219
TA’LIM
-TARBIYA JARAYONIDA INNOVATSION MENEJMENTNI JORIY ETISH
Baybayeva M.X., TDPU professor v.b., pedagogika fanlari doktori,
Qodirova N.A., BuxIU magistranti,
O‘
zbekiston
Annotatsiya.
Mazkur maqolada asosan ta’limda innovatsion menejmentni joriy
etish, menejmetining bir qator
o‘ziga xos xususiyatlarga ega ekanligi haqida ma’lumotlar
yoritilgan.
Kalit s
o‘
zlar:
menejme
nt, ta’lim,
innovatsiya, joriy etish, tizim, pedagogik jarayon,
xodim, muassasa, boshqaruv
Ta’lim muassasasining pedagogik faoliyatini boshqarish
ta’lim muassasasining
faoliyat xususiyatiga k
o‘
ra pedagogik jarayonini rejalashtirish, tashkil etish,
ra
g‘
batlantirish, natijalarni nazorat va tahlil qilish maqsadida amalga oshiriluvchi
boshqaruv faoliyatidir.
Ta’lim muassasalarini boshqarish nazariyasi ta’lim muassasalarining menejmenti
nazariyasi bilan boyitildi. Menejment nazariyasi xodimlarga nisbatan ishonch, ularning
unumli mehnat qilishlari uchun sharoit yaratish hamda
o‘
zaro hurmat bilan tavsiflanadi
[4].
«Menejment» va «menejer» atamalari hozirgi talqinda korxona va muassasa
egalari
o‘
z mulklari va xodimlarni
o‘
zlari boshqarganlaridan k
o‘
ra tanlangan yo
‘
nalish
b
o‘
yicha maxsus tayyorgarlikdan
o‘
tgan mutaxassislarni jalb etish afzal ekanligini
tushunib yetganlaridan s
o‘
ng paydo b
o‘
ldi.
Bugungi kunda menejer rivojlangan demokratik mamlakatlarda nufuzli kasblardan
biri hisoblanadi.
Menejment deganda, odatda rahbarlik lavozimiga rasman tayinlangan shaxslarning
ishigina tushuniladi. Boshqarishga, shuningdek, murabbiylik ishi ham taalluqli
hisoblanadi. Menejment (yoki boshqarish) mavjud minimal imkoniyatlardan maksimal
natijalarga erishish maqsadida muayyan xod
im yoki guruhga ta’sir etish, ular bilan
hamkorlik qilish jarayonidir [5].
Bundan tashqari, olimlar ta’lim menejmetining bir qator o‘
ziga xos xususiyatlarga
ega ekanligini ham ta’kidlab o‘
tishadi. Ular orasida quyidagi xususiyatlar asosiy
hisoblanadi:
ta’lim menejmenti «maqsadga muvofiqlik» so‘zi bilan aniqlanadigan ma’naviy
o‘
lchovga ega;
ta’lim menejmenti –
bu fan va san’at (chunki bunda insonlar o‘
rtasidagi
o‘
zaro
munosabatlar katta rol
o‘
ynaydi);
menejment mazmunida
o‘
z aksini topadigan shaxs, davlat va jamiyat
manfaatlarining
o‘
zaro dialektik birligi;
ta’limni boshqarishda jamoatchilikning faol qatnashuvi [3].
Maktabni boshqarish ishiga maktab inspeksiyasi, ya’ni, vazirliklar va xalq ta’limi
b
o‘
limlarining maktab inspektorlari xizmati yordam beradi.
Ular maktab faoliyatini
o‘rganadi, ta’lim
-tarbiya jarayonining natijalarini tahlil
qiladi, il
g‘
or tajribalarini aniqlaydi va ularni ommalashtirish chora-tadbirlarini
belgilaydi, kamchiliklarni anihlab, ularni bartaraf etish y
o‘
llarini izlaydi, maktab
direktori va
o‘
qituvchilarga metodik va moddiy yordam k
o‘
rsatadi.
Ta’lim tizimini jamoatchilik asosida boshqarish
o‘
qituvchilar,
o‘
quvchilar, ota-
onalar va jamoatchilik vakillaridan iborat pedagogik Kengashning umumiy
o‘rta ta’lim
muassasasi faoliyatini samarali tashkil etishga y
o‘
naltirilgan faoliyatidir [2].
220
O‘quvchilar bilim sifati va ta’lim natijalarining davlat ta’lim standartiga
muvofiqligini nazorat qilishni ta’minlash uchun joriy, oraliq va yakuniy nazorat bilan
birga bosqichli nazorat
o‘
tkazish ham nazarda tutiladi.
Bosqichli nazorat
o‘
quv yili tamom b
o‘
lgandan keyin imtihonlar, test sinovlari,
sinovlar shaklida amalga oshiriladi. Uning asosida reyting aniqlandi va
o‘
quvchini
navbatdagi sinfga
o‘
tkazish t
o‘g‘
risidagi qaror qabul qilinadi.
Maktabga bevosita rahbarlik boshqarishning yuqori organlar tomonidan
tayinlanadigan direktor, davlatga qarashli b
o‘lmagan ta’lim muassasalarida esa muasssis
tomonidan amalga oshiriladi.
Ta’lim muassasalarining faoliyati, shuningdek, me’yoriy hujjatlardan biri sanalgan
Ustav yordamida ham amalga oshiriladi.
Ta’lim muassasining Ustavi
ta’lim muassasasi faoliyatiga rahbarlik va boshqarish
tizimini aniqlovchi hujjatdir.
Ta’lim muassasasining Ustavida ta’lim jarayonining quyidagi ikki muhim tarkibiy
jihati ajratib k
o‘
rsatiladi:
davlat ta’lim standartida belgilangan bilimlar zahirasini egallash yo‘
lida amaliy
harakatlarni tashkil etish tartibi;
bilim, k
o‘
nikma va malakalarni hosil qilishni tashkil etish (savodxonlik, mustaqil
fikrlash hamda masalalarni yecha olishga
o‘
rgatish) [5].
Shuningdek, ta’lim muassasasining Ustavida muassasani boshqarishga qo‘
yiluvchi
talablar,
o‘
qituvchi,
o‘quvchilar hamda ta’lim muassasasi rahbarlarining huquq va
burchlari ham aniq bayon etib berilgan.
Mazkur
o‘
quv yurtida
o‘quvchilar ta’lim standartlari asosida ta’lim olish uchun
intilishlari, ta’lim muassasasining pedagogik xodimlari esa yuqori darajada ta’lim
berishlari, ta’lim oluvchilarning o‘quv dasturlarini davlat ta’lim standartlari darajasida
o‘zlashtirishlarini ta’minlashlari zarur.
Ta’lim
muassasasi rahbari (direktori) esa
o‘
quv-tarbiya jarayonining
muvaffaqiyatli kechishini ta’min etadi, o‘
quv dasturlari talablarining bajarilishini
nazorat qiladi, ta’lim
-tarbiya ishlarining sifati va samaradorligi, bolalik va mehnatni
muhofaza qilish talablariga t
o‘laqonli rioya etilishi, ma’naviyat ishlarining samarali
tashkil qilinishi uchun zarur shart-sharoitlarni yaratadi.
Foydalanilgan adabiyotlar r
o‘
yxati:
1.
Mirziyoyev Sh.M.
Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib
-intizom va shaxsiy javobgarlik
har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi b
o‘
lishi kerak.
–
Toshkent, 2017.
2. Taraxtiyeva G. Innovatsion menejment.
–
T., 2013.
3. Dj
o‘
rayev R.X., Tur
g‘unov S.T. Ta’lim menejmenti. –
T., 2006.
4. Baybayeva M.X. Ta’lim muassasalarida rahbar ayollarning boshqaruv
faoliyatidagi roli //integration of science, education and practice. scientific-methodical
journal.
–
2022.
–
T. 3.
–
№. 5. –
S. 59-66.
5. Baybayeva M.X. Rahbarlarning boshqaruv faoliyatlarida so
g‘
lom va ijodiy
muhitni yaratishga xos zamonaviy yondashuvlar //Oriental renaissance: Innovative,
educational, natural and social sciences.
–
2022.
–
T. 2.
–
№. Special Issue 4
-2.
–
S. 403-
411.
