар
бу
албатта
масаланинг
салбий
жиҳатидир
.
Бундай
салбий
ҳолатларни
энг
аввало
,
биринчидан
,
ота
-
оналарнинг
ўз
жигарбанд
фарзандларининг
ҳаётига
бепарво
ва
лоқайдлиги
сабаб
бўлса
,
иккинчидан
,
болаларни
ҳар
қандай
ишга
жалб
қилиб
яъни
,
автоювиш
жойида
эрталабдан
то
кечқурунгача
машинани
ювиб
артиш
болаларнинг
қанчалик
соғлигига
жиддий
зиён
етказишга
олиб
келаётганлиги
,
учинчидан
,
мана
шундай
бетакрор
Ватандан
,
қолаверса
,
ҳаётнинг
завқ
-
шавқидан
ва
уларнинг
орзу
ҳавасидан
маҳрум
этилаётганлиги
тўтинчидан
,
энг
муҳими
болаларнинг
мактабдан
таълим
-
тарбия
олиш
ўрнига
,
уларнинг
қандайдир
номақбул
ишларга
жалб
қилинаётганлиги
билан
изоҳлаш
мумкин
.
Ушбу
масалалар
юзасидан
қуйидаги
хулоса
ва
тавсияларга
келиш
мумкин
:
биринчидан
,
Ўзбекистон
Республикаси
Конституциясининг
64-
моддаси
яъни
, “
Ота
-
оналар
ўз
фарзандларини
вояга
етгунларига
қадар
боқиш
ва
тарбиялашга
мажбурдирлар
.
Давлат
ва
жамият
етим
болаларни
ва
ота
-
оналарининг
васийлигидан
маҳрум
бўлган
болаларни
боқиш
,
тарбиялаш
ва
ўқитишни
таъминлайди
,
болаларга
бағишланган
хайрия
фаолиятларни
рағбатлантиради
”
1
–
деб
ҳуқуқий
жиҳатдан
мустаҳкамлаб
қўйилган
ушбу
моддани
қаттиқ
назоратга
олиш
,
иккинчидан
,
ўз
фарзандларининг
турмуш
тарзи
,
ҳаёти
учун
бепарво
ва
лоқайд
бўлган
ота
-
оналарни
қонунда
белгиланган
тартибда
жавобгарликка
тортиш
масаласини
кўриш
,
учинчидан
,
хусусий
тадбиркорлик
билан
шуғулланаётган
яъни
автоювиш
жойларнинг
раҳбарлари
ўз
қўл
остидаги
ходимларига
машина
ювиш
учун
махсус
кийим
ва
навбат
(
смена
)
билан
ишлашни
жорий
қилиш
ёки
қўшимча
ҳақ
тўлаш
,
тўртинчидан
,
маҳалла
фуқароларнинг
ўзини
ўзи
бошқариш
органлари
ўз
маҳаллаларида
яшовчи
болаларни
қўллаб
-
қувватлаш
ва
уларни
назорат
остига
олиш
,
бешинчидан
,
профилактика
инспекторининг
вояга
етмаган
болаларнинг
ота
-
оналари
билан
ҳамкорликда
уларнинг
таълим
-
тарбиясини
назорат
қилиш
,
олтинчидан
,
оммавий
ахборт
воситаларининг
ролини
кучайтириш
яъни
,
телевидения
орқали
маданият
,
маърифат
ва
маънавиятга
бағишланган
ролик
ҳамда
кўрсатувларни
мунтазаам
намойиш
этиб
бориш
,
етинчидан
,
энг
муҳими
олий
ва
ўрта
махсус
таълимларда
таълим
олаётган
талаба
ва
ўқувчиларнинг
тартиб
интизомини
ҳамда
уларнинг
дарсларга
келиб
кетишини
доимий
қаттиқ
назорат
қилиб
туриш
мақсадга
мувофиқдир
.
Бинобарин
: “
Мен
Абдулла
Авлонийнинг
“
Тарбия
биз
учун
ё
ҳаёт
ё
мамот
,
ё
нажот
–
ё
ҳалокат
,
ё
саодат
–
ё
фалокат
масаласидир
”
деган
фикрини
кўп
мушоҳада
қиламан
.
Буюк
маърифатпарварнинг
бу
сўзлари
асримиз
бошида
миллатимиз
учун
қанчалик
муҳим
ва
долзарб
бўлган
бўлса
,
ҳозирги
кунда
биз
учун
ҳам
шунчалик
,
балки
ундан
ҳам
кўра
муҳим
ва
долзарбдир
.
Чунки
таълим
тарбия
–
онг
маҳсули
,
лекин
айни
вақтда
онг
даражаси
ва
унинг
ривожини
ҳам
белгилайдиган
омилдир
.
Бинобарин
,
таълим
тарбия
тизимини
ўзгартириб
бўлмайди
.
Онгни
,
тафаккурни
ўзгартирмасдан
туриб
эса
биз
кўзлаган
олий
мақсад
–
озод
ва
обод
жамиятни
барпо
этиб
бўлмайди
” –
деб
ёзади
Президентимиз
Ислом
Каримов
.
Хулоса
ўрнида
шуни
айтиш
мумкинки
,
бола
ҳуқуқлари
ва
уларнинг
манфаатларини
ҳимоя
қилиш
муаммоси
ҳозирги
замоннинг
энг
долзарб
муаммоларидандир
.
Бола
ҳуқуқлари
ва
уларнинг
манфаатлари
ҳимоя
қилиш
ҳозирги
замон
тараққиётининг
асоси
ва
давр
талаби
демократик
ҳуқуқий
давлат
ҳамда
фуқаролик
жамиятнинг
энг
муҳим
белгиси
бўлиб
,
у
ҳар
бир
давлатнинг
демократик
тараққиёти
даражасини
кўрсатувчи
муҳим
мезондир
.
Бунинг
учун
бизнинг
мамлакатимизда
барча
шарт
-
шароитлар
етарли
,
фақат
ўзаро
ҳамкорлик
,
ҳамжиҳатлик
ва
доимий
назоратни
кучайтириш
зарур
холос
.
1
Ўзбекистон
Республикаси
Конституцияси
.
Т
.: “
Ўзбекистон
”,
2010
й
. 12-
бет
.
