Сравнительная эффективность туберкулёза крупного рогатого скота и методы выздоровления от заболевания

inLibrary
Google Scholar
Журнал:
Выпуск:
CC BY f
111-113
7

Скачивания

Данные скачивания пока недоступны.
Поделиться
Мамадуллаев G., & Жўрақулов , О. (2024). Сравнительная эффективность туберкулёза крупного рогатого скота и методы выздоровления от заболевания. in Library, 20(2), 111–113. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/archive/article/view/36656
Гулмурод Мамадуллаев, Ветеринарный научно-исследовательский институт

Директор Ветеринарного научно-исследовательского института, лаборатории туберкулёза, доктор ветеринарных наук, профессор

0
Цитаты
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

В статье рассмотрены некоторые особенности туберкулеза крупного рогатого скота, наносимый социально-экономический ущерб, 3 различных метода выздоровления от заболевания: -ветеринарно-санитарный, анализ взаимной сравнительной экономической эффективности методов химиопрофилактики с помощью тубазидной химиопрофилактики и ЭТИС. комплексный препарат, вводимый


background image

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ

ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ

ВЕТЕРИНАРИЯ ВА ЧОРВАЧИЛИКНИ

РИВОЖЛАНТИРИШ ҚЎМИТАСИ

САМАРҚАНД ВЕТЕРИНАРИЯ МЕДИЦИНАСИ

ИНСТИТУТИ


ВЕТЕРИНАРИЯ ВА ЧОРВАЧИЛИКНИ

РИВОЖЛАНТИРИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ:

ЗАМОНАВИЙ АМАЛИЁТ ВА ИННОВАЦИОН

ТЕХНОЛОГИЯЛАР

РЕСПУБЛИКА ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ

МАТЕРИАЛЛАРИ ТЎПЛАМИ

I қисм

21-22 май, 2020 йил








Самарқанд – 2020


background image

3

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ

ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ

ВЕТЕРИНАРИЯ ВА ЧОРВАЧИЛИКНИ

РИВОЖЛАНТИРИШ ҚЎМИТАСИ

САМАРҚАНД ВЕТЕРИНАРИЯ МЕДИЦИНАСИ

ИНСТИТУТИ








ВЕТЕРИНАРИЯ ВА ЧОРВАЧИЛИКНИ

РИВОЖЛАНТИРИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ:

ЗАМОНАВИЙ АМАЛИЁТ ВА ИННОВАЦИОН

ТЕХНОЛОГИЯЛАР

РЕСПУБЛИКА ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ

МАТЕРИАЛЛАРИ

ТЎПЛАМИ

II қисм

21-22 май, 2020 йил










Самарқанд – 2020


background image

111

3.

Косилов И.А., Димов С.К., Дегтяренко Л.В. Профилактика и ликвидация

бруцеллѐза курпного рогатого скота (методические рекомендации) //СО, ВАСХНИЛ,
ИЭВСиДВ-Новосибирск, 1986.-55 с.

4.

Здрадовский П.Ф. «Бруцеллѐз» //Современное учение применительно к

патологии человека. М.изд. 1953. С. 264

5.

Климанов А.И., Шумилов К.В., Рузимуродов М.А. и др. Совершенствование

средств серологической диагностики бруцеллѐза сельскохозяйственных животных.
//Актуальные вопросы профилактики бруцеллѐза и организация медицинской помощи
больным. Тез. докладов Всесоюзной Конференции, Новосибирск., М.1989. с. 133.

УДК 619.616.61724.8.559.59

ҚОРАМОЛЛАР ТУБЕРКУЛЁЗИ ВА КАСАЛЛИКДАН

СОҒЛОМЛАШТИРИШ УСЛУБЛАРИНИНГ ҚИЁСИЙ САМАРАДОРЛИГИ

Г.Х.Мамадуллаев, О.К.Жўрақулов

Ветеринария илмий тадқиқот институти

З.Ж.Шопўлатова

Самарқанд ветеринария медицинаси институти

.

Аннотация.

Мақолада қорамоллар туберкулѐзининг алоҳида табиатига эга

бўлган баъзи хусусиятлари, келтириладиган ижтимоий ва иқтисодий зарар,
касалликдан соғломлаштиришнинг 3 хил услуби: – Ветеринария–санитария, Тубазид
кимѐпрофилактикаси ва ЭТИС комплекс препарати ѐрдамида кимѐпрофилактика
қилиш услубларининг ўзаро қиѐсий иқтисодий самарадорлигининг таҳлили берилган.

Калит сўзлар:

Ветеринария-санитария, Тубазидопрофилактика, ЭТИС,

синергизм, пролонгация, комбинация,

микобактерия, М.tuberculosis, M.bovis, аллергия.

Кириш.

Республикамизда туберкулѐзнинг бир қанча муаммолари, хусусан

қишлоқ хўжалик ҳайвонлари орасида касаллик тарқалишининг ўзига хос хусусиятлари,
эмланган ва касалланган ҳайвонларда бир хил аллергик реакция намоѐн бўлиши, ППД
туберкулин диагностикумини чет давлатлардан валютага сотиб олиниши каби
муаммолар ўз ечимини тўлиқ топгани йўқ. Айниқса, касаллик қўзғатувчисининг
маълум бир турдаги ҳайвон организмига эволюция давомида мослашишига қарамасдан,
улар қишлоқ хўжалик, уй ва ѐввойи ҳайвонлар ҳамда паррандаларга ва ҳатто инсон
организмига миграция қилиши касаллик бўйича эпидемик ва эпизоотик ҳолатни
мураккаблашувига олиб келмоқда.

Туберкулѐзнинг барча юқумли касалликларга хос бўлган хусусиятлари билан

бир қаторда алоҳида табиатига эга бўлган бир қанча хусусиятлари ҳам мавжуд.
Касалликнинг тарқалиши, инфекция келтириб чиқарадиган омиллар, сурункали
кечиши, организмнинг касалликка нисбатан миқдорий ва сифатий тафовутда бўлиши
жумласидандир.

Туберкулѐзга қарши курашиш йўриқномасига (Тошкент 2016 й.) мувофиқ

касалликка қарши кураш фақат санитария усулида олиб борилиб, молларнинг
насллилиги, ѐши, буғозлиги ѐки маҳсулдорлигидан қатъий назар туберкулинга реакция
берган молларни бартараф қилиб боришга қаратилган. Бунинг натижасида баъзан
асоссиз равишда кўплаб мол бош сони сўйилиши натижасида йуқ қилинади.
Туберкулѐз аниқланган хўжаликларда режа асосида аллергик текширишларда ҳар бир
туберкулинизацияда (2-3 ой оралиқ билан) ижобий реакция берган қорамоллар
бартараф қилиб борилади. Бундай жараѐн узоқ давом этиши мумкин ва бу даврда
кўплаб маҳсулдор молларнинг камайишига олиб келади. Подада қолган шартли соғлом
моллар организми эса муҳофаза қилинмайди. Бундан ташқари туберкулѐз аллергиясида
нотипик микобактериоз омили (парааллергия, псевдоаллергия) соғломлаштириш


background image

112

тадбирларининг натижасига жиддий салбий таъсир кўрсатади. Туберкулѐз бўйича
носоғлом хўжаликларда латент микробизм жараѐни ҳам кечади. Сабаби, мол организми
ѐш даврида (бузоқлигида) инфекцияни юқтирган бўлади ва микобактерия таѐқчалари
айрим ички-аъзо ва лимфа тугунларида пассив ҳолатда яшаб қолади. Ёш мол вояга
етиб, сут маҳсулоти бера бошлагандан сўнг, табиийки организмниниг резистентлиги
биринчи туғишдан сўнг пасаяди. Шу фурсатда пассив яшаб қолган туберкулѐз
таѐқчалари қайта фаоллашади ва фаолият кўрсата бошлайди, ҳайвон организмида
касаллик ривожланади. Одатда, бундай моллар аллергик текширишларда ППД-
туберкулинга реакция бермайди, аммо ташқи муҳитга қўзғатувчини тарқата бошлайди.

Подада шартли соғлом мол организмини муҳофазалаш ѐрдамида фермада қолган

мол бош сонини сақлаб қолишнинг имконияти яратилган. ЭТИС комплекс препарати
ѐрдамида ҳайвонлар туберкулѐзини кимѐпрофилактика қилиш услуби ишлаб чиқилган.
Ўтказилган тадқиқотлар ҳамда препаратни касалликдан соғломлаштириш услубининг
амалиѐтга жорий этиш натижасида ушбу услуб бўйича илмий техник хужжатлар
тузилиб, Республика ветеринария бошқарув идораларида тасдиқланган ва Давлат
Стандарти рўйхатига олинган.

Материал ва услублар.

ЭТИС комплекс препарати ѐрдамида соғломлаштириш

услубининг иқтисодий самарадорлиги бошқа соғломлаштириш услубларига нисбатан
самарадорлиги қиѐсий таҳлил қилинди. Препарат асосан носоғлом фермалардаги
шартли соғлом молларга ҳамда туберкулѐз юқиш ва тарқалиш эҳтимоли бўлган
хўжаликлар фермаларида касалликка қарши курашиш ва олдини олиш йўриқномаси
тадбирларига қўшимча сифатида қўлланилди. Препартни жорий этиш тадбирлари
―Ҳайвонлар туберкулѐзига қарши ЭТИС-2 препаратини амалиѐтда қўллаш бўйича
(Тошкент 1998 й.) ЙЎРИҚНОМА‖-га мувофиқ қўлланилди. Туберкулѐз бўйича
чорвачилик хўжаликлари фермаларида касалликдан келтириладиган иқтисодий
зарарнинг миқдори «Методика определения экономической эффективности
ветеринарных мероприятий (М., 1982 г. стр. 33)» услубий тавсияномаси бўйича
аниқланди.

Тадқиқотларнинг натижалари.

ЭТИС комплекс препарати ѐрдамида

кимѐпрофилактика қилиш услубини жорий этиш натижасида хўжаликларда
инфекцияни бартараф қилиш муддатлари кескин қисқарди ва кўплаб шартли соғлом
молни касалликдан асраб қолишга эришилди. Туберкулѐз бўйича носоғлом ва шартли
соғлом фермалардаги шартли соғлом молларни касалликдан ҳимоя қилишда ва
соғломлаштириш муддатларини қисқартиришда препарат самарали восита бўлиб
хизмат қилди.

―Ҳайвонлар туберкулѐзини олдини олиш ва қарши курашиш‖ бўйича

йўриқномада аллергик текширишда ППД-туберкулинга реакция бермаган шартли
соғлом мол организми муҳофаза қилинмайди ва кейинги текширишларда реакция
берган молллар кушхоналарда сўйилиб, бартараф қилиб борилаверади. ЭТИС комплекс
препарати ѐрдамида кимѐпрофилактика қилиш услуби орқали ҳайвон организми
муҳофазаланди ва подада қолган кўплаб шартли соғлом молларни сақлаб қолишга
эришилди.

Жадвалдан кўриниб турибдики, туберкулѐз аниқланган хўжаликда 1 бош молга

Ветеринария-санитария услубида соғломлаштириш жараѐнида 270000 сўм сарфланди
ва иқтисодий самарадорлик олинмади. Тубазид препарати ѐрдамида кимѐпрофилактика
услубида 232200 сўм сарфланди ва 1 бош молга 458000 сўм иқтисодий самарадорликка
эришилди. ЭТИС комплекс препарати ѐрдамида соғломлаштиришда эса 1 бош молга
1966000 сўм иқтисодий самарадорлик олинди. 1 хўжалик бўйича ўртача 1573000 сўм
иқтисодий самарадорликка эришилди.

ЭТИС

комплекс

препарати

ѐрдамида

қорамоллар

туберкулѐзини

кимѐпрофилактика қилиш услуби ѐрдамида Республика бўйича жами 14599 бош
қорамолларни туберкулѐздан асраб қолишга эришилди.


background image

113

Жадвал

ЭТИС-2 комплекс препарати ѐрдамида хайвонлар туберкулѐзини

кимѐпрофилактика қилиш услубининг иқтисодий самарадорлиги (минг сўм)

Кўрсаткичлар

Соғломлаштириш услублари

Ветеринария

санитария

Тубазид

кимѐпрофилакти

каси

ЭТИС

кимѐпрофилакт

икаси

1

Хўжаликлар сони

254

5

31

2

Соғломлаштириш муддатлари, ой

22

19

9

3

Соғломлаштириш даврида 1 бош

мол учун иқтисодий зарар

270

233,2

110,4

4

1 бош молга ветеринария
тадбирларининг таннархи,
Жумладан:
а) Аллергик текширишлар
б) Дезинфекция ва санитар
таъмирлаш
в) Сутни зарарсизлантириш
г) Кимѐопрофилактика



1,9

52,3
12,2

0



1,7

45,1
10,6

18,05



0,7

21,4

5,5
1,8

Жами

66,4

57,4

29,7

5

1 бош молга иқтисодий

самарадорлик

-

45,8

196,6

6

Битта соғломлаштирилган

хўжаликда иқтисодий

самарадорлик

-

36,6

157,3

Препарат ѐрдамида кимѐпрофилактика қилиш услубини жорий этиш натижасида

хўжаликларда инфекцияни бартараф қилиш муддатлари кескин қисқарди ва кўплаб
шартли соғлом молни касалликдан асраб қолишга эришилди.

Хулосалар

1.

ЭТИС

комплекс

препарати

ѐрдамида

қорамоллар туберкулѐзидан

соғломлаштириш услуби – Ветеринария-санитария ва тубазид профилактикаси
услубларига нисбатан юқори иқтисодий самарадорлик кўрсатди.

2.

ЭТИС комплекс препаратининг ишлаб чиқариш шароитида қорамоллар

туберкулѐзини соғломлаштириш тадбирларига жорий этилиши натижасида хўжалик
фермаларини соғломлаштириш муддати 9 ойгача қисқарди;

3.

ЭТИС комплекс препарати орқали кимѐпрофилактика услубини тадбиқ

этилиши инфекциянинг латент микробизм ҳолатидаги кўринишига барҳам беришда
муҳим роль ўйнайди.

Фойдаланилган адабиѐтлар

1.

Бутко М. П., Богенин Ю.И., Бригко В.Ф., Грузинов Д.В. и др. Комплексная

система оздоровления молочно-товарной фермы от туберкулѐза // Ветеринария №12,
2003, С. 8-10

2.

Наставление по химиопрофилактике туберкулѐза крупного рогатого скота с

помощью тубазида (изониазида) Ташкент 1985, 8 с.

3.

―Ҳайвонлар туберкулѐзини олдини олиш ва қарши кураш ҳақида‖ йўриқнома

(Тошкент 1998 й.) 68- бет.

4.

Ҳайвонлар туберкулѐзига қарши ЭТИС-2 препаратини қўллаш бўйича

ЙЎРИҚНОМА // Республика Давлат ветеринария Бош бошқармаси томонидан 2014 йил
12 апрелда Тасдиқланган, Мажлис баѐни №55. Тошкент 2014 й.

Библиографические ссылки

Бутко М. П., Богенин Ю.И., Бригко В.Ф., Грузинов Д.В. и др. Комплексная система оздоровления молочно-товарной фермы от туберкулёза // Ветеринария №12, 2003, С. 8-10

Наставление по химиопрофилактике туберкулёза крупного рогатого скота с помощью тубазида (изониазида) Ташкент 1985, 8 с.

“Ҳайвонлар туберкулёзини олдини олиш ва қарши кураш ҳақида” йўриқнома (Тошкент 1998 й.) 68- бет.

Ҳайвоилар туберкулёзига қарши ЭТИС-2 препаратини қўллаш бўйича ЙЎРИҚНОМА // Республика Давлат ветеринария Бош бошқармаси томонидан 2014 йил 12 апрелда Тасдиқланган, Мажлис баёни №55. Тошкент 2014 й.