94
AXBOROTLASHTIRISH JARAYONI.JAMIYAT VA TA’LIMNI
AXBOROTLASHTIRISH
Qodirov Farrux Ergash o‘g‘li
Shahrisabz davlat pedagogika instituti
"Informatika va uni oʻqitish metodikasi" kafedrasi mudiri, ilmiy raxbar
Safarova Mohinabonu Ilhomjon qizi
Shahrisabz davlat pedagogika instituti
"Matematika va informatika" yoʻnalishi 2-bosqich talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.14500749
Annotatsiya:
Axborotlashgan jamiyat sharoitida axborot va bilimlar boshqaruv, taʼlim va
iqtisodiyotni rivojlantirishning muhim omiliga aylanmoqda. Jamiyatni axborotlashtirish – bu
zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (AKT) yordamida ijtimoiy hayotning
barcha sohalariga axborot va raqamli texnologiyalarni joriy etish jarayonidir. Ushbu jarayon
taʼlim tizimida ham chuqur o‘zgarishlarni talab qiladi, chunki bilim va malakalarni
rivojlantirishda innovatsion texnologiyalar muhim rol o‘ynaydi.
Kalit so’zlari:
Axborot, jamiyatni axborotlashtirish, innovatsion texnologiyalar, axborot
infrastrukturasi, axborot resurslari.
Annotation.
In the context of an informed society, information and knowledge are
becoming an important factor in the development of management, education and economy.
Informatization of society is the process of introducing information and digital technologies
into all spheres of social life using modern information and communication technologies (ICT).
This process also requires profound changes in the educational system, since innovative
technologies play an important role in the development of knowledge and skills.
information, informatization of society, innovative technologies, Information
Infrastructure, Information Resources.
В условиях информированного общества информация и знания
Ключевые слова:
информация, информатизация общества, инновационные
технологии, информационная инфраструктура, информационные ресурсы.
Kirish.
Axborotlashtirish jarayonining mohiyati. Axborotlashtirish axborotni yaratish,
saqlash, uzatish va ishlatish texnologiyalarini qo‘llash orqali jamiyatni samarali boshqarish
imkonini beradi. Ushbu jarayon quyidagi asosiy bosqichlarni o‘z ichiga oladi: Axborot
infrastrukturasi rivoji – zamonaviy texnologiyalarni joriy etish va ulardan foydalanishni
kengaytirish.Axborot resurslarini boyitish – maʼlumotlar bazalari va raqamli kontentni
shakllantirish.Axborot madaniyatini shakllantirish – jamiyatning barcha qatlamlari orasida
raqamli savodxonlikni oshirish.Jamiyatni axborotlashtirishning ahamiyati.Jamiyatni
axborotlashtirish orqali quyidagi imkoniyatlar yuzaga keladi:Iqtisodiyotda raqamli
transformatsiya
Mavzuga doir adabiyotlar tahlili.
Jamiyat va ta’limni axborotlashtirish mavzusidagi
adabiyotlarni tahlil qilishda quyidagi muhim yo‘nalishlarga e’tibor qaratish lozim: Jamiyatni
95
axborotlashtirish bo‘yicha nazariy ishlanmalarAxborot jamiyati konsepsiyasi (M. Castells, A.
Toffler kabi mualliflarning ishlari).Axborot iqtisodiyoti va ijtimoiy hayotga AKTning
ta’siri.Axborot xavfsizligi masalalari va axborotga kirish huquqi.Ta’limni axborotlashtirishning
nazariy va amaliy asoslari.Axborotlashtirishning ta’lim jarayoniga ta’siri.Elektron o‘quv
materiallari, masofaviy ta’lim va raqamli platformalarning rivoji.O‘quv jarayonida interaktiv
metodlarni qo‘llashning afzalliklari.Ta’limda sun'iy intellekt va katta ma’lumotlardan
foydalanish. AKTning ta’limdagi roli va innovatsiyalar. O‘quvchilarning axborot madaniyatini
rivojlantirish.Ta’lim
jarayonida
multimedia
texnologiyalarini
qo‘llash.Tadqiqot
metodologiyasi. amiyat va ta'limni axborotlashtirish jarayonini o'rganish ilmiy tadqiqotlar
uchun murakkab va ko'p qirrali yondashuvni talab qiladi. Tadqiqot metodologiyasi ushbu
jarayonning nazariy asoslarini aniqlash, amaliy jihatlarini tahlil qilish va innovatsion
yondashuvlarni
ishlab
chiqishga
yo'naltirilgan
bo'lishi
kerak.Nazariy-tahliliy
yondashuv.Axborotlashtirish jarayonining mohiyati, uning jamiyat va ta’limga ta’sirini nazariy
jihatdan asoslash.Jamiyat va ta’limni axborotlashtirishga oid ilmiy manbalarni
o‘rganish.xalqaro va mahalliy tajribalarni solishtirish.Tarixiy-tahliliy usul: axborot
texnologiyalarining rivojlanish bosqichlari va ular ta’limdagi o‘rnini o‘rganish.Empirik
yondashuv.Axborotlashtirish
jarayonining
real
hayotdagi
amaliy
natijalarini
o‘rganish.So‘rovnoma va intervyu: jamiyatdagi turli guruhlar (o‘qituvchilar, talabalar, AKT
mutaxassislari) orasida axborot texnologiyalarining ta’limga ta’sirini aniqlash.Kuzatish:
axborot texnologiyalarini qo‘llayotgan ta’lim muassasalarining faoliyatini kuzatish.
Eksperiment: yangi axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish va natijalarini
baholash. Statistik va ma'lumotlarni qayta ishlash yondashuvi.Jamiyat va ta’limni
axborotlashtirishning samaradorligini raqamlar bilan ifodalash.Statistik tahlil: AKTni joriy
etish natijalariga oid ma’lumotlarni yig‘ish va tahlil qilish.Diagramma va grafik usullari:
ma’lumotlarni vizual ko‘rinishda taqdim etish.Ma'lumotlar modellashtirish: axborotlashtirish
jarayonining
rivojlanish
dinamikasini
bashorat
qilish.Innovatsion
usullar.Yangi
texnologiyalarni qo‘llashning samaradorligini o‘rganish.AKT platformalarini sinovdan
o‘tkazish (masalan, masofaviy ta'lim platformalarining samaradorligini o‘rganish).Axborot
xavfsizligi bo‘yicha test dasturlarini qo‘llash.Sun’iy intellektni qo‘llash imkoniyatlarini tahlil
qilish.Integratsion yondashuv. Turli fanlararo yondashuvlarni uyg‘unlashtirish.Pedagogika va
axborot texnologiyalari o‘rtasidagi bog‘liqlikni o‘rganish.Ijtimoiy so‘rovlar va madaniy
tadqiqotlar orqali axborotlashtirish jarayonining jamiyatga ta’sirini baholash.Tadqiqot
bosqichlari.Muammo va maqsadni aniqlash: Axborotlashtirish jarayonidagi dolzarb
masalalarni belgilash. Adabiyotlarni o‘rganish: Jamiyat va ta’limni axborotlashtirish bo‘yicha
ilmiy ishlanmalarni tahlil qilish.Metodologiyani tanlash: Muammo doirasidan kelib chiqib,
tegishli metodlarni belgilash. Amaliy tadqiqotlar: Ma'lumotlarni yig‘ish, tahlil qilish va
natijalarni umumlashtirish. Natijalarni baholash va takliflar berish: Tadqiqot asosida jamiyat
va ta'limni rivojlantirish uchun tavsiyalar ishlab chiqish. Ushbu metodologiya axborotlashtirish
jarayonining ilmiy va amaliy jihatlarini har tomonlama o‘rganishga imkon beradi
Natijalar va muhokama.
Axborotlashtirishning jamiyat va taʼlimga taʼsiri. Jamiyatni
axborotlashtirish. Axborot oqimining tezkorligi: Zamonaviy axborot texnologiyalari tufayli
jamiyatda maʼlumotlarning keng tarqalishi va real vaqt rejimida almashinishi
taʼminlandi.Raqamli infratuzilma: Davlat boshqaruvida elektron hukumat tizimlari joriy etilib,
fuqarolar xizmatlardan tez va samarali foydalanish imkoniyatiga ega bo‘lishdi.Ijtimoiy
96
tarmoqlar: Jamiyat aʼzolari o‘rtasidagi muloqotning yengillashishi va yangi ijtimoiy
fenomenlarning shakllanishi kuzatilmoqda.Taʼlimni axborotlashtirish.Masofaviy taʼlim:
Axborot texnologiyalari pandemiya davrida masofaviy taʼlimni rivojlantirish imkonini berdi,
shu orqali taʼlimga global miqyosda kirish imkoniyati oshdi.Elektron taʼlim resurslari: Onlayn
darsliklar, video maʼruzalar va virtual laboratoriyalar yordamida taʼlim jarayonining sifati
yaxshilandi.Raqamli kompetensiyalar: Taʼlimning axborotlashtirilishi orqali o‘quvchilar va
o‘qituvchilarning raqamli ko‘nikmalari mustahkamlanmoqda.Axborotlashtirish jarayonining
muammolari va imkoniyatlari.Ijobiy jihatlar. Maʼlumotga kirish osonligi: Global axborot
tizimlari orqali barcha uchun bilimga erishish imkoniyati kengaydi. Individual yondashuv:
Axborot texnologiyalari har bir talabaning individual ehtiyojlariga moslashtirilgan taʼlimni
taʼminlash imkonini beradi. Ish samaradorligi: Elektron tizimlar va texnologiyalar yordamida
taʼlim jarayonlarining avtomatlashtirilishi natijasida vaqt va resurslar tejalmoqda. Salbiy
jihatlar.Raqamli tafovut: Jamiyatning ayrim qatlamlari hali ham internet va texnologiyalar bilan
to‘liq taʼminlanmagan. Axborot xavfsizligi: Axborot tizimlarining rivojlanishi bilan
maʼlumotlarning noqonuniy tarqalishi xavfi ortmoqda. Ijtimoiy izolyatsiya: Texnologiyalarga
haddan tashqari bog‘lanish insonlar o‘rtasidagi jonli muloqotning qisqarishiga olib kelishi
mumkin.Sunʼiy intellekt: Taʼlimda sunʼiy intellekt texnologiyalari yordamida bilimlarni tahlil
qilish va personalizatsiya qilish imkoniyatlari paydo bo‘ldi.Innovatsion o‘yinlar: O‘quvchilarni
motivatsiya qilish uchun raqamli taʼlim o‘yinlari va simulyatorlardan foydalanish.Global
hamkorlik: Virtual platformalar orqali dunyoning turli mintaqalaridagi taʼlim muassasalari
o‘rtasida hamkorlik osonlashdi.
Xulosa va tavsiyalar
. Jamiyat va taʼlimni axborotlashtirish jarayoni texnologiyalarning
rivojlanishiga mos ravishda kengayib bormoqda. Bu jarayonda muvaffaqiyatga erishish uchun:
Infratuzilmani rivojlantirish: Raqamli tafovutni yo‘qotish uchun barcha hududlarni yuqori
tezlikdagi internet bilan taʼminlash.Axborot xavfsizligini taʼminlash: Jamiyatda kiberxavfsizlik
madaniyatini rivojlantirish.O‘qituvchilarni tayyorlash: Raqamli texnologiyalarni o‘zlashtirish
bo‘yicha o‘qituvchilarni muntazam o‘qitish va malaka oshirish.Axborotlashtirish jarayoni to‘g‘ri
boshqarilganda jamiyatning har bir sohasida sezilarli ijobiy natijalar berishi mumkin.
References:
1.
Sh, Mavlonov Sh, and F. B. Jurayeva. "ZAMONAVIY TEXNOLOGIYALAR YORDAMIDA
MINTAQALAR IQTISODIYOTINI RIVOJLANTIRISH." Экономика и социум 10 (125) (2024):
234-238.
2.
Aliqulov, Sh. "M. Yaxiyaxonova. Taʻlim samaradorligini oshirishda kreativ va zamonaviy
metodlarning ahamiyati. Raqamli ta’lim muhitida fanlararo integratsiyani Qoʻllashning ta’lim
samaradorligiga ta’siri: xalqaro Tajribalar va rivojlanish istiqbollari." (2024).
3.
ShukurulloFayzullo o‘g‘li, Aliqulov. "TA ‘LIMDA MULTIMEDIYA TEXNOLOGIYALARINI QO
‘LLASH."
PEDAGOGS
50.2 (2024): 51-55.
4.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, Barchin Ro‘ziqulova, and Laziza Inatillayeva. "BOSHLANG ‘ICH
TA’LIMDA
AXBOROT
TEXNOLOGIYALARIDAN
FOYDALANISH
USULLARI
VA
AFZALLIKLARI."
Педагогика и психология в современном мире: теоретические и
практические исследования
3.10 (2024): 39-41.
5.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, Jasmina Murodulloyeva, and Umida Nurmaxmatova. "YASHIL
IQTISODIYOT VA YO ‘NALISHLARI BO ‘YICHA TA’LIM DASTURLARINI RIVOJLANTIRISH
97
MEXANIZMLARI."
Models and methods in modern science
3.5 (2024): 44-49.
6.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, and Temurbek Zarifov. "GLOBAL TARMOQ QURISHDA TARMOQ
QURILMALARIDAN FOYDALANISH VA TARMOQ TOPOLOGIYALARINING O’RNI."
Science and
innovation in the education system
3.5 (2024): 50-60.
7.
Raxmatov Sherqo'zi Akbar Kodirov. “Ta'lim jarayonida bulutli texnalogiyalardan
foydalanishning samaradorligi” Pedagogis Internatsianal researcg ISSN:281-4027_SJIF:4.995.
2023/5/15
8.
F Qodirov. Aholiga tibbiy xizmatlar ko'rsatishning rivojlanishini iqtisodiy-matematik
modellashtirish. Scienceweb academic papers collection . 2023/1/1.
9.
F Qodirov. Zamonaviy to'lov tizimlari tahlili va elektron pul birliklari. Scienceweb
academic papers collection. 2023/1/1.
10.
Ergash o'g'li, Qodirov Farrux. "Аҳолига тиббий хизмат кўрсатиш соҳасининг келгуси
ҳолатини башоратлаш."
Сервис” илмий-амалий журнал
(2022): 56-59.
11.
Ergash o’g’li, Qodirov Farrux. "ECONOMETRIC MODELING OF THE DEVELOPMENT OF
MEDICAL SERVICES TO THE POPULATION OF THE REGION."
Berlin Studies Transnational
Journal of Science and Humanities
2.1.1 Economical sciences (2022).
12.
Ergash o’g’li, Qodirov Farrux. "CREATION OF ELECTRONIC MEDICAL BASE WITH THE
HELP
OF
SOFTWARE
PACKAGES
FOR
MEDICAL
SERVICES
IN
THE
REGIONS."
Conferencea
(2022): 128-130.
13.
Қодиров, Фаррух. "ПРОЦЕСС РАЗРАБОТКИ ИГРОВОГО ДВИЖКА UNITY." АХБОРОТ-
КОММУНИКАЦИЯ
ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИ
РИВОЖЛАНТИРИШ
ШАРОИТИДА
ИННОВАЦИЯЛАР мавзусидаги Республика илмий-амалий анжуман МАЪРУЗАЛАР
ТУПЛАМИ (2019).
14.
Qodirov, Farrux. "" AQLLI UY" TIZIMINING IMKONIYATLARI." Scienceweb academic
papers collection (2019).
15.
Qodirov, Farrux. "DESCRIPTION AND PERFORMANCE OF THE PROGRAM 3D MAX
STUDIO." АХБОРОТ-КОММУНИКАЦИЯ
ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИ
РИВОЖЛАНТИРИШ
ШАРОИТИДА ИННОВАЦИЯЛАР мавзусидаги Республика илмий-амалий анжуман
МАЪРУЗАЛАР ТУПЛАМИ (2019).
16.
Qodirov, Farrux. "GPON TEXNOLOGIYASI-OPTIK KIRISH TARMOG'I." АХБОРОТ-
КОММУНИКАЦИЯ
ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИНГ
РИВОЖЛАНИШ
ИСТИҚБОЛЛАРИ
мавзусидаги Республика илмий-амалий анжуман МАЪРУЗАЛАР ТЎПЛАМИ (2018).
