Сатвалдиева Э.А., Бекназаров А.Б., Ҳайдаров М.Б., Маматқулов И.Б., Талипов М.Г.
БОЛАЛАРДА ЭХОКАРДИОГРАФИК УСУЛДА МИОКАРД ҚИСҚАРИШ ХУСУСИЯТИ-
НИ НОИНВАЗИВ БАҲОЛАШ
Тошкент педиатрия тиббиёт институти
Тадқиқот мақсади.
Чап қоринча систола охиридаги ўлчов (ЧҚСОЎ) ва миокард таран-
глашиш индекси (МТИ) ҳамда циркулятор қисқариш тезлиги (ЦҚТ) ва МТИ орасидаги ўзаро
боғлиқлик миокард қисқрувчанлигини тавсифловчи оддий ноинвазив усулни ишлаб чиқиш.
Материал ва услублар.
Тадқиқотда 33 та бола (21 ўғил, 12 қиз) қатнашди. Барча бемор-
ларда юрак бўшлиқларини эхокардиографик усулда текшириш ўтказилди ва систолик, диасто-
лик ва ўртача артериал босим ўрганилди.
Натижалар.
Қуйидаги чизиқли боғлиқлик топилди: МТИ=20,1 (ЧҚСОЎ) +1,46 (r=+0,51;
p<0,01); ЦҚТ= -0,0075(МТИ)+1,71(r= -0,48; p<0,01). Шунингдек эхокардиографияда чап қорин-
ча девори ва камералар ҳажми меъёрлари келтирилди. Бир асрдан ортиқ вақт ўтган бўлса ҳам
Франк-Старлинг эгрилик боғлиқлиги қўлланиб келинмоқда.
Миокард қисқарувчанлиги, гемодинамикани
текшириш бир қанча афзал ҳисобланади ва юқо-
ри инвазивлиги (Сван-Ганс катетери) ўрганиш
ходимлар малакасини юқорилигига боғлиқ. Но-
инвазив усуллар ўзининг паст аниқлик даража-
си билан фарқланди, бу натижалар (реография)
эса амалиёт шифокорига қўлланма бўлмайди.
Гемодинамикани баҳолашнинг кенг қўлла-
нилаётган усули - эхокардиография саналади.
Бу усул текшириш вақтида қандайдир стрес-
сли омиллар ва инвазивлик йўқлиги, ЭхоКГ
индекслар ишончлилиги, оддий нисбийлиги
билан фарқланади. Кўп клиникаларда амалиёт
шифокорлари эхосканер усулини қўллашмоқда.
Биз бу мақоламизда барча ёшдаги беморларда
Франк-Старлинг қонунини ўрганишга имкон
берадиган асосий индексларни ёритиб берамиз.
Тадқиқот мақсади:
- Тошкент Педиатрия тиббиёт институти кли-
никаси кардиохирургия бўлими базасида даво-
ланишда бўлган 4 - 14 ёшдаги болаларда ЭхоКГ
нормал кўрсаткичларини олиш;
-
олинган айрим кўрсаткичларнинг беморлар
жинсига боғлиқлигини аниқлаш;
-
пиковосистолик МТИдан икки кўрсаткичи
чап қоринча систола охиридаги ўлчов (ЧҚСОЎ)
ва циркулятор қисқарувчанлик тезлиги (ЦҚТ)
ни коррелятив боғлиқлигини аниқлаш.
Материал ва услублар
Тадқиқотда 4 ёшдан 14 ёшгача бўлган 33 та
бола қатнашди.Текширишга кўкрак қафаси ске-
лети деформацияси, нафас тизими, юрак-қон то-
мир тизими касалликлари бўлган бемор болалар
киритилмади. Барча болаларда бўлгани каби
органик юрак нуқсонларини истисно қилишда
допплероэхокардиография ва юрак оқимини
рангли тасвирини текшириш усулларидан фой-
даланилди. Жадвал №1да гуруҳлардан олинган
якуний демографик кўрсаткичлар келтирилган.
1-жадвал
Гуруҳлар бўйича демографик кўрсаткичлар
Кўрсаткичлар
Белгилар
Ёши (йил)
Max
14
Min
4
M± s
9,27±3,17
Жинси: эркак
21 (63,6%)
аѐл
12 (36,3%)
э/а
1,75/1
Оғирлиги:мах
170
Мин
91
М± s
130,48±18,33
Бўйи: мах
65
Мин
12
М±s
28,49± 11,56
125
ORI
GI
NA
L
AR
T
IC
L
E
S
126
Эхокардиографик текширишлар Hitachi EUB-
565 (Hitachi Medical Corporation) эхосканерида
конвексли датчиклар (3,5 ва 5Mh) ҳамда бир
вақтнинг ўзида эхокардиографик (ЭКГ) эгри-
сида монитор билан олиб борилди. Охирги
диастолик ўлчами (ОДЎ), охирги систолик ўл-
чами (ОСЎ), систолада чап қоринча орқа де-
вори қалинлиги (ЧҚОД) парастернал ўқи бўй-
лаб узунасига III қовурғалар орасидан митрал
клапан табақаси учини эгаллаган М режимида
текшириш ўтказилди. Қоринчалараро тўсиқ
орқа девори “R-тўлқин” систола охирида қат-
нашди[1]. Ҳайдаш вақти (ҲВ) парастернал ўқи
бўйлаб узунасига II-III қовурғалар орасидан
аортал клапан сепарация ўтиш вақти бўйича
М- режимида аниқланди. ҲВ пулс частотаси-
ни ЭКГ даги R-R интервали квадрат илдизига
бўлиш йўли билан коррекция қилинди[2]:
ҲВк = (сек)
Чап қоринчанинг диастола ва систола майдо-
нидан юрак чўққиси икки камерали ҳолати
В- режимида (review regime) ўтказилди. Зарб
ҳажми ва ҳайдаш фракцияси Тейхольца фор-
муласи бўйича ҳисобланди. Қисқарувчанлик
хусусияти қисқариш фракцияси (ҚФ) бўйича
аниқланди[1].
ва пульс частотасига қараб циркулятор тез-
лик қисқариши (ЦҚТ) коррекцияланди[3]:
(тезлик / сек)
МТИга қараб постнагрузка баҳоланди, ушбу
кўрсаткич жаҳон адабиётида Wall Stress (WS)
Гроссман формуласи бўйича ҳисобланди[4,5]:
бу ерда СБ- систолик босим; 1,35- коэффицент
мм. сим. устуни гр/см
2
нисбатан ҳисобланди.
МТИ нисбий периферик қаршилик муқобил
кўрсаткич сифатида тавсия этилади ва пост-
нагрузкани белгиловчи ишончли кўрсаткич
деб баҳоланади[5]. Систолик, диастолик ва
ўртача артериал босим ноинвазив Propaq -102
(Protocol Systems, Inc) мониторинги ёрдамида
автоматик
turbocuff
режимида аниқланди
.
АБ
ҳар бир болада уч мартадан аниқланди ва кей-
инчалик ўртача қийматидан фойдаланилди.
Статистик таҳлил MS Excel 7.0 статистик мо-
дули ёрдамида ўтказилди. МТИ-ОСЎ ва ЦҚТ-
МТИ ўртасида муносабатни аниқловчи ре-
грессия таҳлили ўтказилди. Эхокардиографик
кўрсаткичларда жинсий фарқларини ишонч-
лигини аниқлаш учун Стьюдент t-тақсимлаш
таҳлили амалга оширилди. Статистик кўрсат-
кичлар p< 0,05 ишончлиги билан ҳисобланди.
Натижалар ва муҳокама
Олдинги натижаларга кўра, асосий
гемодинамик ва эхокардиографик кўрсаткич
хулосалари 2- ва 3- жадвалларда келтирилган.
2-жадвал
Асосий гемодинамик кўрсаткичлар
Кўрсаткич
М±s қиймати
Систолик босим
100,76± 10,97
Диастолик босим
60,06±7,89
Ўртача босим
74,88±8,46
ЮҚС
84,72±18,83
ОР
ИГ
И
НА
Л
Ь
НЫ
Е
С
Т
А
Т
Ь
И
3-жадвал
Асосий эхокардиографик кўрсаткичлар
Кўрсаткич
М± s қиймати
Чап қоринча диастола охиридаги ўлчов (см)
4,06±0,44
Чап қоринча систола охиридаги ўлчов (см)
2,56±0,31
Диастоладаги чап қоринча майдони (см
2
)
21,69±6,26
Систоладаги чап қоринча майдони (см
2
)
13,66±3,89
Ҳайдаш вақти, коррекцияланган,(сек)
0,30±0,04
Диастоладаги чап қоринча орқа деворини қалинлашуви (см)
0,47±0,11
Систоладаги чап қоринча орқа деворини қалинлашуви (см)
0,97±0,16
Зарб ҳажми (мл)
49,67±12,83
Ҳайдаш фракцияси (%)
66,79±4,04
Қисқариш фракцияси(%)
36,62±3,28
Циркулятор қисқариш тезлиги, коррекцияланган(тезлик
/сек)
1,22±0,19
Пиковосистолик миокард таранглашиш индекси (гр/см
2
)
65,35± 11,95
Ишончлилик статистикасини аниқлаш
учун жинсий фарқлари эхокардиографик кўр-
саткичларда Стьюдент t-тақсимлаш таҳлили
ёрдамида топилмади. Регрессияни ҳисоблаш
учун тўғри чизиқли миқдорий боғлиқликни биз
қуйидаги икки кўрсаткичда қўлладик: МТИ-
ОСЎ ва ЦҚТ- МТИ. Иккала ҳодисада ҳам ўрта-
ча куч корреляцияси (r
)
статистик ишончлилик p< 0,01эканлигини кўр-
дик:
МТИ=20,1(ОСЎ)+14,6;
ЦҚТ=0,0075
(МТИ) +1,71. Юрак-қон томир тизими функ-
цияси қонунияти тиббиётда алоҳида ўрин
эгаллайди. Юрак фаолияти кўрсаткичини ту-
шуниш, жумладан марказий гемодинамика-
ни бошқариш усулларини билиш шифокорга
ҳаётий зарур органлар функциясини бошқа-
ришга имкон беради. Преднагрузка, миокард
қисқарувчанлик хусусияти, постнагрузка ва
юрак қисқаришлар сони юрак ишининг асо-
сий кўрсаткичлар ҳисобланади[8]. Бу тўртта
кўрсаткичнинг ўзаро ҳаракати дақиқалик қон
айланиш миқдорини ва бинобарин, организ-
мни тўлалигича кислород транспорт функ-
циясини кўрсатади. Франк-Старлинг қонуни
марказий гемодинамика қонуниятлари ичида
алоҳида ўрин эгаллайди. Бу қонун ўтган аср
охирларида ёзилган бўлсада, бугунги кунгача
юрак иши мониторинги ноинвазив усуллари-
ни ривожида катта аҳамиятга эга бўлиб кел-
моқда. Франк-Старлинг эгрисини тузиш учун
миокард қисқарувчанлик хусусиятини тав-
сифлайдиган иккита кўрсаткични билиш талаб
қилинади: ЧҚ ҳажми ва ЧҚ камерасидаги бо-
симга мос. Эхосканерда М-режимни қўллашда
камера ички диаметрини ва юрак циклидаги
барча участкаларда юрак девори қалинлиги
ўлчаш имконини беради.Чап қоринча охирги
диастолик ва охирги систолик ўлчами бўйича
ЧҚ ҳажмини ҳисоблаш усуллар ёзилган. ЧҚ
ОДЎ ва ОСЎ орасида ҳисобланган фарқ зарб
ҳажмини ташкил қилади. ОДЎ преднагрузка-
га таърифланган сифатида қўллаш мумкин[3]:
чап қоринчада преднагрузка қанча кўп бўлса,
ОДЎ шунча катта бўлади ёки тескариси.
Миокард таранглашиш индекси чап
қоринча постнагрузкасининг ишончли кўр-
саткичи бўлиб ҳисобланади[4,5]. Чап қоринча
қисқариш вақтида максимал босим пайдо бў-
лиши аортадаги систолик босимга мос кела-
ди ва Коротков усули бўйича ўлчашга қулай.
Стандартлашган систола вақтидаги ЧҚ орқа
девори қалинлиги ва ЧҚ ОСЎ да систолик
босим шундай қилиб, ЧҚ қонни бўшлиқдан
систолга чиқариш учун енгиб ўтиш керак бўл-
ган қувватни акс эттирувчи индексга айланади.
Шундай қилиб, МТИ ва ОСЎ ораси-
даги муносабат Франк-Старлинг эгрисини [3]
ўхшаши бўлиб хизмат қилади ва кейинчалик
эса тўғри чизиқли регрессия жойлашиши ми-
окард ҳолатини патологияда баҳолайди.Бироқ
Франк-Старлинг эгрисида (бу ҳодисамизда
МТИ-ОСЎ боғлиқ) камчилик бор: унда пульс
частотаси ўрганилмайди. Шунинг учун ада-
биётларда кўпинча бошқа боғлиқликлар ёзи-
лади: ЦҚТ-МТИ.Бу боғлиққа бўлган биринчи
127
ORI
GI
NA
L
AR
T
IC
L
E
S
текширувда (ЦҚТ-МТИ) миокард тарангла-
шиш индекси систолик охирида қўлланилди
[3,7,8,9,10,11,12,13,14]. Бироқ бу кўрсаткич-
нинг тезда паст амалиётлиги аниқланди, одат-
даги ноинвазив усул билан олинган кўрсаткич
пиковосистолик босимга мос келмайди. ЧҚ
систола охиридаги босимни ўлчаш катта қий-
инчиликлар туғдиради: бир вақтнинг ўзида
эхокардиограмма, эгри босим, сфигмограмма,
фонокардиограммани мониторнинг М-режи-
мида чиқаришни талаб қилади. Ундан кейин
гоҳида пульс тўлқинидаги дикротик кемтик,
гоҳида иккинчи тон бошланишига тўғри кели-
шидаги охирги-систолик босим ҳисоби олиб
борилди[10].
Бундан ташқари, пульс тўлқинида-
ги дикротик кемтик кўпинча чақалоқларда
ва шу билан бирга ўзига хос клиник воқеа-
ларда, масалан, экстракорпорал мембранали
оксигенация ўтказишда учрамайди[6]. Нати-
жада охирги-систолик ва пиковосистолик бо-
сим[15,16,17,18] ўртасида юқори даражали
чизиқли корреляцияни
) кўрсатадиган
иш пайдо бўлади, бу эса МТИ ҳисоблаш учун
пиковосистолик босимни қўллаш лозимлиги-
ни кўрсатди. Биз бунда пиковосистолик ЦҚТ
ҳисоблаш усулини қўлладик. Биз томонимиз-
дан топилган соғлом болалардаги ЦҚТ – МТИ
ўртасидаги чизиғли боғлиқлиги миокарднинг
қисқарувчанлик ҳусусиятининг нормадалиги-
ни тавсифлайди ва МТИ бўйича илгари нашр
этилган маълумотларга тўғри келади[17]. Бу
боғлиқликнинг қандай амалий аҳамияти бор?
Миокард қисқарувчанлик хусусияти – пред-
нагрузкага қараганда постнагрузкага боғлиқ-
лиги юқори даражадаги қиймат. Паст бўлган
постнагрузкада чап қоринча қисқариш тезлиги
юқори бўлди (бу ерда ЦҚТ кўтарилади)[19].
Ва тескариси, ЧҚ қисқариш тезлигини баланд
кўрсаткичларида паст бўлади (шунинг учун
ЦҚТ паст бўлади). Бунинг натижасида биз ми-
окард қисқарувчанлик хусусияти тавсифлан-
гани каби ЦҚТ абсолют аҳамиятини қўллай
олмаймиз. Постнагрузкадан ЦҚТ боғлиқлиги
бўлиши билан бирга (МТИ тавсифи ҳисобла-
нади), биз регрессияни таҳлил қилдик ва нор-
мал чизиқли боғлиқликни аниқладик. Пост-
нагрузкага боғлиқ бўлмаган ҳолатда миокард
қисқарувчанлик статусини ўзгариши ҳақида
олинган эгри чизиқ борлигини кўрсатди.
Хулосалар
1.
4-14 ёшли болаларда чап қоринча морфо-
логиясини тавсифловчи эхокардиографик ин-
декслар меъёрлари олинди.
2.
Жинслардаги фарқ статистик ишончлиги-
нинг индекс маълумотлари биз томондан то-
пилмади.
3.
МТИ-ОДЎ ва ЦҚТ-МТИ постнагрузкага
боғлиқ бўлмаган миокард қисқарувчанлик ху-
сусияти боғлиқлигини тавсифлайдиган маълу-
мот олинди.
4.
Олинган боғлиқлик турли патологик шаро-
итларда миокард қисқарувчанлик хусусиятини
баҳолаш учун постнагрузкани стандартлашти-
риш бошланғич нуқта бўлиб хизмат қилиши
мумкин.
Адабиётлар
1.
Дж. Эдвард Морган-мл. Мэгид С. Михаил Клиническая анестезиология. Издательство БИНОМ. Москва
2003.
2.
Зильбер А.П. Медицина критических состояний. Петрозаводск, 1995.
3.
Отвагина Т.В. Неотложная медицинская помощь. Ростов-на Дону, 2004.
4.
Руксин В.В. Неотложная кардиология. С-Петербург,1999.
5.
Сестринское дело в реаниматологии. С-Петербург, 2004.
6.
Полушин. Ю.С. Анестезиология и реаниматология. Руководство для врачей. Издательство: ЭЛБИ – СПб
2004.
7.
Александрович Ю.С., Гордеев В.И. Базисная и расширенная реанимация у детей. СПб.: Сот, 2007.
8.
T.Faigenbaum .tl Echocardiography. 5the ed., 1994, Lea &Fabiger, cтp.134.
9.
Kimball TR et al, Age-related variations in contractility estimate in patients (20 years old of age. AmJ Cardi-
ol1997;68:1383-1387.
10.
Kinball TR et al, Changes in cardiac function during extracorporeal membrane oxygenation for persistent pulmo-
nary hypertension in the newbom intant. J Pediatr 1997;118:431-6.
11.
Holzman RSet al, Sevoflurane depress myocardial contractility less than halothane during induction of anesthesia
in children. Anesthesiology, 1996;85:1260 -1267 .
12.
Malan TP et al, Cardiovascular effects of sevoflurane compared withthose of isoflurane in volunteers. Anes-
thestology, 1995; 83:918-928.
128
ОР
ИГ
И
НА
Л
Ь
НЫ
Е
С
Т
А
Т
Ь
И
13.
Kinball TRet aL, Effect of digoxin on contractility and symptoms in infants with a large ventricular septal defects.
Am J- Cardiol, 1991;68:137 7-1382.
14.
Анестезиология. Под ред. А. Р. Айткенхеда, Г. Смита, Д. Дж.Роуботама; пер. с англ. под ред. М. С. Вет-
шевой. М.: ООО «Рид Элсивер», 2010.
15.
Базовый курс анестезиолога: учебное пособие. Под ред. Э. В. Недашковского, В. В. Кузькова. Архан-
гельск, Северный государственный медицинский университет, 2010.
16.
БунятянА.А. Анестезиология с CD. Национальное руководство. — М., ГЭОТАР- Мед, 2013.
17.
Блэк Э., Макьюан А. Детская анестезиология. М.: Практика, 2007.
18.
Гельфанд Б.Р. Анестезиология и интенсивная терапия. М.: Литтера, 2010.
Сатвалдиева Э.А., Бекназаров А.Б., Ҳайдаров М.Б., Маматқулов И.Б., Талипов М.Г.
НЕИНВАЗИВНАЯ ОЦЕНКА СОКРАТИМОСТИ МИОКАРДА С ПОМОЩЬЮ ЭХО-
КАРДИОГРАФИИ У ДЕТЕЙ
Ключевые слова:
неинвазивный метод, дети, эхокардиография
Разработка простого неинвазивного мето-
да для характеристики сократительной спо-
собности миокарда в виде взаимоотношения
между конечно- диастолическим размером
левого желудочка (КРС) и пиковосистоли-
ческим стресс- индексом миокарда, а так-
же скоростью циркуляторного укорочения
(СЦУ) и стресс-индексом миокарда (СИМ).
В исследовании участвовало 33 здоровых ре-
бенка ( 21 мальчик и 12 девочек). Всем боль-
ным произведено эхокардиографическое
исследование сердца. В результате были об-
наружены следуюшие линейные зависимо-
сти: СИМ=20,1(КДР)+1,46 (r=+0,51; p<0,01);
СЦУ= -0,0075(СИМ)+1,71(r= -0,48; p<0,01).
Также приведены нормативы размеров камер
и стенок левого желудочка.
Satvaldieva E.A., Beknazarov A.B., Xaydarov M.B., Mamatkulov I.B., Talipov M.G.
NON-INVASIVE ASSESSMENT OF MYOCARDIAL CONTRACTILITY USING
ECHOCARDIOGRAPHY IN CHILDREN
Key words:
non-invasive method, children, echocardiography
The relationships between left ventricle end-sys-
tolic dimension (LVESD) and peak-systolic wall
stress (PS WS), and between heart-rate corrected
mean velocity of circumferencial fiber shortening
(VCF) and PS WS provide clinician with simple
completely noninvasive methods of load-inde-
pendent evaluation of left ventricular contractile
state. 33 healthy children age range 4-14 years
(mean=9,27) enrolled our study (21 boys and
12girls ). All they underwent two-dimensional
echo with simultaneous measurement of systol-
ic cuff pressure. Regression equation was very
similar to the previously reported VCFc – PS WS
relationship (VCFc=-0.0075(PS WS)+1.71 (r=-
0.43;p<0.01,n=33); PS WS LVESD were also
linearly related: PS WS = 20.1 (LVESD) + 1.46
(r=+0.51; p<0.01;n=33). The regression equa-
tions were not different in respect to gender in
each relationship. The normal figures of left ven-
tricle echo morphology are given.
129
ORI
GI
NA
L
AR
T
IC
L
E
S
