Veterinariya sohasidagi dolzarb muammolar yechimi yosh tadqiqotchilar talqinida
|
TO‘PLAM – 2/24
17
6
1-noyabr 2024-yil.
UDK 619:615:636.2/.3:579
KOLIBAKTERIOZ QO‘ZG‘ATUVCHISIDA ETIS-2 KOMLEKS
PREPARATINING SAMARADORLIGI
Djurakulov O.K.
tayanch doktorant
Mamadullayev G.H.
v.f.d., kat.ilm.xod. ilmiy rahbar
Veterinariya ilmiy-tadqiqot instituti
Annotatsiya.
Maqolada ETIS-2 kompleks preparatini
Escherichia coli
qo‘zg‘atuvchisiga 9 bosh qo‘ylarda o‘tkazilgan tadqiqotlarda ijobiy bakteritsid ta’sir
qilgan va davolash samaradorligini haqida bayon qilingan.
Аннотатсия.
В
стате
приведены
результаты
испитания
антибактериальной эффективности препарата ЭТИС-2 против возбудителья
Escherichia coli в организме 9 голов овец.
Summary.
The article presents the results of testing the antibacterial efficacy
of the drug ETIS-2 against the pathogen Escherichia coli in the div of 9 sheep.
Kalit so‘zlar:
ETIS-2 kompleks preparati, antibiotiklar, panatseya, toksik,
terapiya, emlash, mikroorganizm, GPA, LD
50,
.kamqonlik, kolibakterioz, shigatoksin,
enterohemorragik E.coli.
Mavzuning dolzarbligi.
Tarixning uzoq davrida insonlar va jonivorlar
o‘limining asosiy sabablari infektsiyalar bo‘lgan. Yaqinda, yarim asrdan ko‘proq
vaqt oldin, yuqumli kasalliklar ko‘pincha bemorning taqdirida hukmron edi.
Dunyoda ilm fan qanchalik rivojlanib borgan sari, infektsiyalarga qarshi kurash
shunchalik davom etmoqda. Ushbu muammoga bag‘ishlangan ko‘plab tadqiqotlar
XIX asrda boshlangan. Biroq, keyinchalik simob, mishyak, kumush va shunga
o‘xshashlar asosida infektsiyalarni davolash uchun yaratilgan dorilar yuqori toksiklik
va past samaradorlik bilan ajralib turardi. Mikroorganizmlarga zararli ta'sir
ko‘rsatadigan, ammo odamlar uchun maqbul bo‘lgan birinchi moddalar Fransiyada
Paster institutida faqat XX asrning 30-yillarida sintetik bo‘yoqlarning hosilalari
orasida kashf etilgan. Ular "sulfanilamidlar" (yoki "kimyoviy preparatlar") deb
nomlangan va ularni davolash jarayoni kimyoviy terapiya deb nomlangan.
Yuqumli kasalliklarni davolash muammosini bartaraf qilishda, 1929 yilda,
ingliz mikrobiologi A. Fleming birinchi antibiotik — penitsillinni kashf etganida
sodir bo‘ldi. Bu XX asrning tasodifiy, ammo eng ko‘zga ko‘ringan kashfiyoti bo‘lib,
tibbiyotda yangi davr — antibiotiklar davrining boshlanishini ko‘rsatdi. Insoniyat
bakteriyalarning antibiozi (antagonizmi) hodisasidan foydalanishni o‘rgandi, bunda
bakteriyalarga qarshi kurashda, boshqa tirik mavjudotlar singari, bir-biriga qarshi
bo‘ladi. Bu kurashda asosiy qurol bakteriyalarning ayrim turlari tomonidan ishlab
chiqarilgan va boshqa turlarga zararli ta'sir ko‘rsatadigan fermentlardir.
Ushbu eng katta kashfiyot bilan tibbiyot va veterinariya amaliyotida millionlab
odamlarning hayotini saqlab qolish uchun katta qadam tashlandi. Insoniyatni yuqumli
kasalliklardan abadiy qutqaradigan panatseya topilganga o‘xshardi. Har yili
Veterinariya sohasidagi dolzarb muammolar yechimi yosh tadqiqotchilar talqinida
|
TO‘PLAM – 2/24
17
7
1-noyabr 2024-yil.
antibiotiklarning yangi sinflari paydo bo‘ldi va XX asrning 70-yillariga kelib, barcha
asosiy yuqumli kasalliklar allaqachon mag‘lubiyatga uchragan degan taassurot paydo
bo‘ldi. Bundan tashqari, 1969 yilda xalqaro jarrohlar assotsiatsiyasi prezidenti
Uilyam Styuart shunday dedi: "antibiotik terapiyasi va emlash dasturlarining
yutuqlarini hisobga olgan holda, yaqin orada yuqumli kasalliklar kitobini yopish
mumkin bo‘ladi".
Biroq, tez orada patogenlar ustidan g‘alabani nishonlash erta ekanligi ma'lum
bo‘ldi, insonning tabiatdan ustunligi xayoliy edi. Bundan tashqari, kim — biz
mikroblar yoki ular biz — degan savol keskin keskinlikni oldi. 1940 yilda allaqachon
E. Abraham va E. Chain tomonidan shtamm topildi
Escherichia coli,
penitsillinga
sezgir emas [1] va o‘tgan asrning oltmishinchi yillari oxiri va yetmishinchi yillari
o‘rtalarida, ya’ni antibiotiklardan keng foydalanish boshlanganidan atigi 20-25 yil
o‘tgach,
"stafilokokk
vabosi"paydo
bo‘ldi.
Mikroorganizmlar,
xususan
stafilokokklar, keyinchalik keng qo‘llaniladigan penitsillinga moslashib, mutatsiyaga
uchradi, qobig‘ini mustahkamladi. (
© Yulish E. I., 2014 © "bola salomatligi", 2014
© Zaslavskiy A. yu., 2014
)
Preparatning
hujayraga
kirib
borishi
va
antibakterial
preparatlarni
gidrolizlaydigan (yo‘q qiladigan) fermentlar — p-laktamazalarni faol ravishda ishlab
chiqarishni boshladi. Bugungi kunda gram-musbat va gram - manfiy
mikroorganizmlar tomonidan sintez qilingan 350 dan ortiq p-laktamazalar allaqachon
topilgan.
70-yillarning boshlarida kulturadan
Streptomyces clavuligeris
birinchi kuchli
Inhibitor p-laktamaza — klavulan kislotasi olingan [2]. 1981 yilda klinik amaliyotda
amoksitsillin va klavulan kislotasi — amoksiklavni o‘z ichiga olgan birinchi
kombinatsiyalangan dori paydo bo‘ldi.
Kolibakterioz qo‘zg‘atuvchisi hayvonlarning yuqumli patologiyasida yetakchi
o‘rinlardan birini egallaydi, masalan bu qo‘zg‘atuvchi parrandalar o‘limining
taxminan 50-60 foizini tashkil qiladi [3].
Kolibakteriozga,
shuningdek
boshqa
yuqumli
kasalliklarga
qarshi
muvaffaqiyatli kurashda hal qiluvchi omillardan biri
bu to‘g‘ri davolash rejimidir.
Mikroorganizmlarning antibiotiklarga chidamli shtammlarining keng tarqalishi
tufayli, ayniqsa enterobakteriyalar oilasida, ko‘plab antibakterial dorilar va
antibiotiklarning samaradorligi keskin kamayadi
[4].
Hozirgi vaqtda Escherichia coli ning 150 dan ortiq turli xil serovariantlari
ma’lum. Ma’lumki, ichakdagi sog‘lom hayvonlarda foydali va opportunistik
mikroflora o‘rtasida dinamik muvozanat mavjud, ular orasida ko‘plab simbiyotik va
raqobatbardosh munosabatlar mavjud bo‘lib, bu ichak ichki muhitining selektiv
bosimi
bilan
bog‘liq.
Mikrobiosenoz
ikki
asosiy
usulda
saqlanadi:
mikroorganizmlarning ichak shilliq qavatiga yopishishi va ko‘payishining yuqori
populyatsiyasi tufayli, bu peristaltik qisqarish natijasida ichakdan tarkibni olib
tashlash tezligidan sezilarli darajada oshadi. Natijada, ichakda murakkab mikroflora
hosil bo‘ladi [5].
Shigatoksin ishlab chiqaruvchi ichak tayoqchasi (E. coli) ko‘pincha odam va
issiq qonli hayvonlarning ichaklarida uchraydi. E. coli ning aksariyat shtammlari
zararsizdir. Biroq, enterohemorragik E. coli (STEC) kabi ba'zi shtammlar og‘ir oziq-
Veterinariya sohasidagi dolzarb muammolar yechimi yosh tadqiqotchilar talqinida
|
TO‘PLAM – 2/24
17
8
1-noyabr 2024-yil.
ovqat kasalliklariga olib kelishi mumkin. Bu bakteriya odamlarga, birinchi navbatda,
xom yoki yaxshi pishmagan maydalangan go‘sht, xom sut, ifloslangan xom sabzavot
va novdalar kabi oziq-ovqatlarni iste’mol qilish orqali yuqadi [6].
Veterinariya ilmiy-tadqiqot instituti Tuberkulyoz laboratoriyasi olimlari
tomonidan ETIS-2 kompleks preparati yaratilgan.
“ETIS-2” kompleks preparat tarkibiga kiruvchi komponentlarning o‘zaro
kombinatsiyasi – uning boshqa bakteriostatiklarga nisbatan afzalligini hosil qiladi.
Bunday kombinatsiya – sinergetik (bir dori ta’sirini ikkinchisi kuchaytirishi) va
prolongatsiya (dorining ta’sir muddatini uzaytirishi) samarasini beradi. Preparatni 10
kunlik yoshdan boshlab fiziologik holatidan qat’iy nazar, barcha turdagi hayvonlarga
qo‘llash mumkin [7].
Materiallar va tadqiqot usublari.
ETIS-2 preparatining kolibakteriozga
qarshi ta’sirini o‘rganish ilmiy tadqiqotlari Mikrobiologiya va “Yosh mollar
kasalliklarini o‘rganish” laboratoriyalari vivariyasida 6 bosh qo‘ylarda o‘tkazildi.
Buning uchun VITI Mikroorganizmlar kolleksiyasidan olingan
Escherichia coli
shtammining go‘sht peptonli agar (GPA)da o‘stirilgan bir kunlik kulturasidan
fiziologik
eritma
yordamida
suspenziya
tayyorlandi.
Mikroorganizmlar
kolleksiyasidan olingan
Escherichia coli
shtammining Tuberkulyoz laboratoriyasida
9 bosh dengiz cho‘chqalarida uning patogenligini aniqlash maqsadida tajriba qilindi.
Buning uchun McFarland Standart Intnational Fransiyada ishlab chiqilgan xalqaro
birlikga solishtirib tayyorlandi. Suspenziya LD
50
BaSO
4
ning : 1,92*10
-4
mol/L
nisbatda suyultirilib, 6 bosh qo‘ylarda qo‘zg‘atuvchini patogenligini aniqlash
maqsadida zararsizlatirildi (1-jadval).
Bunda, 1-guruhdagi 3 bosh qo‘ylarga
Escherichia coli O 111
shtammining
LD
50
1,5x10
8
KHB (LD
50
) miqdori bilan 2 ml qorin bo‘shlig‘iga yuborildi. 2-guruh
nazoratdagi 3 bosh qo‘ylarga
Escherichia coli O 111
shtammining LD
50
1,5x10
8
KHB (LD
50
) miqdori bilan 2 ml qorin bo‘shlig‘iga yuborildi (1-jadval).
Zararlantirishdan avval va keyin tajribadagi qo‘ylarning umumiy ahvoli, fiziologik va
klinik holati (tana harorati, yurak urishi va nafas olish sonlari) hamda gematologik
ko‘rsatkichlari nazorat qilinib borildi.
1-jadval
ETIS-2 preparatining kolibakteriozga qarshi ta’sirini
aniqlash tajribasi
Guruhla
r nomi
Qo‘yla
r soni,
bosh
Shtamm
nomi
Zararlantirish
Davolash
Natija
dozasi
usuli
preparat
i
dozasi
usuli
muddati
I-tajriba
3
Escherichi
a coli O
111
1,5x10
8
KHB
Qorin
bo‘shlig‘i
ETIS-2
3
ml/bosh
Teri ostiga
in’eksiya
7 kun
Tirik
va
tuzaldi
II-nazorat
3
Escherichi
a coli O
111
1,5x10
8
KHB
Qorin
bo‘shlig‘i
0
0
0
0
Tirik
va kasal
Tajribadagi 1-guruh qo‘ylarni (kolibakterioz bilan zararlantirilgan) davolash
uchun zararlantirishdan so‘ng kasallikning klinik belgilari paydo bo‘lgach (3-jadval)
ETIS-2 kompleks preparati bilan 100 kg tana vazniga 5,0 ml dozada teri ostidan
davolandi. Davolash uchun ETIS-2 kompleks preparati kuniga 1 marta 3 ml/bosh
Veterinariya sohasidagi dolzarb muammolar yechimi yosh tadqiqotchilar talqinida
|
TO‘PLAM – 2/24
17
9
1-noyabr 2024-yil.
miqdorda 7 kun davomida teri ostiga in’eksiya qilindi. Nazorat guruhiga preparat
qo‘llanilmadi (2-jadval).
Tajribada zaralantirilgandan so‘ng 3 kun, 6 kun va 9 kun o‘tgach qo‘ylarning
bo‘yinturuq venasidan qon namunalari olinib, gematologik ko‘rsatkichlari Fotometrik
usuldan foydalanildi. Bunda probirkaga tajriba, nazorat va intakt guruhidagi
qo‘ylardan 0,2 ml qon olinib MINDRAY BC-20, MINDRAY BA-88A, MINDRAY
BS 30s gematologicheskiy apparatda (Xitoyda ishlab chiqarilgan) apparatida
qo‘yildi.
2-jadval
ETIS-2 preparatining qo‘ylar kolibakteriozga qarshi
ta’sirini aniqlash tajribasi natijalari
№ Qo‘zg‘atuvch
i nomi
Yuqtirish
uslubi va
dozasi
Usul
Qo‘y
bosh
soni
ETIS-2
dozasi,
100 kg/
5 ml
ETIS-2 ineksiyasi soni,
teri ostidan
Nati-ja
1-
kun
2-
kun
3-
kun
4-
kun
5-
kun
1
Kolibakterioz
tajriba
LD
50
2,5x10
9
KXB
Qorin
bo‘shlig‘i-
ga
3
2-3 ml
I
II
III
IV
V
100%
Davo-
landi
2
Kolibakterioz
nazorat
LD
50
2,5x10
9
KXB
Qorin
bo‘shlig‘i-
ga
3
-
nazorat
Kasal-
landi
3
Intakt nazorat
(sog‘lom)
guruh
Fiziologik
eritma-
Qorin
bo‘shlig‘i-
ga
3
-
-
sog‘lo
m
1-tajriba guruhi (kolibakterioz bilan eksperimental zararlantirilgan) qo‘ylarda
zararlantirishdan 36 soat o‘tgach kasallanishning dastlabki kilinik belgilari: tana
haroratining oshishi (+39,6
0
C), holsizlanish, ishtaha pasayishi kabi holatlar kuzatildi.
Keyingi kunlarda ushbu belgilar tobora kuchayib ushbu guruhdagi 2 bosh qo‘ylarda
tajribaning 3-4 kunlari ich ketish holatlari kuzatildi. Tajribadagi qo‘ylarda kasallanish
belgilari namoyon bo‘lgach davolash uchun ETIS-2 kompleks preparati kuniga 1
marta 3 ml/bosh miqdorda 7 kun davomida teri ostiga in’eksiya qilindi.
Tadqiqot natijalari.
Davolashning 3 kunida kasal qo‘ylarda tana harorati
(+38,5
0
C), yurak urishi (71 marta) me’yor darajasiga qaytdi, ishtahasi tiklandi, ich
ketish to‘xtadi. Davolashning 6-7 kunlari va tajribaning keyingi muddatida
tajribadagi qo‘ylarda kasallanish alomatlari kuzatilmadi.
2-nazorat guruhidagi (E.coli bilan zararlantirilgan) qo‘ylarda kasallanish
belgilari kuzatildi. Qo‘ylar organizmida tana haroratining oshishi (+39,7
o
C),
holsizlanish, ishtaha pasayishi kabi kasallikka xos tipik klinik belgilar kuzatildi.
Keyingi kunlarda ushbu belgilar tobora kuchayib, guruhdagi 2 bosh qo‘ylarda
tajribaning 3-4 kunlari ich ketish kuzatildi va ularda ETIS-2 preparati bilan davolash
o‘tkazilmadi. ularda ETIS-2 preparati bilan davolash o‘tkazilmadi, gemotologik
tekshirishlar olib borildi.
Gematologik tekshirishlar natijasiga (3-jadval) ko‘ra, I tajriba guruhi
hayvonlari kolibakterioz bilan yuqtirilgandan so‘ng, kasallikning klinik belgilarini
nomayon qilgach, gemoglobin miqdori 6,7±0,25 x10g/L, eritrotsitlar miqdori
7,16±0,34 x1012g/L, leykotsitlar miqdori 16,7±0,74 x10
9
/L, limfotsitlar miqdori
82,5±4,04%x10
9
/L, gematokrit miqdori 22,45±1,06 x10
-2
L/L ni tashkil qildi.
Veterinariya sohasidagi dolzarb muammolar yechimi yosh tadqiqotchilar talqinida
|
TO‘PLAM – 2/24
18
0
1-noyabr 2024-yil.
Olingan natijalarga ko‘ra, gemoglobin, eritrotsit va gematokrit miqdori
kamayganligi, leykotsitlar va limfotsitlar miqdorining oshganligi aniqlandi.
Tajribadagi qo‘ylarda kamqonlik (anemiya) klinik belgilari kuzatildi.
Gematologik tekshirishlar natijasiga ko‘ra, I guruh qo‘ylarida tajribaning 9-
kunida gemoglobin miqdori 9,4±0,27 x10g/L, eritrotsitlar 9,81±0,41 x1012g/L,
leykotsitlar 11,9±0,46 x10
9
/L gacha, limfotsitlar 71,5±1,97 %x10
9
/L oshganligi
aniqlandi. Gematokrit ko‘rsatkichi tajribaning 9-kunida 29,5±1,24 x10
-2
x10
-2
L/L
kamayganligi aniqlandi. Olingan natijalarga ko‘ra, tajribadagi qo‘ylarda yuqtirishdan
so‘ng 3 kun o‘tgach kamqonlik (anemiya) klinikasi kuzatildi.
II nazorat guruhi hayvonlari kolibakterioz bilan yuqtirishdan so‘ng,
kasallikning klinik belgilari paydo bo‘lgach, gemoglobin miqdori 6,5±0,28 x10g/L,
eritrotsitlar 7,53±0,35 x10
12
L, leykotsitlar 15,9±0,70 x10
9
L (ko‘paygan), limfotsitlar
miqdori ham 82,4±3,87 %x10
9
/L oshganligi aniqlandi. Gemotokrit soni yuqtirishning
3-kunida 23,4±0,75 x10
-2
L/L kamaydi. Olingan natijalar tajribadagi qo‘ylarda
kamqonlik (anemiya) kuzatilganligidan dalolat beradi.
Gematologik tekshirishlar natijasiga ko‘ra, II tajriba guruhi qo‘ylarida
tajribaning 9-kunida gemoglobin miqdori 6,1±0,30 x10g/L, eritrotsitlar 6,29±0,25
x10
12
g/L, leykotsitlar 17,1±0,67 x10
9
/L., limfotsitlar 87,4±3,67 %x10
9
/L ni tashkil
qildi. Gematokrit tajribaning 8 kunida 17,8±0,70 x10
-2
L/L ga kamayganligi aniqlandi.
Olingan natijalar tajribadagi qo‘ylarda yuqtirishdan so‘ng o‘tgan 3-kunida kamqonlik
(anemiya) kuzatildi.
Gematologik tekshirishlar natijasiga ko‘ra, II tajriba guruhi qo‘ylarida
tajribaning 9-kunida gemoglobin miqdori 6,1±0,30 x10g/L, eritrotsitlar 6,29±0,25
x10
12
g/L, leykotsitlar 17,1±0,67 x10
9
/L., limfotsitlar 87,4±3,67 %x10
9
/L ni tashkil
qildi. Gematokrit tajribaning 9 kunida 17,8±0,70 x10
-2
L/L ga kamayganligi
aniqlandi. Olingan natijalar tajribadagi qo‘ylarda yuqtirishdan so‘ng o‘tgan 3-kunida
kamqonlik (anemiya) kuzatildi.
Veterinariya sohasidagi dolzarb muammolar yechimi yosh tadqiqotchilar talqinida
|
TO‘PLAM – 2/24
18
1
1-noyabr 2024-yil.
III-intakt guruhidagi qo‘ylarda tajribaning 9-kunida gemoglobin miqdori
9,5±0,46 x10g/L, eritrotsitlar miqdori 9,94±0,46 x1012g/L, leykotsitlar miqdori
10,6±0,40 x10
9
/L, limfotsitlar miqdori 59,1±2,48 %x109/L, gematokrit 30,2±1,39
x10
-2
L/L ni tashkil etdi va tajriba davomida ularning miqdorlarida sezilarli
o‘zgarishlar aniqlanmadi.
Shunday qilib xulosa qilish mumkinki, ETIS-2 kompleks preparati bilan
kolibakteriozdan davolangan qo‘ylarda gematologik tekshirishlar natijasida I tajriba
guruhi hayvonlari kolibakterioz qo‘zg‘atuvchilari bilan yuqtirilgandan so‘ng
kasallikning klinik belgilari paydo bo‘la boshlagach gemoglobin, eritrotsitlar va
gematokrit miqdorining kamayishi, leykotsitlar va limfotsitlar miqdorining oshganligi
aniqlandi. Bu ko‘rsatkichlar qo‘ylar organizmida kamqonlik (anemiya) belgilarini
ko‘rsatadi. Qo‘ylar kolibakteriozini ETIS-2 kompleks preparati bilan davolash uslubi
qo‘llanilsa boshqa turdagi antibiotik yoki simptomatik dori vositalaridan
foydalanishga extiyoj bo‘lmaydi.
Tajribadagi qo‘ylar
E.coli
shtammi bilan yuqtirilgandan so‘ng kasallik belgilari
to‘liq namoyon bo‘lgach, davolash uchun ETIS-2 kompleks preparati kuniga 1 marta
3 ml/bosh miqdorda 7 kun davomida teri ostidan in’eksiya qilingandan so‘ng
davolashning 3-kunida kasal qo‘ylarda tana harorati me’yoriga qaytdi (+38,3
o
C),
ishtahasi tiklandi, ich ketish to‘xtadi. Davolashning 6-7 kunlari va tajribaning keyingi
muddatida tajribadagi qo‘ylarda kasallanish alomatlari kuzatilmadi.
Hayvon qonining tahlili muhim diagnostik uslub hisoblanadi. Qon ishlab
chiqaruvchi a’zolar turli fiziologik, ayniqsa patologik omillar ta’siriga juda
sezuvchan bo‘ladi va uning oqibati qon ko‘rsatkichlarida yaqqol o‘z ifodasini topadi.
Gematologik parametrlarni laboratoriya vositalari yordamida tadqiq qilishi hayvon
sog‘lig‘ining holatini aks ettiradi, yoki har xil patologiyalar, davolash
muolajalarining ta’sirini ifodalaydi.
Xulosalar.
1. ETIS-2 kompleks preparati bilan davolangan qo‘ylarda gematologik
tekshirishlar natijasida I-II tajriba guruhi hayvonlari kolibakterioz qo‘zg‘atuvchilari
bilan yuqtirilgandan so‘ng, kasallikning klinik belgilari paydo bo‘la boshlagach
gemoglobin, eritrotsitlar va leykotsitlar va limfotsitlar miqdorining oshishi,
gemotokrit soni kamayganligi aniqlandi. Bu ko‘rsatkichlar qo‘ylar organizmida
kamqonlik (anemiya) belgilarini ko‘rsatadi.
2. Gematologik tekshirishlar natijasiga ko‘ra, I guruh qo‘ylarida tajribaning 9-
kunida gemoglobin miqdori 9,4±0,27 x10g/L, eritrotsitlar 9,81±0,41 x1012g/L,
leykotsitlar 11,9±0,46 x10
9
/L gacha, limfotsitlar 71,5±1,97 %x10
9
/L oshganligi
aniqlandi. Gematokrit ko‘rsatkichi tajribaning 9-kunida 29,5±1,24 x10
-2
x10
-2
L/L
kamayganligi aniqlandi.
3. Tajribadagi qo‘ylar
E.coli
shtammi bilan yuqtirilgandan so‘ng kasallik
belgilari to‘liq namoyon bo‘lgach, davolash uchun ETIS-2 kompleks preparati kuniga
1 marta 3 ml/bosh miqdorda 7 kun davomida teri ostidan in’eksiya qilindi.
Davolashning 3-kunida kasal qo‘ylarda tana harorati me’yoriga qaytdi (+38,3
0
C),
ishtahasi tiklandi, ich ketish to‘xtadi. Davolashning 6-7 kunlari va tajribaning keyingi
muddatida tajribadagi qo‘ylarda kasallanish alomatlari kuzatilmadi.
Veterinariya sohasidagi dolzarb muammolar yechimi yosh tadqiqotchilar talqinida
|
TO‘PLAM – 2/24
18
2
1-noyabr 2024-yil.
4. Kolibakteriozni davolashda ETIS-2 kompleks preparat qo‘llanilsa, boshqa
turdagi antibiotik yoki boshqa davolash vositalarni qo‘llashga hojat bo‘lmaydi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1.
Мамадуллаев, Г., Тохлиев, А., & Джуракулов, О. (2024). Биологические
показатели туберкулинового диагностического средства ППД, приготовленного
из местного штамма.
in Library
,
1
(1), 18-21.
2.
Мамадуллаев, Г., Файзиев, У., Тухлиев, А., & Джуракулов, О. (2024).
Особенности возникновения эпизоотий и эпидемий туберкулеза крупного
рогатого скота.
in Library
,
2
(2), 240-247.
3.
Мамадуллаев, Г., Саидов, А., Файзиев, У., & Джуракулов, О. (2024).
Влияние на возникновение аллергических туберкулиновых реакций у крупного
рогатого скота. Факторы.
in Library
,
2
(2), 154-158.
4.
Мамадуллаев, Г., Ибрагимов, Д., Ибрагимова, Ф., & Даминов, А. (2024).
Влияние препаратов с синергической смесью фенцидов на интенсивность
инвазии, морфологические показатели крови и лейкоцитарную формулу при
эймериозе кур, смешанном с колибактериозом.
in Library
,
2
(2), 1-8.
5.
Мамадуллаев, Г., & Файзиев, У. (2024). Рифизостреп–новый препарат
против туберкулеза.
in Library
,
1
(1), 120-126.
6.
Мамадуллаев,
Г.,
Файзиев,
У.,
&
Джуракулов,
О. (2024).
Бактериологическая характеристика внутренних органов кроликов, получавших
«РИФИЗОСТРЕП» после туберкулезной инфекции.
in Library
,
1
(1), 21-26.
7.
Мамадуллаев, Г., & Джуракулов, О. (2024). Экономическая
эффективность способа химиопрофилактики туберкулеза крупного рогатого
скота с применением препарата этис-2.
in Library
,
1
(1), 149-155.
8.
Мамадуллаев, Г., & Джураев, О. (2024). Патоморфологическое
исследование действия рифизострепа на внутренние органы кроликов.
in
Library
,
1
(1), 123-127.
9.
Мамадуллаев, Г., Файзиев, У., Джуракулов, О., Сапаров, А., & Хамидов,
С.
(2024).
Химиопрофилактическая
эффективность
препарата
«РИФИЗОСТРЕП» при экспериментальном туберкулезе морских свинок.
in
Library
,
1
(1), 15-20.
10.
Djurakulov, O. K., & Mamadullayev, G. H. (2024). QORAMOLLAR
TUBERKULYOZINI
ETIS-2
PREPARATI
YORDAMIDA
KIMYOPROFILAKTIKA
QILISH
USLUBINING
IQTISODIY
SAMARADORLIGI.
Ustozlar uchun
,
1
(1), 149-155.
11.
Джураев, О. А., & Мамадуллаев, Г. Ҳ. (2024). ҚУЁНЛАР ИЧКИ
АЪЗОЛАРИГА РИФИЗОСТРЕПНИНГ ТАЪСИРИНИ ПАТОМОРФОЛОГИК
ЎРГАНИШ.
Ustozlar uchun
,
1
(1), 123-127.
12.
Mamadullayev, G. X., Fayziyev, U. M., Djurakulov, O. K., Saparov, A. R., &
Xamidov, S. (2024). TUBERKULYOZ YUQTIRILGANDAN SO ‘NG
“RIFIZOSTREP” QABUL QILGAN QUYONLAR ICHKI A’ZOLARINING
BAKTERIOLOGIK TAVSIFI.
Ustozlar uchun
,
1
(1), 21-26.
13.
Mamadullayev, G. X., Fayziyev, U. M., Djurakulov, O. K., & Saparov, A. R.
(2024).
DENGIZ
CHO
‘CHQALARINING
EKSPERIMENTAL
Veterinariya sohasidagi dolzarb muammolar yechimi yosh tadqiqotchilar talqinida
|
TO‘PLAM – 2/24
18
3
1-noyabr 2024-yil.
TUBERKULYOZIDA
“RIFIZOSTREP»
PREPARATINING
KIMYOPROFILAKTIK SAMARADORLIGI.
Ustozlar uchun
,
1
(1), 15-20.
14.
Элмуродов, Б. (2024). Мамадуллаев Гулмурод Хамидович–учёный,
завоевавший любовь учителей.
in Library
,
1
(1), 3-4.
15.
Мамадуллаев,
Г.,
Тўраев,
А.,
&
Шомурадов,
Ш.
(2017).
Монорезистентность и чувствительность штамма M. Tuberculosis№ 4149 к
туберкулостатическому препарату.
in Library
,
17
(2), 11-13.
16.
Мамадуллаев, Г., & Рахимов, А. (2015). Биологические параметры
туберкулиновой диагностики ППД.
in Library
,
1
(3), 11-13.
17.
Мамадуллаев, Г., & Рахимов, А. (2015). Способ борьбы с туберкулезом
крупного рогатого скота и другими заболеваниями бактериальной этиологии.
in
Library
,
1
(3), 10-13.
18.
Мамадуллаев, Г., & Долимов, Д. (2014). Разработка супрамолекулярного
комплекса, обладающего противотуберкулёзным действием.
in Library
,
2
(2), 10-
12.
19.
Мамадуллаев, Г., Тўхлиев, А., Хўжамов, Ж., Тўраев, А., Шомурадов, Ш.,
& Асадов, З. (2014). Антибактериальная активность препарата БИОМАЙРИН в
отношении микобактерий туберкулеза, часть 2.
in Library
,
2
(2), 8-9.
20.
Мамадуллаев, Г., Хўжамов, Ж., & Нуриддинова, Н. (2009). Тубазид-
маска–противотуберкулезный препарат.
in Library
,
4
(4), 41-45.
21.
Мамадуллаев, Г., & Бутаев, М. (2008). Культурально-морфологическая,
тинкториальная и биологическая характеристика вновь выделенных штаммов
M. Bovis и M. Humanis.
in Library
,
4
(4), 126-130.
22.
Мамадуллаев, Г., & Тоштемиров, Р. (2006). Эффективность препарата
ЭТИС-2 при экспериментальном туберкулезе лабораторных животных.
in
Library
,
3
(3), 186-188.
23.
Мамадуллаев, Г. (2005). Способ химиопрофилактики туберкулеза
крупного рогатого скота с применением препарата ЭТИС-1.
in Library
,
2
(2).
24.
Мамадуллаев, Г. (2005). Химиопрофилактика туберкулёза крупного
рогатого скота с использованием препарата ЭТИС-1.
in Library
,
2
(2), 1259-1262.
25.
Мамадуллаев, Г., & Маркова, С. (2004). Изучение иммуности
инактивированной вакины против туберкулёза животных.
in Library
,
1
(1), 838-
841.
26.
Kh, M. G., & Fayziev, U. M. RIFIZOSTREP–NEW DRUG AGAINST
TUBERCULOSIS.
world
,
3
(6), 8.
27.
Izbasarov, U. K., Mamadullaev, G. K., Ruziev, Z. E., & Usmonova, K. Z.
Modern Requirements for the Treatment of Dermatoses (Psoriasis, Eczema) of
Complex Etiology, Trichophytosis in Humans, Sheep and Goats.
28.
Fayziev, U. M., & Kh, M. G. Epidemiological and Epizootic Problems of
Agricultural Аnimalsand Birds Tuberculosis.
29.
Мамадуллаев, Г. Х., Джуракулов, О. К., & Шапулатова, З. Ж.
СУПРАМОЛЕКУЛЯРНЫЙ
ПРОТИВОТУБЕРКУЛЕЗНЫЙ
КОМПЛЕКС
SUPRAMOLECYLAR COMPLEX AGAINST TUBERCULOSIS.
ББК 65.2 С56
,
120.
