Иқтисодиёт ва таълим / 2020 №
6
132
ТИКУВ-ТРИКОТАЖ САНОАТИ КОРХОНАЛАРИДА БРЕНД
РАҚОБАТБАРДОШЛИГИ БОШҚАРИШ
Оқбоев Алишер Расулжанович -
Наманган мухандислик технология
институти тадқиқотчиси. Наманган вилояти,
Аннотация.
Мақолада тикув-трикотаж саноати корхоналари рақобатбардошлигини оширишда брендингдан
фойдаланиш зарурияти асосланган. Брен бўйича рақобатда устунликни таъминловчи омиллар тизимлиштирилган
ва шархланган. Тикув-трикотаж корхоналарининг брендини бошқаришнинг уч омилли моделидан фойдаланиш
таклиф этилган.
Калит сўзлар
:
бренд, брендинг, рақобат, тикув-трикотаж саноати, рақобатда устунлик, брендинг
стратегияси, брендни бошқариш, бренд менежменти.
Аннотации.
Статья основана на необходимость использования брендинга для повышения
конкурентоспособности предприятий швейной отрасли. Систематизированы и интерпретированы факторы,
обеспечивающие конкурентное преимущество перед бреном. Предлагается использовать трехфакторную модель
бренд-менеджмента швейно-трикотажных предприятий.
Ключевые слова:
бренд, брендинг, конкуренция, швейная промышленность, конкурентное преимущество,
стратегия брендинга, бренд-менеджмент, бренд-менеджмент.
Annotations.
An article on the need to use branding to increase the competitiveness of enterprises in the garment
industry. The factors providing a competitive advantage over Bren are systematized and interpreted. It is proposed to use a
three-factor model of brand-management of sewing enterprises.
Key words:
brand, branding, competition, clothing industry, competitive advantage, branding strategy, brand
management, brand management.
Ўзбекистонда тикув-трикотаж саноа-
тини ишлаб чиқариш ва экспорт қилишнинг
барқарор устунлик қилиши, юқори қўшилган
қийматли тайёр маҳсулотларни ишлаб чиқа-
риш ва жаҳон бозорларида муносиб рақобат-
лаша олувчи миллий брендларни шаклланти-
ришнинг етарли даражада эмаслиги корхона-
ларнинг рақобатбардошлигини ошириш им-
конини бермаяпти. Тикув-трикотаж саноати-
даги мавжуд муаммолар ва камчиликларнинг
сақланиб қолаётганлиги тикув-трикотаж
маҳсулотлари брендини шакллантиришнинг
мақсадли стратегиясини яратиш, товарлар
савдосини ривожлантириш ҳамда корхона-
лар рақобатбардошлигини таъминлашда му-
ҳим омил ҳисобланганлиги, уларни ҳал қи-
лишга қаратилган илмий таклифлар ва ама-
лий тавсияларни ишлаб чиқиш вазифалари-
ни кун тартибига қўймоқда.
Жаҳон илмий манбаъларида турли
соҳалардаги компанияларнинг фаолиятига
брендларнинг юқори иқтисодий самара кел-
тираётганлиги борасида кўплаб тадқиқотлар
мавжуд. Брендларнинг корхоналар молиявий
натижаларига ижобий таъсирини ўрганиш
борасида Ким Ан, Морган Реголарнинг тад-
қиқотлари диққатга сазовар[1]. Керин Сету-
раман[2] ҳамда Мэдден, Фелеларнинг тадқи-
қотлари[3] эса брендларни аукцион қиймат-
лари бўйича тадқиқотлар олиб борган.
Дастлаб бренд маҳсулотга қўшимча во-
сита сифатида қаралган, бу эса уни аниқлаш
ва рақобатчилардан фарқлаш имконини бер-
ди. Ушбу ёндашув ҳозирги кунга қадар жуда
машҳур бўлиб келмоқда ва кўплаб замонавий
таърифларда мавжуд. Шундай қилиб, Ф. Кот-
лер ва Г. Aрмстронг брендни "ном, шиор
(слоган), рамз, дизайн ёки бирикма сифатида,
маҳсулот ёки хизматнинг ишлаб чиқарувчиси
ёки сотувчисини томонидан таклиф этилган
қўшимча қиймат" сифатида қарайди. Aмери-
ка Маркетинг Уюшмаси томонидан "бренд -
бу рақобатчилардан товар ва хизматларни
фарқлаш имконини берувчи восита сифатида
ишлаб чиқарувчиси томонидан берилган
ном, белги, рамз, лойиҳа ёки уларнинг бирик-
маси” сифатида эътироф этилади[4].
Баён этилаётган қарашларда бренд-
нинг ўзига хослиги ва бошқа товарларга нис-
батан фарқланиш функциялари ҳамда рақо-
батли устунликни келтириб чиқармайдиган
хусусиятлари назардан четда қолган. Келти-
рилган умумий таърифларнинг аксариятида
ҳар қандай идентификаторга эга бўлган ҳар
қандай маҳсулотга бренд сифатида қаралади.
Истеъмолчи нуқтаи назаридан бренд-
нинг таърифлашда Рудая томонидан қуйида-
гича эътироф этилади “бренд - мақсадли
истеъмолчига ўзига хос ва аҳамиятли бўлган
ва унинг эҳтиёжларини энг яхши тарзда қон-
дирадиган функционал, ҳиссий ва ўз-ўзини
ифода этадиган воситаларнинг доимий тўп-
лами”[5].
МЕНЕЖМЕНТ ВА МАРКЕТИНГ
Иқтисодиёт ва таълим / 2020 №
6
133
Товар белгисини брендга айлантириш
бўйича жаҳон олимлари томонидан амалга
оширилаётган илмий тадқиқотларнинг ҳам
кўлами кенг бўлиб, асосий меъзонлар сифа-
тида қуидагилар танлаб олинган:
1) мақсадли аудиторияда салоҳиятли
харидорларнинг 75 фоизининг жисмонан
мавжуд бўлиши;
2) мақсадли аудиториянинг 75 фоизи
бренднинг қайси соҳага тегишли бўлишидан
қатий назар таниши ва аниқ тасвифлай
олиши;
3) мақсадли аудиториядан камида 20%
харидор уни мунтазам равишда ишлатиши;
4) мақсадли аудиториядан камида 20
фоизи бренд номини тўлиқ айта олиши;
5) бозорда камида 5 йил мавжуд бўли-
ши;
6) харидорлар бренд учун шунга ўхшаш
бошқа маҳсулотларнинг ўртача нархларига
нисбатан юқори нархда тўлашга тайёр бўли-
ши.
Бренд рақобатбардошлигини бошқа-
ришнинг мақсади бренд қийматининг стра-
тегик ўсишига олиб келадиган бозор улуши-
ни сақлаб қолиш ёки кўпайтиришдир. Ушбу
мақсадга эришиш бренд эгаси бўлган компа-
нияга маҳсулот ёки хизмат нархини ошириш,
шунингдек, компания акциялари қийматини
ошириш имкониятида қўшимча молиявий
фойда келтиради. Истеъмолчи барқарорлик,
қониқиш ва ўз фикрларини ифода этиш
имкониятига эга бўлади. Ушбу имкониятлар
бренднинг ижтимоий-иқтисодий табиати
билан белгиланади: бир томондан, бренд-
нинг мақсадли аудитория билан ўзаро таъ-
сири, бошқа томондан - товар эгаси билан
бизнес шериклар ва молиявий ташкилотлар
ўртасидаги ўзаро муносабатлар мужассамла-
шади.
Бренд рақобатбардошлигини стратегик
бошқариш зарурати, авваламбор, корхона-
нинг ташқи муҳитидаги ўзгаришлар моҳия-
тидан келиб чиқадиган объектив сабабларга
боғлиқ. Бренд рақобатбардошлигини страте-
гик бошқаришнинг моҳияти брендни ривож-
лантириш стратегиясини ишлаб чиқиш ва
амалга ошириш учун корхона бўлимлари-
нинг ҳаракатлари кетма-кетлигини аниқлаш-
дан иборат бўлиб, бу унинг ўзгарувчан ша-
роитда бозорда барқарорликни ва рақобат-
бардошлликни таъминаши лозим.
Тикув-трикотаж
корхоналарининг
юқори сифат талабларига жавоб берадиган
маҳсулотлар ишлаб чиқариши бугунга келиб
корхоналарга бозорда барқарор мавқега эга
бўлишни кафолатламайди. Шунга кўра кучли
рақобат шароитида корхоналарнинг рақобат-
бардошлигини таъминлаш, маҳаллий бренд-
ларни миллий бозордан сиқиб чиқарилиш
хавфини турли йўллар билан олдини олиш,
корхоналарнинг рақобатбардошлик даража-
сини аниқлаш, рақобатбардошлик омиллари-
нинг таъсирчанлик даражасини ўрганиш,
корхоналарга муносиб баҳо бериш, йўл қўйи-
лаётган камчилик ва муаммоларни аниқлаш,
бозорга таъсир этиш механизмларини ишлаб
чиқиш ва рақобатбардошликни бошқара
олиш имкониятга эга бўлиш масалалари
тикув-трикотаж корхоналари олдида турган
асосий вазифага айланган.
Брендингнинг асосий мақсади истеъ-
молчиларда брендга бўлган ишончни шакл-
лантиришдир. Натижада, мақсадли аудито-
рия олдида мажбурият пайдо бўлади ва
истеъмолчи, ҳеч иккиланмасдан, ушбу бренд
маҳсулотини турли хил таклифлардан кўра
авфзал билади. Брендинг мақсади бренднинг
унутилмас ва ноёб имиджини яратиш ва бу
ғояни истеъмолчиларга етказишдан иборат
бўлган корхонанинг рақобатда устунлигини
таъминловчи асосий восита сифатида қараш
мумкин.
Турли хил бозор субъектлари нуқтаи
назаридан рақобатбардошлик мезони сифа-
тида бир хил хусусиятлар, бир омил ёки бо-
зордаги ҳаракатлар доирасини қилиши мум-
кин. Масалан, сифат тизимининг мавжудлиги
корхонанинг рақобатдошлигининг муҳим
мезонидир, аммо шу билан бирга, сифат да-
ражаси барқарорлиги ҳам товар рақобатбар-
дошлигига таъсир қилувчи омил ҳисоблана-
ди. Шу муносабат билан, бренд ҳам корхона-
нинг асосий рақобат омили сифатида вақтга
боғлиқ бўлган кўрсаткич сифатида қабул
қилиш мумкин. Бренднинг рақобатбардош-
лик даражаси маълум бир вақт кўрсаткичи
сифатида қабул қилинганда, унинг асосий
меъзони шу вақт давомида товарларнинг
сотилиш хажмини сақлаб туриши ва унинг
узоқ вақт давомида сотилишини таъминла-
нишидир. Юқорида айтилганларга асосланиб,
бренднинг рақобатбардошлик мезони унинг
бозор улуши ҳисобланади ва шу улушни
сақлаб тура олишининг вақтга боғлиқлиги
ҳисобланади.
Бренд рақобатбардошлигини аниқлаш
учун япон тадқиқотчиси К.Исакава таклиф
қилган схемадан фойдаланиш мумкин.
Схема ўрганилаётган муаммога таъсир
қилувчи омилларни, биринчи даражали са-
бабларни (яъни бевосита таъсир кўрсатади-
МЕНЕЖМЕНТ ВА МАРКЕТИНГ
Иқтисодиёт ва таълим / 2020 №
6
134
ган омиллар) ва иккинчи даражали ва
кейинги сабабларни (яъни билвосита таъсир
кўрсатадиган омилларни) гуруҳлаштиришга
имкон беради.
1-расм. Бренд рақобатбардошлик омиллари[9]
1-расмда брендларнинг рақобатбар-
дошлик омилларини биринчи, иккинчи ва
учинчи даражалари келтирилган.
Келтириб ўтилган омилларнинг барча-
си ўзаро боғлиқ ва бир-бирини тўлдирувчи-
дир. Бренднинг рақобатбардошлик омилла-
рини биринчи, иккинчи ва учинчи буюртма-
ларнинг омилларига бўлиниши фақат омил
улушини бозор улушининг ўзгаришига тўғ-
ридан-тўғри таъсир қилиш эҳтимолини акс
эттиради, аммо бу таъсирнинг қай даражада
акс эттирмайди, чунки ҳар бир алоҳида
ҳолатда - бозор ва рақобатбардош вазиятга
қараб - омилнинг оғирлиги эксперт баҳолаш
йўли билан белгиланади. Шунинг учун
бренднинг рақобатдошлигига таъсир қилув-
чи барча омилларни ҳисобга олиш жуда му-
ҳимдир.
1-расмда келтириб ўтилган барча
омиллар корхонанинг рақобатбардошлигига
бевосита ёки билвосита таъсир қилади.
Бренднинг рақобатбардошлик омиллари
моҳиятини батафсил тавфсифи қуйидагича:
Бошқариладиган омиллар:
1.
Бренд жойлашуви
, яъни рақобат
майдонини белгиловчи мақсад сегментлари-
ни танлаш ва унда рақобат усулларини қўл-
лашнинг ўзига хос афзалликларидир. Мақ-
садли аудитория томонидан брендни идрок
этишни ўрганиш мақсади ишлаб чиқарувчи
томонидан белгиланган товар бренди белги-
ланган мақсадли аудиторияга тўғри келиши,
ёки аҳамиятли эканлигини ва бошқа бренд-
лардан фарқли жихатлар мавжудлигини
истеъмолчи томонидан тушунилишидир. Энг
муҳими, истеъмолчиларнинг брендга бера-
диган субъектив тавсифи бир ҳил бўлиши ло-
зим. Бошқача қилиб айтганда, бозорда барча
истеъмолчилар ушбу брендни битта сабабга
кўра сотиб олишлари керак.
2.
Бренд ассортименти
. Aссортимент
таққослаш матрицаси бренд ичидаги товар-
ларнинг номлари рақобатдош брендлар дои-
расидаги ассортимент билан ўзаро боғлиқ-
лигини назарда тутувчи омилдир. Ушбу таҳ-
лил буюмларнинг мақбул сонини аниқлаш
учун керак, чунки товар маркаларнинг ҳад-
дан ташқари кенглиги истеъмолчиларни тан-
Илмий техник
салоҳият
Бренддан
хабардорлик
даражаси
Молиявий холат
барқарорлиги
Дистрибюция
Жойлашуви
Ассортимент
Товар белгиси ва
савдо маркаларини
юридик
химояланганлиги
Товар сифатининг
истеъмолчилар
эхтиёжларига
мувофиқлиги
Товарни илгари
суриш харажатлари
Нарх
Талабнинг нархга
эгилувчанлиги
Эхтиёжлар
интенсивлиги
Мақсадли
аудитория сони
Истеъмолчилар
давромадлари
Нарх бўйича
сегмент улуши
Бозор сиғими
Ресурс салоҳияти
Бренд рақобатбардошлиги
Техник-иқтисодий
салохият ва
инфратузилма
Бошқариладиган омиллар
Бошқариб бўлмайдиган омиллар
Биринчи даражали омиллар
Иккинчи даражали омиллар
Учинчи даражали омиллар
МЕНЕЖМЕНТ ВА МАРКЕТИНГ
Иқтисодиёт ва таълим / 2020 №
6
135
лашни қийинлаштириши, шунингдек, дўкон
пештахталарида қўшимча жойларни тўлди-
риши ва натижада сотишни камайтириши
мумкин. Жуда тор ассортимент мавжуд та-
лабни қониқтирмаслик ва етишмасликка
олиб келади. Ушбу муаммо эртами-кечми
ресурслар самарадорлигини бошқариш дои-
расида корхона учун долзарб бўлиб қолади.
Ҳар бир бренд ривожланиш мақсадларига,
истеъмол хусусиятларига ва рақобатбардош
вазиятга қараб тузилган маҳсулотларнинг
мақбул сонини ҳисоблаш методологиясига
доимий муҳтождир.
3.
Товарларнинг нархи
. Aгар бренд
эгаси нархларни аниқлашни мақсад қилмаса,
бу қиймат энг яқин рақобатчиларнинг нарх-
лари орасида бўлиши керак ва бозорнинг
ўртача нархи билан бир қаторда ўзгартири-
лиши мақсадла мувофиқ.
4.
Брендни илгари суриш
. Бу ҳолда
реклама, тўғридан-тўғри маркетинг, PR, шах-
сий савдо ва ҳоказоларни англатади, рақо-
батчиларга нисбатан реклама бўйича инвес-
тициялар миқдорини ва фаолият натижала-
рини ҳисоблаб, иқтисодий самарадорлик тўғ-
рисида хулоса чиқарилади.
5.
Товарларнинг сифати
. Рақобатчига
нисбатан маҳсулотнинг истеъмол хусусият-
ларини, унинг таркибини, қадоқлашини,
дизайнини ва бошқалар хусусиятлар бўйича
устунлик яратилишини назарда тутувчи
омил ҳисобланади. Товарнинг рақобатдош
устунликларини таъминлаш унинг ривожла-
ниш босқичида парето тамойи асосида таҳ-
лилларни амалга оширириб бориш талаб
этилади.
6.
Тақсимлаш каналлари
бренд рақо-
батбардошлигининг энг муҳим омилларидан
биридир. Тақсимотнинг қиёсий таҳлили биз-
га товар сотиш ҳажмининг қўшимча ўсишини
аниқлашга имкон беради.
7.
Товар белгисини хуқуқий ҳимоя-
ланганлиги,
бренд логотипи, шиорнинг ҳу-
қуқий ҳимоясини ўз ичига олади. Ихтирога
патент олиш, саноат намуналарини патент-
лаш ҳам мумкин. Бренднинг ҳуқуқий ҳимояси
патентланмаган маҳсулотлар бўйича рақо-
батли устунликларни таъминлайди.
8.
Брендни билиш даражаси
реклама
фаолияти бўйича харажатларнинг самара-
дорлигини кўрсатади. Харажатлар қанча юқо-
ри бўлса, бренд бўйича истеъмолчиларнинг
хабардорлиги шунчалик юқори бўлади. Нарх-
лар ва билимларнинг номутаносиб ўсиши
танланган алоқа каналларининг самарасиз-
лигини ёки мақсадли аудитория томонидан
хабар ғоясини яхши қабул қилинмаслигини
кўрсатиши мумкин.
9.
Молиявий манбалар
. Шубҳасиз,
бренд маҳсулотларни сотишдан тушган даро-
мад модернизация қилиш, илгари суриш,
"нарх урушлари" ва бошқаларни амалга оши-
риш учун инвестиция манбаи сифатида қара-
лиши мумкин.
10.
Илмий-техник потенциал
бренд
ичидаги ассортиментни ўзгартиришга имкон
беради, шунингдек ихтироларни олиш,
бренднинг технологик етакчилигини таъ-
минлаш ва бошқалар учун мухим ҳисобла-
нади.
Бошқарилмайдиган омиллар:
1.
Мақсадли аудитория ҳажми
назо-
рат қилиб бўлмайдиган омил ҳисобланиб,
лекин бозорнинг имкониятларига ва нати-
жада маълум бир бренднинг бозор улушига
бевосита таъсир қилади.
2.
Aҳоли даромадлар
. Aҳоли жон бо-
шига реал даромадларнинг ўсиши, қоида
тариқасида, қимматроқ ва илгари мавжуд
бўлмаган товарларни истеъмол қилишга
ўтишга олиб келади. Ахолининг даромадла-
рини ошиб бориши бренд товарларга бўлган
талабни оширади.
3.
Товарларни истеъмол қилиш ин-
тенсивлиги
, шунингдек, бозор имкониятла-
рига таъсир қилади ва истеъмол маданияти
ва мақсадли аудиториянинг реал фойдала-
ниш имконияти билан боғлиқ.
4.
Такрорий харидлар даражаси
бо-
зор улушига бевосита таъсир қилади. Ушбу
омилнинг бозор улушига таъсирини тўғри
баҳолаш учун мақсадли аудиторияни такро-
рий харидларни амалга оширишга ундовчи
сабабларни аниқлаш керак. Ушбу сабаблар
орасида мажбуриятлар бўлиши мумкин, яъни
маълум бир маҳсулотни бошқаларга нисба-
тан онгли равишда афзал кўриш ёки молия-
вий жиҳатдан чекловлар бренд маҳсулотни
сотиб олишга имкон бермайди.
5.
Нархларга талабнинг эгилувчан-
лиги
рақобатбар муҳитига, мажбурият дара-
жасига боғлиқ ва нархнинг кўтарилиши мум-
кинлигини бренд товарлар савдосига бево-
сита таъсир кўрсатади.
6.
Нарх бўйича истеъмолилар сег-
ментининг улуши
бизга унинг ривожланиш
истиқболларини баҳолашга имкон беради ва
ўз вақтида бренднинг нархини қайта жой-
лаштириш имкониятини яратади.
7.
Бож тарифлари
. Божхона сиёсати
бозорнинг асосий тартибга солувчисидир,
чунки у маҳаллий ишлаб чиқарувчиларнинг
МЕНЕЖМЕНТ ВА МАРКЕТИНГ
Иқтисодиёт ва таълим / 2020 №
6
136
таннарх даражасига бевосита таъсир қилади.
Ва ниҳоят, дунё бўйлаб божхона сиёсати ма-
ҳаллий ишлаб чиқарувчиларни рағбатлан-
тирган ҳолда ички бозорга тайёр маҳсулот
ишлаб чиқарувчи хорижий рақобатчилар-
нинг кириб келишини тартибга солади. Ушбу
холатлар брендларни маълум мамлакатлар
бозорида кириш имконини чеклайди.
8.
Техник-иқтисодий салохият ва
инфратузилма
ҳолати турли хил фаолият
турлари, товарларни стандартлаштириш ва
сертификатлаш талаблари ва бошқалар бў-
йича чеклашлар мавжудлиги ёки йўқлиги
бендни бозорда ривожланишига бевосита
таъсир этувчи омил сифатида қаралади.
9.
Миллий валютанинг
барқарорлиги
ҳам бозорда нуфузли брендларни кириб ке-
лишини ва ривожланишига таъсир кўрсатув-
чи асосий омилдир
10.
Ресурсларнинг нархи
- молиявий,
меҳнат, ахборот ресурслари маълум бир кор-
хона учун ўртача бозор қийматига нисбатан
уларнинг самарадорлиги таъсир кўрсатувчи
омил сифатида брендлар рақобатбардолигиа
таъсири мавжуд.
11.
Бозор сиғими
мақсадли аудитория
миқдорини ва товарларни истеъмол қилиш
интенсивлигини акс эттиради. Бозор сиғими
тўғрисида аниқроқ маълумотни маълум бир
ҳудудда жойлашган савдо нуқталарида со-
тиш бўйича мониторинг маълумотлари асо-
сида олиш мумкин. Умуман олганда бозор-
нинг имкониятларини ва унинг алоҳида сег-
ментларининг
имкониятларини
билиш,
брендга тегишли бўлган бозор улушини
баҳолашга имкон беради. Бозор сиғими дина-
микаси бизга унинг ривожланиш истиқбол-
ларини аниқлашга имкон беради ва брендни
илгари суриш стратегиясини танлашга таъ-
сир қилади.
Юқорида тизимлаштирилган ташқи ва
ички омиллар, имконият ва таҳдидлар тикув-
трикотаж саноатида брендни бошқариш со-
ҳасида янги ижодий ечимларни талаб қила-
ди. Тикув-трикотаж саноатида бренд менеж-
менти тизими олдига бозор шароитидаги
ўзгаришлар динамикасини кузатиш ва ушбу
ўзгаришларга мувофиқ брендни бошқариш
вазифаси юклайди.
Юқоридагиларни инобатга олган ҳолда,
тикув-трикотаж корхоналарининг брендини
рақобатбардошлигини бошқаришнинг уч
омилли моделидан фойдаланиш таклиф эти-
лади (2-расм).
2-расм.
Тикув-трикотаж корхоналарида брендни бошқаришнинг уч омилли модели
Манба:
Муаллиф ишланмаси
2-расмда келтирилган моделда тикув-
трикотаж корхонасининг брендни бошқару-
ви учун бевосита таъсир кўрсатадиган учта
асосий омил аниқланган: корхонани бошқа-
риш тизими, корхонанинг ташкилий тузил-
маси ва бозор хусусиятлари. Ушбу омилларни
батафсил кўриб чиқилади.
Корхонани бошқариш тизими муҳим
рол ўйнайди, чунки у танланган кадрларни
бошқариш сиёсатига, корхонанинг стратегик
мақсадларига қараб саноат корхонаси тарки-
бини белгилайди, шунингдек брендни бош-
қаришдаги вазифалар ва уни корхонасининг
бизнес жараёнларига таъсир этиш даража-
сини белгилайди. Корхонанинг ташкилий
тузилмаси, шунингдек, корхонада брендни
бошқаришнинг стратегик вазифларига таъ-
сир қилади, унинг муносабатлари ва корхо-
нанинг бўлинмалари билан муносабатларни
белгилайди.
Корхонада маркетингни бошқариш ҳо-
лати брендни бошқариш вазифаларига бево-
сита таъсир қилади. Бозор ва маҳсулот тури,
рақобат мухити ва бошқалар, корхонанинг
бозор йўналишини ва унинг брендни бошқа-
ришнинг стратегик вазифларини белгилаш
Корхонани бошқариш тизими:
Бошқарувнинг ташкилий
иқтисодий механизми
Бозор тизими
Корхонани ташкилий тизими:
корхонанинг мақсадлари;
корхонанинг стратегик
йўналишлари
Корхонада брендни
бошқариш тизимининг
вазифари
Корхонанинг маркетинг
менежменти
Корхонанинг фаолият
кўлами
Корхонанинг тан
олиниши
Мақсадли бюджет, сармоя
Инновацион ривожланиш
интенсивлиги
Истеъмол-
чилар
МЕНЕЖМЕНТ ВА МАРКЕТИНГ
Иқтисодиёт ва таълим / 2020 №
6
137
ривожланиш йўналишини аниқлашга хизмат
қилади. Тикув-трикотаж корхоналарининг
менежмент фаолияти ва унинг маркетинг
коммуникациялари брендни бошқариш тизи-
мига таъсир қилади, улар бир вақтнинг ўзида
корхонанинг бозорга мослашувчанлик дара-
жаси ва савдо хажмига таъсир қилади.
Маркетинг фаолиятининг мавжуд бюд-
жет имкониятлари саноат корхонасининг
брендини ривожлантириш имкониятларини
белгилайди. Бироқ, бу корхона мақсадларига
ва корхонада стратегик бошқарув тизимига
боғлиқ.
Корхонанинг маркетинг фаолиятининг
асосий мақсади истеъмолчиларда брендини
тан олиш даражасини белгилайдиган восита-
ларини шакллантиришда иштирок этиш би-
лан белгиланади.
Хулоса қилиганда тикув-трикотаж кор-
хоналарининг юқори сифат талабларига жа-
воб берадиган маҳсулотлар ишлаб чиқариши
бугунга келиб корхоналарга бозорда барқа-
рор мавқега эга бўлишни кафолатламайди.
Шунга кўра кучли рақобат шароитида корхо-
наларнинг рақобатбардошлигини таъмин-
лаш, маҳаллий брендларни миллий бозордан
сиқиб чиқарилиш хавфини турли йўллар
билан олдини олиш, корхоналарнинг рақо-
батбардошлик даражасини аниқлаш, рақо-
батбардошлик омилларининг таъсирчанлик
даражасини ўрганиш, корхоналарга муносиб
баҳо бериш, йўл қўйилаётган камчилик ва
муаммоларни аниқлаш, бозорга таъсир этиш
механизмларини ишлаб чиқиш ва рақобат-
бардошликни бошқара олиш имкониятга эга
бўлиш масалалари тикув-трикотаж корхона-
лари олдида турган асосий йўналишлар ҳи-
собланади.
Манба ва адабиётлар рўйхати:
1.
Kim H., Kim W.G. The relationship between brand equity and firms’ performance in luxury hotels and chain
restaurants // Tourism Management. 2005. Vol. 26. N 4. P. 549–560.
2.
Kerin R.A., Sethuraman R. Exploring the brand value-shareholder value nexus for con-sumer goods companies //
Journal of the Academy of Marketing Science. 1998. Vol. 26. N 4. P. 260–273.;
3.
Madden T.J., Fehle F., Fournier S. Brands Matter: An Empirical Demonstration of the Creation of Shareholder Value
Through Branding // Journal of the Academy of Marketing Science. 2006. Vol. 34. N 2. P. 224–235
4.
Dictionary
of
Marketing
Terms
//
American
Marketing
Association.
URL:
https://www.ama.org/resources/Pages/Dictionary.aspx (date of the application: 14.10.2014).
5.
Рудая Е.А. Основы бренд-менеджмента. М.: Аспект Пресс, 2006.
6.
Е.Родина. Развитие инструментов управления экономикой промышленных предприятий на основе
концепции брендинга. Дис. на с.уч. степени к.э.н. Москва – 2016. Ст-101.
7.
Davis, Scott M. ва Michael dunn (2002), Building the Brand-Driven Business: Operationalize Your
8.
Brand to Drive Profitable Growth, San Francisco, Josey Bass.
9.
БOШҚАРУВ КАДРЛАРИНИ ЛАВOЗИМГА ТАНЛАШДА ВА УЛАРНИНГ САЛОҲИЯТИНИ
БАҲОЛАШ ИEРАРХИК ТАҲЛИЛ УCУЛИНИ ҚЎЛЛАШ
Хуррамoв Cанжар Равшанoвич -
Халқ таълими вазирлиги бўлим бошлиғи
Аннотация:
Ушбу мақoлада бизнинг бугунги ҳаётимизда ҳақиқатдан ҳам лидeрларга бўлган эҳтиёж жуда
катта эканлиги ёритиб берилган. У ҳoҳ шахcий, ҳoҳ каcбий ёки ижтимoий coҳа, ё бўлмаcа ижoдий йўналиш бўлcин,
ҳамма жoйда бизга лидeрлар кeрак. Кадрлар oраcидан раҳбарлик лавoзимларига лидeр нoмзoдни танлашда янгича
ёндашув бўлиб ҳар бир раҳбарликка номзодларни мoc равишда cалoҳиятидан кели чиқган ҳoлда уларни лавoзимларга
тайинлаш, иeрархиялар таҳлили уcулидан фoйдаланиш назарияcи кeлтирилган.
Калит сўзлар:
Бошқарув кадрлари, менежмент, лидерлик, иерархик усул, лавзимга танлаш, баҳолаш
Аннотация:
Настоящая статья посвящена тому, что наше сегодняшнее быстроразвивающиеся общество
действительно испытывает потребность в лидерах. Нам нужны руководители повсюду, будь это социальная,
творческая либо бытовая сферы. И в данной статье приводится теория иерархического анализа, а также новый
подход к выбору будущего кандидата на руководящие должности исходя из его потенциала.
Ключевые слова:
Управленческий персонал, менеджмент, лидерство, иерархический метод, выбор
должностей, оценка.
Annotation:
This article highlights the need for leaders in the current period of development of our society. We need
leaders in all spheres of our society, regardless of whether it is in state or private sector. The investigation made based on the
theory of hierarchical analysis for choosing leaders amongst potential candidates.
Keywords:
Management staff, management, leadership, hierarchical method, job selection, evaluation
МЕНЕЖМЕНТ ВА МАРКЕТИНГ
