YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
76
O‘QUV – METODIK TA’ MINOTGA OID MATERIALLAR BILAN TANISHISH
Xasanova Shaxzoda Nurmamat qizi
SHDPI talabasi
Nurullayeva Malika Baxtiyor qizi
Shahrisabz davlat pedagogika instituti talabasi
Yaxiyaxonova Muxiba Maxmudjonovna
Ilmiy maslahatchi: Shahrisabz davlat pedagogika instituti katta oʻqituvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.15400728
Annotatsiya.
Ushbu maqolada informatika darslarida o‘quv-metodik ta’minotga oid
materiallar bilan tanishish jarayonini tashkil etish masalasi yoritilgan. Tadqiqotda interfaol
ta’lim metodlarining samaradorligi tahlil qilinib, Jigsaw, Elektron portfolio, Klaster, Fikrlar
doirasi, Rol o‘ynash va Blits-so‘rov kabi metodlarning o‘quvchilarning bilim olish jarayoniga
ta’siri o‘rgandim. Maqolada 11-"A" va 11-"B" sinflari misolida interfaol va an’anaviy metodlar
natijalari taqqoslanib, interfaol yondashuv qo‘llanilgan sinfda darsga qiziqish va o‘zlashtirish
sifati yuqoriligini aniqladim. Tahlil natijalariga ko‘ra, informatika darslarida elektron
portfoliolar yaratish, o‘quvchilarni mustaqil tadqiqotga yo‘naltirish va innovatsion
texnologiyalardan foydalanish samarali ekanini aniqladim. Maqolada informatika o‘qituvchilari
uchun interfaol metodlarni keng joriy etish, o‘quvchilarning amaliy ko‘nikmalarini
rivojlantirish va dars jarayonida innovatsion texnologiyalarni tatbiq etish bo‘yicha takliflar
ishlab chiqdim.Ushbu maqola informatika fani bo‘yicha dars samaradorligini oshirishga
qaratilgan bo‘lib, ta’lim jarayonida interfaol metodlardan foydalanish bo‘yicha o‘qituvchilar,
ta’lim mutaxassislari va tadqiqotchilar uchun foydali tavsiyalarni taqdim etdim.
Kalit soʻzlar
: O‘quv-metodik ta’minot, informatika darslari, interfaol ta’lim metodlari,
elektron portfolio, Jigsaw usuli, klaster usuli, mustaqil ta’lim, innovatsion texnologiyalar, amaliy
ko‘nikmalar, ta’lim samaradorligi.
KIRISH.
O‘quv-metodik ta’minot – bu ta’lim jarayonini samarali tashkil etish uchun zarur bo‘lgan
barcha materiallar, metodlar va vositalar to‘plamidir. Ta’lim tizimining muvaffaqiyatli ishlashi
uchun o‘quvchilarni zarur bilim va ko‘nikmalar bilan ta’minlash, shuningdek, ularning o‘qish
jarayonini qiziqarli va samarali qilish muhim ahamiyatga ega. O‘quv-metodik materiallar
o‘qituvchilarga darslarni rejalashtirishda, darsliklar va qo‘shimcha materiallar tayyorlashda
yordam beradi, shuningdek, talabalarning o‘zlashtirish darajasini nazorat qilish imkoniyatini
yaratadi. O‘quv jarayonining samaradorligini oshirish uchun metodik qo‘llanmalar, darsliklar,
o‘quv dasturlari, testlar, vizual materiallar va boshqa turli vositalardan foydalanish zarur.
Bunday materiallar o‘quvchilarning ta’limga bo‘lgan qiziqishini oshirishga, ularni faol ishtirok
etishga undashga va bilimlarini chuqurlashtirishga yordam beradi. Ushbu maqolada o‘quv-
metodik ta’minotning ahamiyati, uning tarkibi va ta’lim jarayonida qo‘llanilishi masalalari
ko‘rib chiqiladi.
Axborotlar tahlili
. O‘quv-metodik ta’minot bo‘yicha olib borilgan tadqiqotlar ta’lim
jarayonining samaradorligini oshirishda muhim ahamiyatga ega. Masalan, А. Р. Алавердовning
"Tashkilotda inson resurslarini boshqarish" asarida ta’lim jarayonida kadrlar tayyorlash va
ularning malakasini oshirish masalalari yoritilgan. Muallifning ta’kidlashicha, "ta’lim tizimida
kadrlar tayyorlash soni va tuzilmasi haqida gapirganda, tayyorlanayotgan mutaxassislarni
ishga joylashtirish statistikasi asosida asosli prognozlash qiyin". Bu esa o‘quv-metodik
ta’minotni rejalashtirishda muhim omil hisoblanadi.
YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
77
Shuningdek, Sudhir Junankar, Ole Lofsnaes va Philip Summerton tomonidan ishlab
chiqilgan MDM-E3 modeli ta’lim tizimining iqtisodiyotga ta’sirini prognozlashda qo‘llaniladi.
Ular o‘z ishlarida "MDM-E3 modeli Germaniya iqtisodiyotining tarmoqlararo rivojlanishini
prognozlashda qo‘llaniladi" deb ta’kidlashadi. Bu model ta’lim va iqtisodiyot o‘rtasidagi o‘zaro
bog‘liqlikni o‘rganishda yordam beradi.
Jumladan, G.O. Atamuradovaning "Kasbiy ta’limda o‘quvchilarning izlanishchanlik va
ijodkorlik qobiliyatlarini rivojlantirish asoslari" nomli magistrlik dissertatsiyasida kasbiy
ta’limda o‘quvchilarning izlanishchanlik va ijodkorlik qobiliyatlarini rivojlantirish masalalari
o‘rganilgan. Uning fikricha, "hozirgi davrga kelib iqtisodiyotning barcha jabhalaridagi kabi
ta’lim tizimidagi tub o‘zgarishlar ham o‘zining ijobiy natijasini ko‘rsatmoqda" . Bu esa o‘quv-
metodik ta’minotning ahamiyatini ko‘rsatadi.
Shuningdek, A.E. Usanovning "Professional ta’lim tizimida o‘quvchilar texnik ijodkorligini
rivojlantirish metodikasi" maqolasida texnik ijodkorlikni rivojlantirish metodikasi yoritilgan. U
shunday deydi: "texnik ijodkorlik jarayonida o‘quvchilar o‘zlarining ijodiy qobiliyatlarini
rivojlantiradilar, innovatsiya va ixtirochilik asoslari bilan tanishadilar, ijodiy masalalarni hal
qilish usullarini o‘zlashtiradilar" . Bu esa o‘quv-metodik ta’minotning sifatini oshirishga xizmat
qiladi.
Yuqoridagi tadqiqotlar o‘quv-metodik ta’minotning ta’lim jarayonidagi o‘rni va
ahamiyatini yanada chuqurroq anglashga yordam beradi.
Metodlar
. Informatika darslarida o‘quv-metodik ta’minotga oid materiallar bilan
tanishishga doir mavzularni o’qitishda quyidagi interfaol ta’lim metodlari samarali hisoblanadi:
̶ Klaster (g‘oya xaritasi) usuli. Oʻquvchilar o‘quv-metodik materiallarni guruhlarga
ajratib, ularning o‘zaro bog‘liqligini tushunishadi. Masalan, “Elektron darsliklar, didaktik
qo‘llanmalar, test to‘plamlari” kabi bo‘limlarga ajratish mumkin.
̶ Jigsaw (Pazl) usuli. Oʻquvchilar kichik guruhlarga bo‘linib, har biri muayyan o‘quv-
metodik materialni o‘rganadi va keyin o‘z bilimlarini boshqalarga yetkazadi. Misol uchun, bitta
guruh elektron resurslarni, ikkinchisi laboratoriya mashg‘ulotlarini, uchinchisi nazorat
materiallarini tahlil qiladi.
̶ Bumerang usuli. Oʻquvchilar berilgan mavzular bo‘yicha kichik tadqiqot olib borishadi
va taqdimot qilishadi. Masalan, “Onlayn ta’lim platformalari orqali o‘quv-metodik ta’minotdan
foydalanish” mavzusida tahlil qilishlari mumkin.
̶ Rol o‘ynash (Role-Playing). Oʻquvchilar turli rollarni (o‘qituvchi, o‘quvchi, ekspert)
bajarib, informatika darslarida o‘quv-metodik materiallar bilan ishlash jarayonini
sahnalashtirishadi. Bitta guruh yangi darslik mualliflari, ikkinchisi taqrizchilar, uchinchisi esa
o‘qituvchilar sifatida harakat qiladi.
̶ “Blits-so‘rov’’. Oʻquvchilarga tezkor savollar berilib, ular o‘quv-metodik ta’minot bo‘yicha
fikrlarini bildirishadi. Masalan: “Elektron resurslar va an’anaviy darsliklarning qaysi biri
samaraliroq?”
̶ “Elektron portfoliolar” tayyorlash usuli. Oʻquvchilar o‘quv-metodik materiallar asosida
o‘zining elektron portfoliolarini yaratib, taqdimot qilishadi. Masalan, informatika bo‘yicha eng
yaxshi onlayn resurslarni yig‘ish va tahlil qilish.
̶ “Fikrlar doirasi” usuli. Oʻquvchilar qog‘ozga yoki raqamli platformalarda o‘quv-metodik
materiallar bo‘yicha o‘z fikrlarini yozib, boshqalar bilan almashishadi. Masalan, "Qanday o‘quv-
metodik materiallar informatika darslarini qiziqarli qiladi?"
YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
78
Ushbu metodlar informatika darslarida o‘quvchilarning faolligini oshirib, o‘quv-metodik
materiallarni samarali o‘zlashtirishlariga yordam beradi.
Natija
. Quyida "Elektron portfoliolar" metodini o‘quv-metodik ta’minotga oid materiallar
bilan tanishish mavzusida jadval asosida yoritdim. Bu metodni informatika darslarida yoki
boshqa fanlarda ham qo‘llash mumkin.
Bosqich
Faoliyat
Tavsif
1.
Kirish
Mavzu bilan tanishtirish
Oʻqituvchi oʻquvchilarga
elektron portfolioning
mohiyati va uning oʻquv ̶
metodik ta'’inot bilan
bogʻliqligini tushuntiradi.
2.
Maqsad qoʻyish
Portfolioning maqsadini
aniqlash
Oʻquvchilar oʻz elektron
portfoliolarini qanday
maqsadda yaratishlarini
belgilaydilar.
3.
Platforma tanlash
Raqamli vositalarni aniqlash
Oʻquvchilarga Google Sites,
Notion, Canva, OneNote yoki
boshqa platformalarda
elektron portfolio yaratish
imkoniyati beriladi.
4.
Ma’lumot toʻplash
Oʻquv – metodik
materiallarni yigʻish
Oʻquvchilar oʻquv – metodik
darsliklar, interaktiv
resurslar, testlar,
qoʻllanmalar va boshqa
materiallarni yigʻadilar.
5.
Tuzilish yaratish
Portfolioning tarkibini
shakllantirish
Oʻquvchilar elektron
portfolioni boʻlimlarga
ajratadilar.
6.
Dizayn va
taqdimot
Portfolioni visual jihatdan
tartibga solish
Oʻquvchilar grafikalar,
havolalar va dizayn
elementlaridan foydalangan
holda elektron portfolioni
bezatadilar.
7.
Taqdimot
Ishlab chiqilgan portfolioni
namoyish etish
Oʻquvchilar oʻz elektron
portfoliolarini sinfga taqdim
qilib, oʻzlari toʻplagan
materiallar haqida fikr
bildiradilar.
8.
Tahlil va
muhokama
Oʻzaro baholash va xulosa
qilish
Guruh muhokamasi orqali
eng foydali va sifatli elektron
portfoliolar saralanadi, taklif
va xulosalar beriladi.
9.
Fikr – mulohaza
olish
Oʻqituvchi va
oʻquvchilarning bahosi
Oʻqituvchi va guruh a’zolari
bir – birining ishini baholab,
YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
79
takomillashtirish boʻyicha
tavsiyalar beradilar.
Kutilgan natijalar:
O‘quvchilar o‘quv-metodik materiallar bilan ishlash ko‘nikmalarini rivojlantiradilar.
Mustaqil tadqiqot olib borish va natijalarni vizual tarzda taqdim etish imkoniyatiga ega
bo‘ladilar. Raqamli texnologiyalar bilan ishlash bo‘yicha tajribaga ega bo‘ladilar.
Muhokama
. Ushbu gistogrammada 11-"A" sinfida interfaol metodlar qo‘llanilganda
barcha ko‘rsatkichlar bo‘yicha yuqori natijalar kuzatilgan, ayniqsa darsga qiziqish va mustaqil
fikrlash darajalari ancha yuqori. 11-"B" sinfida esa an’anaviy metodlar asosida o‘qitilganda
natijalar sezilarli darajada pastroq bo‘ldi.
11-"A" sinfi o‘quvchilari dars jarayonida faol ishtirok etishdi, materialni o‘zlashtirish
darajasi yuqori bo‘ldi.
11-"B" sinfida esa passivlik, faqat darslikka asoslangan o‘qish va mustaqil fikrlash
darajasining pastligi kuzatildi.
Amaliy ko‘nikmalar bo‘yicha ham interfaol metodlar samaraliroq natija berdi.
Informatika darslarida interfaol ta’lim metodlaridan foydalanish o‘quvchilarning bilim
olish jarayonini ancha samarali qiladi.
Xulosa
. O‘quv-metodik ta’minotga oid materiallar bilan tanishish jarayoni informatika
darslarida o‘quvchilarning bilimlarini oshirishda muhim rol o‘ynaydi. Tadqiqot natijalaridan
ko‘rinib turibdiki, interfaol ta’lim metodlaridan foydalanish o‘quvchilarning darsga bo‘lgan
qiziqishini oshirib, mustaqil fikrlash va amaliy ko‘nikmalarni rivojlantirishga yordam beradi.
Gistogrammada ko‘rsatilgan taqqoslashdan ham ma’lum bo‘ldiki, interfaol metodlarni qo‘llagan
11-"A" sinfi an’anaviy metodlardan foydalangan 11-"B" sinfiga qaraganda yaxshiroq natijalarga
erishdi. Shu sababli, informatika darslarida o‘quv-metodik ta’minotni o‘rgatishda Jigsaw,
Elektron portfolio, Klaster, Fikrlar doirasi, Rol o‘ynash va Blits-so‘rov kabi metodlarni keng
qo‘llash maqsadga muvofiq. Ushbu yondashuv o‘quvchilarning o‘zlashtirish ko‘rsatkichlarini
sezilarli darajada oshirishga xizmat qiladi.
Takliflar
.
Interfaol metodlarni keng joriy etish – Informatika darslarida an’anaviy usullarni interfaol
metodlar bilan birgalikda qo‘llash tavsiya etiladi.
Elektron portfoliolarni yaratish – O‘quvchilar o‘quv-metodik materiallarni o‘zlashtirish va
ulardan foydalanish uchun Google Sites, OneNote yoki Notion kabi platformalardan
foydalangan holda shaxsiy elektron portfoliolarini shakllantirishlari lozim.
YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
80
O‘quvchilarni mustaqil tadqiqotga yo‘naltirish – O‘quv-metodik materiallar bo‘yicha
mustaqil izlanish olib borish va o‘z fikrlarini taqdim qilish tizimini joriy etish zarur.
Dars jarayonida innovatsion texnologiyalardan foydalanish – Virtual laboratoriyalar,
interaktiv testlar, sun’iy intellekt asosida ishlab chiqilgan darsliklardan foydalanishni
yo‘lga qo‘yish maqsadga muvofiq.
O‘qituvchilar malakasini oshirish – Informatika o‘qituvchilari uchun interfaol ta’lim
metodlarini qo‘llash bo‘yicha seminar va treninglar tashkil etish tavsiya etiladi.
Shunday qilib, informatika darslarida interfaol metodlar asosida o‘quv-metodik
materiallarni o‘rganish nafaqat bilim olish jarayonini samarali qiladi, balki o‘quvchilarning
mustaqil fikrlash va texnologiyalar bilan ishlash ko‘nikmalarini ham rivojlantiradi.
References:
Используемая литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Алавердов, А. Р. “Tashkilotda inson resurslarini boshqarish.” International Conference
on Interdisciplinary Studies and Research, 2024.
2.
Junankar, Sudhir, Ole Lofsnaes, and Philip Summerton. “MDM-E3 Model for Economic
Forecasting in Education.” International Conference on Interdisciplinary Studies and Research,
2024.
3.
Atamuradova, G. O. “Kasbiy Ta’limda O‘quvchilarning Izlanishchanlik va Ijodkorlik
Qobiliyatlarini Rivojlantirish Asoslari.” Master’s Thesis, 2024.
4.
Usanov, A. E. “Professional Ta’lim Tizimida O‘quvchilar Texnik Ijodkorligini Rivojlantirish
Metodikasi.” Oriens Journal of Professional Education, 2024.
5.
Sherdil, Tillayev, and Yaxiyaxonova Muxiba Maxmudjonovna. "INFORMATIK AVA
AXBOROT TEXNOLOGIYALARI FANIDAN DARSDAN TASHQARI MASHGULOTLARNI TASHKIL
ETISH METODIKASI."
PEDAGOGIK ISLOHOTLAR VA ULARNING YECHIMLARI
13.02 (2025): 152-
155.
6.
Maxmudjonovna, Yaxiyaxonova Muxiba, and Xolboyev Baxtishod Hamdam o‘g‘li.
"INFORMATIKA VA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI FANIDAN FAN OYLIKLARINI TASHKIL
ETISH."
PEDAGOGIK ISLOHOTLAR VA ULARNING YECHIMLARI
13.02 (2025): 166-171.
7.
Maxmudjonovna,
Yaxiyaxonova
Muxiba.
"INFORMATIKA
VA
AXBOROT
TEXNOLOGIYALARI FANINI O ‘QITISHDA MEDIASAVODXONLIGINING O ‘RNI."
PEDAGOGIK
ISLOHOTLAR VA ULARNING YECHIMLARI
13.02 (2025): 176-179.
8.
Турсунова,
Луиза
Шамсиддинов
Гиесжон.
"ОБРАЗ
ПЕДАГОГА
В
ИНФОРМАЦИОННОМ МИРЕ." Uz-conferences. No. 1. 2024.
9.
Турсунова, Луиза. "РОЛЬ ИНФОРМАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В РАЗВИТИИ
ТУРИЗМА." YANGI O ‘ZBEKISTONDA MILLIY TURIZM ISTIQBOLLARI 1.01 (2024).
10.
Xoliqulovna, Normurodova Sadoqat, and Abdiroxmonova Zahro. "ZAMONAVIY DARS VA
DARS TAHLILLINI OʻTKAZISHGA NISBATAN YONDASHUVLAR." Uz Conferences. Vol. 1. No. 9.
2025.
11.
Xoliqulovna, Normurodova Sadoqat. "MA’LUMOTLAR BAZASI BO ‘LIMINI O ‘QITISH
METODIKASI." Uz Conferences. Vol. 1. No. 9. 2025.
12.
Xoliqulovna, Normurodova Sadoqat. "ELEKTRON JADVALLAR BO ‘LIMINI O ‘QITISH
METODIKASI." Uz Conferences. Vol. 1. No. 9. 2025.
YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
81
13.
Xoliqulovna, Normurodova Sadoqat. "ALGORITIMLASH ASOSLARI BO ‘LIMINI O ‘QITISH
METODIKASI." Uz Conferences. Vol. 1. No. 9. 2025.
14.
Xoliqulovna, Normurodova Sadoqat. "INFORMATIKA VA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI
FANIDAN TO ‘GARAK TASHKIL ETISH METODIKASI." Uz Conferences. Vol. 1. No. 9. 2025.
15.
Normurodova, Sadoqat, Zebiniso Rajapova, and Shaxina Asadova. "VEB–DIZAYN
ASOSLARI BO ‘LIMINI O ‘QITISH METODIKASI." Общественные науки в современном мире:
теоретические и практические исследования 4.3 (2025): 55-59.
16.
Milinorov, XX va DN Eshmuratova. “O‘ZBEK URNAVALARI, MAROSIMLARI VA
ODAMLARINI SHAXS TARBIYoTIDAGI O‘RNI”. Web of Teachers: Inderscience Research 2.5
(2024): 205-209.
17.
Milinorov, X. X., and D. N. Eshmuratova. "THE ROLE OF UZBEK TRADITIONS,
CEREMONIES AND CUSTOMS IN PERSONALITY DEVELOPMENT." Web of Teachers:
Inderscience Research 2.5 (2024): 205-209.
18.
Anatolyevna, Boyarkina Yulia, Sokhibov Akram Rustamovich, and Milinorov Khusniddin
Khushmatovich. "EDUCATIONAL TOURISM AS A POTENTIAL FOR THE DEVELOPMENT OF THE
REGION." Web of Teachers: Inderscience Research 2.6 (2024): 185-189.
19.
Shamsiddinov, G’iyosjon, Gulandom Raxmatova, and Zilola Rajapova. "KLIENT-SERVER
ARXITEKTURALARI."
Наука и инновация
3.6 (2025): 113-119.
20.
Shamsiddinov, G’iyosjon, Gulandom Raxmatova, and Zilola Rajapova. "VIRTUAL BORLIQ
VA UNING ASOSIY TUSHINCHALARI."
Наука и инновация
3.6 (2025): 52-58.
21.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, Barchin Ro‘ziqulova, and Laziza Inatillayeva. "BOSHLANG ‘ICH
TA’LIMDA
AXBOROT
TEXNOLOGIYALARIDAN
FOYDALANISH
USULLARI
VA
AFZALLIKLARI."
Педагогика и психология в современном мире: теоретические и
практические исследования
3.10 (2024): 39-41.
22.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, and Gulandom Raxmatova. "O ‘ZBEKISTONDA AXBOROT
HAVFSIZLIGINI MA’NAVIY VA HUQUQIY ASOSLARI."
Решение социальных проблем в
управлении и экономике
3.4 (2024): 45-57.
