302
BOLALAR NUTQINI RIVOJLANTIRISH YO’LLARI.
Мактабгача таълим
журнали
,
3
(3).
12.
Umidjon, Y., & Xolida, M. (2023). YOSHLAR ORASIDAGI ZARARLI
ODATLAR VA ULARNING INSON ORGANIZMIGA TA’SIRI.
International
Journal of Contemporary Scientific and Technical Research
, 397-401.
13.
Umdjon, Y., & Madina, A. (2023, April). PROFESSIONAL MOTIVATION
AND ITS STRUCTURE IN THE MANAGEMENT PROCESS. In
E Conference
Zone
(pp. 11-16).
GRAFITTING INSON HAYOTIGA PSIXOLOGIK TA’SIRI
Yusupov Umidjon Salim oʻgʻli
Oʻzbekiston Milliy universiteti Jizzax filiali
Niyatqulova Muborak
Oʻzbekiston Milliy universiteti Jizzax filiali talabasi
Annotatsiya:
Ushbu tesizda grafittilarning insonlar hayotiga ta‘siri, grafittining
psixologik ijobiy va salbiy tomonlari, insonlarda keltrib chiqaradigan turli xil
psixologik omillari yoritilgan.
Kalit so‘zlar:
ostraksizm, stigmatizatsiya, terapeya, stress, ijodkorlik, qobilyat,
yuridik qonunlar, rasmlar chizish, sa‘nat asarlari.
Bugungi rivojlangan dunyoda grafittilarga bo‘lgan e’tibor ancha yuqori bo‘lib
yirik shaharlarda devorlarga turli xil rasmlar chizish shu orqali insonlarga turli xil ta‘sir
o‘tkazishining eng katta samarali vositasi bo‘lib qolmoqda. Grafittilar orqali insonlar
hukumatga atrofda kechayotgan voqea hodislarga o‘zlarining rahmatini yoki keskin
noroziligini bildirishadi.
Graffiti ba'zi odamlar uchun badiy ifoda shakli sifatida ko'riladi. Bu graffiti
rassomiga ijodiy va badiy qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam beradi. O'zini ifoda
etish shakli sifatida graffiti odamga o'zini yaxshiroq tushunishga va o'zini o'zi
qadrlashini oshirishga yordam beradi. Graffiti bo'yash harakati noqonuniy hisoblanadi
va jarimaga tortilishi mumkin. Bu ba'zi odamlarda xavf-xatarli xatti-harakatlarga
yordam berishi mumkin. Qonunni buzish va qo'lga tushish qo'rquvi odamda psixologik
stressni keltirib chiqarishi mumkin.
Graffiti jamiyat tomonidan qabul qilingan san'at turi emasligi sababli, graffiti
ijodkorlari ijtimoiy ostrakizm va stigmatizatsiya xavfiga duch kelishi mumkin. Bu
insonning o'ziga bo'lgan ishonchiga va ijtimoiy munosabatlariga salbiy ta'sir ko'rsatishi
mumkin. Graffiti shaxsiy xabarlar va ifodalar vositasi sifatida ishlatilishi mumkin.
Graffiti chizganlar o'zlarining hissiy tajribalarini yoki ijtimoiy qarashlarini aks ettirishi
mumkin. Bu odamning hissiy qoniqishini oshirishi mumkin.
Graffiti bo'yash qonuniy javobgarlik va jinoiy jazoga olib kelishi mumkin.
Shuning uchun, graffiti yaratuvchilar qonun tomonidan qo'lga olinishi va
jazolanishidan qo'rqishlari mumkin. Bu odamning stress darajasini oshirishi mumkin.
303
Graffiti ba'zi odamlarga san'at hamjamiyatida yoki qiziqishda ishtirok etish
imkoniyatini beradi. Bu ijtimoiy aloqalarni kuchaytiradi va o'zini ko'proq tushunishga
yordam beradi. Natijada, graffitining inson hayotiga psixologik ta'siri murakkab va
xilma-xil bo'lishi mumkin. Ba'zi odamlar uchun bu ijobiy ifoda shakli va shaxsiy o'sish
vositasi bo'lishi mumkin bo'lsa, boshqalar uchun u yuridik javobgarlik, ijtimoiy
izolyatsiya va stress manbai bo'lishi mumkin. Graffiti bo'yash harakatining psixologik
ta'siri insonning shaxsiy tajribasi, atrof-muhit omillari va jamiyatning munosabatiga
qarab o'zgaradi. Albatta, biz graffitining inson hayotiga mumkin bo'lgan psixologik
ta'sirini batafsil ko'rib chiqishimiz mumkin:
Graffiti ba'zi odamlar uchun jamiyatda hurmat va mavqega ega bo'lish uchun
vosita sifatida ishlatilishi mumkin. Ba'zi graffiti rassomlari shu tarzda tan olinishi va
maqtovga sazovor bo'lishlari mumkin. Biroq, bu e'tirof va hurmat boshqa odamlar
tomonidan tushunilmaydigan yoki mamnuniyat bilan qabul qilinmagan graffiti
shakllariga taalluqli bo'lmasligi mumkin.
Graffiti rasmlari ba'zi odamlar uchun terapiya yoki stressni kamaytirish shakli
sifatida xizmat qilishi mumkin. Ular ifodalamoqchi bo'lgan hissiy yuklarni devorlarga
yoki yuzalarga o'tkazish orqali yordam berishi mumkin.
Graffiti ijtimoiy va siyosiy xabarlarni yetkazish uchun platforma sifatida ham
foydalanish mumkin. Ba'zi odamlar e'tiborni ijtimoiy muammolarga jalb qilish yoki
o'zgarishlarni rag'batlantirish uchun graffiti yaratadilar. Bu ularning ijtimoiy ta'sirini
oshirishga yordam beradi.
Ba'zi odamlar uchun graffiti ularning badiiy qobiliyatlarini rivojlantirish
imkoniyatini beradi. Badiiy mahoratni rivojlantirish insonning o'ziga bo'lgan hurmatini
oshiradi va o'ziga bo'lgan ishonchni mustahkamlaydi. Graffiti rassomlari qiziqishlari
o'xshash odamlar bilan uchrashish orqali ijtimoiy guruhlarga tegishlilik tuyg'usini
rivojlantirishi mumkin. Bu odamga ijtimoiy qo'llab-quvvatlash tarmog'ini yaratishga
yordam beradi. Graffiti bo'yash harakatining psixologik ta'siri insonning niyatlari,
atrof-muhit omillari va ijtimoiy reaktsiyalar kabi ko'plab omillarga bog'liq. Ijobiy yoki
salbiy ta'sirlar ushbu omillarning kombinatsiyasiga asoslanadi. Biroq, graffiti
harakatining huquqiy oqibatlari, shaxsning atrof-muhit bilan o'zaro ta'siri, ijtimoiy
normalarga rioya qilish kabi omillar hisobga olinsa, bu ta'sirlarni murakkab va xilma-
xil deyish mumkin.
Graffiti yaratish ba'zi odamlar uchun o'zlarining o'ziga xosligi va o'ziga xosligini
ifoda etish usulidir. O'z uslubi va xabarini yaratish jarayoni insonning o'ziga bo'lgan
ishonchini oshirishi va shaxsiy shaxsiyatning rivojlanishiga hissa qo'shishi mumkin.
Graffiti ijtimoiy me'yorlarga qarshi chiqish yoki tizimni tanqid qilish sifatida
ishlatilishi mumkin. Bu insonning ijtimoiy xabardorligini oshirishi va jamiyatdagi
o'zgarishlarga yordam berishi mumkin.
Graffiti yaratish ba'zi odamlar uchun xavf va hayajon shakli bo'lishi mumkin.
Qonunni buzish harakati ba'zi odamlar uchun adrenalinni keltirib chiqarishi mumkin.
Biroq, bu odamni psixologik jihatdan qo'zg'atishi yoki tashvishlanishiga olib kelishi
mumkin. Graffiti rassomlari o'xshash qiziqishlarga ega odamlar bilan muloqot
qilishlari mumkin. Bu ularning ijtimoiy ko'nikmalarini yaxshilashga va yangi do'stlar
o'rnatishga yordam beradi.
304
Graffiti yaratish insonning ijodkorligi va innovatsion qobiliyatlarini
rag'batlantirishi mumkin. Qiziqarli dizayn va xabarlar yaratish insonning intellektual
salohiyatini oshirishi mumkin. Grafitining psixologik ta'siri ko'plab omillarning
kombinatsiyasi bilan shakllanadi. Shaxsning niyatlari, ijtimoiy reaktsiyalari, huquqiy
oqibatlari va shaxsiy tajribalari bu ta'sirlarni aniqlay oladi. Bundan tashqari, o'ziga
xoslik va ijodkorlikni rag'batlantirish uchun graffiti yaratish imkoniyatlari ham hisobga
olinishi kerak.
Biroq, graffiti noqonuniy harakat ekanligini va jinoiy oqibatlarga olib kelishi
mumkinligini unutmaslik kerak. Shu sababli, ushbu turdagi faoliyat bilan
shug'ullanishdan oldin mahalliy qonunlar va qoidalarni hurmat qilish muhimdir.
Graffiti rasmini chizish ba'zi odamlar uchun qiziqarli mashg'ulot bo'lishi mumkin va
uni shaxsiy mukofot sifatida qabul qilish mumkin. Grafiti asari tugallanganda, odam
o'zini o'zi bajargan narsani nishonlayotgandek his qilishi mumkin. Graffiti ba'zi
odamlar uchun badiiy ta'lim yoki mahoratni rivojlantirish imkoniyatini berishi
mumkin. Badiiy qobiliyatlarni rivojlantirish va texnik ko'nikmalarga ega bo'lish
insonning o'ziga bo'lgan hurmatini oshiradi. Ba'zi odamlar jamiyatdan qochish yoki
graffiti chizish orqali o'zlarini izolyatsiya qilish zarurligini his qilishlari mumkin. Bu
insonning ijtimoiy bosim yoki umidlarga qarshi isyon ko'rsatish usuli bo'lishi mumkin.
Graffiti rassomlari atrof-muhitga mas'uliyat yoki ijtimoiy muammolarga
e'tiborni jalb qilish uchun graffiti yaratishi mumkin. Bu insonda jamiyatda faol
fuqarolik hissini shakllantirishga yordam beradi. Graffiti rasmi ba'zi odamlar uchun
ehtiros yoki zavqga aylanishi mumkin. Bu ehtiros insonni hayotda nimani qadrlashini
va uni nima baxtli qilishini yaxshiroq tushunishga olib kelishi mumkin. Grafitining
psixologik ta'siri insonning shaxsiy tajribasi va niyatlariga qarab farq qilishi mumkin.
Biroq, har doim esda tutish kerakki, graffiti noqonuniy harakat bo'lishi va qonuniy
oqibatlarga olib kelishi mumkin. Shuning uchun, graffiti qilishda qonun va mahalliy
qoidalarni hurmat qilish muhimdir. Graffiti yaratish yangi ko'nikmalarni o'rganishga
va shaxsiy rivojlanishga hissa qo'shishi mumkin. Rasm texnikasi, istiqbol va ranglar
nazariyasi kabi badiiy qobiliyatlarni rivojlantirish insonning o'zini yaxshilashga
yordam beradi. Graffiti vaqt o'tishi bilan jamiyatning o'zgaruvchan qarashlarini aks
ettirishi mumkin. Ba'zi graffiti asarlari jamiyatning ma'lum bir davrdagi ijtimoiy yoki
madaniy muammolarga bo'lgan nuqtai nazarini aks ettiradi va bu tarix va jamiyat
haqida xabardorlikni oshirishi mumkin.
Ba'zi graffiti loyihalari rassomlarga birlashishga va hamkorlikda asarlar
yaratishga imkon beradi. Bu hamkorlik va jamoada ishlash ko'nikmalarini
rivojlantirishga hissa qo'shishi mumkin. Ba'zi odamlar uchun graffiti monoton
hayotdan qochish yoki tartibni o'zgartirish imkoniyati sifatida qaralishi mumkin. Yangi
joylarni o'rganish va boshqa nuqtai nazarga ega bo'lish inson hayotiga yangilik olib
kelishi mumkin.
Graffiti ko'cha san'ati sifatida jamiyatning katta qatlamlarini qamrab oladi va
san'atni yanada qulayroq qiladi. Bu san'at ijtimoiy ta'sirga ega deb hisoblaydigan
odamlarga ijobiy ta'sir ko'rsatishi mumkin. Grafitining psixologik ta'siri murakkab va
305
xilma-xil bo'lishi mumkin. Bu ta'sirlar shaxsning niyatlari, atrof-muhit omillari va
jamiyatning javoblariga qarab farq qilishi mumkin. Biroq, graffiti harakati noqonuniy
ekanligini va qonuniy oqibatlarga olib kelishi mumkinligini yodda tutish kerak. Shu
sababli, ushbu turdagi faoliyat bilan shug'ullanishdan oldin mahalliy qonunlar va
qoidalarni hurmat qilish muhimdir.
Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati:
1. Barno, N., & Buvirobiya, H. (2023). MAKTABGACHA YOSH
DAVRIDAGI
BOLALAR
PSIXOLOGIYASINING
O
‘ZIGA
XOS
TOMONLARI.
International Journal of Contemporary Scientific and Technical
Research
, 394-397.
2. Shavkatovna, N. B. (2022). Axborot texnologiyalari bilan ishlovchi
shaxslarning
psixologik
xolatining
patologiyasi.
International
Journal
of
Contemporary Scientific and Technical Research
, 658-662.
3. Mingboyevich, U. B., & Shavkatovna, N. B. (2022). TA’LIM
TEXNOLOGIYALARI ASOSIDA DARS JARAYONINI TASHKIL ETISHNING
PSIXOLOGIK MEZONLARI.
International Journal of Contemporary Scientific and
Technical Research
, 276-279.
4. Норбекова, Б., & Орокбоева, М. (2022). Sharq mutafakkirlarining oilada
bolalar
shaxsida
etnopsixologik
xususisyatlarni
tarbiyalash
haqidagi
qarashlari.
Современные инновационные исследования актуальные проблемы и
развитие тенденции: решения и перспективы
,
1
(1), 440-442.
5. Norbekova, B. S. (2021). The Role of National Traditions in the Formation of
Ethnopsychological Characteristics in Children and Teenagers.
Turkish Journal of
Computer and Mathematics Education (TURCOMAT)
,
12
(10), 1848-1853.
6. Norbekova, B. (2021). MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALAR
NUTQINI RIVOJLANTIRISH YO’LLARI: MAKTABGACHA YOSHDAGI
BOLALAR NUTQINI RIVOJLANTIRISH YO’LLARI.
Мактабгача таълим
журнали
,
3
(3).
7.
Umdjon, Y., & Madina, A. (2023, April). PROFESSIONAL MOTIVATION
AND ITS STRUCTURE IN THE MANAGEMENT PROCESS. In
E Conference
Zone
(pp. 11-16).
8. Umdjon, Y., & Madina, A. (2023, April). PROFESSIONAL MOTIVATION
AND ITS STRUCTURE IN THE MANAGEMENT PROCESS. In
E Conference
Zone
(pp. 11-16).
9. Umdjon, Y., & Madina, A. (2023, April). PROFESSIONAL MOTIVATION
AND ITS STRUCTURE IN THE MANAGEMENT PROCESS. In
E Conference
Zone
(pp. 11-16).
10. Umdjon, Y., & Madina, A. (2023, April). PROFESSIONAL MOTIVATION
AND ITS STRUCTURE IN THE MANAGEMENT PROCESS. In
E Conference
Zone
(pp. 11-16).
11. Umidjon, Y., & Farangiz, A. (2023). GLOBALLASHUVNING IJTIMOIY-
PSIXOLOGIK VA TARIXIY XUSUSIYATLARI.
International Journal of
Contemporary Scientific and Technical Research
, 382-386.
306
12. Umidjon, Y., & Farangiz, A. (2023). GLOBALLASHUVNING IJTIMOIY-
PSIXOLOGIK VA TARIXIY XUSUSIYATLARI.
International Journal of
Contemporary Scientific and Technical Research
, 382-386.
13. Umdjon, Y., & Madina, A. (2023, April). PROFESSIONAL MOTIVATION
AND ITS STRUCTURE IN THE MANAGEMENT PROCESS. In
E Conference
Zone
(pp. 11-16).
14. Umidjon, Y., & Munavvar, E. (2023). O ‘SMIRLARDA AGRESSIV
XULQ-ATVOR
SHAKLLANISHINING
IJTIMOIY-PSIXOLOGIK
JIHATLARI.
International Journal of Contemporary Scientific and Technical
Research
, 391-394.
15. Umidjon, Y., & Humora, V. (2023). GENDER FARQLARNING IJTIMOIY
PSIXOLOGIK TOMONLARI.
International Journal of Contemporary Scientific and
Technical Research
, 386-390.
IJODIY TAFAKKURNI RIVOJLANTIRISH
Yusupov Umidjon Salim oʻgʻli
Oʻzbekiston Milliy universiteti Jizzax filiali
Avalboyeva Charos
Oʻzbekiston Milliy universiteti Jizzax filiali talabasi
Annotatsiya:
Ushbu tesizda ijodiy tafakkurni insonlarda rivojlantirishning
psixologik jihatlari, shaxslarda o‘z-o‘zini rivojlantrishning ijtimoiy jihatlari,
qobilyatlar va istedodlarni shakllantrish masalalari yoritilgan.
Kalit so‘zlar:
ijodiy tafakkur, kreativlik, qarorlar qabul qilish, tarbiya berish,
o‘qitish, kommunikatsiya, o‘z-o‘zini rivojlantirish, fikrlash, ijodiy g‘oya, iste’dod,
qobilyat.
Hozirgi globallashgan dunyoda yoshlar orasida ijodkorlikni ulardagi turli xil
kreativ fikrlash hayot tarzini yaratish muhim omillardan sanaladi. Jahon miqyosida
o‘tkaziladigan turli xil sport madaniyat va ommaviy tadbirlarda o‘z aksini topmoqda.
Qaysi kasb egasi bo’lishidan qati nazar ulardagi ijodkorlik intelektual bilimdonlik
bilimlar turli xil sohalar va dunyo taraqqiyotiga munosib hissa qo‘shmoqda. Bolalarda
ijodiy tafakkurni rivojlantirishda ularga berilayotgan ta‘lim sifati, atrofdagi
insonlarning qo’llab quvvatlashi, bolalarga psixologik mativatsiyalarning berilishi juda
muhimdir. Har bir shaxsda bunday qobilyatlarning rivojlanishi yangi kashfiyotlar va
yechilmagan muammolarni yechishga xizmat qiladi.
Ijodiy tafakkur rivojlanishi, insonlar uchun kreativlik va oʻz-oʻzini rivojlantirish
uchun muhim bir koʻnikmadir. Ijodiy tafakkur, yangi idealarni va yechimlarni topish,
muammolarga alternativ yechimlar qidirish, oʻzining oʻziga xos tahlil va baholash
bilan bogʻliqdir. Oʻzini oʻzi tahlil qilish: Ijodiy tafakkur, oʻz-oʻzini tahlil qilishni va
