СУД
ТИЗИМИ
♦
COURT SYSTEM
♦
СУДЕБНАЯ
СИСТЕМА
2007
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
111
З
.
Н
.
Эсанова
Юридик
фанлар
номзоди
Д
.
А
.
Якубов
ТДЮИ
ўқитувчиси
УЙ
-
ЖОЙ
ҲУҚУҚИЙ
МУНОСАБАТЛАРИДАН
КЕЛИБ
ЧИҚАДИГАН
НИЗОЛАРНИНГ
ТААЛЛУҚЛИЛИГИ
Ўзбекистон
Республикасининг
қонунчилигига
кўра
,
уй
-
жойга
оид
ҳуқуқий
муносабатлар
ўз
мазмунида
мулк
ҳуқуқининг
эгалик
,
фойдаланиш
ва
тасарруф
этиш
билан
боғлиқ
масалаларини
ифодалайди
.
Иқтисодиётнинг
барча
соҳаларида
мулкчиликнинг
турли
шаклларидан
фойдаланишда
уй
-
жой
ҳар
доим
ҳам
фуқаролар
,
шунингдек
,
корхоналар
,
ташкилотлар
-
нинг
талаб
ва
эҳтиёжларини
қондиришга
хизмат
қилган
.
Шу
боис
бу
борада
келиб
чиққан
низоларни
тез
ва
тўғри
ҳал
қилиш
муҳим
аҳамият
касб
этади
.
Уй
-
жойга
оид
ҳуқуқий
муносабатларни
таҳлил
қилишда
унинг
ҳам
моддий
,
ҳам
процессуал
ҳуқуқий
жиҳатларини
ўрганиш
зарур
.
Мазкур
муносабатлар
фуқаролик
,
фуқаролик
процессуал
кодекслари
,
уй
-
жой
,
шунингдек
,
ер
,
шаҳарсозлик
ҳамда
бошқа
қонун
ва
қонун
ости
ҳужжатлари
билан
тартибга
солинади
.
Мулкчилик
нуқтаи
назаридан
,
уй
-
жойларга
оид
муно
-
сабатлар
ўз
мазмунида
эгалик
қилиш
,
фойдаланиш
,
амалга
ошириш
,
ўзгартириш
ва
бекор
қилиш
билан
боғлиқ
ҳаракатларни
ифодалайди
.
Ушбу
муносабатлар
борасидаги
давлат
бошқа
-
рувини
Ўзбекистон
Республикасининг
Вазирлар
Маҳкамаси
,
маҳаллий
давлат
ҳокимият
органлари
ҳамда
фуқароларнинг
ўзини
-
ўзи
бошқариш
органлари
амалга
оширадилар
.
Уй
-
жой
ҳуқуқий
муносабатларнинг
моддий
-
ҳуқуқий
жиҳатдан
таснифига
назар
солсак
,
уй
-
жой
фондига
Уй
-
жой
кодексининг
7-
моддасида
таъриф
берилган
.
Унга
кўра
,
уй
-
жой
фонди
-
инсон
яшаши
учун
яроқли
бўлган
турар
жойдан
,
шу
жумладан
,
уйлар
,
квартиралар
,
хиз
-
мат
турар
жойлари
,
махсус
уйлардан
(
ётоқхоналар
,
вақтинчалик
уй
-
жой
фонди
уйлари
,
ногиронлар
,
фах
-
рийлар
,
ёлғиз
қариялар
учун
интернат
-
уйлар
,
шунингдек
болалар
уйлари
ва
бошқа
.
махсус
мақсадли
уйлардан
)
иборат
бўлган
фондлардан
иборат
.
Уйларда
жойлашган
савдо
,
маиший
ва
носаноат
йўналишдаги
ўзга
эҳ
-
тиёжларга
мўлжалланган
,
яшаш
учун
мўлжалланмаган
жойлар
уй
-
жой
фондига
кирмайди
.
Бизга
маълумки
,
бу
уй
-
жой
фондлари
қонунчилик
бўйича
икки
турга
,
яъни
хусусий
ва
давлат
уй
-
жой
фондларига
бўлинади
.
Хусусий
уй
-
жой
фондига
қуйидагилар
киради
:
фуқаролар
мулки
бўлган
уй
-
жой
фонди
(
якка
тартибда
қурилган
уйлар
,
хусусийлаштирилган
,
қурилган
ҳамда
олинган
квартиралар
ва
уйлар
,
уй
-
жой
-
қуриш
ҳамда
уй
-
жой
кооперативларига
қарашли
уйлардаги
пай
ба
-
даллари
тўлиқ
тўланган
квартиралар
,
фуқаролар
то
-
монидан
қонун
ҳужжатларида
назарда
тутилган
бошқа
асосларда
мулк
қилиб
олинган
квартиралар
ва
уйлар
);
хўжалик
ширкатлари
ва
жамиятлари
,
кооперативлар
,
жамоат
бирлашмалари
,
жамоат
фондлари
ҳамда
бошқа
нодавлат
юридик
шахсларнинг
мулки
бўлган
ва
уларнинг
маблағлари
ҳисобидан
қурилган
ёки
аукци
-
онда
ёхуд
қонун
ҳужжатларида
назарда
тутилган
бошқа
асосларда
олинган
уй
-
жой
фонди
ва
ҳ
.
к
Давлат
уй
-
жой
фондига
қуйидагилар
киради
:
маҳаллий
давлат
ҳокимият
органлари
ихтиёрида
бўлган
,
маҳаллий
бюджетга
тушган
солиқлар
,
йиғимлар
ва
бошқа
тўловлар
,
шунингдек
,
қонун
ҳужжатларида
назарда
тутилган
асослар
бўйича
бошқа
тушумлар
ҳисобидан
барпо
этилган
муниципал
уй
-
жой
фонди
;
давлат
корхоналари
,
муассасалари
ва
ташкилотларининг
тўла
хўжалик
юритишида
ёки
опе
-
ратив
бошқарувида
бўлган
идоравий
уй
-
жой
фонди
;
маҳаллий
давлат
ҳокимияти
органлари
ихтиёрида
бўлган
,
маҳаллий
бюджет
маблағлари
ҳисобидан
бар
-
по
этилган
,
шунингдек
,
хусусий
,
муниципал
,
идоравий
уй
-
жой
фондидан
олиб
уларнинг
балансига
берилган
,
фуқароларнинг
ижтимоий
жиҳатдан
ҳимояланмаган
,
кам
таъминланган
тоифалари
учун
хусусийлаштириш
ҳуқуқисиз
ижара
шартлари
асосида
фойдаланиш
учун
берилган
аниқ
мақсадли
коммунал
уй
-
жой
фонди
(
Уй
-
жой
кодексининг
8-
моддаси
).
Фуқаролар
ва
юридик
шахслар
қуйидаги
йўллар
билан
турар
жойни
хусусий
мулк
қилиб
олиш
ҳуқуқига
эга
,
жумладан
,
якка
тартибда
уй
-
жой
қуриш
;
якка
тар
-
тибда
қурувчиларнинг
ширкатлари
томонидан
уй
-
жой
қуриш
,
уй
-
жой
облигацияларини
олиш
,
уй
-
жой
қуриш
ва
уй
-
жой
кооперативларида
иштирок
этиш
;
олди
-
сотди
,
ҳадя
ва
айирбошлаш
;
умрбод
таъминлаш
шар
-
ти
билан
уйни
(
квартирани
)
бошқа
шахсга
бериш
;
ме
-
рос
олиш
;
қонунда
белгиланган
тартибда
хусусийлаш
-
тириш
ва
ҳ
.
к
.
Фуқаролар
ва
юридик
шахслар
турар
жойларни
қонун
ҳужжатларида
назарда
тутилган
бошқа
асосларга
биноан
ҳам
хусусий
мулк
қилиб
олишлари
мумкин
(
Уй
-
жой
кодексининг
22-
моддаси
).
Уй
-
жой
ҳуқуқий
муносабатларидан
келиб
чиқадиган
низоларнинг
процессуал
ҳуқуқий
жиҳатлари
шундаки
,
асосан
бундай
турдаги
низолар
даъво
қўзғатиш
тарти
-
бида
,
шунингдек
,
бошқа
фуқаролик
суд
ишларини
юри
-
тиш
тартибида
қўзғатилади
.
Маълумки
,
умумий
қоидага
кўра
,
тааллуқлилик
ту
-
шунчаси
ва
мазмуни
ўз
моҳиятига
кўра
суд
ҳамда
бошқа
давлат
ва
жамоат
органлари
томонидан
фуқаролик
ишларини
мазмунан
кўриб
чиқиб
ҳал
қилишга
ваколатлилигини
назарда
тутади
.
Шу
маъно
-
да
уй
-
жой
ҳуқуқий
муносабатларидан
келиб
чиқадиган
низоларнинг
тааллуқлилигини
қуйидаги
турларга
бўлиб
тушунтириш
мақсадга
мувофиқ
ҳисобланади
:
1)
судсиз
;
2)
суд
;
3)
прокуратура
.
Бизнинг
фикримизча
,
судсиз
тартибда
низоларни
ҳал
этиш
ваколатини
маҳаллий
давлат
ҳокимияти
ор
-
ганлари
ҳамда
фуқароларнинг
ўзини
-
ўзи
бошқариш
органлари
амалга
оширади
.
Судлар
ушбу
низоларни
кўриб
ҳал
қилишда
унинг
моддий
ҳамда
процессуал
ҳуқуқий
хусусиятларини
ўрганишлари
керак
.
Масалан
,
уй
-
жойга
оид
низоларни
моддий
ҳуқуқий
жиҳатлари
деганда
,
турар
жойга
бўлган
мулк
ҳуқуқини
вужудга
келтирувчи
асослар
,
яъни
якка
тартибда
уй
-
жой
қуриш
,
уй
-
жой
облигация
-
ларини
олиш
,
уй
-
жой
олди
-
сотди
,
ҳадя
ва
айирбошлаш
шартномалари
,
мерос
олиш
,
умрбод
таъминлаш
шар
-
ти
билан
уйни
бошқа
шахсга
бериш
,
қонунда
белгилан
-
ган
тартибда
хусусийлаштириш
ва
ҳ
.
к
.
лар
тушунилади
.
Жумладан
,
тадқиқотчи
М
.
Ашурова
илмий
му
-
лоҳазасида
юқорида
келтирилган
мулк
ҳуқуқини
вужуд
-
га
келтирувчи
асослар
туркумига
ипотека
,
рента
,
гаров
шартномаларини
ҳам
киритган
1
.
Уй
-
жойга
оид
моддий
-
ҳуқуқий
жиҳатларни
рус
1
Ашурова
М
.
А
.
Уй
-
жойга
оид
муносабатларнинг
ҳуқуқий
тар
-
тибга
солиниши
//
Ёш
олимларнинг
илмий
тўплами
. 2007.
№
2.
53–57-
бетлар
.
СУД
ТИЗИМИ
♦
COURT SYSTEM
♦
СУДЕБНАЯ
СИСТЕМА
2007
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
112
олимларидан
И
.
Б
.
Марткович
,
В
.
Д
.
Чигир
,
П
.
С
.
Ники
-
тюклар
1
,
ўзбек
олимларидан
Ф
.
Ф
.
Муҳитдиновалар
ил
-
мий
тадқиқот
ишларини
олиб
борган
бўлсалар
,
ушбу
соҳада
В
.
М
.
Шерстюк
мавзунинг
процессуал
ҳуқуқий
томонларини
ёритганлар
2
.
Турар
жойга
оид
мулк
ҳуқуқининг
вужудга
келиши
қонун
талабига
кўра
шартнома
билан
расмийлаштири
-
либ
,
нотариал
тасдиқланиши
ва
давлат
рўйхатидан
ўтказилиши
шарт
ҳамда
давлат
рўйхатидан
ўтказилгандан
сўнггина
мулк
ҳуқуқи
вужудга
келиши
мумкин
.
Турар
жойга
бўлган
мулк
ҳуқуқининг
субъект
-
лари
фуқаролар
,
юридик
шахслар
ва
давлат
ҳисобланади
.
Чунки
уй
-
жойга
оид
низоларнинг
тааллуқлилигини
белгилашда
низонинг
мавжудлиги
,
низолашувчи
тарафларнинг
кимлиги
,
тарафларнинг
муомалага
лаёқатлилиги
,
уларнинг
иш
юритишга
вако
-
латлилиги
,
ишни
судсиз
ҳал
қилиш
имконияти
мавжуд
-
лиги
ёки
йўқлиги
,
судда
ишга
оид
аввал
ҳам
шундай
иш
кўрилганлиги
ёки
шундай
иш
кўрилаётганлиги
каби
шартлар
ўрганилиши
зарур
.
Уй
-
жойга
оид
низолар
асосан
фуқаролик
судлари
томонидан
мазмунан
кўрилиб
,
иш
бўйича
ҳал
қилув
қарорлари
,
айрим
ҳолларда
сиртдан
ҳал
қилув
қарори
,
шунингдек
,
ажримлар
чиқаришга
йўл
қўйилмоқда
.
Бун
-
дай
туркумдаги
низолар
асосан
фуқаролик
суд
ишла
-
рини
юритишнинг
даъво
қўзғатиш
,
давлат
органлари
ва
бошқа
органлар
,
шунингдек
,
мансабдор
шахслар
-
нинг
қарорлари
устидан
берилган
шикоятлар
бўйича
иш
юритиш
тартибида
кўриб
ҳал
қилинади
.
Судларда
кўрилаётган
уй
-
жойга
оид
низоларни
қуйидагича
,
–
турар
-
жойга
оид
мулк
ҳуқуқини
вужудга
келтирув
-
чи
,
ўзгартирувчи
ёки
бекор
қилувчи
низолар
;
–
хусусийлаштириш
билан
боғлиқ
низолар
;
–
якка
тартибда
қурилган
уйга
бўлган
мулк
ҳуқуқи
билан
боғлиқ
низолар
деб
таснифлаш
мумкин
бўлади
.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
Пленумининг
“
Уй
-
жой
низолари
буйича
суд
амалиёти
ҳақида
”
ги
2001
йил
14
сентябрдаги
Қарорида
ҳам
судларга
тегишли
уй
-
жой
низоларининг
туркуми
аниқ
кўрсатилган
бўлиб
,
унга
кўра
:
–
хусусий
ва
давлат
уй
-
жой
фондларига
қарашли
ту
-
рар
-
жойларни
ижарага
берувчи
ҳамда
ижарага
олувчи
-
лар
,
уларнинг
оила
аъзолари
ўртасидаги
уй
-
жой
муно
-
сабатлари
бўйича
вужудга
келган
низолар
;
–
уй
-
жой
қуриш
ёки
уй
-
жой
кооперативи
билан
фуқаролар
ўртасидаги
уй
-
жой
муносабатларидан
ке
-
либ
чиқадиган
низолар
;
–
давлат
уй
-
жой
фондининг
турар
-
жойига
берилган
ҳужжатни
(
ордерни
)
ҳақиқий
эмас
деб
топиш
тўғрисидаги
низолар
;
–
ижара
шартномасини
ўзгартириш
ва
бекор
қилиш
тўғрисидаги
низолар
;
–
Уй
-
жой
кодексининг
71-74, 79, 85-
моддаларида
кўрсатилган
асослар
бўйича
турар
-
жойдан
кўчириш
билан
боғлиқ
низолар
;
–
фуқаролик
ҳуқуқ
мажбуриятлари
асосида
вужудга
келадиган
уй
-
жой
билан
боғлиқ
низолар
;
–
ер
участкалари
давлат
ёки
жамоат
эҳтиёжлари
1
Марткович
И
.
Б
.
Жилищное
право
:
Закон
и
практика
.
М
.:
Юр
.
лит
, 1990.
2
Мухитдинова
Ф
.
Ф
.
Право
собственности
граждан
на
жилище
и
его
судебная
защита
по
законодательству
Республики
Уз
-
бекистан
.
Ташкент
, 1997.
С
.25;
Шерстюк
В
.
М
.
Рассмотрение
споров
о
праве
на
жилой
дом
/
Отв
ред
.
М
.
А
.
Шалкин
.
М
.:
Юр
.
лит
, 1988.
С
.128.
учун
олиб
қўйилиши
муносабати
билан
вужудга
кела
-
диган
низолар
3
каби
кўринишларга
эга
.
Суд
уй
олди
-
сотди
шартномасини
ҳақиқий
эмас
деб
топиш
ҳақидаги
низоларни
кўришда
ишнинг
ҳақиқий
ҳолатларини
холисона
ва
ҳар
томонлама
аниқлаши
лозим
Масалан
,
фуқаролар
А
.
билан
Х
.
ўртасида
нотари
-
ал
тасдиқланган
уй
-
жой
олди
-
сотди
шартномаси
тузил
-
ган
.
А
.
судга
даъво
билан
мурожаат
қилиб
, 82
ёшида
ёлғиз
ўзи
қолганлиги
сабабли
1998
йилда
қариндоши
Х
.
билан
ўз
уйида
бирга
туришга
розилик
берганлиги
-
ни
,
бироқ
уйни
сотиш
мақсади
бўлмаганини
, 1999
йил
-
нинг
июль
ойида
Х
.
уни
нотариусга
олиб
бориб
,
алдаб
шартномага
имзо
қўйдирганини
кўрсатиб
,
олди
-
сотди
шартномасини
ҳақиқий
эмас
деб
топишни
сўраган
.
Суд
А
.
нинг
даъвосини
рад
қилган
.
Апелляция
инстанцияси
суди
ҳал
қилув
қарорини
ўзгаришсиз
қолдирган
.
Олий
суд
фуқаролик
ишлари
бўйича
судлов
ҳайъати
2002
йил
12
июлда
қуйидагиларга
асосан
суд
қарорларини
бекор
қилиб
,
ишни
кўриш
учун
юборади
.
Суд
ишни
кўришда
Фуқаролик
процессуал
кодекси
-
нинг
15,57-
моддалари
талабларига
риоя
этмай
,
низо
-
нинг
ҳақиқий
ҳолатларини
холисона
ва
ҳар
томонлама
аниқламаган
.
Ишда
,
маҳалла
фуқаролар
йиғини
аъзолари
ишти
-
рокида
ёзган
ва
муҳр
билан
тасдиқланган
тилхат
мав
-
жуд
бўлиб
,
унда
Х
.
даъвогарнинг
тириклигида
боқиши
эвазига
уй
унга
қолиши
кўрсатилган
.
Бу
масала
фуқаролар
йиғинида
ҳам
муҳокама
қилиниб
,
баённома
тузилган
.
Бироқ
,
орадан
бир
ҳафта
ўтгач
,
яъни
1999
йил
22
июлда
уйни
А
.
жавобгар
Х
.
га
васият
қилган
,
1999
йил
25
июлда
низоли
уй
бўйича
тарафлар
ўртасида
олди
-
сотди
шартномаси
расмийлаштирилган
.
Суд
бундай
тезкорлик
билан
амалга
оширилган
ҳаракатларнинг
сабабини
текширмаган
.
Судда
А
.
ни
-
золи
уй
учун
пул
олмаганлигини
кўрсатгач
,
жавобгар
Х
.
даъвога
қисман
иқрорлик
билдириб
,
уйнинг
нархи
ҳақида
аниқ
келишув
бўлмаганини
,
аммо
у
даъвогарга
290.000
сўм
берганини
кўрсатган
,
олди
-
сотди
шартно
-
маси
матнида
эса
сотувчи
уй
учун
627.000
сўм
олган
-
лиги
кўрсатилган
,
суд
ўз
қарорида
бу
қарама
-
қаршиликларга
тегишли
баҳо
бермаган
.
Бундан
ташқари
,
суд
даъвонинг
асосини
аниқламаган
4
.
Статистик
маълумотлар
таҳлили
шуни
кўрсатадики
,
Республика
судлари
томонидан
2006
йилда
турар
жойни
хусусийлаштириш
билан
боғлиқ
низоларнинг
184
таси
бўйича
ҳал
қилув
қарори
чиқарилган
бўлса
,
шундан
даъвоси
қаноатлантирилган
ишлар
153
тани
ташкил
этади
.
Шу
жумладан
,
турар
жойлардан
кўчириш
тўғрисидаги
ишлар
2005
йилда
1248
тани
,
2006
йилда
эса
1537
тани
ташкил
этди
5
.
Масалан
, 2007
йил
8
май
куни
фуқаролик
ишлари
бўйича
Денов
туманлараро
судида
,
даъвогар
Э
.
А
.,
даъвогарнинг
қонуний
вакили
А
.
К
.,
жавобгарлар
А
.
У
.
ва
Э
.
Г
.
ларнинг
иштирокида
,
даъвогар
Э
.
А
.
нинг
жа
-
вобгарлар
А
.
У
.
ва
Э
.
Г
.
ларга
нисбатан
“
уй
-
жойдан
маж
-
3
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
Пленумининг
"
Уй
-
жой
низолари
буйича
суд
амалиёти
ҳақида
"
ги
2001
йил
14
сентяб
-
рдаги
Қарори
/
АҲТ
"Norma".
4
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
//
Суд
амалиёти
.
Тош
-
кент
, 2002.
№
1. 6–7-
бетлар
.
5
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
судининг
2002–2006
йиллар
давомидаги
иш
фаолияти
тўғрисидаги
статистик
маълумот
-
лар
тўплами
.
СУД
ТИЗИМИ
♦
COURT SYSTEM
♦
СУДЕБНАЯ
СИСТЕМА
2007
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
113
бурий
тартибда
чиқариш
ҳақида
”
ги
фуқаролик
ишини
кўриб
,
даъвогар
Э
.
А
.
жавобгарлар
А
.
У
.
ва
Э
.
Г
.
ларга
нисбатан
“
уй
-
жойдан
мажбурий
тартибда
чиқариш
ҳақида
”
ги
даъво
аризаси
билан
судга
мурожаат
қилган
.
Судда
сўралган
даъвогар
ўз
даъвосини
қувватлаб
,
2006
йил
27
декабр
куни
Денов
шаҳар
Гулистон
кўчаси
61-
уй
, 2-
хонасини
А
.
Х
.
дан
нотариал
идораси
орқали
сотиб
олганини
,
сотиб
олган
вақтида
уйда
А
.
Х
.
нинг
ўғли
А
.
У
.
ва
келини
Э
.
Г
.
лар
яшаб
турганлигини
,
жавоб
-
гарлар
унга
1
ойдан
кейин
чиқамиз
деб
айтганини
,
жа
-
вобгарлар
ҳозирга
қадар
уйни
бўшатмаётганини
,
жа
-
вобгарларга
бир
неча
бор
уйни
бўшатиб
беришни
сўраганини
,
лекин
жавобгарлар
эрта
-
индин
деб
ҳар
хил
баҳоналар
билан
уни
алдаб
келаётганини
,
шу
са
-
бабли
жавобгарлар
А
.
У
.
ва
Э
.
Г
.
ларни
Денов
шаҳар
Г
.
кўчаси
61-
уй
2-
хонасидан
мажбурий
тартибда
чиқаришни
сўраб
тушунтириш
беради
.
Судда
сўралган
жавобгар
А
.
У
.
даъвогар
даъвосини
тан
олиб
,
ҳақиқатдан
ҳам
отаси
А
.
Х
.
даъвогар
Э
.
А
.
га
нисбатан
Денов
шаҳар
Г
.
кўчаси
61-
уй
, 2-
хонасини
сотганини
,
уйни
1
ойнинг
ичида
бўшатиб
беришини
билдириб
тушунтириш
берди
.
Судда
сўралган
жавобгар
Э
.
Г
.
даъвогар
даъвосини
қисман
тан
олиб
,
уйни
қайнотаси
арзон
сотганини
,
уй
-
дан
чиқмаслигини
,
бошқа
яшашга
уйи
йўқлигини
,
уйни
сотаётган
вақт
қайнотаси
ундан
розилик
олмаганини
,
даъвогар
даъвосини
рад
қилишни
сўраб
тушунтириш
берди
.
Суд
судда
тарафларнинг
тушунтиришларини
тинг
-
лаб
,
ишдаги
ҳужжатларни
ўрганиб
чиқиб
,
атрофлича
муҳокама
этиб
,
қуйидаги
асосларга
кўра
даъвогарнинг
даъвосини
қаноатлантиришни
лозим
деб
топди
.
Жавобгар
Э
.
Г
.
нинг
важлари
асоссизлиги
тасдиқланади
.
Жавобгарлар
А
.
У
.
ва
Э
.
Г
.
оила
аъзолари
билан
низо
-
ли
уй
-
жойдан
бошқа
уй
-
жой
бермасдан
мажбурий
тар
-
тибда
кўчирилишини
лозим
деб
ҳисоблаб
,
суд
даъвони
қаноатлантирган
ва
жавобгар
А
..
У
.,
Э
.
Г
.
лар
Денов
шаҳар
Гулистон
кўчаси
61-
уй
, 2-
хонадондан
бошқа
уй
-
жой
бер
-
масдан
мажбурий
тартибда
чиқариш
ҳақида
ҳал
қилув
қарори
чиқарди
1
.
Судларга
тааллуқли
уй
-
жой
низоларининг
процес
-
суал
хусусиятлари
сифатида
қуйидагиларни
кўрсатиш
мақсадга
мувофиқ
бўлади
:
1)
иш
қўзғатиш
тартиби
ва
даъво
муддатига
риоя
қилинганлиги
;
2)
даъво
аризасининг
қонун
талабларига
мувофиқ
ёзилганлиги
;
3)
ишнинг
судга
таллуқлилиги
ва
судловига
тегиш
-
лилиги
;
4)
даъвогарнинг
муомалага
лаёқатлилиги
ҳам
иш
-
ларга
ваколатли
бўлиши
;
5)
иш
бўйича
исботлаш
воситаларининг
ўзига
хос
-
лиги
;
6)
ишда
прокурор
иштироки
;
7)
вакил
ёки
адвокат
қатнашувининг
мумкинлиги
;
8)
ишда
учинчи
шахсларнинг
иштироки
;
9)
иш
бўйича
даъводан
воз
кечиш
,
даъвони
тан
олиш
ва
келишув
битимини
тузиш
мумкинлиги
;
10)
ишда
давлат
бошқарув
органлари
(
ТХКБ
,
архи
-
тектура
,
ободонлаштириш
бўлими
,
уй
-
жой
ширкат
хўжалиги
,
ўзини
ўзи
бошқариш
органлари
,
коммунал
хизматлар
,
иссиқлик
билан
таъминлаш
ва
ҳ
.
к
.)
ходим
-
ларининг
иштироки
;
1
Фуқаролик
ишлари
бўйича
Денов
туманлараро
судининг
2007
йил
8
майдаги
ҳал
қилув
қароридан
.
11)
бундай
тоифадаги
ишлар
бўйича
процессуал
ҳуқуқий
ворисликка
йўл
қўйилиши
;
!2)
иш
бўйича
ишга
дахлдор
бўлмаган
тарафни
ал
-
маштиришга
йўл
қўйилиши
;
13)
иш
бўйича
хатшунослик
,
техник
,
қурилиш
,
хўжалик
экспертизаларининг
тайинланиши
.
ва
ҳ
.
к
Одатда
уй
-
жой
муносабатларига
доир
фуқаролик
ишлари
судлар
томонидан
даъво
қўзғатиш
,
алоҳида
иш
юритиш
,
давлат
органлари
ва
бошқа
органлар
,
мансабдор
шахсларнинг
хатти
-
ҳаракатлари
(
қарорлари
)
устидан
шикоят
(
аризалар
),
шунингдек
,
буйруқ
тартибида
иш
юритиш
тартибида
кўриб
ҳал
қилинади
.
Ўзбекистон
Республикаси
Фуқаролик
процессуал
кодексининг
283-
моддасига
асосан
юридик
аҳамиятга
эга
бўлган
факт
сифатида
иморатга
хусусий
мулк
ҳуқуқи
асосида
эгалик
қилиш
факти
алоҳида
иш
юри
-
тиш
тартибида
кўрилади
.
ФПКнинг
26-
бобида
давлат
органлари
ва
бошқа
ор
-
ганлар
,
шунингдек
,
мансабдор
шахсларнинг
хатти
-
ҳаракатлари
(
қарорлари
)
устидан
берилган
шикоят
ва
аризалар
бўйича
иш
юритишга
берилган
бўлиб
,
қуйидаги
уй
-
жойга
оид
ишлар
ушбу
тартибда
кўрилади
ва
бу
ҳақда
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
Пле
-
нумининг
“
Уй
-
жой
низолари
буйича
суд
амалиёти
ҳақида
”
ги
2001
йил
14
сентябрдаги
Қарорида
кўрсатилиши
таклиф
қилинади
:
–
фуқароларнинг
ўзини
-
ўзи
бошқариш
органлари
устидан
;
–
ҳокимнинг
қарорлари
устидан
;
–
ижарага
берувчининг
ягона
ижара
шартномаси
тузишни
рад
этганлиги
устидан
(
Уй
-
жой
кодексининг
68-
моддаси
);
–
маъмурий
тартибда
кўчириш
тўғрисидаги
проку
-
рор
қарори
устидан
(
Уй
-
жой
кодексининг
70-
моддаси
);
–
корхона
,
ташкилот
,
муассасалари
уйлари
,
квар
-
тираларидаги
турар
жойларни
алмаштиришга
розилик
берилмаганлиги
устидан
(
Уй
-
жой
кодексининг
106-
моддаси
);
–
хомийлик
ёки
васийликка
олинган
шахснинг
турар
жойини
алмаштириш
учун
розилик
берилмаганлиги
устидан
(
Уй
-
жой
кодексининг
108-
моддаси
);
–
турар
-
жойлар
алмаштирилишини
расмийлашти
-
ришнинг
рад
этилиши
устидан
берилган
шикоят
,
ари
-
залар
ва
ҳ
.
к
.
Қонунга
биноан
,
уй
-
жойга
оид
низоларни
судсиз
ва
суд
йўли
билан
ҳал
қилишда
фуқароларнинг
ўзини
-
ўзи
бошқариш
органлари
,
техник
инвентаризация
кадастр
бюроси
,
нотариал
органлар
,
шунингдек
,
ҳокимиятларнинг
тегишли
бўлимлари
,
ширкатлар
,
тур
-
ли
хизмат
кўрсатиш
соҳалари
иштирок
этадилар
.
Уй
-
жой
кодексининг
6-
моддасида
кўрсатилишича
,
фуқароларнинг
ўзини
-
ўзи
бошқариш
органлари
уй
-
жой
муносабатларини
тартибга
солишда
:
–
фуқароларга
уй
-
жой
фондидан
фойдаланишда
ҳамда
унинг
сақланишини
таъминлашда
кўмак
-
лашади
;
–
қуриш
ва
уй
ён
-
атрофини
сақлаш
қоидаларига
риоя
этилиши
устидан
жамоатчилик
назоратини
амал
-
га
оширади
;
–
фуқароларнинг
маиший
-
уй
-
жой
шароитларини
яхшилаш
тўғрисида
тегишли
органларга
таклифлар
киритади
;
–
қонун
ҳужжатларига
мувофиқ
бошқа
ваколатлар
-
ни
амалга
оширади
.
Фуқароларнинг
доимий
яшашига
мўлжалланган
,
белгиланган
санитария
,
ёнғинга
қарши
,
техник
талаб
-
СУД
ТИЗИМИ
♦
COURT SYSTEM
♦
СУДЕБНАЯ
СИСТЕМА
2007
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
114
ларга
жавоб
берадиган
,
шунингдек
,
белгиланган
тар
-
тибда
махсус
уйлар
(
ётоқхоналар
,
вақтинчалик
уй
-
жой
фонди
уйлари
,
ногиронлар
,
фахрийлар
,
ёлғиз
қариялар
учун
интернат
-
уйлар
,
шунингдек
болалар
уйлари
ва
бошқа
махсус
мақсадли
уйлар
)
сифатида
фойдаланишга
мўлжалланган
жойлар
турар
жой
деб
ҳисобланади
.
Турар
жой
кўчмас
мулк
ҳисобланади
(
Уй
-
жой
кодексининг
9-
моддаси
).
Турар
жойларга
қуйидагилар
киради
:
уйлар
;
кўп
квартирали
уйлардаги
квартиралар
,
бошқа
иморат
-
лардаги
яшаш
учун
мўлжалланган
хоналар
ва
ўзга
турар
жойлар
(
Уй
-
жой
кодексининг
10-
моддаси
).
Турар
жой
хусусий
ёки
давлат
мулки
бўлиши
ва
қонун
ҳужжатларида
белгиланган
тартибда
мулкчилик
-
нинг
бир
шаклидан
бошқа
шаклига
ўтиши
мумкин
.
Фуқаролар
,
юридик
шахслар
ва
давлат
турар
жойга
бўлган
мулк
ҳуқуқининг
субъектларидир
.
Турар
жойга
бўлган
мулк
ҳуқуқи
муддатсиз
бўлиб
,
Фуқаролар
ва
юридик
шахсларнинг
,
давлатнинг
ҳуқуқларини
ҳамда
қонун
билан
қўриқланадиган
манфаатларини
бузмаган
ҳолда
шахснинг
ўзига
тегишли
турар
жойга
ўз
хоҳиши
ва
манфаатларига
кўра
эгалик
қилиш
,
ундан
фойдала
-
ниш
ва
уни
тасарруф
этиш
,
шунингдек
,
ўзининг
мулк
ҳуқуқи
бузилишини
бартараф
этишни
талаб
қилиш
ҳуқуқидан
иборатдир
.
Турар
жойларнинг
кўринишини
ўзгартиришга
,
уларни
қайта
қуриш
ёки
бузишга
маҳаллий
давлат
ҳокимияти
органларининг
тегишли
рухсатномаси
бўлган
тақдирда
йўл
қўйилади
(
Уй
-
жой
кодексининг
11-
моддаси
).
Турар
жойга
бўлган
мулк
ҳуқуқи
ва
бошқа
ашёвий
ҳуқуқлар
,
бу
ҳуқуқларнинг
вужудга
келиши
,
бошқага
ўтиши
,
чекланиши
ва
бекор
бўлиши
давлат
рўйхатидан
ўтказилиши
шарт
.
Турар
жойга
бўлган
мулк
ҳуқуқи
ва
бошқа
ашёвий
ҳуқуқларни
ҳамда
уй
жойга
оид
битим
-
ларни
давлат
рўйхатидан
ўтказиш
кўчмас
мулкка
бўлган
ҳуқуқларни
ва
унга
доир
битимларни
рўйхатдан
ўтказувчи
органда
амалга
оширилиб
,
ушбу
орган
мулк
ҳуқуқи
,
бошқа
ашёвий
ҳуқуқ
ёки
битим
рўйхатга
олин
-
ганлиги
тўғрисида
ҳужжат
беради
ёхуд
рўйхатдан
ўтказиш
учун
тақдим
этилган
ҳужжатга
уст
-
хат
ёзиб
қўяди
.
Турар
жойга
бўлган
мулк
ҳуқуқини
ва
бошқа
ашёвий
ҳуқуқларни
ҳамда
турар
жойга
оид
битимларни
давлат
рўйхатидан
ўтказишни
рад
этиш
ёхуд
рўйхатдан
ўтказиш
муддатлари
бузилиши
устидан
суд
тартибида
шикоят
қилиниши
мумкин
(
Уй
-
жой
кодекси
-
нинг
13-
моддаси
).
Белгиланган
тартибда
ажратилган
ер
участкасида
янги
қурилаётган
уйга
мулк
ҳуқуқи
уй
давлат
рўйхатидан
ўтказилган
пайтдан
бошлаб
вужудга
кела
-
ди
.
Уйнинг
,
квартиранинг
олди
-
сотди
ва
айирбошлаш
шартномаси
ёзма
шаклда
,
тарафлар
имзолайдиган
битта
ҳужжатни
тайёрлаш
йўли
билан
тузилади
ҳамда
у
нотариал
тасдиқланиши
ва
давлат
рўйхатидан
ўтказилиши
шарт
(
Уй
-
жой
кодексининг
14-
моддаси
).
Буйруқ
тартибида
иш
юритишда
асосан
Фуқаролик
процессуал
кодексининг
238
2
-
моддасида
кўрсатилган
тўловлар
ундирилади
,
шунингдек
,
Фуқаролик
процес
-
суал
кодексининг
283-
моддасига
кўра
,
юридик
аҳамиятга
эга
бўлган
факт
сифатида
иморатга
хусусий
мулк
ҳуқуқи
сифатида
эгалик
қилиш
факти
алоҳида
иш
юритиш
тартибида
кўрилади
.
Мазкур
туркумдаги
низоларнинг
тааллуқлилигини
белгилашда
аввало
уй
-
жойга
оид
муносабатларни
тартибга
солувчи
қонун
ва
қонун
ости
актларни
билиш
ва
ўрганиш
лозим
бўлади
.
Резюме
В
вводной
части
статьи
автор
характеризует
жи
-
лищно
-
правовые
отношения
и
связанные
с
ними
про
-
блемы
.
В
основной
части
рассматривается
вопрос
подве
-
домственности
дел
,
исходящих
из
жилищно
-
правовых
отношений
.
В
заключении
автор
приходит
к
выводу
,
что
сле
-
дует
глубоко
изучать
данный
вопрос
для
правильного
определения
подведомственности
и
тем
самым
для
верного
решения
проблемы
в
свете
действующего
законодательства
Республики
Узбекистан
.
Abstract
In the introductory part of the article the author charac-
terizes housing-legal relations and the problems con-
nected with them.
In the basic part the question of jurisdiction of the af-
fairs which are starting with housing-legal relations is con-
sidered.
In the conclusion the author comes to opinion that it is
necessary to study deeply the given question for correct
definition of jurisdiction.
