YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
30
KOMPYUTER GRAFIKASI BO‘LIMINI O‘QITISH METODIKASI
Bo‘riyeva Gullola Ulug‘bekovna
SHDPI talabasi
Nurullayeva Malika Baxtiyor qizi
Shahrisabz davlat pedagogika instituti talabasi
Yaxiyaxonova Muxiba Maxmudjonovna
Ilmiy maslahatchi: Shahrisabz davlat pedagogika instituti katta oʻqituvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.15400626
Annotatsiya.
Ushbu maqolada kompyuter grafikasi bo‘limini o‘qitish metodikasi hamda
zamonaviy pedagogik yondashuvlarning samaradorligi tahlil qilinadi. Kompyuter grafikasi
nafaqat texnik mutaxassislar, balki dizaynerlar va boshqa soha vakillari uchun ham muhim fan
hisoblanadi. Shuning uchun uni o‘qitishda interfaol metodlardan samarali foydalanish talabalar
bilim va ko‘nikmalarini rivojlantirishga xizmat qiladi. Maqolada guruhda ishlash,
simulyatsiyalar, muammo asosida o‘qitish (PBL), aralash ta’lim (Blended Learning), aylanma
dars (Flipped Classroom) kabi metodlarning o‘quv jarayoniga ta’siri ko‘rib chiqilgan. Tadqiqot
natijalari shuni ko‘rsatadiki, interfaol usullar o‘quvchilarning motivatsiyasini oshirib, mavzuni
chuqurroq o‘zlashtirishiga yordam beradi.
Kalit so‘zlar:
kompyuter grafikasi, o‘qitish metodikasi, interfaol ta’lim, zamonaviy
texnologiyalar, pedagogik yondashuv, amaliy mashg‘ulotlar, innovatsion usullar, Blended
Learning, Flipped Classroom, dasturiy ta’minot, muammo asosida o‘qitish (PBL).
Kirish.
Zamonaviy texnologiyalar rivojlanishi bilan kompyuter grafikasi fanining ahamiyati ortib
bormoqda. Ushbu fan nafaqat texnik mutaxassislar, balki dizaynerlar, muhandislar va boshqa
soha vakillari uchun ham muhim hisoblanadi. Kompyuter grafikasi tasvirlarni yaratish, qayta
ishlash va tahlil qilish imkonini beruvchi vosita bo‘lib, u san’at va texnologiyaning
uyg‘unlashgan sohasi sifatida rivojlanmoqda.
Kompyuter grafikasini o‘qitish metodikasi esa talabalar bilim va ko‘nikmalarini
shakllantirishda muhim rol o‘ynaydi. Samarali o‘qitish metodlarini tanlash, amaliy
mashg‘ulotlarga e’tibor qaratish, zamonaviy dasturlar va texnologiyalarni o‘quv jarayoniga
tatbiq etish o‘quvchilarning bilimlarini mustahkamlashga yordam beradi. Shu boisdan,
pedagoglar zamonaviy interfaol ta’lim usullaridan foydalangan holda darslarni tashkil etishlari
lozim. Kompyuter grafikasi bo‘limini o‘qitish metodikasi, samarali o‘qitish usullari, interfaol
yondashuvlar va amaliy mashg‘ulotlar orqali o‘quvchilarning fanga bo‘lgan qiziqishini oshirish
masalalari tahlil qilinadi.
Adabiyotlar tahlili.
Kompyuter grafikasi bo‘limini o‘qitish metodikasi bo‘yicha olib
borilgan tadqiqotlar ta’lim jarayonida zamonaviy texnologiyalar va interfaol usullarni
qo‘llashning samaradorligini ta’kidlaydi. Ushbu bo‘lim bo‘yicha O‘zbekiston va xorijiy
olimlarning ilmiy ishlari muhim nazariy va amaliy asos bo‘lib xizmat qiladi.
O‘zbek olimlari orasida M. Raximov va A. Yo‘ldoshevning ilmiy ishlari kompyuter grafikasi
bo‘yicha o‘quv jarayonini samarali tashkil etishga qaratilgan. Ularning fikricha, “Zamonaviy
interfaol usullarni qo‘llash talabalarning mustaqil fikrlash qobiliyatini oshiradi va amaliy
mashg‘ulotlar samaradorligini kuchaytiradi”,-dedi. Uning fikriga ko‘ra ….katta ahamiyatga ega.
Shuningdek, Sh. Karimov o‘z tadqiqotida dasturlash va kompyuter grafikasini integratsiyalash
orqali ta’lim sifatini oshirish yo‘llarini ko‘rsatib o‘tgan. Uning ta’kidlashicha, “Grafik interfeys
asosida loyihalash talabalarning kreativ fikrlashini rivojlantirishga yordam beradi”.[1]
YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
31
Xorijiy manbalardan biri sifatida J. Foley va A. van Dam tomonidan yozilgan “Computer
Graphics: Principles and Practice” asari keltirilishi mumkin. Mualliflar kompyuter grafikasi
asoslarini o‘rgatishda nazariy bilim va amaliy mashg‘ulotlarning uyg‘unligi muhim ekanligini
ta’kidlaydi. Ularning fikricha, “Vizualizatsiya va interfaol dasturlarni yaratish jarayoni
o‘quvchilarni ijodiy fikrlashga undaydi”.[2]
Shuningdek, E. Angel va D. Shreiner tomonidan yozilgan “Interactive Computer Graphics:
A Top-Down Approach with WebGL” kitobi ham bu borada dolzarb manba hisoblanadi.
Mualliflar “Kompyuter grafikasini o‘qitishda WebGL texnologiyasidan foydalanish interaktiv
o‘qitish imkoniyatlarini kengaytiradi” degan xulosaga kelishgan.[3]
Yuqoridagi manbalar tahlili shuni ko‘rsatadiki, kompyuter grafikasi bo‘limini samarali
o‘qitish uchun nazariy bilim va amaliy mashg‘ulotlarning uyg‘unligi, zamonaviy texnologiyalar
va interfaol metodlarning joriy etilishi muhim ahamiyat kasb etadi.
Metodlar.
Informatika darslarida "Kompyuter grafikasi" bo‘limini o‘qitishda interfaol
ta’lim metodlari talabalarning faol ishtirokini ta’minlash, bilimlarni mustahkamlash va amaliy
ko‘nikmalarni rivojlantirish uchun juda samarali bo‘lishi mumkin. Quyida ushbu bo‘limni
o‘qitishda tavsiya etiladigan ba’zi interfaol ta’lim metodlarini keltirishimiz mumkin:
-
“Gruplarga bo‘lib ishlash (Collaborative Learning)”.
Talabalar kichik guruhlarga bo‘linib,
grafik dizayn va 3D modellash kabi amaliy vazifalarni birgalikda bajarishlari mumkin. Bu
usulda talabalar o‘zaro fikr almashib, bir-birlariga yordam berib, murakkab mavzularni
o‘rganishadi. Guruhda ishlash talabalarga jamoaviy fikrlashni, muammoni hal qilishda bir-
birini to‘ldirishni o‘rgatadi.
-
“Simulyatsiyalar va interfaol dasturlar (Simulations and Interactive Software)”.
Kompyuter
grafikasi darslarida simulyatsiyalar va interfaol dasturlarni ishlatish talabalar uchun juda
samarali. Masalan, talabalarga 3D modellash dasturida virtual makon yaratish yoki tasvirlarni
manipulyatsiya qilish imkoniyatini berish orqali ularning nazariy bilimlarini amaliyotga
oshirish mumkin.
-
“Tanlovlar va musobaqalar (Competitions and Challenges)”.
Tanlovlar va musobaqalar
talabalarni o‘z bilimlarini sinab ko‘rishga undaydi. Grafik dizayn yoki 3D modellashtirish
bo‘yicha musobaqalar tashkil qilish, talabalarga o‘z bilimlarini rivojlantirish va ijodiy
yondashuvni topishga yordam beradi.
-
“Problem-based Learning (PBL) yoki Muammo asosida o‘qitish”.
PBL metodi talabalarni
aniq muammolarni hal qilishga undaydi. Kompyuter grafikasi bo‘yicha real hayotdagi
muammolarni yechishga yo‘naltirilgan topshiriqlar berish mumkin. Bu metod talabalarga real
dunyo vazifalarini bajarish va o‘rgangan bilimlarini amaliyotda qo‘llashni o‘rgatadi.
-
“O‘quv resurslarini yaratish (Creating Learning Resources)”.
Talabalar o‘zlari interfaol
o‘quv materiallarini yaratishlari mumkin. Masalan, ular o‘zlari uchun video darsliklar, 3D
modellar yoki animatsiyalar yaratib, o‘z bilimlarini boshqalarga o‘rgatishlari mumkin. Bu usul
talabalarni faollashtiradi va bilimlarni mustahkamlaydi.
-
“ Blended Learning (Aralash ta'lim)”.
Blended learning metodida an'anaviy darslar va
onlayn o‘qitish elementlari kombinatsiyasi ishlatiladi. Kompyuter grafikasi bo‘yicha amaliy
mashg'ulotlar uchun onlayn platformalar (masalan, "Google Classroom" yoki "Moodle") orqali
talabalar o‘z vaqtida darslarga qatnashib, mustaqil ishlashlari mumkin.
-
“Flipped Classroom (Aylanma darslar)”.
Flipped Classroom metodida darsning nazariy
qismini talabalar uyda mustaqil ravishda o‘rganadilar (masalan, video darslar yoki o‘quv
YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
32
resurslari yordamida), amaliy mashg'ulotlarni esa darsda o‘qituvchi bilan birgalikda
bajaradilar. Bu usul talabalarni faollashtiradi va ular yangi bilimlarni tezroq o‘zlashtiradilar.
-
“Peer Teaching (O‘quvchilarni o‘qitish)”.
Peer Teaching usulida talabalar bir-birlariga
o‘rgatishadi. Bu metod talabalarga o‘z bilimlarini boshqalarga tushuntirish va o‘zaro yordam
orqali yanada yaxshi o‘rganish imkonini beradi.
Ushbu interfaol metodlarni qo‘llash kompyuter grafikasi bo‘limini o‘qitishda talabalar
uchun darslarni yanada qiziqarli va samarali qilish imkonini beradi. Talabalar faqat nazariy
bilimlarni emas, balki amaliy ko‘nikmalarni ham rivojlantiradilar, bu esa ularga grafik dizayn
va kompyuter grafikasi bo‘yicha chuqurroq tushunchalar beradi.
1-jadval.
Bu metod talabalarga nazariy va amaliy bilimlarni birlashtirib, o‘rgangan narsalarini
amalda qo‘llash imkoniyatini beradi. “
Pazl”
metodida har bir qism talabalarni o‘zlashtirish
jarayonida muhim bo‘lib, oxir-oqibatda o‘quvchi to‘liq va mukammal grafik ko‘nikmalariga ega
bo‘ladi.
YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
33
Muhokama.
Agar ushbu ikki sinfda olingan natijalarni foizlarda taqdim etsak, masalan,
kompyuter grafikasi mavzusini o‘rganishda qanchalik samarali bo‘lganini o‘rganish va
taqqoslash uchun, gistogrammada natijalar quyidagi kabi bo‘lishi mumkin:
2-jadval.
Interfaol metodlar qo‘llanilgan sinfda o‘quvchilar mavzuni ancha yaxshi tushunishadi va
qiziqish darajasi yuqori bo‘ladi. An’anaviy metodlar bilan o‘tkazilgan sinfda esa bu
ko‘rsatkichlar pasaygan.
Xulosa va takliflar.
Kompyuter grafikasi bo‘limini o‘qitish metodikasi zamonaviy
pedagogik yondashuvlarni va interfaol metodlarni o‘z ichiga olgan holda samarali amalga
oshiriladi. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, interfaol metodlar yordamida o‘quvchilarda qiziqish,
motivatsiya va faol ishtirok oshib, mavzuni chuqurroq tushunishga yordam beradi. O‘quvchilar
real vazifalar va amaliy mashg‘ulotlar orqali bilimlarni mustahkamlashadi, bu esa ularning
amaliy ko‘nikmalarini rivojlantirishga olib keladi. An’anaviy metodlar esa o‘quvchilarda passiv
o‘rganish va eslab qolishning kamayishiga sabab bo‘ladi. Interfaol yondashuvlar talabalarga
ijodiy fikrlash, guruhda ishlash, va mustaqil o‘rganishni rivojlantiradi.
-
Interfaol metodlarni kengaytirish - kompyuter grafikasi bo‘limini o‘qitishda interfaol
metodlarni kengaytirish va turli xil amaliy mashg‘ulotlarni qo‘llash o‘quvchilarning fanga
bo‘lgan qiziqishini yanada oshiradi.
-
Innovatsion texnologiyalarni qo‘llash - WebGL, 3D modellash va boshqa zamonaviy
texnologiyalarni o‘qitishda qo‘llash orqali interaktiv va vizual o‘qitish imkoniyatlarini
kengaytirish lozim.
-
O‘quv resurslarini yaratish - Talabalarga o‘zlarining interfaol o‘quv materiallarini
yaratish imkoniyatini berish, ularning o‘rganish jarayonini yanada qiziqarli va samarali qiladi.
-
O‘qituvchilarga treninglar o‘tkazish - O‘qituvchilarni zamonaviy interfaol metodlar va
texnologiyalar bo‘yicha muntazam ravishda tayyorlash, ularning ta’limda samarali ishlashini
ta’minlaydi.
- Blended Learning va Flipped Classroom metodlarini joriy etish: An’anaviy va onlayn
o‘qitishni birlashtirish, talabalar o‘qitish jarayonida mustaqil ishlash va guruhli yondashuvni
rivojlantirishga yordam beradi.
Yuqoridagi takliflar kompyuter grafikasi fanini o‘qitishda sifatli o‘qitishni ta’minlash va
o‘quvchilarning bilimlarini yanada mustahkamlashga yordam beradi.
References:
Используемая литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
34
1.
Raximov, M., and A. Yo‘ldoshev.
Zamonaviy Interfaol Usullarni Qo‘llash Orqali Kompyuter
Grafikasi Bo‘limini O‘qitish Samaradorligini Oshirish.
Fan va Texnologiya, 2020.
2.
Karimov, Sh.
Dasturlash va Kompyuter Grafikasi Integratsiyasining Ta’lim Jarayonidagi
O‘rni.
Samarqand Davlat Universiteti Nashriyoti, 2019.
3.
Foley, James D., and Andries van Dam.
Computer Graphics: Principles and Practice
,
Addison-Wesley, 2014.
4.
Angel, Edward, and Dave Shreiner.
Interactive Computer Graphics: A Top-Down Approach
with WebGL
, Pearson, 2018.
5.
Sherdil, Tillayev, and Yaxiyaxonova Muxiba Maxmudjonovna. "INFORMATIK AVA
AXBOROT TEXNOLOGIYALARI FANIDAN DARSDAN TASHQARI MASHGULOTLARNI TASHKIL
ETISH METODIKASI."
PEDAGOGIK ISLOHOTLAR VA ULARNING YECHIMLARI
13.02 (2025): 152-
155.
6.
Maxmudjonovna, Yaxiyaxonova Muxiba, and Xolboyev Baxtishod Hamdam o‘g‘li.
"INFORMATIKA VA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI FANIDAN FAN OYLIKLARINI TASHKIL
ETISH."
PEDAGOGIK ISLOHOTLAR VA ULARNING YECHIMLARI
13.02 (2025): 166-171.
7.
Maxmudjonovna,
Yaxiyaxonova
Muxiba.
"INFORMATIKA
VA
AXBOROT
TEXNOLOGIYALARI FANINI O ‘QITISHDA MEDIASAVODXONLIGINING O ‘RNI."
PEDAGOGIK
ISLOHOTLAR VA ULARNING YECHIMLARI
13.02 (2025): 176-179.
8.
Турсунова,
Луиза
Шамсиддинов
Гиесжон.
"ОБРАЗ
ПЕДАГОГА
В
ИНФОРМАЦИОННОМ МИРЕ." Uz-conferences. No. 1. 2024.
9.
Турсунова, Луиза. "РОЛЬ ИНФОРМАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В РАЗВИТИИ
ТУРИЗМА." YANGI O ‘ZBEKISTONDA MILLIY TURIZM ISTIQBOLLARI 1.01 (2024).
10.
Xoliqulovna, Normurodova Sadoqat, and Norova Dilobar Baxromovna. "APP GYVER
PLATFORMA IMKONIYATLARINI OʻRGANISH." Modern education and development 17.4
(2025). 152-159.
11.
Normurodova, S. X., et al. "Using mind maps in formation of imagination and creative
thinking skills in 5-6year-old children." European Journal of Molecular and Clinical Medicine
7.11 (2020). 339-343.
12.
Normurodova, Sadoqat, Sevinch Xaydarova, and Shaxina Asadova. "O ‘QITUVCHI
PORTFOLIOSINI YARATISH USULLARI VA VOSITALARI." Молодые ученые 3.5 (2025). 126-
129.
13.
Normurodova, Sadoqat, Durdona Zayniddinova, and Shaxina Asadova. "MAʼLUMOTLAR
BAZASI BOʻLIMINI OʻQITISH METODIKASI." Молодые ученые 3.5 (2025). 130-134.
14.
Normurodova, Sadoqat, Farangiz Ziyodullayeva, and Shaxina Asadova. "OʻQUV-TARBIYA
ISHLARINI TASHKIL ETISHDA INTERNETDAN FOYDALANISH." Наука и инновация 3.4
(2025). 128-133.
15.
Normurodova, Sadoqat, Dilshod Xolyorov, and Shaxina Asadova. "MATN VA GRAFIK
MUHARRIRLARI BO ‘LIMINI O ‘QITISH METODIKASI." Наука и инновация 3.4 (2025). 125-
127.
16.
Milinorov, XX va DN Eshmuratova. “O‘ZBEK URNAVALARI, MAROSIMLARI VA
ODAMLARINI SHAXS TARBIYoTIDAGI O‘RNI”. Web of Teachers: Inderscience Research 2.5
(2024): 205-209.
17.
Milinorov, X. X., and D. N. Eshmuratova. "THE ROLE OF UZBEK TRADITIONS,
CEREMONIES AND CUSTOMS IN PERSONALITY DEVELOPMENT." Web of Teachers:
Inderscience Research 2.5 (2024): 205-209.
YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
35
18.
Anatolyevna, Boyarkina Yulia, Sokhibov Akram Rustamovich, and Milinorov Khusniddin
Khushmatovich. "EDUCATIONAL TOURISM AS A POTENTIAL FOR THE DEVELOPMENT OF THE
REGION." Web of Teachers: Inderscience Research 2.6 (2024): 185-189.
19.
Shamsiddinov, G’iyosjon, Gulandom Raxmatova, and Zilola Rajapova. "KLIENT-SERVER
ARXITEKTURALARI."
Наука и инновация
3.6 (2025): 113-119.
20.
Shamsiddinov, G’iyosjon, Gulandom Raxmatova, and Zilola Rajapova. "VIRTUAL BORLIQ
VA UNING ASOSIY TUSHINCHALARI."
Наука и инновация
3.6 (2025): 52-58.
21.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, Barchin Ro‘ziqulova, and Laziza Inatillayeva. "BOSHLANG ‘ICH
TA’LIMDA
AXBOROT
TEXNOLOGIYALARIDAN
FOYDALANISH
USULLARI
VA
AFZALLIKLARI."
Педагогика и пси хология в современном мире: теоретические и
практические исследования
3.10 (2024): 39-41.
22.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, and Gulandom Raxmatova. "O ‘ZBEKISTONDA AXBOROT
HAVFSIZLIGINI MA’NAVIY VA HUQUQIY ASOSLARI."
Решение социальных проблем в
управлении и экономике
3.4 (2024): 45-57.
