ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2011
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
25
Такой
порядок
предоставления
негласной
информа
-
ции
ограничивает
ее
использование
в
качестве
ориен
-
тирующей
и
требует
особых
форм
её
реализации
в
этих
целях
.
В
некоторых
публикациях
материалы
,
полученные
оперативным
путём
,
подразделяются
на
:
1)
материалы
,
указывающие
на
местонахожде
-
ние
фактической
информации
,
которая
,
возможно
,
имела
бы
доказательственное
значение
,
но
не
в
со
-
стоянии
её
заменить
;
2)
предметы
и
документы
.
Ю
.
В
.
Кореневский
и
М
.
Е
.
Токарева
указывают
,
что
по
своему
содержанию
оперативная
информация
де
-
лится
на
содержащую
сведения
:
1)
об
источниках
доказательств
по
уголовному
де
-
лу
;
2)
об
обстоятельствах
,
имеющих
значение
для
правильной
организации
расследования
и
тактики
производства
следственных
действий
.
Н
.
М
.
Кипнис
выделяет
три
группы
подобных
мате
-
риалов
.
Кроме
указывающих
на
местонахождение
факти
-
ческой
информации
и
носящих
гласный
характер
,
а
также
предметов
и
документов
,
полученных
в
процес
-
се
ОРД
,
он
выделяет
группу
материалов
,
к
которым
относит
сигналы
,
получаемые
от
граждан
(
прим
.
авт
. -
конфиденты
),
сотрудничающих
с
органами
,
осуществ
-
ляющими
ОРД
на
негласной
основе
.
В
порядке
ст
. 116
УПК
запрещено
использовать
в
процессе
доказывания
по
уголовным
делам
результа
-
ты
оперативно
-
розыскной
деятельности
,
если
они
не
отвечают
требованиям
,
предъявляемым
законом
к
доказательствам
.
В
УПК
Республики
Казахстан
нет
ответа
на
во
-
прос
о
том
,
каким
образом
следует
использовать
ре
-
зультаты
ОРД
при
производстве
по
уголовным
делам
.
Было
бы
полезно
закрепить
в
УПК
наиболее
важные
аспекты
,
касающиеся
места
оперативно
-
розыскной
деятельности
в
уголовно
-
процессуальной
деятельно
-
сти
и
,
в
частности
,
доказывании
по
уголовным
делам
,
а
также
порядка
представления
результатов
ОРД
для
использования
их
в
доказывании
.
Оперативно
-
розыскную
деятельность
называют
непроцессуальной
деятельностью
,
которая
лежит
за
пределами
уголовного
процесса
.
Основным
признаком
разграничения
процессу
-
альной
и
непроцессуальной
информации
в
юридиче
-
ской
литературе
называют
различный
конечный
ре
-
зультат
:
–
при
производстве
процессуальных
действий
-
вид
(
источник
)
доказательств
;
–
непроцессуальные
действия
формируют
источ
-
ник
непроцессуальной
информации
.
На
наш
взгляд
,
эти
суждения
заслуживают
внима
-
ния
.
Как
правильно
отмечает
ряд
авторов
,
в
уголовно
-
процессуальной
деятельности
усилия
по
борьбе
с
преступностью
и
,
особенно
с
её
организованными
формами
,
могут
стать
более
эффективными
за
счёт
расширения
возможностей
правоохранительных
орга
-
нов
в
получении
средств
,
обеспечивающих
собирание
доказательств
.
Х
.
З
.
Қўчқоров
ТДЮИ
ўқитувчиси
ЖИНОЯТ
ПРОЦЕССИДА
НАЗОРАТ
ИНСТАНЦИЯ
СУДИДА
ТОРТИШУВ
ПРИНЦИПИНИ
ТАЪМИНЛАШДА
ҲИМОЯЧИНИНГ
ТУТГАН
ЎРНИ
Бугунги
кунда
адвокатура
институтини
такомил
-
лаштиришга
,
унинг
мақомини
процесснинг
бошқа
иш
-
тирокчилари
сингари
тенг
бўлишини
таъминлашга
алоҳида
эътибор
берилаётгани
боис
,
адвокатнинг
на
-
зорат
инстанциясида
иштироки
жиноят
процессида
тортишув
принципини
таъминлашда
муҳим
аҳамият
касб
этади
.
Юртбошимиз
таъкидлаганларидек
,
ҳозирги
вақтда
мамлакатимизда
прокурор
ва
адвокатнинг
тенглигини
,
жиноят
ишлари
бўйича
суднинг
барча
босқичларида
ўзаро
тортишув
бўлишини
таъминлашга
,
одил
судловнинг
сифати
ва
тезкорлигини
оширишга
қаратилган
кенг
кўламли
чора
-
тадбирлар
изчил
амалга
оширилмокда
.
Айниқса
, 2008
йилда
“
Адвокатура
институти
такомиллаштирилиши
муносабати
билан
Ўзбекистон
Республикасининг
айрим
қонун
ҳужжатларига
ўзгартиш
ва
қўшимчалар
киритиш
тўғрисида
”
ги
Қонуннинг
қабул
қилиниши
бу
борада
ғоят
муҳим
аҳамият
касб
этди
.
Шу
асосда
амалдаги
қонунчилигимизга
суд
-
ҳуқуқ
тизимини
либераллаштириш
,
инсон
ҳуқуқлари
ҳимоясини
таъминлаш
жараёнининг
энг
муҳим
таркибий
қисми
бўлган
адвокатура
мустақиллигини
янада
мустаҳкамлашга
қаратилган
бир
қатор
ўзгартиш
ва
қўшимчалар
киритилди
.
1
Жамиятни
демократлаштириш
ва
янгилаш
,
мамлакатни
модернизация
ва
ислоҳ
қилиш
шароитида
адвокатура
институтининг
мақомини
юксалтириш
,
ваколатлари
ҳамда
масъулиятини
ошириш
,
адвокатура
фаолиятини
тартибга
солувчи
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатларни
янада
такомиллаштириш
муҳим
аҳамият
касб
этади
.
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2008
йил
1
майдаги
“
Ўзбекистон
Республикасида
адвокатура
институтини
янада
ислоҳ
қилиш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
ги
Фармони
суд
-
ҳуқуқ
тизимини
янада
либераллаштириш
,
фуқароларнинг
тергов
ва
суд
ишини
юритишнинг
ҳар
қандай
босқичида
малакали
юридик
ёрдам
олиш
ҳуқуқини
мустаҳкамлайдиган
конституциявий
нормани
амалга
ошириш
,
адвокатуранинг
ташкилий
мустақиллигини
таъминлаш
,
уни
юқори
малакали
кадрлар
билан
тўлдириш
,
адвокатлар
мустақиллиги
кафолатларини
кучайтириш
,
адвокатлик
касбининг
обрўси
ва
нуфузини
ошириш
каби
мақсадларни
назарда
тутади
.
Одатда
,
жиноят
ишларини
кўришда
биринчи
инстанция
судининг
ўзида
айбланувчининг
ҳуқуқ
ва
қонуний
манфаатларини
таъминлашга
ҳаракат
қилинади
.
Бироқ
,
суд
томонидан
қабул
қилинган
ҳужжат
судланувчининг
ҳуқуқларига
зид
бўлган
ҳолларда
мазкур
иш
апелляция
,
кассация
ва
назорат
тартибида
кўриб
чиқилиши
мумкин
бўлади
.
Бу
ўринда
1
Каримов
И
.
А
.
Мамлакатимизда
демократик
ислоҳотларни
янада
чуқурлаштириш
ва
фуқаролик
жамиятини
ривожланти
-
риш
концепцияси
:
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
Қонунчилик
палатаси
ва
Сенатининг
қўшма
мажлисидаги
маъруза
. 2010
йил
12
ноябрь
. –
Тошкент
: “
Ўзбекистон
”, 2010.
–
Б
.18.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2011
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
26
судланган
шахсларга
юқори
малакали
юридик
ёрдам
кўрсатишнинг
,
унинг
ҳуқуқларини
рўёбга
чиқаришнинг
самарали
воситаларидан
бири
бўлиб
,
қонуний
кучга
кирган
ҳукм
,
ажрим
ва
қарорлар
устида
шикоят
қилиш
имконияти
бўлиб
ҳисобланади
.
ЖПКнинг
510-
моддасига
мувофиқ
,
апелляция
ёки
кассация
тартибида
кўриб
чиқилган
ишлар
бўйича
чиқарилган
ҳукм
ва
ажрим
(
қарор
)
устидан
маҳкум
,
унинг
ҳимоячиси
,
қонуний
вакили
,
шунингдек
жабрланувчи
,
унинг
вакили
,
Ўзбекистон
Республикаси
Бош
прокурори
,
унинг
ўринбосарлари
,
Қорақалпоғистон
Республикаси
прокурори
,
вилоятлар
ва
Тошкент
шаҳар
прокурорлари
ҳамда
уларга
тенглаштирилган
прокурорлар
қонуний
кучга
кирган
ҳукм
ва
ажрим
(
қарор
)
устидан
назорат
тартибида
шикоят
беришлари
мумкин
.
Шуни
таъкидлаш
лозимки
,
адвокат
судланган
,
оқланган
,
унинг
қонуний
вакили
ва
бошқа
шахсларнинг
топшириғига
мувофиқ
ёки
судланган
,
оқланган
шахснинг
розилиги
билан
суднинг
қарорига
нисбатан
назорат
тартибида
шикоят
бериши
мумкин
.
Бунда
адвокат
билан
юридик
ёрдам
кўрсатиш
тўғрисида
шартнома
тузилади
.
Мазкур
шартномага
мувофиқ
,
адвокатлик
тузилмаси
адвокатга
назорат
тартибида
иш
юритишда
иштирок
этиши
учун
ордер
беради
.
Ҳозирда
адвокатура
институтининг
такомиллаштирилиши
билан
қонун
ҳужжатларига
муайян
ўзгартиришлар
киритилди
.
Адвокатлик
тузилмалари
адвокатлик
бюроси
,
адвокатлик
фирмаси
ва
адвокатлик
ҳайъати
тарзида
ташкил
этилиб
фаолият
олиб
бормоқда
.
Адвокатларга
бериладиган
ордерлар
ҳам
типография
усулида
чоп
этилган
ҳолда
,
адвокатлик
тузилмасида
қатъий
тартибда
ҳисобга
олиб
борилади
.
Чиқарилган
ҳукмлар
ва
ажримлар
(
қарорлар
)
билан
бирга
ишларни
назорат
тартибида
кўриб
чиқишга
улар
фақат
апелляция
ёки
кассация
тартибида
кўриб
чиқилганидан
кейин
қонунда
протест
билдириш
ҳуқуқи
берилган
суд
раиси
,
прокурор
ёки
уларнинг
ўринбосарлари
протест
билдиргандагина
йўл
қўйилади
.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
Пленумининг
берган
тушунтиришига
асосан
,
назорат
инстанцияси
судида
прокурорнинг
иштироки
шарт
бўлиб
,
бундай
ҳолда
ЖПК
25-
моддасининг
биринчи
қисми
, 51-
моддаси
биринчи
қисмининг
6-
банди
ва
иккинчи
қисми
мазмунидан
келиб
чиқиб
,
ушбу
инстанцияда
ҳимоячининг
иштироки
ҳам
таъминланиши
шарт
(
ЖПК
нинг
52-
моддасида
кўрсатилган
ҳоллар
бундан
мустасно
) .
Шу
сабабли
прокурор
ёки
ҳимоячи
келмаган
ҳолларда
ишнинг
муҳокамаси
кейинга
қолдирилиши
керак
.
1
ЖПК
нинг
25-
моддасида
кўрсатилишича
,
биринчи
инстанция
судининг
суд
мажлисида
,
шунигдек
ишлар
юқори
судларда
кўрилаётганда
иш
юритиш
тарафларнинг
ўзаро
тортишуви
асосида
амалга
оширилади
.
Жиноят
процессида
айблов
ва
ҳимоя
тарафлари
-
ни
суддаги
иштироки
юзасидан
бибр
қанча
фикрлар
мавжуд
.
Хусусан
,
Рустамбаев
ва
бир
қатор
олимлар
,
жиноят
ишларини
судда
юритишда
тарафларнинг
тенглиги
ва
тортишув
принципларига
таянадиган
одил
судлов
суд
ҳокимиятининг
асосий
шакли
ҳисобланади
.
1
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
Пленумининг
2008
йил
15
майдаги
“
Судлар
томонидан
жиноят
ишларини
назорат
тартибида
кўриш
амалиёти
тўғрисида
”
ги
12-
сонли
Қарори
.
Ҳаққонийлик
ва
адолатга
асосланиб
,
бузилган
ҳуқуқни
тиклаб
берган
судловгина
одил
судлов
бўла
олади
2
-
деган
фикрни
илгари
суради
.
Ш
.
Х
.
Файзиев
,
айблов
ва
ҳимоянинг
тенглигини
таъминлаш
мамлакатимизда
амалга
оширилаётган
суд
-
ҳуқуқ
ислоҳотларининг
устувор
йўналишларидан
бири
сифатида
3
кўрсатиб
ўтади
.
Б
.
Х
.
Пўлатов
эса
,
жиноят
процессида
инсон
ҳуқуқлари
мустаҳкам
кафолатлаш
борасидаги
оқилона
йўналишларидан
бири
жиноят
судлов
ишларини
юри
-
тишда
ҳимоячи
-
адвокат
мавқеини
ошириш
ва
унинг
иштирокини
сифат
жиҳатдан
яхшилашдир
4
деб
эъти
-
роф
этади
.
Т
.
Сайидов
,
жиноят
процессида
айблов
ва
ҳимоя
тарафларининг
процессуал
ҳуқуқлари
тенглигини
таъминлаш
–
адвокатура
институтининг
янада
ислоҳ
қилиниши
лозим
бўлган
йўналишлардан
биридир
5
-
дейди
.
Н
.
М
.
Қўшаев
,
жиноят
процессида
тортишувнинг
амалда
таъминланиши
одил
судлов
фаолиятининг
тарафлар
тенглигига
хос
,
деб
баҳоланиши
билан
муҳим
сиёсий
ижтимоий
аҳамият
касб
этади
.
Хусусан
,
жиноят
ишларини
судда
муҳокама
қилишда
тарафлар
-
нинг
тортишуви
давлат
айбловини
қуватловчи
проку
-
рор
ва
судланувчи
ҳимоячисининг
процессуал
тенгли
-
гини
таъминловчи
омиллардан
биридир
6
-
деб
баён
қилади
.
Юқорида
кўрасатиб
ўтганимиздек
,
ЖПКда
биринчи
инстанция
судининг
суд
мажлисида
,
шунингдек
,
ишлар
юқори
судларда
кўрилаётганда
иш
юритиш
тарафлар
-
нинг
ўзаро
тортишуви
асосида
амалга
оширилиши
белгиланган
.
Назаримизда
,
мазкур
таҳрирдаги
“
юқори
инстан
-
ция
судлар
”
деган
ибора
,
ножоиз
ишлатилган
.
Чунки
жиноят
ишлари
бўйича
туман
суди
суд
тизимида
энг
қуйи
бўғин
бўлиб
,
унга
нисбатан
Қорақалпоғистон
Рес
-
публикаси
олий
суди
,
Тошкент
шаҳар
,
вилоятлар
ва
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
юқори
суд
ҳисобланади
ва
шу
юқори
судлар
ҳам
биринчи
инстан
-
циясида
иш
кўради
.
Бундан
ташқари
,
ЖПКнинг
479,
497
11
, 506, 520-
моддаларида
ишларни
апелляция
,
кас
-
сация
ва
назорат
инстанциясида
кўришда
судланувчи
,
2
Всеобщая
декларация
прав
человека
и
национальная
сис
-
тема
защиты
прав
человека
в
Узбекистане
.
Рустамбаев
М
.
Х
.,
Саидов
А
.
Х
.
и
др
. –
Т
.: “
Узбекистан
”, 2009. –
С
.123.
3
Файзиев
Ш
.
Х
.
Адвокатура
институтини
янада
ислоҳ
қилиш
:
суд
-
ҳуқуқ
тизими
соҳасидаги
ислоҳотларнинг
янги
босқичи
. //
“
Адвокатлик
фаолияти
:
назария
ва
амалиёт
масалалари
”
мавзусидаги
илмий
-
амалий
конференция
материаллари
. //
Масъул
муҳаррир
ю
.
ф
.
д
.,
проф
.
Ш
.
Х
.
Файзиев
.
ЎзР
Президен
-
ти
ҳузуридаги
Амалдаги
қонун
ҳужжатлари
мониторинги
ин
-
ти
. –
Тошкент
, 2010. –
Б
.6.
4
Пўлатов
Б
.
Х
.
Ҳимоя
институти
:
уни
таъминланишига
оид
қонунларни
қўллашнинг
ҳуқуқий
асослари
. // “
Адвокатлик
фаолияти
:
назария
ва
амалиёт
масалалари
”
мавзусидаги
илмий
-
амалий
конференция
материаллари
.
//
Масъул
муҳаррир
ю
.
ф
.
д
.,
проф
.
Ш
.
Х
.
Файзиев
.
ЎзР
Президенти
ҳузуридаги
Амалдаги
қонун
ҳужжатлари
мониторинги
ин
-
ти
. –
Тошкент
, 2010. –
Б
.69.
5
Сайидов
Т
.
Янги
босқич
,
янги
вазифалар
// Advokat. –
Тош
-
кент
, 2009. –
№
1. –
Б
.2.
6
Қўшаев
Н
.
М
.
Жиноят
процессида
тарафлар
тортишуви
принципини
янада
кучайтириш
–
суд
-
ҳуқуқ
соҳасини
ислоҳ
қилишдаги
долзарб
вазифа
. //
Суд
-
ҳуқуқ
тизимини
ислоҳ
қилишнинг
самарадорлиги
. (
Ўзбекистон
Республикаси
Прези
-
денти
И
.
А
.
Каримовнинг
“
Мамлакатимизда
демократик
ислоҳотларни
янада
чуқурлаштириш
ва
фуқаролик
жамияти
-
ни
ривожлантириш
концепцияси
”
асосида
конференция
мате
-
риаллари
тўплами
). –
Т
.:
ТДЮИ
нашриёти
, 2011. –
Б
.219.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2011
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
27
маҳкум
ва
унинг
ҳимоячиси
иштироки
кўрсатилиши
қонун
ижодкори
томонидан
шу
инстанцияларда
ҳам
тортишув
принципини
назарда
тутганлиги
кўринади
.
Б
.
Жамоловни
фикрича
,
шу
нуқтаи
назардан
қараганда
, “
юқори
судлар
”
иборасини
“
апелляция
,
кас
-
сация
ва
назорат
инстанциясида
”
деган
ибора
билан
алмаштириш
судда
ишларни
юритишда
тортишув
принципининг
амал
қилиш
доирасини
аниқ
ва
тўлароқ
очиб
беради
.
ЖПКнинг
25-
моддаси
5-
бандида
баён
этилган
суд
айблов
ёки
ҳимоя
тарафида
турмайди
ҳамда
уларнинг
бирон
-
бир
манфаатини
ҳимоя
қилмаслиги
тўғрисидаги
тортишув
принципининг
шар
-
тини
таъминлаш
мақсадида
,
ЖПКда
мавжуд
бўлган
айрим
айбловга
хос
бўлган
функцияларни
суд
вакола
-
тидан
чиқариб
ташлаш
лозим
.
1
Ф
.
М
.
Муҳитдинов
,
прокурорнинг
назорат
тар
-
тибида
келтирилган
протестлари
Олий
суд
Пленуми
-
дан
тортиб
,
то
вилоят
ва
Тошкент
шаҳар
судлари
раё
-
сатларида
ҳам
кўрилиши
мажбурийлиги
ҳақида
про
-
цессуал
тартиб
мавжудлиги
ҳам
сабаб
бўлмоқда
.
Бу
тартиб
сўзсиз
,
суд
муҳокамасида
тараф
сифатида
иш
-
тирок
этиши
лозим
бўлган
прокурорга
,
суд
қарорлари
устидан
“
назорат
”
қилишни
процессуал
тарзда
мустаҳкамлайди
.
Ваҳоланки
,
суд
муҳокамасида
тенг
ҳуқуқли
тараф
деб
эътироф
этилган
ҳимоячига
бу
ҳуқуқ
берилмаган
.
Ҳимоячининг
норозилик
бериш
ҳуқуқи
таъминланган
ҳолда
,
бу
ҳужжат
мажбурий
тар
-
зда
назорат
инстанциясида
кўриб
чиқилиши
белгилан
-
маган
.
Бу
камчиликни
бартараф
этиш
вақти
етди
2
-
деб
ёзади
.
Назорат
тартибида
бериладиган
шикоятни
тайёр
-
лашда
адвокат
нафақат
жиноят
ишининг
барча
тафси
-
лотларини
билиши
,
балки
унинг
фикрича
ҳукм
,
ажрим
(
қарорларнинг
)
нотўғри
чиқарилганлигини
тасдиқловчи
исбот
ва
далилларнинг
асосли
бўлиши
ҳамда
адвокат
-
нинг
юқори
ҳуқуқий
маданиятга
эга
бўлиши
талаб
қилинади
.
Чунки
мазкур
босқич
бирмунча
мураккаб
ҳисобланади
.
Адвокат
жиноят
ишини
ўрганиш
билан
бирга
суд
-
ланган
(
оқланган
)
шахс
билан
учрашади
ва
назорат
инстанциясида
унинг
ҳуқуқ
ва
қонуний
манфаатларини
ҳимоя
қилиш
бўйича
ёндошувини
келишиб
олади
.
Шу
-
нингдек
шикоят
келтирилиши
асоси
,
эҳтимоллари
,
нуқтаи
назарлар
ҳам
маслаҳатлашиб
олинади
.
Назорат
тартибида
берилган
шикоят
ҳажми
,
унда
келтириладиган
эътирозлар
кассация
шикоятига
нис
-
батан
кенг
бўлади
.
Назорат
шикоятида
адвокат
томо
-
нидан
қабул
чиқарилган
ҳукм
,
ажрим
ва
қарорнинг
қонунийлиги
ва
асослигига
нисбатан
муносабати
тўлиқ
ифодаланиши
лозим
.
Демак
,
адвокат
томонидан
жи
-
ноят
ишини
тўлиқ
таҳлил
қилиш
асносида
мантиқий
фикрлар
,
қонун
бузилиш
ҳолларини
аниқлашда
муайян
билим
ва
кўникмалар
шаклланган
бўлиши
лозим
.
Бу
жиҳатлар
эса
,
ўз
навбатида
судгача
ва
суд
жараёнида
йўл
қўйилган
камчиликларни
аниқлашга
ҳамда
жиноят
иши
бўйича
ноқонуний
ҳукм
,
ажрим
ва
қарорлар
чиқарилганлигини
аниқлашга
имкон
беради
.
Таъкидлаш
лозимки
,
ҳар
доим
ҳам
адвокат
томо
-
нидан
судгача
ёки
суд
жараёнида
йўл
қўйилган
камчи
-
ликлар
аниқланмаслиги
мумкин
.
Бундай
ҳолларда
ад
-
вокат
томонидан
қабул
қилинган
қарорнинг
содир
1
Жамолов
Б
.
Тортишув
–
одил
судловни
амалга
ошириш
принципи
сифатида
//
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
-
нинг
Ахборотномаси
. –
Тошкент
, 2007. –
№
2. –
Б
.10.
2
Муҳитдинов
Ф
.
М
.
Суд
ислоҳотига
оид
мулоҳазалар
. //
Ҳаёт
ва
қонун
. –
Тошкент
, 1999. –
№
6. –
Б
. 74.
этилган
жиноятга
нисбатан
тайинланган
жазонинг
адо
-
латлилиги
,
фуқаролик
даъвонинг
қондирилишига
ва
ҳ
.
к
.
ларга
баҳо
бера
олиши
талаб
қилинади
3
.
Шикоятда
билдирилган
барча
нуқтаи
назарлар
,
фикрлар
жиноят
иши
материалларига
асосланиши
(
унинг
бети
кўрсатилиши
)
лозим
.
Акс
ҳолда
умумий
тахмин
ва
фа
-
разларнинггина
билдирилиши
шикоятнинг
маъно
-
мантиқсиз
бўлишига
ва
унинг
оқибатида
келтирилган
шикоятнинг
,
илтимосноманинг
қаноатлантирилмаслигига
олиб
келиши
мумкин
.
Шу
ўринда
Ғ
.
А
.
Абдумажидов
шикоят
қилинмаган
,
қонуний
кучга
кирган
ҳукм
,
қоидага
кўра
шубҳасиз
асосли
,
қонуний
ва
адолатли
ҳисобланади
.
У
бекор
қилинмаган
ҳақиқатни
ифодалайди
4
-
деган
фикри
асосли
эканлигини
кўриш
мумкин
.
Назорат
инстанцияси
суди
назорат
тартибида
ши
-
коят
,
илтимоснома
берилган
вақтда
жиноят
иши
мате
-
риалларини
билан
таниш
бўлмайди
.
Шу
боисдан
назо
-
рат
тартибида
берилган
шикоятга
,
илтимосномага
суд
-
нинг
шикоят
қилинаётган
ҳукми
(
ажрими
,
қарори
)
нус
-
хаси
,
юқори
инстанция
судининг
қарори
(
апелляция
ёки
кассация
инстанция
судининг
ҳукми
,
ажрими
,
қарори
)
илова
қилинади
.
Бундан
ташқари
адвокат
то
-
монидан
назорат
тартибида
бериладиган
шикоят
,
ил
-
тимосномада
билдирилаётган
фикрлар
,
нуқтаи
назар
-
ларни
асослашга
хизмат
қилувчи
бошқа
процессуал
ҳужжатлар
(
маълумотномалар
,
тавсифномалар
,
адво
-
кат
ордери
кабилар
)
ҳам
илова
қилиниши
мумкин
.
Г
.
З
.
Тўлаганова
таҳлил
қилишича
,
ҳимоячилар
на
-
зорат
тартибида
протест
билдириш
ҳақидаги
илтимос
-
номани
ёзма
равишда
ёки
протест
келтиришга
вако
-
латли
шахслар
қабулига
кириб
бевосита
оғзаки
баён
этишлари
мумкин
,
лекин
ёзма
равишда
келтирилган
илтимосномалар
мақсадга
мувофиқ
бўлади
.
5
Назорат
протести
билдириш
ҳақидаги
илтимоснома
бир
ойгача
бўлган
муддатда
,
иш
талаб
қилиб
олинадиган
ва
текшириладиган
ҳолларда
эса
,
икки
ойгача
бўлган
муддатда
кўриб
чиқилиши
лозим
.
Келиб
тушган
илтимоснома
юзасидан
қуйидаги
қарорлардан
бири
қабул
қилиниши
лозим
:
1)
илтимосномада
келтирилган
важлар
ҳукм
ёхуд
ажрим
(
қарор
)
нинг
қонунийлиги
ва
асослилигига
шубҳа
туғдирса
,
ишни
талаб
қилиб
олиш
ҳақида
;
2)
илтимосноманинг
ўзида
,
шунингдек
унга
қўшиб
топширилган
ёки
текшириш
чоғида
талаб
қилиб
олинган
суд
қарорлари
нусхасида
ва
бошқа
материалларда
илтимосномада
келтирилган
важлар
асоссиз
бўлиб
,
протест
билдиришга
асос
бўла
олмаслиги
кўриниб
турса
,
ишни
талаб
қилиб
олишни
рад
этиш
ҳақида
;
3)
протест
бериш
ваколатига
эга
бўлган
бўйсунувчи
прокурор
ёки
қуйи
суднинг
раиси
томонидан
ушбу
ишга
доир
ҳукм
ёхуд
ажрим
(
қарор
)
га
протест
билдиришни
рад
этиш
ҳақида
қарор
қабул
қилинмаган
бўлса
,
илтимосномани
уларга
жўнатиш
ҳақида
.
ЖПК
515-
моддасига
асосан
,
илтимоснома
билан
3
Власов
А
.
А
.,
Куксин
Н
.
Н
.
Адвокат
в
судопроизводстве
. –
М
.:
Норма
, 2007. –
С
.205.
4
Абдумажидов
Ғ
.
А
.
Адолат
аксиомалари
ва
мантиққа
асос
-
ланган
исботлаш
хусусида
. //
Фалсафа
ва
ҳуқуқ
. –
Тошкент
,
2010. -
№
4.- 52
б
.
5
Тўлаганова
Г
.
З
.
Жиноят
процессида
адвокатнинг
иштироки
:
Ўқув
қўлланма
. /
Ўзбекистонда
хизмат
кўрсатган
фан
арбоби
,
ю
.
ф
.
д
.,
проф
.
Ғ
.
А
.
Абдумажидовнинг
таҳрири
остида
.
Ўзбекистон
Республикаси
Адлия
вазирлиги
:
Тошкент
давлат
юридик
институти
. –
Т
.:
ТДЮИ
, 2005.- 127
б
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2011
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
28
мурожаат
этган
шахсга
,
корхона
,
муассаса
ёки
ташкилотга
қабул
қилинган
қарор
ҳақида
хабар
қилинади
.
Адвокат
суд
томонидан
чиқарилган
ҳукм
,
ажрим
(
қарор
)
да
ифодаланган
суднинг
хулосаларининг
жино
-
ят
ишининг
суд
томонидан
аниқланган
ҳақиқий
ҳолатига
мослигини
таҳлил
қилиши
шунингдек
,
қонуний
,
асосли
ва
адолатли
суд
қарори
чиқарилишига
ёки
жиноят
қонунининг
нотўғри
қўлланилишига
таъсир
қилган
ёки
қилиши
мумкин
бўлган
жиноят
-
процессуал
қонунчиликнинг
бузилишини
аниқлаши
зарур
бўлади
.
Бундан
ташқари
,
содир
этилган
жиноятга
,
жиноятчи
шахсига
нисбатан
тайинланган
жазонинг
мослиги
ва
адолатлилигини
аниқлаш
ҳам
муҳим
ҳолат
ҳисобланади
.
Зеро
,
бундай
қонун
бузилиши
қонуний
кучга
кирган
ҳукм
,
ажрим
(
қарор
)
нинг
бекор
қилишини
ёки
ўзгартирилиши
учун
асос
бўлади
.
О
.
М
.
Мадалиев
,
ҳозирги
кунда
ҳам
амалдаги
суд
-
ҳуқуқ
ислоҳотларининг
амалга
оширилиши
,
қонунларга
киритилаётган
қатор
ўзгартириш
ва
қўшимчалар
,
ҳуқуқий
базамизни
ҳалқаро
стандартларга
мослаш
эҳтиёжи
кўтарилаётган
муаммони
яъни
,
жиноят
ишларини
судларда
назорат
тартибида
кўрилишидаги
процессуал
муаммоларнинг
долзарблигини
,
унинг
аҳамиятини
сусайтиргани
йўқ
.
Аксинча
,
айблов
ва
ҳимоя
ўртасидаги
мунособатларни
ойдинлаштириш
зарурияти
долзарбликни
кулминацияга
олиб
чиқмоқда
1
-
деган
ўринли
фикр
билдириб
ўтган
.
Юқоридаги
фикрлардан
келиб
чиқиб
,
таҳлил
қиладиган
бўлсак
,
ЖПК
нинг
498, 510-
моддаларида
назорат
тартибида
шикоят
бериш
ҳуқуқи
маҳкум
,
маҳкумнинг
ҳиомячиси
,
маҳкумнинг
қонуний
вакили
,
шунингдек
жабрланувчи
,
жабрланувчининг
вакили
ҳақли
эканлиги
кўрсатилган
бўлса
-
да
,
ушбу
кодекснинг
514-
моддасида
назорат
тартибида
шикоят
эмас
,
“
Назорат
протести
билдириш
ҳақидаги
илтимоснома
киритиш
” –
деб
белгиланганлигини
кўришимиз
мумкин
.
Назорат
тартибида
ишни
кўриб
чиқишни
мажбурловчи
ҳужжат
сифатида
ЖПКнинг
511-
моддасида
,
ҳукм
ва
ажрим
(
қарор
)
устидан
назорат
тартибида
протест
билдириш
ҳукуқига
эга
бўлган
шахслар
томонидан
киритилган
протестни
эътироф
этилади
.
Бундан
кўриниб
турибдики
,
жиноят
-
процессуал
қонунчилигида
бир
-
бирига
зид
бўлган
нормалар
мавжуд
,
мазкур
қонун
нормаларига
аниқлик
киритилиши
зарур
.
Назорат
тартибида
ишни
албатта
кўриб
чиқилиши
учун
назорат
протести
билдириш
ҳақидаги
илтимоснома
киритиш
ва
илтимосномани
кўриб
чиқиш
механизмига
ўзгартириш
киритиш
лозим
.
Фикримизча
,
назорат
инстанциясида
адвокат
-
нинг
иштирок
этиши
адвокатга
нисбатан
муайян
касб
-
кор
малакасига
,
тегишли
савияда
билим
,
кўникма
ва
тажрибаларга
эга
бўлиши
,
жиноят
-
процессуал
қонунчилик
ва
моддий
ҳуқуқ
нормалари
ҳақида
тўғри
тасаввурга
эга
қолаверса
,
ўз
ҳуқуқ
ва
қонуний
манфа
-
атларини
ҳимоя
қилишни
сўраб
мурожаат
этувчи
шахснинг
қонуний
манфаатларини
рўёбга
чиқара
ола
-
диган
даражада
бўлиши
талаб
қилинади
.
Зеро
,
юрти
-
1
Мадалиев
О
.
М
.
Жиноят
ишлари
юзасидан
назорат
тартиби
-
да
шикоят
бериш
(
эътироз
билдириш
)
ҳуқуқи
такомиллашти
-
рилиши
зарур
.
//
“
Жиноят
ва
жиноят
-
процессуал
қонунчилигининг
либерализация
шароитида
суд
ва
ҳуқуқни
муҳофаза
қилувчи
органлар
фаолияти
”
мавзусидаги
илмий
-
амалий
конференция
материаллари
тўплами
. –
Т
.:
ТДЮИ
нашриёти
, 2011. - 195
б
.
мизда
амалга
оширилаётган
суд
-
ҳуқуқ
ислоҳотлари
,
мамлакатимизни
модернизация
ва
ислоҳ
қилиш
ша
-
роитида
адвокатура
институтининг
такомиллаштири
-
лиши
ва
жиноят
ишининг
ҳар
қандай
босқичида
мала
-
кали
ҳуқуқий
ёрдам
кўрсата
олиш
имконияти
бўлишликни
тақазо
этади
.
Бу
эса
,
жиноят
-
процессуал
қонунчилигини
амалда
тўғри
қўлланилишига
,
суд
жа
-
раёнида
тортишувлик
тамойилини
таъминланишига
,
суд
томонидан
қонуний
,
асосли
ва
адолатли
ҳукм
,
аж
-
рим
ва
қарорлар
чиқарилишига
ва
шу
орқали
фуқароларнинг
одил
судловга
бўлган
ишончини
янада
мустаҳкамлашга
,
адвокатура
институтининг
обрў
-
эътибори
ва
нуфузини
ортишига
хизмат
қилади
.
