367
9.
Saatov T. et al. Study on hypoglycemic effect of polyphenolic compounds
isolated from the Euphorbia L. plants growing in uzbekistan //Endocrine Abstracts. –
Bioscientifica, 2020. – Т. 70.
10.
Saatov T. et al. Correction of oxidative stress in experimental diabetes
mellitus by means of natural antioxidants //Endocrine Abstracts. – Bioscientifica, 2021.
– Т. 73.
11.
Irgasheva S. et al. Study on compositions of lipids in tissues of rats with
alimentary obesity //Endocrine Abstracts. – Bioscientifica, 2019. – Т. 63.
12.
Mamadalieva N. I., Mustafakulov M. A., Saatov T. S. The effect of nerve
growth factor on indicators of the antioxidant system in rat brain tissue //eurasian union
of scientists. series: medical, biological and chemical sciences Учредители: ООО"
Логика+". – 2021. – №. 11. – С. 36-40.
13.
Saatov T. et al. Study on antioxidant and hypoglycemic effects of natural
polyphenols in the experimental diabetes model //Endocrine Abstracts. –
Bioscientifica, 2018. – Т. 56.
14.
Mustafakulov M. et al. Determination of antioxidant properties of l-cysteine
in the liver of alloxan diabetes model rats //International Journal of Contemporary
Scientific and Technical Research. – 2023. – №. Special Issue. – С. 47-54.
15.
Мамадалиева Н. И., Мустафакулов М. А., Саатов Т. С. Влияние фактора
нервного роста на показатели антиоксидантной системы в тканях мозга крысы
//Environmental Science. – 2021. – Т. 723. – С. 022021.
QANDLI DIABETNI DAVOLASHDA PROBIOTIKLARNING AHAMIYATI
b.f.d., prof. Murodova Sayyora Sobirovna
O‘zbekiston Milliy universiteti Jizzax filiali
Hamroyeva Firangiz Nemat qizi
O‘zbekiston Milliy universiteti Jizzax filiali talabasi
Annotatsiya:
Ushbu maqolada
qandli diabet bilan og‘rigan bemorlarni
prabiotiklar faoliyati orqali organizmdagi qand miqdorini pasaytirish haqida
ma’lumotlar keltirilgan.
Kalit so‘zlar:
Diabet, β–hujayralar, probiotik, shtamm, insulin.
Zamonaviy dunyoda qandli diabet organizmdagi metabolik jarayonlarning
borishini buzadigan va surunkali va o'limga moyil bo'lgan kasalliklar orasida asosiy
o'rinlardan birini egallaydi. Ushbu kasallikning etiopatogenetik xususiyatlarining
xilma-xilligi tufayli diabetes mellitusning bir necha turlari ajratiladi. Dunyo
aholisining 7-10 foizi qandli diabetga chalingan va kasallanish darajasi yildan yilga
ortib bormoqda. Jahon sog'liqni saqlash tashkiloti ma'lumotlariga ko'ra, 2016 yil
noyabr holatiga ko'ra, dunyo bo'ylab 422 million kishi qandli diabetdan aziyat chekkan,
1980 yilda bu kasallik bilan kasallanganlar soni 108 million kishini tashkil etgan. [1.2]
Gan Vang tadqiqotlarga ko‘ra dunyo bo'ylab diabetning tarqalishi ortib
bormoqda.Sut kislotasi bakteriyalari diabetdan xalos bo'lishda samarali ekanligi
368
isbotlangan. Biz sut kislotasi bakteriyalarining to'qqiz shtammining remissiyasining
sichqonlarda yuqori yog'li dieta va streptozototsin va uning mexanizmi tomonidan
qo'zg'atilgan 2-toifa diabet belgilariga ta'sirini o'rganib chiqdik deydi. Bifidobacterium
adolescentis, B. bifidum yoki Lactobacillus rhamnosus sichqonlariga 12 haftadan
ko'proq vaqt davomida har kuni og'iz orqali yuborish individual shtammlar ochlik va
ovqatdan keyin qon shakar darajasini pasaytirishi, glyukoza bardoshliligini yaxshilashi
va oshqozon osti bezi shikastlanishining oldini olishi mumkinligini ko'rsatdi. Biroq, L.
rhamnosus shtammlari qon lipid darajasini tartibga solishda Bifidobacterium
shtammlariga
qaraganda
samaraliroq
ekanligi
isbotlangan. Sut
kislotasi
bakteriyalarining glikolipid almashinuvi va ichak mikrobiotasining disbiyozini buzgan
holda tiklanishiga ta'siri turlararo va intraspesifik farqlarni ko'rsatdi. Bundan
tashqari,Sut kislotasi bakteriyalarining yallig'lanishni kamaytirish qobiliyati ularning
diabetning kechishini engillashtirish qobiliyati bilan chambarchas bog'liqligi
aniqlandi.[3]
Maryana Saviskaya va boshqa olimlarning olib borgan tadqiqotlariga ko‘ra,
ko'pgina klinik tadqiqotlar insulin qarshiligi bilan bog'liq metabolik kasalliklarda
probiyotiklarning samaradorligini isbotladi. Biroq, probiyotik terapiyaning me'da osti
bezi b-hujayralari faoliyatiga ta'siri bahsli. 2-toifa diabet (T2DM) bo'lgan odamlarda
probiyotik qo'shimchasining platseboga nisbatan b-hujayra funktsiyasiga ta'siri ikki
marta ko'p, bitta markazli, randomizatsiyalangan, platsebo-nazorat ostidagi sinovda
(RCT) baholandi.
Usullari: T2DM bo'lgan oltmish sakkiz nafar bemor RCTda ishtirok etish uchun
jalb qilindi. Bemorlar tasodifiy ravishda ikki marta ko'r-ko'rona davolashda paket
sifatida 8 hafta davomida jonli ko'p stressli probiyotiklar yoki platsebo olish uchun
tayinlangan. Asosiy natija C-peptid va HOMA-b (gomeostaz modelini baholash -
taxminiy b-hujayra funktsiyasi) o'zgarishi bilan b-hujayra funktsiyasini baholash
bo'lib, u HOMA2 kalkulyatori (Diabet sinovlari bo'limi, Oksford universiteti)
yordamida hisoblangan. Ikkilamchi natijalar glisemik nazorat, antropomorfik
o'zgaruvchilar va sitokin darajalari bilan bog'liq parametrlardagi o'zgarishlar edi.
Guruhlar o'rtasidagi farqlarni baholash uchun kovarians tahlili qo'llanildi.
Natijalar: Jonli multiprobiyotik qo'shimchalar b-hujayra funktsiyasining kichik
sezilarli yaxshilanishi (HOMA-b 32,48 ± 13,12 dan 45,71 ± 25,18 gacha ko'tarildi; p =
0,003) va ochlik glyukozasining pasayishi (13,03 ± 3,46 ± 3,46 mmol) bilan bog'liq
edi. / l va 234,63 ± 62,36 ga nisbatan 192,07 ± 47,46 mg / l). Дл; p <0,001) va HbA1c
(8,86 ± 1,28 va 8,48 ± 1,22; p = 0,043) platsebo bilan solishtirganda. Probiyotik
terapiya proinflamatuar sitokinlar darajasini pasaytirish orqali T2DM bilan og'rigan
odamlarda surunkali tizimli yallig'lanishni sezilarli darajada ta'sir qiladi.[4]
Xulosa:
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki qandli diabet bilan og‘rigan
bemorlarni probiotik bakteriyalar faoliyati orqali, insulin ishlab chiqaradigan β–
hujayralarini faoliyatini oshirish, ichakdagi moddalar almashinuvini yaxshilash orqali
qandli diabetni davolash imkoniyati bor.
Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati:
1.https://cyberleninka.ru/article/n/ispolzovanie-insulin-produtsiruyuschih-
kletok-pri-terapii-saharnogo-diabeta-1-tipa
369
2. E. Latres, D. A. Finan, J. L. Greenstein, A. Kowalski, T. J. Kieffer, Navigating
two roads to glucose normalization in diabetes: Automated insulin delivery devices and
cell therapy. Cell Metab. 29, 545–563 (2019).
3.
https://translated.turbopages.org/proxy_u/en-ru.ru.400331d5-649dc780-
5b4788b0-74722d776562/https/pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28968517/
4. Probiotic for Pancreatic β-Cell Function in Type 2 Diabetes: A Randomized,
Double-Blinded, Placebo-Controlled Clinical Trial - PubMed
ARPABODIYON (ANISUM) O‘SIMLIGINI YETISHTIRISH VA UNING
BOTANIK TASNIFI
Sattorova Madina Abduvahob qizi,
O‘zbekiston Milliy universiteti Jizzax filiali
Botirova Xurshida Xudoyberdi qizi
O‘zbekiston Milliy universiteti Jizzax filiali talabasi
Annotatsiya:
Maqolada arpabodiyonning asosiy xususiyatlari ta’siri bayon
qilinadi. Arpabodiyonning kimyoviy tarkibi va ozuqaviy qiymati ko’rsatilgan,
apabodiyonning turli xil farmatsevtika qo’llanilishi va uni turli kasalliklarda qo’llash
samaradorligi ko’rib chiqiladi. Muayyan tibbiy sharoitlarda va kasalliklarda
arpabodiyonning inson tanasiga ta’siri alohida tahlil qilinadi.
Kalit soʻzlar:
Arpabodiyon Vulgare, Anisum, flavonoidlar, efir moyi.
Arpabodiyon (Anisum) — ziradoshlar oilasiga mansub bir yillik oʻtlar turkumi;
2 turi bor. Oʻzbekistonda oddiy Arpabodiyon (Arpabodiyon Vulgare) ekiladi. Uning
pastki barglari buyraksimon (yoki uch boʻlakli), yirik arra tishli, yuqoridagilari
ipsimon boʻlakchalarga boʻlingan. Gullari mayda, oq, murakkab soyabonga
toʻplangan. Arpabodiyonning mevasi tar-kibida 3,2%, baʼzan 6% gacha efir moyi va
28% gacha boshqa moylar bor. Efir moyi tarkibida 90% gacha anetol boʻladi. Mevasi
va efir moyidan tayyorlangan preparatlar balgʻam koʻchiruvchi sifatida qoʻllaniladi.
Arpabodiyon mevasi va efir moyi oziq-ovqat sanoatida ishlatiladi. Arpabodiyon
Qadimdan maʼlum boʻlgan oʻsimlikdir. Bu oʻsimlikni qadimgi Yunonistonliklar
uylarida yovuz ruhlarni quvadi deb saqlash odatlari bor edi. U uyda osoyishtalik,
tinchlik va qulaylikni taʼminlashga qodir deb ishonishgan.bu xususiyat unga bekorga
berilmagan. U nafaqat har qanday oshpazlik idishini tuldiribgina qolmasdan uy uchun
antiseptik, mikroblar, bakteriyalar va xavfli viruslani yoʻq qiladi.
Arpabodiyonni iste’mol qilish ovqat hazm qilishni yaxshilaydi. Efir moylari,
ayniqsa anetolning yuqori miqdori tufayli arpabodiyon bu har xil kasalliklarga qarshi
kurashda keng qo‘llaniladigan o‘simlik.
Antioksidant xususiyatlari.
Tarkibida flavonoidlar, metionin, xlorofill, alanin va triptofan borligi tufayli
arpabodiyon urug’lari katta antioksidant kuchga ega. Ya’ni, hujayralar faoliyatini
