62
O‘QITISHNING DIDAKTIK TAMOYILLARINI YARATISH G‘OYALARI
Abduqahhorova Dilyora Oybek qizi
SHDPI talabasi
Yaxiyaxonova Muxiba Maxmudjonovna
SHDPI katta oʻqituvchisi
Negmatova Sevinch Ergash qizi
Qarshi davlat texnika universiteti 3-kurs talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.16566699
Annotatsiya
. Ushbu maqolada o‘qitishning didaktik tamoyillarini yaratish va
takomillashtirish g‘oyalari yoritiladi. Zamonaviy ta’lim jarayonida interfaol yondashuvlar,
raqamli texnologiyalar va individual ta’lim modellarining ahamiyati tahlil qilinadi. Ilmiy
manbalarga asoslangan holda, didaktik tamoyillarning samaradorligini oshirish uchun
innovatsion usullar, jumladan, “G‘oyalar kapsulasi”, raqamli platformalardan foydalanish va
amaliyotga yo‘naltirilgan ta’lim metodlari muhokama qilinadi. Shuningdek, maqolada
o‘quvchilarning tanqidiy va ijodiy fikrlashini rivojlantirishga qaratilgan pedagogik strategiyalar
taqdim etiladi.
Kalit so‘zlar
:
didaktik tamoyillar, o‘qitish metodlari, interfaol ta’lim, innovatsion
pedagogika, raqamli ta’lim, tanqidiy fikrlash, amaliy ta’lim, individual yondashuv, ta’lim
samaradorligi, pedagogik strategiyalar, zamonaviy o‘qitish usullari.
Abstract.
This article discusses the ideas for creating and improving didactic principles
of teaching. The importance of interactive approaches, digital technologies and individual
learning models in the modern educational process is analyzed. Based on scientific sources,
innovative methods for increasing the effectiveness of didactic principles are discussed,
including the «Capsule of Ideas», the use of digital platforms and practice-oriented teaching
methods. The article also presents pedagogical strategies aimed at developing critical and
creative thinking of students
.
Keywords
:
didactic principles, teaching methods, interactive education, innovative
pedagogy, digital education, critical thinking, practical education, individual approach,
educational effectiveness, pedagogical strategies, modern teaching methods.
Аннотация.
В
данной
статье
рассматриваются
идеи
создания
и
совершенствования дидактических принципов обучения. Анализируется значение
интерактивных подходов, цифровых технологий и индивидуальных моделей обучения
в современном образовательном процессе. На основе научных источников обсуждаются
инновационные методы повышения эффективности дидактических принципов, в том
числе «Капсула идей», использование цифровых платформ и практико-
ориентированных методов обучения. В статье также представлены педагогические
стратегии, направленные на развитие критического и творческого мышления
учащихся.
Ключевые слова
:
дидактические принципы, методы обучения, интерактивное
образование, инновационная педагогика, цифровое образование, критическое
мышление, практическое обучение, индивидуальный подход, эффективность
образования, педагогические стратегии, современные методы обучения.
Kirish
Ta’lim jarayonining samaradorligi ko‘p jihatdan didaktik tamoyillarning to‘g‘ri tashkil
etilganligi va qo‘llanilishiga bog‘liq. O‘qitishning didaktik tamoyillari ta’limning mazmuni,
63
usullari, vositalari va tashkil etish shakllarini belgilovchi fundamental qoidalar majmuidir. Bu
tamoyillar ta’lim jarayonining barcha bosqichlarida qo‘llanilib, o‘quvchilarning bilim olish
jarayonini samarali tashkil etishga yordam beradi.
Didaktik tamoyillar rivojlanib borayotgan zamonaviy ta’lim tizimiga mos holda yangilanib
borishi lozim. An’anaviy yondashuvlarda asosiy e’tibor tushuntirish va takrorlash usullariga
qaratilgan bo‘lsa, zamonaviy ta’limda faol o‘qitish metodlari, muammoli ta’lim, axborot-
kommunikatsion texnologiyalar hamda interfaol metodlarning qo‘llanilishi dolzarb ahamiyat
kasb etmoqda. Ayniqsa, individualizatsiya va differensiallashgan yondashuv, o‘quvchilarning
mustaqil fikrlashini rivojlantirish va amaliy ko‘nikmalarni shakllantirish didaktik tamoyillar
ichida yetakchi o‘rin egallamoqda.
Adabiyotlar tahlili.
O’qitishning didaktik tamoyillari haqida so’z yuritilganda quyidagi
tadqiqot ishlarini ko’rib chiqish kerak:
“Ta'lim jarayonida didaktik tamoyillarni qo‘llashning samaradorligi.” nomli tadqiqotida
Mavlonova ta'lim jarayonida didaktik tamoyillarni qo‘llashning samaradorligini tahlil qiladi.
Muallifning fikricha, “Didaktik tamoyillarni to‘g‘ri qo‘llash o‘quvchilarning bilim olish
jarayonini samarali tashkil etishga yordam beradi.”
Karimov o‘zining “Zamonaviy ta'limda innovatsion didaktik yondashuvlar.” tadqiqotida
zamonaviy ta'limda innovatsion didaktik yondashuvlarning ahamiyatini o‘rganadi. Unga ko‘ra,
“Innovatsion didaktik yondashuvlar o‘quvchilarning mustaqil fikrlashini rivojlantirish va
amaliy ko‘nikmalarini shakllantirishda muhim rol o‘ynaydi.”
Xususan, xorij tadqiqotchilaridan Dörnyei Zoltán “Group dynamics and foreign language
teaching.” tadqiqotida guruh dinamikasi va chet tillarni o‘qitish masalalarini o‘rganadi. Unga
ko‘ra, “Guruh psixologiyasi o‘quvchilarning xulq-atvori va o‘rganishga bo‘lgan motivatsiyasiga
ta'sir ko‘rsatadi.”
Metodlar.
O‘qitishning didaktik tamoyillarini yaratish jarayonida innovatsion va
interfaol yondashuvlarni qo‘llash ta’lim samaradorligini oshirishga yordam beradi. Quyida
mavzularni o‘qitishda foydalanish mumkin bo‘lgan noodatiy va interfaol metodlar keltirilgan:
“Ob’ektga aylanish” metodi.
O‘quvchilar mavzu bo‘yicha turli tushunchalar yoki
jarayonlarni tasvirlash uchun rol o‘ynashadi. Masalan, informatika darsida “Operatsion tizim”
mavzusini tushuntirish uchun o‘quvchilar har biri protsessor, operativ xotira, dastur yoki fayl
tizimi sifatida harakat qiladi.
“G‘oyalar kapsulasi”.
O‘quvchilar kichik guruhlarga bo‘linib, o‘qituvchi tomonidan berilgan
muammoni hal qilish yo‘llarini aniqlaydi. Har bir guruh o‘z fikrlarini “kapsula”ga joylab, keyingi
guruhga beradi, ular esa bu fikrni yanada rivojlantiradi.
“VR (Virtual Reality) ta’lim”.
Didaktik tamoyillarni tushuntirishda virtual reallik
texnologiyalaridan foydalanish orqali talabalarga aniq va interfaol tajriba yaratish. Masalan,
tarix yoki fizika darslarida tarixiy joylarni yoki tajribalarni VR texnologiyalari yordamida
o‘rganish.
“Kodlangan bilim” metodi.
O‘quvchilar yangi tushunchalarni QR kodlar, interfaol kartalar
yoki maxsus shifrlar orqali topadilar va o‘rganadilar. Bu usul ayniqsa texnologiyalar va axborot
xavfsizligi mavzularida samarali bo‘lishi mumkin.
64
Natija.
“G‘oyalar kapsulasi” metodi o‘quvchilarni ijodiy fikrlashga, tanqidiy yondashishga
va jamoaviy ishlashga undaydi. Ushbu usulda o‘quvchilar kichik guruhlarga bo‘linib, berilgan
muammoni yechish uchun o‘z fikrlarini yozib, keyingi guruhga uzatadilar. Har bir guruh oldingi
fikrlarni tahlil qilib, yangi yechim yoki qo‘shimcha tafsilotlarni qo‘shadi. Bu jarayon orqali
birgalikda mukammal yechim yaratiladi. 1-rasm.
Misol (Informatika darsida qo‘llash):
Mavzu: “Sun’iy intellektning kelajakdagi imkoniyatlari” (1-jadval)
Bosqich
Faoliyat
1. Kirish
Har bir guruh sun’iy intellektning kelajakdagi imkoniyatlari bo‘yicha o‘z
fikrlarini yozadi.
2. Asosiy qism
Kapsulalar almashiladi, boshqa guruh oldingi fikrlarga qo‘shimcha
ma’lumotlar kiritadi yoki savollar beradi.
3.Yakuniy
bosqich
Har bir guruh yakuniy g‘oyalar asosida umumiy yechim ishlab chiqadi va
sinf oldida taqdimot qiladi.
Metodning afzalliklari:
1-rasm
.
1-jadval
.
65
Xulosa.
Zamonaviy ta’lim jarayoni tezkor rivojlanayotgan axborot texnologiyalari va
pedagogik innovatsiyalar ta’sirida shakllanmoqda. O‘qitishning didaktik tamoyillarini yaratish
g‘oyalari bugungi kunda ta’lim sifati va samaradorligini oshirishning muhim omillaridan biri
hisoblanadi. Ta’lim jarayonida samarali didaktik tamoyillarni shakllantirish o‘quvchilarning
mustaqil fikrlashi, tanqidiy yondashuvi va ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishga xizmat qiladi.
O‘rganilgan ilmiy manbalar va amaliy tajribalar shuni ko‘rsatadiki, didaktik tamoyillarni
yaratishda quyidagi omillar muhim ahamiyat kasb etadi: bilimlarni tizimli o‘zlashtirish, ta’lim
jarayonining moslashuvchanligi, interfaollik va amaliyotga yo‘naltirilganlik. Ayniqsa,
o‘quvchilarning o‘z-o‘zini nazorat qilish va baholash tizimini takomillashtirish o‘qitish
samaradorligini oshirishda asosiy omillardan biri hisoblanadi.
Shu nuqtayi nazardan, quyidagi takliflarni ilgari surish mumkin:
1. Interfaol o‘qitish usullarini keng qo‘llash – o‘quvchilarni bilim olish jarayoniga faol jalb
etish uchun “G‘oyalar kapsulasi”, “Ob’ektga aylanish” kabi metodlarni joriy etish zarur.
2. Raqamli ta’lim platformalaridan foydalanish – onlayn test tizimlari, virtual
laboratoriyalar va sun’iy intellekt texnologiyalarini ta’lim jarayoniga integratsiya qilish.
3. O‘quvchilarning shaxsiy yondashuvini hisobga olish – har bir o‘quvchining qobiliyatini
individual tarzda rivojlantirish uchun moslashtirilgan didaktik modellar ishlab chiqish.
4. Amaliy va tajriba asosida o‘qitish – o‘quvchilarga nazariy bilimlarni real loyihalar va
muammolar orqali mustahkamlash imkoniyatini berish.
5. O‘qituvchilarning pedagogik mahoratini oshirish – zamonaviy ta’lim tamoyillari
bo‘yicha malaka oshirish kurslarini tashkil etish.
Shunday qilib, didaktik tamoyillarni yangilash va rivojlantirish orqali ta’lim jarayonini
yanada samarali tashkil etish mumkin.
References:
Используемая литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Abdievna, Axmedova Barno. "USE OF PROGRAMMING LANGUAGES IN SOLVING
Ijodiy fikrlashni rivojlantiradi – O‘quvchilar bir-
birining fikrlaridan ilhomlanib, yangi g‘oyalar
yaratadi.
Tahliliy yondashuvni shakllantiradi – Avvalgi
guruhlar fikrlarini baholash va rivojlantirish talab
etiladi
Jamoaviy ishlashni mustahkamlaydi – O‘quvchilar
guruh bo‘lib ishlash ko‘nikmalarini rivojlantiradi.
Darsga qiziqishni oshiradi – Noan’anaviy yondashuv
tufayli o‘quvchilar faol ishtirok etadi.
Har bir o‘quvchi qatnashadi – Hamma o‘z hissasini
qo‘shishi shart bo‘lgani sababli barcha o‘quvchilar
faol bo‘ladi.
66
TECHNICAL PROBLEMS."
International scientific-online conference International scientific-
online conference
.
2.
Barno Abdiyevna Axmedova. “TA’LIM XIZMATLARINI SINERGIK SAMARADORLIGINI
OSHIRISH MODELLARI”. ЛУЧШИЕ ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНҚЕ ИССЛЕДОВАНИЯ. 2025/2.
Страницы 170-175
3.
Barno Abdiyevna Axmedova. “RAQAMLI IQTISODIYOT SHAROITDA TAʼLIM XIZMATI
SIFATINI OSHIRISHNI EKONOMETRIK MODELLASHTIRISH USULLARI”. ЛУЧШИЕ
ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНҚЕ ИССЛЕДОВАНИЯ. 2025/2. Страницы 176-180.
4.
Axmedova, Barno. "Ta’lim xizmatlari sifatini oshirishning nazariy-ilmiy asoslari."
YASHIL
IQTISODIYOT VA TARAQQIYOT
3.2 (2025).
5.
Mukhitdinov Khudayar Suyunovich, Axmedova Barno Abdiyevna. “TRANSFORMATION
OF EDUCATIONAL BUSINESS LEARNING PROCESSES IN IMPROVING THE QUALITY OF
REGIONAL EDUCATIONAL SERVICES”. Journal of Survey in Fisheries Sciences. 2023/3/9.
Страницы 3200-3216.
6.
Mukhitdinov Khudoyar Suyunovich, Axmedova Barno Abdiyevna. “Econometric modeling
and forecasting of educational services to the population of the region”. To Secure Your Paper
As Per UGC Guidelines We Are Providing A Electronic Bar Code. 2021/1. Страницы 241-251.
7.
Барно Абдиевна Ахмедова. “Рақамли иқтисодиёт шароитида таълим хизмати
сифатини оширишнинг моҳияти ва вазифалари”. ЎзМУ ХАБАРЛАРИ. 2022. Страницы 28-
31.
8.
Барно Абдиевна Ахмедова. “Ways to Improve the Quality of Educational Services Using
ICT”. Eurasian Journal of History, Geography and Economics. 2022. Страницы 34-38.
9.
Барно Абдиевна Ахмедова. “Econometric Methods Aimed at Improving the Quality and
Digitalization Of Educational Services”. Eurasian Research Bulletin. 2022. Страницы 66-70.
10.
Барно Абдиевна Ахмедова. “Raqamli iqtisodiyot sharoitida ta’lim xizmati sifatini
oshirishda ekonometrikadan foydalanish metodikasi“. ЎзМУ ХАБАРЛАРИ. 2022. Страницы
42-45.
11.
Барно Абдиевна Ахмедова. “Ta'limda raqamli iqtisodiyot muammolari tahlili”.
O‘ZBEKISTONNING YANGI TARAQQIYOT DAVRIDA TA’LIM-TARBIYA VA ILM-FAN
SOHALARINI TAKOMILLASHTIRISH MUAMMOLARI. 2022/5. Страницы 639-642.
12.
Барно Абдиевна Ахмедова. ”Raqamli iqtisodiyotda ekonometrik usullardan foydalanib
t’alim xizmati sifatini oshirish”. O‘ZBEKISTONNING YANGI TARAQQIYOT DAVRIDA TA’LIM-
TARBIYA VA ILM-FAN SOHALARINI TAKOMILLASHTIRISH MUAMMOLARI. 2022/5. Страницы
642-644.
13.
Барно
Абдиевна
Ахмедова.
“Raqamli
iqtisodiyotda
ta’lim
xizmatlarini
takomillashtirish”. O‘ZBEKISTONNING YANGI TARAQQIYOT DAVRIDA TA’LIM-TARBIYA VA
ILM-FAN SOHALARINI TAKOMILLASHTIRISH MUAMMOLARI. 2022/5. Страницы 644-646.
14.
Akhmedova Barno Abdiyevna. “PRINCIPLES OF IMPROVING THE QUALITY OF
EDUCATION BASED ON THE USE OF ICT”. Journal of Management Value & Ethics (A quarterly
Publication of GMA). 2023. Страницы 48-59.
15.
Барно Ахмедова. “РОЛЬ И ЗНАЧЕНИЕ ДИСТАНЦИОННОГО ОБРАЗОВАНИЯ В
ЦИФРОВОЙ ЭКОНОМИКЕ”. Международная конференция академических наук. 2023/3/4.
Страницы 8-24.
16.
Барно Ахмедова. “ДИСТАНЦИОННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ КАК КЛЮЧЕВОЙ ФАКТОР
67
ЦИФРОВОЙ ЭКОНОМИКИ”. Development of pedagogical technologies in modern sciences.
2023/3/4. Страницы 11-26.
17.
Barno Axmedova. “MASOFAVIY TA’LIM IQTISODIYOTNI RAQAMLASHTIRISH
SHAROITDAGI O’RNI VA AHAMIYATI”. Наука и технология в современном мире. 2023/3/5.
Страницы 63-73.
18.
Barno Axmedova. “MASOFAVIY TA’LIM IQTISODIYOTNI RAQAMLASHTIRISH
SHAROITDA ASOSIY OMIL SIFATIDA”. Наука и технология в современном мире. 2023/3/5.
Страницы 74-84.
