Интернет - реклама бозорини ташкил этиш ва унинг фаолиятини такомиллаштириш усуллари

ВАК
inLibrary
Google Scholar
Выпуск:
CC BY f
48-54
18
1
Поделиться
Исаева, М. (2012). Интернет - реклама бозорини ташкил этиш ва унинг фаолиятини такомиллаштириш усуллари. Экономика и инновационные технологии, (1), 48–54. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/economics_and_innovative/article/view/7846
М Исаева, Ташкентский Университет Информационных Технологий

стажер-исследователь-исследователь

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

Ўзбекистон Республикаси ҳудудида ахборот-коммуникация технологиялари (АКТ)ни ривожлантириш ва уни жамиятнинг иқтисодиѐт, таълим, маданият, тиббиѐт, енгил ва оғир саноат каби соҳаларига кенг тарғиб этиш бугунги куннинг устувор вазифаларидан саналади.

Похожие статьи


background image

“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 3, март, 2012 йил

1

М.У. Исаева,

стажёр-тадқиқотчи-изланувчи,

ТАТУ

ИНТЕРНЕТ - РЕКЛАМА БОЗОРИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ ВА УНИНГ

ФАОЛИЯТИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ УСУЛЛАРИ


Ўзбекистон Республикаси ҳудудида ахборот-коммуникация технологиялари

(АКТ)ни ривожлантириш ва уни жамиятнинг иқтисодиѐт, таълим, маданият,
тиббиѐт, енгил ва оғир саноат каби соҳаларига кенг тарғиб этиш бугунги
куннинг устувор вазифаларидан саналади. Зеро, ҳозир бутун дунѐда АКТнинг
тобора ривожланиб ва оммалашиб бораѐтганини кузатиш мумкин. Биргина
Интернет тармоғининг ўзидан ҳар хил турдаги маълумотларни топиш, ахборот
алмашиш, фойдаланувчиларнинг ўзаро мулоқотини ташкил этиш, билим олиш,
кўнгилочар дастурларда иштирок этиш каби мақсадларда фойдаланиш билан
бирга, электрон бизнес фаолиятини йўлга қўйиш ва маркетинг тадқиқотларини
ўтказиш каби бир қанча вазифаларни амалга ошириш мумкин.

Интернет тармоғи имкониятларидан бизнес ва тадбиркорлик фаолиятини

ташкил этиш жараѐнида компаниянинг веб-саҳифаси унинг виртуал оламдаги
салоҳиятини белгиловчи асосий ташкил этувчи ҳисобланади. Айнан унинг
ѐрдамида ишлаб чиқарувчи ўз истеъмолчилари билан бевосита тезкор мулоқот
ўрнатиш, хизмат ва маҳсулотлар ҳақида батафсил маълумот бериш,
фойдаланувчиларнинг маҳсулот, хизмат, компания имижи ҳақидаги
фикрларини ўрганиш, олди-сотди ва тўловларни электрон тарзда, он-лайн
режимида ташкил этиш имкониятига эга бўлади

1

.

Етакчи компаниялар тажрибаси шуни кўрсатадики, ҳозирда интернет-

реклама фаолиятини йўлга қўйиш барча соҳаларда фаолият олиб борувчи
фирма ва компаниялар учун рекламанинг анъанавий усулларидан
фойдаланишдан кўра самаралироқ натижа беради. Чунки Интернет бошқа
реклама тарқатиш воситаларига қараганда анча арзон ва тезкор бўлиши билан
бирга, танланган фойдаланувчилар гуруҳига мурожаат қилиш имкониятини
яратади.

Интернет-рекламани йўлга қўйиш жараѐнида компания мустақил фаолият

олиб бориши ѐки барча босқичларни ташкил этиш ва назорат қилишни махсус
Интернет-реклама агентликлари хизматларидан фойдаланган ҳолда ташкил
этиши мумкин. Биринчи ҳолатда компания таркибида махсус кичик реклама
агентлиги ташкил этилиб, у компаниянинг реклама сиѐсатини йўлга қўйиш ва
назорат қилиш билан шуғулланади. Иккинчи ҳолатда маркетинг бўлими четдан
ѐлланган реклама агентлигига буюртма беради ва унинг фаолияти
натижаларини назорат қилиб боради. Масаланинг муаммоли томони шундаки,
реклама агентликлари ўз фаолиятларини турлича кўринишларда ташкил
этмоқда, яъни Интернет-рекламани тарқатишнинг фақат маълум бир босқичи

1

Кузнецов Р. В. Маркетинговые исследования баннерной Интернет-рекламы. - Москва,

2008.


background image

“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 3, март, 2012 йил

2

ѐки тури билангина чекланиб қолмоқдалар. Натижада Интернет-реклама бозори
профессонал иштирокчиларининг функционаллиги йўқолиб, улар орасидаги
муносабат ва тафовутлар мавҳумлигича қолмоқда. Компаниянинг Интернет-
рекламани йўлга қўйишдан олдинги ва ундан кейинги молиявий натижаларини
тўлиқ ҳисоблаш ва таҳлил қилиш имкони амалиѐтда деярли қўлланилмаяпти.

Юқоридаги муаммоларни бартараф этиш учун, биринчи навбатда, Интернет-

реклама бозори иштирокчилари ва уларнинг вазифаларига аниқлик киритиб
олиш зарур. Бозорнинг биринчи рақамли иштирокчиси ва ташкил этувчиси, бу
– реклама агентлигидир.

Реклама агентлиги – реклама берувчиларга рекламаларни яратиш, тарқатиш

ва реклама тадбирларини амалга ошириш имконини берувчи ижодий жамоа
бўлиб, унинг асосий вазифалари қуйидагилардан иборат.

1.

Буюртмачи компанияларнинг оммавий ахборот воситалари билан

алоқасини таъминлаш, яъни реклама маҳсулотларини жойлаштириш ва
тарқатишни йўлга қўйиш.

2.

Реклама маҳсулотларини ишлаб чиқаришга оид хизматларни бажариш.

3.

Босмахона, киностудия ва реклама берувчилар орасидаги алоқани

таъминлаш

2

.

Бу вазифаларни барча ходимлар орасида тенг тақсимлаш, меҳнат

самарадорлигини ошириш мақсадида реклама агентлиги таркибидаги ишчи
гуруҳларни қуйидаги таркиб асосида ташкил этиш мақсадга мувофиқ (1-расм).
Бу ерда:

ижодий гуруҳ ўз ичига копирайтер, рассом, дизайнер, сураткаш ва

режиссѐр каби ходимларни жамлайди. Уларнинг вазифаси тадқиқотчилар
бўлими томонидан берилган маълумотларга мос келувчи бир нечта реклама
ғояларини ишлаб чиқишдан иборат;

мижозлар билан ишлаш бўлими бевосита реклама берувчилар билан

иш олиб боради. Унинг вазифаси агентликда реклама берувчиларнинг
талаблари, қизиқишлари ва хоҳишларини ҳимоя қилишдан иборат. Гуруҳ
таркибига лойиҳа менежерлари, мижозларни жалб этувчи менежерлар каби
ходимлар киради;

маркетинг тадқиқотлари бўлими ўз таркибига маркетолог, социолог,

аналитикларни жамлаб, бозор ва истеъмолчиларни тадқиқ қилиш билан бирга
реклама компанияларининг самарадорлигини аниқлаш вазифасини бажаради;

ишлаб чиқариш бўлими реклама агентлиги таркибида ташкил

этилиши ѐки алоҳида ташкилот сифатида жалб этилиши мумкин. У реклама
маҳсулотларини тарқатиш вазифасини бажаради, унга мисол тариқасида
типография, телестудияларни, Интернет-реклама учун веб-серверларни
келтириш мумкин;

маъмурий-хўжалик бўлими ва бухгалтерия реклама агентлиги

фаолиятини ташкил этиш билан шуғулланади.

2

Семенов Б.Д., Рекламный менежмент, Москва, 2011г.


background image

“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 3, март, 2012 йил

3

Маъмурий

хўжа

ли

к

бўли

м

и

Администрация

Ҳисобчилар

Молия-

режалаштириш

бўлими

Кадрлар бўлими

Мижозлар

Экспертлар

кенгаши

Маркети

нг хи

зм

ат

ла

ри

бўли

м

и

Аналитиклар

Маркетологлар

Аналитиклар

Иж

оди

й гуруҳ

Копирайтерлар

Рассомлар

Дизайнер

Сураткаш

Ми

жоз

ла

р би

ла

н

ишла

ш бўли

м

и

Лойиҳа

менежерлари

Реклама компанияси

мақсадини аниқлаш

Реклама ғояси мурожаатлари

ва дизайнини ишлаб чиқиш

Реклама тарқатиш

воситаларини танлаш ва

амалга ошириш

Реклама бюджетини ҳисоблаб

чиқиш, иқтисодий

самарадорлигини аниқлаш

Ишла

б чиқ

ари

ш бўли

м

и

Веб-сервер билан

ишловчи

ходимлар

Баннер

алмашинув

тармоқларини

бошқарувчи

админстраторлар

1-расм. Интернет-реклама агентлигининг таркиби.


background image

“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 3, март, 2012 йил

4

Юқоридаги бўлимлар билан бирга реклама агентлиги агентликнинг барча

етакчи мутахассислари ҳамда четдан таклиф этилган рассом, режиссѐр,
дизайнер, психолог ва маркетологлардан иборат экспертлар кенгаши ташкил
этилиши мумкин. Бу кенгашни ташкил этишдан асосий мақсад сифатсиз
маҳсулотлар бозорга чиқишини олдини олишдир.

Реклама компаниясини ўтказиш жараѐнида ўз реклама хизматлари билан

иштирок этувчи интернет-реклама бозори субъектлари вазифаси ва
хусусиятларига кўра қуйидаги гуруҳларга бўлинади:

1.

Реклама берувчилар – реклама хизматлари учун тўловни амалга

оширувчи жисмоний ва юридик шахслар бўлиб, реклама жараѐнининг
инициаторлари ҳисобланади.

2.

Бозорнинг профессионал иштирокчилари:

реклама маҳсулотларини тайѐрловчилар;

реклама агентликлари – реклама берувчининг буюртмаси асосида

реклама компаниясини режалаштириш, реклама маҳсулотларини оммавий
ахборот воситаларига жойлаштириш вазифасини бажарувчи юрдик ва
жисмоний шахслар;

тадқиқод агентликлари – реклама аудиториясини ҳисобловчилар.

3.

Реклама майдонлари.

4.

Реклама истеъмолчилари – реклама маълумотларидан фойдаланувчи

жисмоний ва юридик шахслар.

Реклама бозорида иштирок этувчи гуруҳларнинг ўзаро муносабатларини

таҳлил қилиш қуйидаги функционал моделни ишлаб чиқиш имконини берди
(2-расм).

Ушбу функционал моделнинг ўзига хос тарафлари шундан иборатки, бу

ерда реклама бозорининг “сотиб олиш – ишлаб чиқиш – сотиш” йўналиши
асосида ишловчи оралиқ профессионал иштирокчилар “медиа сотувчилар” ва
“медиа сотиб олувчилар” тушунчалари остига бирлаштирилган. Бу оралиқ
иштирокчиларнинг вазифалари 1-жадвал асосида белгиланади.

Алоҳида реклама майдончалари медиа сотувчилар орқали умумий

тизимга бирлаштирилганда йирик реклама берувчиларни жалб этиб, интернет
тармоғи орқали реклама компаниясини йўлга қўйиш ва уни назорат қилиб
бориш бирмунча осонлашади. Медиа сотувчилар хизматларидан фойдаланиш
реклама майдонлари эгаларини ахборот тизимлари билан ишлашдан озод
қилади.

Реклама майдончалари медиа сотувчиларларга, улар, ўз навбатида

реклама берувчиларга чегирмалар бериш орқали реклама харажатларини
камайтириш имконига эга бўлади. Медиа сотувчиларнинг фаолияти Интернет-
реклама бозоридаги функциясидан келиб чиқан ҳолда комплекс, кўп қиррали
характерга эга. Медиа сотувчилар замонавий маркетинг концепциялари асосида
тизимлашган реклама тармоғини шакллантириш вазифасини бажаради.



background image

“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 3, март, 2012 йил

5

-

реклама бозори субъекти,

- реклама бозори субъектлари гуруҳи,

- субъектлар орасидаги муносабат.

2-расм.

Интернет-реклама бозори иштирокчилари.

Тайѐр реклама маҳсулотлари

Рекламани тайёрловчилар

Реклама бозорининг профессионал

иштирокчилари

Реклама истеъмолчилари

Интернет

аудиторияси

Реклама

берувчи

Реклама стратегияси ва

медиарежалаштиришни ишлаб чиқиш

Реклама компаниясининг

ҳисоботлари

Реклама маҳсулотларини

тайѐрлашга техник топшириқ

Мониторинг

маълумотларидан

фойдаланиш

Реклама аудиториясини

ҳисобловчилар

Мониторинг маълумотларини

тўплаш

Реклама агентлиги

Тўлиқ цикл

агентлиги

Рекламани

жойлаштириш

Реклама

жойлаштирилганлиги

ҳақидаги ҳисобот

Медиа сотиб

олувчилар

Реклама майдончалари

Реклама майдончалари

Реклама намойиши

ҳақидаги ҳисобот

Реклама майдончалари

Реклама намойиши

Интерфаол қайта алоқа

Рекламани

сотиб олиш

Медиа сотувчилар

Реклама тармоғи


background image

“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 3, март, 2012 йил

6

1-жадвал

Реклама бозори профессионал иштирокчиларининг вазифалари.

Иштирокчи

номи

Фаолият тури

сотиб олиш

тайёрлаш

сотиш

1

Медиа

сотиб

олувчи

Медиасотувчилар-
лар ва реклама
майдончаларининг
реклама ўринлари

Медиарежа

Медиарежа

Рекламани сотиб олиш
хизматлари

Реклама ўринлари

Рекламани
жойлаштириш

ва

назорат

қилиш

хизматлари

Рекламани
жойлаштириш

ва

назорат

қилиш

хизматлари

Пост-таҳлил
хизматлари

Пост-таҳлил
хизматлари

2

Медиа

сотувчи

Реклама майдонча-
ларидан

реклама

ўринлари

(фақат

айрим

ҳолларда

маълум муддатга)

Рекламани

сотиш

тизими (технологияси)

Ўз мижозлари ҳисоб-
ланган

реклама

майдончаларининг
реклама ўринлари

Рекламанинг техник
стандартлари тўплами
Реклама компаниясини
режалаштириш
Маркетинг
тадқиқотлари


Реклама берувчилар ва медиа сотиб олувчиларлар медиа сотувчи

агентликни танлаш, медиа сотувчилар агентлиги ўз рақобатбардошлигини
аниқлаш мақсадида фаолиятини комплекс баҳолашда қуйидаги хусусиятларга
эътибор қаратиши зарур:

1.

Интернет-рекламанинг таклиф этилаѐтган тур ва шаклларининг хилма-

хиллиги:

a)

интернет-рекламанинг форматлари;

b)

ностандарт медиа ечимлардан фойдаланиш даражаси.

2.

Таргетингдан фойдаланиш имконияти:

a)

реклама мурожаатларини фокуслаш;

b)

жалб этилаѐтган аудиторияни ва реклама частотасини бошқариш;

c)

рекламаларни персоналлаштириш (ретаргетинг).

3.

Аналитик маълумотларни тўплаш:

a)

реклама компанияси жараѐнини назорат қилиш ва хатоликларни

тўғирлаш имконияти;

b)

Он-лайн-статистика;

c)

интерфаол-статистика;

d)

жалб этилган фойдаланувчиларни баҳолаш;

e)

реклама компанияси ҳақидаги ҳисоботлар.

4.

Ўлчамлар:

a)

реклама ўринларининг умумий ҳажми;

b)

чегирмалар.

5.

Бир қанча реклама тарқатиш каналларидаги реклама ўринларини бир

вақтда сотиб олиш имконияти ва бошқариш даражаси.


background image

“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 3, март, 2012 йил

7

Хулоса ўрнида шуни айтиш жоизки, Интернет-реклама бозорини ташкил

этишнинг таклиф этилаѐтган усули унинг иштирокчилари фаолиятини қонуний
асослаш, назорат қилиш, баҳолаш имкониятини бериш билан бирга, реклама
берувчилар учун бир қанча қўшимча имтиѐз ва қулайликлар яратади.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов