В данной статье рассматривается ряд преимуществ использования визуальных технологии
в дошкольном образовании, причем использование визуальных технологий не только помогает
лучше понять содержание излагаемого материала.
Ключевое
слово:
Методы:
“Расписание".
“Облако
слов”,
“Интерактивный
постер",
“Скрайбннг”, “Инфографика".
Annotation:
This article discusses a number of advantages of using visual technologies in preschool education,
and the use of visual technologies not only helps to better understand the content of the material being
presented.
Keyword:
Methods: “Schedule". “Word Cloud". Interactive Poster". "Scribing", "Infographic".
O zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkama-
si
tomouidan
2019-yil
27-mayda
“O'zbekiston
Respublikasida
ekologik
ta'hmni
rivojlantmsh
konsepsiyasini
tasdiqlash
to‘g*n$ida”gi
434-
son qaron tasdiqlaugan bo'lib. ushbu qaronung
3-bobida maktabgacha la’lim tizmuda ekologik
ta'lunru takomillashtirish loziinligi bayou etila-
di
Maktabgacha
la'lim
lashkilotlarida
ekologik
ta’lun-tarbiya jarayonlanni tashkil etish va bu
orqali tarbiyalantivchilarga mamlakatimiz tabiati,
atrof-mulutm beqarorlik va izdan clnqishdan as-
rasli. ularda ekologik madaniyatm oshinsh hamda
ushbu o'ta jiddiy, hayotiy masalalami hal qihshda
yangt metodikalar yaratishdan boshlash kerakligi
belgilangan.
Statistik ma’lumotlarga ko'ra. har qanday odam
dunyoni 85 foizi vizual tarzda anglaydi va shu sa-
babli.
vizuallik
hamda
tasvirlash
tamoyillanga
asoslangan an'anaviy ta'lim va tarbiya tizimi mak-
tabgacha yoshdagi bolalar uchun juda mos keladi.
Ma'lumki. so’nggi yillarda bolajonlar yoshi-
ga yetmay mobil telefonlardan turli multiilmlar,
videoroliklar ko'rib. hatto diqqat bilan kuzatishi-
ga guvoh bo'layapmiz. Hatto, ba'zi o‘zbek oila
farzandlarining nis tilida ko'rgan, tomosha qilgan
video tasvirlan orqali, o‘zga him o'zlashtuayot-
gam tahsmga sazovordir.
Maktabgacha
ta’lim
lashkilotlarida
vizual-
ko'ruv qobiliyatiga ega bolalar odalda juda li-
rishqoq va diqqath bo'lib. ular mashg’ulotlarda
Maktabgacha ta’lim metodikasi va nazariyasi
Mmwna
N
n?op»ui эпшао'ьного оораэоммаш
/
Methods and theory Ы preschool education
2022
-y
il
1
-ЯХ1
EKOLOGIK TARBIYA BERISHDA VIZUAL
TEXNOLOGIYALARDAN FOYDALANISH
Mavluda Kubayeva.
Navoiy davlat pedagogika instituti
Maktabgacha la'lim kafedrasi o'qituvchisi
Annotatsiya:
Mazkur inaqolada maktabgacha ta’lun tashkiloti mashgulotlarida vizual
texnologiyalardan foydalanish bir qator afzalliklarga ega bo’lishi, vizual tex-
nologiyalardan foydalanish taqdim etilayotgan material mazmunini yaxshiroq
o'zlashtirishga yordam benslu bir nechta metodikalar asosida yontilgan
Kalil so'zlar:
Metodikalar "Vaqt jadvali", "So'z buluti",
‘
Interfaol plakat", “Skraybing", “In-
fografika".
Aiiimiaitim:
olingan ma'hnnotlami juda yaxshi o'zlashtiradi-
lar. Yuqorida aytganimizdek, 85 foiz inson vizual
idrok etish qobiliyati yuqonligi va ushbu psixotip-
dagi bolalarga diagramma, rasmlarh she’r va bosh-
qalar ko'nmshida taqdim etilsa, benlayotgan bilim
va qoidam juda oson o’rgamshadi. Mashg'ulotlar-
ga o'quv multfilmlarini namoyish qilish, plakatlar.
diagrammalar.
kollajlar
va
boshqa
ko'rgazma-
li
materiallarni
yaratish
bolalarda
o'zlashtirish,
idrok etish va o'rganishni sezilarli darajada oson-
lashtiradi
Vizual
texnologiya
bu
axborot
konunu-
nikatsiya
vositalarining
dasturiy
va
texnikaviy
vositalari asosida audio, video, matn. grafika va
animatsiya effektlari asosida o'quv materiallaiini
tarbiyalanuvchilarga
yetkazib
berislming
mujas-
samlashgan holdagi ko'rinishidir
“Mzuallik”
so'zi lotui trlidau olingau bo'lib,
“visualis”,
уа’ш
konladigan.
tasviriy
dcgau
uia'noni bilduadi.
Mzuallik
-
raqamli ma’lumot yoki fizik hodi-
sam ko'nsh. kuzatish hamda tahlil qilish usullaii-
tuug uinunuy noun saualadi?
Vizual-obrazli iikrlash. bolada yangi talablar va
yangi amaliy vaziflami hal qilishda paydo bo’ladi.
Bola bu jarayouda. haqiqatm bilishga harakat qila-
dr hamda hull vanautlariu ko'rib cluqadi.
Vizualizatsiya
-
(keug
manoda)
ma'lumot-
lanu
tushmush
qulayhguu
maksimal
darajada
oshirish uchun tasvir ko'nmshida taqdim etish ja-
rayonidir O'quv matenahni vizualizatsiya qilish
texnologiyalan mson uchun vizual idrok etishnmg
ahamiyatiga. bilish jarayonlanda majoziy idrok-
nmg yetakclu roliga asoslanadi hamda mson va
umng ongmi vizuallashtinlgan dimyo sharoitlan-
ga tobora ko'proq zanir bo'lgan tayyorgariigi va
umng ongini ko'nsh qobiliyatini osluradi.
Maktabgacha
ta'lim
tashkilotlanda
tarbi-
yalanuvclularga ekologik tarbiya benshda vizual
texnologiyalaidan foydalanislming afzalliklan si-
fatida quyidagilarm aytish mumkin:
>
vizual
texnologiyalar
tarbiyalanuvchilarga
axborotni to'g'ri tartibga solish va tahlil qilishga
yordam beradi sxemalar. diagrammalar. chizma-
lar. idrok kartalari katta hajmdagi ma'hunotlar-
ni o'zlashtirishga hissa qo'shadi. esda saqlash-
ni osonlashtiradi va axborot bloklari orasidagi
bog'lanishni kuzatishga yordam beradi;
>•
vizual texnologiyalar oliugan ma’lumotm
muayyan hodisa yoki ob’yektmug to'liq tasvuiga
bog
I
lash imkonnu beradi;
>
vizual texnologiyalar katta hajmdagi ax-
borotni tezda qanuab olish imkonuu beradi;
>
vizual texnologiyalar nuli jarayonlar va ho-
disalarni takrorlash va qayta qurish imkomyatim
beradi.
►
vizual
texnologiyalar
o'quv
materialini
qiziqarh, esda qolarh tarzda taqdim etadi
Maktabgacha yoshdagi bolalar orasida
vizual
tipdagi bolalar
bor bo'lib, ular boshqa bolalardan
quyidagilar bilan farqlauadi;
1.
Ushbu tui kumdagi bolalar biror narsa haqi-
da gapirganda. doimo "konslf ma’uosiga ega
fe’llardan foydalanadi,
2.
Vizual tipdagi bolalar juda mehnatsevar
bo'lib, ulami chalgitish, boshqa uarsaga o'tishga
majbur qilish qiyin. Ular o'zlan yoqtugau uarsaga
soatlab vaqtini sarflashlan mumkin.
3.
Bola bilan muloqot qilinganda. bola to'g'ri-
dan-to'g'ri yuzga yoki yuqoriga qaraydi Shun-
ingdek, bunday bolalar mashg'ulot vaqtida g'ayri-
tabiiy ko'rinishda o'tirishgan bo'lsada, biroq bu
ulaming
mashg'ulotni
tinglamasdan
o'tirgamni
bildirmaydi, balki bunday bolalarda qizg'in aqliy
ish borayotgan bo’ladi
4.
Vizual tipdagi bolalar ko'pincha jimjitlikni
afzal ko'rishadi va tinch muhit ularga qulaylik be-
radi
5.
Vizual tipdagi bola agar "ko'rmasa'’. u “eshi-
tishm' ham to'xtatadi. bolamug to'liq ma luiuot
olish uchim u uzoqroq masofadau kuzatisluu afzal
ko'radi va masofa qaiichalik uzoqroq bo'lsa, bola-
ga shuncha yaxshi bo'ladi Bunday bolalar imiu-
niau taibiyaehidan va mashg'ulotlaidan uzoqlash-
ishga harakat qilmaydi, balki hamma uarsaui iloji
boricha yaxshiroq auiqlashga harakat qiladi
6.
Vizual tipdagi bolalar telefon orqali ma’lu-
motui ohslu juda qiyin. Bunday bolalar mobil alo-
qa vositalaridan ko'ra, yuzma-yuz uchrashuvlaini
afzal ko'radt
7.
Ko'pincha, bunday bolalar o'z tashqi ko'ri-
nishi va kiyunlanga e’tiborli bo'hshadr
Psixologlanung tadqiqotlandan va kuzatishlan-
nnzdan shuni aytish lozimki, maktabgacha yosh-
dagi
bolalammg
aqliy
qobiliyatlanni
namoyish
etishlanda vizual-ko’ruv inulum ahainiyat kasb
etadi. Shiinuigdek, vizual texnologiyalar orqa-
I hups //ni.wikipedia.org/wiki
2022
-y
il
1
-
s
on
Maktabgacha ta’lim mctodikasi va nazariyasi
Методика it теория лошжо чьнсгго спригоеяиия / Methods and theory oi pt ex boo I education
2022
-y
il
1
-s
on
h bolalarga bilimlarni tizunli benb bonsh hamda
ularda borliq haqidagi tasawurlami hosil qilish va
bu orqali ularda ekologik tai biyam taikib toptirish
mumkm ekan
Yuqorida keltirib o'tganiimzdek. ya m “ko'rish
-
vizuallik" yordamida dunyoni anglaydigan bo-
lalar. nimani ko’rsa o'sha narsani yaxshiroq idrok
etadilar va eslab qolisliadi I’lar rasmlarga soatlab
km. So’zlar bulutim yaratish imkonini beruvchi
metod yordamida tarbiyalanuvchilaming tanqidiy
fikrlashi. tahiil etish qobiliyatlarini rivojlantirish
uchim qulay slxaroitlai yaratiladi.
“Interfaol
plakat"
elektron
o’quv
plakati
bo’lib. plakatda kerakli grafik, ovoz. video tna’lu-
mot va matnlami ko’rsatish imkonini beradi
Maktabgacha ta’lim tashkrloti mashg'ulotlar ida
qarashlan rnumkin. shuningdek, ulammg nutqida
ko’pincha “ko’rdnn. qaradim. nazar tashladim.
ekotizim aks etgan rasm, videolar keng plakatda.
yam elektron o’quv plakatida taqdim etiladi
e’tibor berdim’’ kabi so’zlami eslutish rnumkin
Bola nafaqat filmning syujetini eslab qoladi, bal-
ki qahramonlannng liboslanm ham batafsil tas-
virlay oladi. voqea-hodisalami eslaydi. Shrining
uchun rang foni juda muhimdir. Vizuallik orqali
bola ob'yektlaming shakllari, o’lchamlan. rang-
larim ajratishni o'rganadi hamda ilgan ko’rilgan
harakatlar yoki o’yinlami osongma takrorlay oladi
Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida tarbiyalanuv-
chilarga ekologik tarbiya benshda vizuallik tex*
nologiyalandan foydalamsh muhim ahanuyat kasb
etadi
Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida tarbiyala-
nuvchilarga
ekologik
tarbiya
benshnmg
vizual
texnologiyalan
sifatida
quyidagi
metodikalarm
keltirish muuikiu:
“Vaqt jadv all”, “So’z buluti”.
“Interlaid plakat", "Skraybing", “Infografika”.
“Vaqt jadvali”da
qandaydir
voqealar
tarixi
haqida vizual rasm olish imkonini beradi. Mak-
tabgacha ta’lim tashkilotlarida ekologik bilimlar
aks etgan xronologiyada nafaqat inatn. balki tas-
vir, video va ovozni ham keltirish imkonini bera-
di Masalan, qushlammg tug’ilishi. katta bo’lishi.
odamlai
tomouidan
mehr
inuruwat
koisatihshi
yoki aksmcha o’ldinlisln kabi ketma-ketlikdagi
voqea hodisalar aks etadi
“So’z buluti"
-
bu kalit so’zlar va iboralar
to’plami bo’lgan ma’luinotlann vizualizatsiya qi-
lish shakli sanaladi Har bir kalit so’zmng ahami-
yati shrift o'lchami yoki rang bilan ajratib ko’rsa-
tiladi Sin ill qanclialik katta bo'Isa. matnda kalit
so’z shunchalik tez-tez ishlatiladi. Maktabgacha
ta’lim
taslikiloti
tarbiyalanuvchilan
tayyorlov
gumhlarida harflar bilan tanisha boshlaganlari-
dan so‘ng, ekologik bilimlarni anglatuvcln so’z
“Skrayblng” -
(inglizcha “scribe’’ so‘zidan
ohngan bo’lib, eskizlar yoki chizmalar clnzish)
mazmuni va ichki aloqalanm sodda va amq ko'rsa-
tadigan grafik belgilar yordamida ma’lumotlami
chizib koisatib benshdir. Skraybing texnikasida
so‘zlash orqali oq doskaga (yoki qog’ozga) flomas-
ter bilan mavzuga oid rasmlar chizish san’atidn
Qoida tanqasida shuni aytish mumkmki. hikoya-
ning asosiy joylari va ular o'rtasidagi munosabat-
lai tasvulanadi. Jonli tasvirlarni yaratish tinglov-
chimng og’zaki nutq bilan vizual bog’lamshiga
olib keladi. bu esa tarbiyalanuvchilarda axborotni
o'zlashtirislining katta foizim ta’mmlaydi.
“Infografika”
-
bu axborot. ma’lumot va
bilimlarni taqdim etishning grafik usulidir.
Infografikaning
asosiy
maqsadi
murakkab
ma’luinotlann oddiy tasvir va belgilar bilan tu-
shuntirish. shuningdek. ma’lumotlami ixcham va
nooda tiy tarzda yetkazishdii.
Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida eng ko’p
foydalaniladigan infografika texnikasi - bu tasav-
vurlami shakllantinsh orqali ma’lumotlami tez
eslab qolish va uni ko’paytirish vositasi
mne-
mo
sanaladi
Mnemonlk
jadvallat va mnemomk
rasmlardan
foydalamsh
orqali
bolalarda
atrof-
muhit, tabiat hodisalan bo‘yicha tasawur va
qiziqish uyg’onadi, ularda yodlash jaiayoni oson-
lashadi va bilimlarni o‘zlashtinsh tezlasliadi. xoti-
ra va tikrlash bilan ishiash usullari shakllanadi.
Maktabgacha
ta’lim tashkilotlarida tarbiyachilar
ko’pincha tmiemotexnikadan she’rlann yodlash
va bilimlarni o’zlashtirishga moslangan rasmlar
va sxemalar yordamida izchil nutqm rivojlantirish
uchun foydalanadilar
Zamonaviy axborot-kommunikatsiya tex-
yoki iboralar, masalan. suv, havo. qush, gul... kabt
so’zlann rangli. katta shriftlarda ajratib yozish va
tarbiyalanuvchilarga
ushbu
so'zlammg
ekologi-
yadagi ahamiyatun va mazmnum bildnish mum-
nologiyalan
nmemonika
bo’yicha
mteraktiv
plakatlami takomillashtirish va yaratrshga yordam
beradi Mnemonika turlariga kvadratlar. yo’lak-
chalai, jadvallar knadi.
InfografikaniyaratishdaaxboroUexnologiyala^P
maktabgacha yoshdagi bolalami faollashtiradi
hamda ulaming ehbonni tortadi va mashg'ulotni
yanada qiziqaih o'tishiga asos sanaladi
Maktabgacha
ta’lim
taslikilotlanda
tarbiyalanu-
vchilaiga ekologik tarbiya benshda ta limning
vizual texnologiyalandan bin kompyuter orqah
Power Point dasturida L.R.Rajabovamng “Kamal-
ak’" she'rim infografik texnikadan foydalanilgan
holda o'zgartinldi.
Ham seijilo bii qarang.
Butrin olam ranglan.
Menda jamlangan bah.
Tasvirim solgan quyosh,
Shu’laga etib qiyos.
Yomg'ir. nurdan tovlanib,
Chiqaman jilolanib
Samoga berib ehiroy.
Chizilganman xuddi yoy.
Men iiaqimda bor yana
-
Qiziq ertak. afsona.
Kamalakman turfa rang.
Xo'p serjilo bii qarang!
Xulosa o'mida shuni ta’kidlash joizki, maktab-
gacha ta'hm tashkiloti mashg'ulotlanda vizual
texnologiyalaidan foydalanish bii qatoi afzal-
hklarga ega bo'lib. bular faohyat tnrlanni. ma'lu-
momi taqdmi ehsh ustillanni almashtirish turli xil
idrok qihsluu faollashtinsbga никои beradi. tarbi-
yalanuvclulanung diqqatim va faolligini oshiradi.
mashg'ulotda
charchoqm
kamaytiradi
Shunmg-
dek. mashg‘ulot yanada jonh va qiziqarh bo'ladi
Vizual texnologiyalaidan foydalanish nafaqat
taqdun etilayotgan material mazmunmi yaxshiroq
o'zlashtinshga yordam beradi. balki o‘quv jara-
yonida ijodkorlik mulntini paydo qiladi
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Малькнна А. П. Визуализация как способ
понимания иноязычного текста по специально-
сти в обучении иностранному языку (неязыко-
вын вуз)
//
Вестник Тамбовского университета.
Серия «Гуманитарные науки». 2008. Вып. 2
(58). С. 239-245.
2.
Педагогическая диагностика как инстру-
мент познания и понимания ребенка дошколь-
ного возраста
:
науч.-метод. пособие для сту-
дентов вузов
:
в 3 ч.
/
Рос. гос. пед. ун-т им. А.
И. Герцена.-СПб.. 2008,-4.2.-С. 136-141.
3.
Поддьяков Н.П. Проблемы развития мыс-
лительной деятельности у детей дошкольного
возраста
И
Развитие мышления и умственное
воспитание дошкольника /Под ред. 11.11. Под-
дьякова, А.Ф. Говорковой. — М.. 1985.
4.
Сидельникова Т. Т. Потенциал и ограни-
чения визуализации как метода изучения соци-
ально-гуманитарных дисциплин
//
Интеграция
образования. 2016. Т. 20. № 2. С. 281-292.
5.
https://ni Wikipedia org/wiki
6.
2022
-y
il
1
-s
on
L.Rajabova
