INTERNATIONAL CONFERENCE ON INNOVATIVE DEVELOPMENT OF EDUCATION” 2022/13
1
INTERNATIONAL CONFERENCE ON INNOVATIVE DEVELOPMENT OF EDUCATION” 2022/13
2
“Educational Research in Universal Sciences”
“
INTERNATIONAL CONFERENCE ON
INNOVATIVE DEVELOPMENT OF EDUCATION
2022/13”
Languages of publication:
o’zbek, english,
русский, қазақ, точик
TASHKENT, UZBEKISTAN
2022/ OCTOBER
20
INTERNATIONAL CONFERENCE ON INNOVATIVE DEVELOPMENT OF EDUCATION” 2022/13
19
M.TUBERCULOSIS ВА M. BOVIS ШТАММЛАРИГА
“ТУБАЗИД-МАСКГ”ПРЕПАРАТИНИНГ
БАКТЕРИЦИД ТАЪСИРИ
Нематов С.А.
СамДВМЧБУ магистри
Мамадуллаев Г.Х.
вет. фан. доктори, илмий раҳбар.
Ветеринария илмий тадқиқот институти. Самарқанд в., Тойлоқ т.
Е-mail:
АННОТАЦИЯ
В статье приводятся результаты лабораторных in vitro испытаний
эффективности нового противотуберкулёзного препарата Тубазид-МАСКГ
против микобактерий туберкулёза бычьего и человеческих видов. По
результатам исследований препарат Тубазид-МАСКГ оказал положительное
действие против возбудителей патогенных штаммов микобактерий.
Ключевые слова:
микобактерия, туберкулёз, M.tuberculosis, M.bovis,
Тубазид-МАСКГ
бактериология,
антимикроб,
штамм,
патогенность,
туберкулоцид, туберкулостатик.
ABSTRACT
The article presents in vitro laboratory results of the new antituberculosis drug
tubazid-inulin effectiveness against mycobacterium tuberculosis of bovine and human
species. According to the research results, the drug had an effective performance
against patogens of pathogenic mycobacterial strains.
INTERNATIONAL CONFERENCE ON INNOVATIVE DEVELOPMENT OF EDUCATION” 2022/13
20
Key words
. mycobacterium, tuberculosis, M.tuberculosis, M.bovis,
Tubazid-
MASKG, bacteriological, against microbes, strain, pathogen, tuberculocid,
tubeculostatic
Мавзунинг долзарблиги.
Ҳозирги даврда юқори самарадорликка эга
бўлган туберкулёзга қарши янги дориворлар яратиш ва ишлаб чиқаришга тақдим
этиш долзарб масала бўлиб турибди. Янги яратилаётган туберкулёзга қарши
препаратлар илгари қўлланилаётганларига нисбатан тузилиши ва таъсир қилиш
механизмига кўра, жумладан қўзғатувчининг биологик мембранасидан сизиб ўта
олиши муҳим аҳамият касб этади. Ўзаро комбинацияли ва синергетик таъсир
қилувчи
янги
препаратлар
ишлаб
чиқиш
ва
синовдан
ўтказиш
тадқиқотларимизнинг мақсади ҳисобланади. Бу борада Ўзбекистон Миллий
Университети Кимё факультети “Табиий бирикмалар кафедраси” олимлари
билан ҳамкорликда ишлаб чиқилган “«Тубазид МАСКГ» препаратининг
туберкулёз қўзғатувчиларига нисбатан бактериостатик ва бактерицид таъсирини
ҳамкорликда тадқиқ қилиш бўйича ўтказилган экспериментлар натижалари баён
қилинмоқда.
Тадқиқотларнинг материал ва услублари.
Тадқиқотлар “Ҳайвонлар туберкулёзининг диагностикаси” (Тошкент, 2011)
бўйича Йўриқнома, “Туберкулёзда лаборатория диагностикаси” (Омск, 1988)
кўрсатмаси, “Руководство по лабораторным исследованиям при туберкулезе”
(М., 1973) қўлланмалари асосида ўтказилди.
M.bovis № 8-03, М.tuberculosis №2520 штаммларига «Тубазид МАСКГ».
препаратининг билвосита ва бевосита таъсири бактериологик синовдан
ўтказилди.
Билвосита услуб
. Бунинг учун дастлаб текширилаётган препаратнинг 1,0%
эритмаси
стерил
шароитда
тайёрланди.
Тайёрланган
препаратнинг
концентрациясида M.bovis № 8-03, М.tuberculosis №2520 штаммлари 30 минут, 1
ва 3 соат ҳамда 1 сутка давомида +37
0
С ҳароратда термостатда инкубацияда
INTERNATIONAL CONFERENCE ON INNOVATIVE DEVELOPMENT OF EDUCATION” 2022/13
21
сақланди. Сўнгра Гон-Левенштейн-Сумиоши услубида ишлов берилиб,
микобактерия штаммлари препарат қолдиқларидан тозаланди ва Левенштейн-
Йенсен озиқа мухитига M.bovis 8-03 ва М.tuberculosis №2520 штаммлари экилди.
Назорат пробиркаларига ҳам (препаратсиз) ушбу штаммлар экилди.
Бевосита
услуб.
Текширилаётган препаратнинг 1,0% эритмаси стерил шароитда
тайёрланди ва бевосита Левенштейн-Йенсен озиқа муҳитига қўшиб,
пробиркаларга қуйилди. Сўнгра препарат қўшилган Левенштейн-Йенсен озиқа
муҳитига М.бовис 8-03 ва М.tuberculosis №2520 штаммлари экилди. Назорат
сифатида M.bovis 8-03 ва М.tuberculosis №2520 штаммлари препарат
қўшилмасдан озиқа мухитига соф ҳолда экилди. Кузатувлар 90 кун давом этди.
ТАДҚИҚОТЛАРНИНГ НАТИЖАЛАРИ
M.bovis 8-03 ва М.tuberculosis №2520 штаммларига “Тубазид МАСКГ”
препаратининг бевосита ва билвосита таъсири натижалари жадвалда
келтирилди. Ҳар иккала усулда ҳам 1% “Тубазид МАСКГ” препарати билан
ишлов берилгандан сўнг озиқа мухитларига экилган пробиркаларнинг
бирортасида туберкулёз колониялари ўсмади. Назорат сифатида соф ҳолда
экилган пробиркаларнинг барчасида микобатерия колониялари ўсиб чиқди ва
қуйидаги тавсифга эга бўлди: -Ўсиш тезлиги - ўртача 17-23 кунни ташкил этди;
Колониялар тавсифи: -ғадир-будир шаклли, юзаси бўртмасимон, қуруқ, R-
колония; якка-якка колония, лойқасимон; якка сонли, майда шудрингсимон
ҳажмли, тўғри ва эгри шаклли, юзаси ғадир–будир, консистенцияси қуруқ ва
ёпишқоқ, фил суяги рангида пигментланган, суюлиш даражаси ўртача.
Консистенцияси –умаланадиган; Кулранг-оқиш крем рангли пигмент ҳосил
қилган. Жадвалдан кўриниб турибдики, М.вovis-№ 8-03 ва М.tuberculosis №2520
штаммларига «Тубазид МАСКГ» препарати бевосита ва билвосита ижобий
бактерицид ва бактериостатик таъсир кўрсатди. Ҳар иккала усулда ҳам препарат
билан ишлов берилгандан сўнг Левенштейн-Йенсен озиқа муҳитларига экилган
туберкулёз колониялари бирорта ҳам пробиркада ўсмади.
INTERNATIONAL CONFERENCE ON INNOVATIVE DEVELOPMENT OF EDUCATION” 2022/13
22
«Тубазид МАСКГ» препаратннинг туберкулёз қўзғатувчиларига
бевосита ва билвосита бактерицид ва бактериостатик таъсири.
№ Штамм
номи
Преп.конц. Инкуба-
ция
даври
Нати-
жа
№ Штамм
номи
Препа-
рат конц
Инкуба-
ция
даври
Нати-
жа
Бевосита таъсир
Бевосита таъсир
1
М.вovis-
№ 8-03
1,0
30 мин.
1 соат
3 соат
1 сутка
–
–
–
–
1
М.tuber
culosis
№2520
1,0
30 мин.
1 соат
3 соат
1 сутка
–
–
–
–
2
М.вovis-№ 8-03
Назорат, препарат
сиз
Назорат,
препарат
сиз
+
2
М.tuber
culosis
№2520
Назорат,
препарат
сиз
Назорат,
препарат
сиз
+
Билвосита таъсир
Билвосита таъсир
1
М.вovis-
№ 8-03
1,0
30 мин.
1 соат
3 соат
1 сутка
–
–
–
–
1
М.tuber
culosis
№2520
1,0
30 мин.
1 соат
3 соат
1 сутка
–
–
–
–
2
М.вovis
-№ 8-03
Назорат,
препарат
сиз
Назорат,
препарат
сиз
+
2
М.tuber
culosis
№2520
Назорат,
препарат
сиз
Назорат,
препарат
сиз
+
Эслатма: - МБТ колонияси ўсмади
+ МБТ колонияси ўсди.
Соф ҳолда экилган назоратдаги штаммлар эса озиқа муҳитида ҳосилдор
ўсиш самарадорлигини берди. Озиқа муҳитларида экилган колонияларни
бактериоскопик текшириш учун бокс шароитида микобактериялар штаммлари
намуналарининг ҳар биридан суртмалар тайёрланди ва Циль-Нильсен услубида
бўялди ва. микобактерия таёқчаларининг морфологик хусусиятлари аниқланди.
Препарат билан ишлов берилган пробиркалардан тайёрланган суртмаларда
деструкцияланган рангсиз ёки кўкимтир рангга бўялган хужайралар
элементлари кузатилди.
Назоратдаги МБТ штаммлари қизил-алвон рангга бўялди. Таёқча
морфологиясида полиморфизм яққол ифодаланган. Микроскоп остида узун ва
калта йўғон ва ингичка-текис учли ва айримлари йўғонлашган бактерия
таёқчалари аниқланди. Баъзи кўриш майдончаларида кокксимон шакллари ҳам
INTERNATIONAL CONFERENCE ON INNOVATIVE DEVELOPMENT OF EDUCATION” 2022/13
23
учрайди, баъзи хужайралар таркибида донадорлик ифодаланган, донсизлари ҳам
учрайди.
ХУЛОСА
1.
Бевосита ва Билвосита услубларда 1% «Тубазид МАСКГ» препарати
билан ишлов берилган туберкулёз микобактериялари озиқа муҳитларига
экилгандан сўнг пробирка сатҳида колония ҳосил қилмади–ўсмади. Назоратдаги
препарат билан ишлов берилмасдан озиқа муҳитларига экилган туберкулёз
штаммлари пробирка сатҳида типик туберкулёз колонияларини ҳосил қилиб
ўсиб чиқди;
2.
«Тубазид МАСКГ» препарати in vitro усулда туберкулез
микобактерияларининг М.вovis 8-03 ва М.tuberculosis №2520 штаммларига
нисбатан ижобий бактерицид самара кўрсатди;
3.
«Тубазид МАСКГ» препарати ёрдамида туберкулёз касаллигига
қарши курашда келажакда самарали восита сифатида фойдаланиш мумкин.
ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ: (REFERENCES)
1. Мамадуллаев Г.Х. Ҳайвонлар туберкулёзининг диагностикаси бўйича
Йўриқнома
,
Тошкент 2011, 30 бет.
2. Рекомендация по лабораторной диагностике туберкулёза. Омск, 1988.-
64 с.
3. Финкель Е.А., Михайлова Л.В. Биологический метод исследований при
туберкулезе. – «Кыргизстан» Фрунзе, 1976. С. 118-149.
4. Ященко Т.Н., Мечева И.С. Руководство по лабораторным исследованиям
при туберкулезе. – М.: Медицина, 1973. С. 53-77.
