Иқтисодиёт ва таълим / 2021 йил 2-сон
147
3.
Мамлакатимиз назариётчи ва ама-
лиёт-чилари учун халқаро маркетинг кон-
цепция бир мунча янги тушунча бўлиши
қарамасдан, мамлакатимиз олимлари ушуб
концепциянинг назарий масалаларга боғлиқ
саволларни таҳлил этишга ўз ҳиссаларини
қўшганлар, хусусан, пахта, ярим тайёр ва
тайёр тўқимачилик маҳсулотлари ҳамда
нефть-газ маҳсулотларини савдоси билан
шуғулланувчи корхоналар томонидан мақ-
садли бозорларга самарали кириб келиш
халқаро маркетинг стратегияларини ишлаб
чиқиш жиҳатидан тадқиқотлар амалга оши-
ришга муяссар бўлганлар.
4.
Лекин, ушбу жараёнда халқаро иқ-
тисодий муносабатлар турли бозор субъект-
лари ўртасида айирбошлаш шакллари асо-
сида ҳам яъни, моддий ресурслар, хизмат-
лар, илмий-техник билимлар, мамлакатлар
ўртасида ишлаб чиқариш-техник ҳамкорлик
натижалари бўйича кўрилиши мақсадга му-
вофиқдир. Мамлакатимиз ҳам жаҳон хўжа-
лик тизимига интеграциялашиб, барча бо-
зор субъектларига ташқи, яъни халқаро бо-
зорга мустақил чиқиш ҳуқуқи тақдим этил-
моқда.
5.
Халқаро маркетинг ўзининг мас-
штаблиги ҳамда ички ва ташқи бозор муҳи-
ти, мақсад ва вазифалар хусусияти билан
белгиланади. Бунда халқаро маркетинг фао-
лиятини амалга оширувчи маҳаллий корхо-
наларимиз томонидан хорижий мамлакат-
лардаги ижтимоий-иқтисодий ва миллий-
маданий шароитларнинг таркиб топгани,
сотиш ва трансфер каналларининг ўзига
хослиги, қонуний база ва меъерий хужжат-
ларнинг номутоносиблиги, божхона тариф-
лари ва божларининг маҳсулот таннархига
таъсири, маҳсулот силжитиш механизмлари
ва истеъмолчи хулқ-атвори миллий модел-
ларини инобатга олиши зарур бўлади.
6.
Ўзбекистон Республикаси халқаро
миқёсда тан олиниши, жаҳон бозорида му-
носиб ўрин эгаллаши учун рақобатбардош
маҳсулот ва хизматлар яратиш ва таклиф
қилиш борасида бошқа мамлакатлар билан
фаол рақобат қилиш зарур. Бу борада стра-
тегик маҳсулотлар қаторига кирган пахта ва
текстил маҳсулотлари экспорти алоҳида
аҳамият касб этмоқда.
Манба ва фойдаланилган адабиётлар рўйхати:
1.
Дж.Р.Эванс, . ерман. Маркетинг. М.: Экономика, 1990, с.310.
2.
С.Маджаро. Международнқй маркетинг / пер. с анг. –М.: Международнқй отношения. 1997 г. С.155.
3.
И.Н.Герчикова. Международный маркетинг: теория и практика. М.: 1998 г. С. 435
4.
З.Адилова. Халқаро бозорларга экспорт маҳсулотларини йўналтиришнинг маркетинг стратегияси.
Иқт.фан док.дисс. –Т.: ТДИУ, 2008 й., 29 -32б.
5.
Backhaus K., Buschken J., Voeth M. International Marketing. Stuttgard Schafer-Poeschel, 1996, s.5
6.
Keegan, W.J. “Multinational Marketing”. Englewood Gliffs, 1994.р.4
7.
International Marketing and Export Management. -2nd. Edn. - Addison-Wesley Publishing Co.,1998, pp. 24-28.
8.
Meffert, Heribert. “Strategische Unternehmensfuhrung und Marketing”/ Wiesbaden, 1998. s. 267-268.
9.
олтабаев М. Ўзбекистон Республикаси тўқимачилик саноати экспорт имкониятларини ривожланти-
ришда маркетинг стратегияси.: Иқт. фан. док. дисс. автореф. –Т.: 2005, 10 б.
Ибодов Камолиддин Маматқулович -
Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти таянч докторанти
САМАРҚАНД ВИЛОЯТИ РЕСТОРАН ХИЗМАТЛАРИ СОҲАСИ
РАҚОБАТБАРДОШЛИГИНИ ОШИРИШНИНГ МАРКЕТИНГ СТРАТЕГИЯСИ
Аннотация.
Мақолада Самарқанд вилояти ресторан хизматлари соҳаси рақобатбардошлигини оширишнинг
маркетинг стратегиясини ишлаб чиқиш ва амалиётга татбиқ этиш масалалари ёритиб берилган. Мақолада
келтирилган маркетинг стратегияси нафақат ташқи омилларнинг таъсирини, балки ресторан хизматлари
соҳасининг ташкилий, иқтисодий жабҳаларини ҳам ҳисобга олишни кўзда тутади.
Калит сўзлар:
маркетинг стратегияси, сервис ландшафти, CRM-технологияси, маркетинг “йўл” харитаси,
рақобатли ҳатти-ҳаракат.
МАРКЕТИНГОВАЯ СТРАТЕГИЯ ПОВЫШЕНИЯ КОНКУРЕНТОСПОСОБНОСТИ СФЕРЫ
РЕСТОРАННЫХ УСЛУГ САМАРКАНДСКОЙ ОБЛАСТИ
Аннотация.
Данной статье освещены некоторые вопросы разработка и внедрения маркетинговой
стратегии повышения конкурентоспособности сферы ресторанных услуг Самаркандской области. Рекомендованы
методика выбора маркетинговой стратегии аргументируемым внещных факторов, а также организационные и
экономические области сферы ресторанных услуг.
Калит сўзлар:
маркетинговая стратегия, сервисный ландшафт, технология CRM, маркетинговая “дорожная
карта”, конкурентная поведения.
МЕНЕЖМЕНТ ВА МАРКЕТИНГ
Иқтисодиёт ва таълим / 2021 йил 2-сон
148
MARKETING STRATEGY FOR INCREASING THE COMPETITIVENESS OF THE
RESTAURANT SERVICES SECTOR IN THE SAMARKAND REGION
Annotation.
This article highlights some issues related to the development and implementation of a marketing strategy
to increase the competitiveness of the restaurant services sector in the Samarkand region. The method of choosing a marketing
strategy based on external factors, as well as organizational and economic areas of the restaurant services sector, is
recommended.
Key words
:
marketing strategy, ServiceScape, CRM- technology, marketing program(roadmap), competitive behavior.
Илмий адабиётлар обзори.
Самарали
маркетинг стратегияларини ишлаб чиқиш ва
уларни татбиқ этиш билан боғлиқ илмий иш-
лар хорижлик олимлардан I.Ansoff[1], O.Amo-
fah [2], F.Kotler[3], М.Porter [4], J.Walker [5], J-
J.Lamben [6] асарларида кенг ёритилган.
Ресторан хизматлари соҳасида марке-
тинг стратегияларининг қўлланилиши билан
боғлиқ масалалар россиялик олимлардан
С.С.Фирсенко[7], B.T.Жидков[8], А.В.Котельни-
кова[9] илмий ишларида кенг ўрганилган.
Корхоналарда маркетинг стратегияла-
рини ишлаб чиқишнинг турли назарий
жиҳатлари
мамлакатимиз
олимларидан
Ш.Ж.Эргашходжаева[10],
М.С.Қосимова[11],
И.С.Тухлиев[12], М.М.Зияева[13], Н.М.Набие-
ва[14], Д.Б.Парпиев[15], А.Ж.Қаҳҳоров[16] ва
бошқаларнинг илмий ишларида тадқиқ қи-
линган.
Шунингдек, муаллифнинг илмий-услу-
бий ишларида ҳам корхона рақобатбардош-
лиги ва уни баҳолаш[17], хизматлар рақобат-
бардошлигининг маркетинг тадқиқотлари
[18], ресторан хизматларининг рақобатбар-
дошлиги, ресторанлар фаолиятида марке-
тингнинг назарий масалалари[19] ўз аксини
топган.
Ўзбекистон гастрономик туризмни ри-
вожлантириш салоҳияти энг юқори бўлган
мамлакат сифатида эътироф этилган бўлсада,
қабул қилувчи мамлакт сифатида овқатла-
ниш билан боғлиқ замонавий хизматлар кўр-
сатиш инфратузилмаси ривожланмаган, оқи-
лона овқатланишни ташкил этиш ва замона-
вий ресторан хизматларини ташкил этиш ва
кўрсатиш масаласи амалга оширилаётган
кенг кўламли ислоҳотлар, хизматлар соҳаси-
ни стратегик ривожлантириш дастурларида
эътибордан четда қолиб кетмоқда.
Тадқиқотларимиз шуни кўрсатдики,
Самарқанд вилоятидаги аксарият ресторан
хизматлари соҳаси субъектлари фаолиятида
маркетинг бошқаруви амалиёти етарли дара-
жада қўлланилмайди ҳамда ривожланишнинг
илмий асосланган стратегик йўналишлари
ҳам белгилаб олинмаган. Рақобатнинг жадал-
лашуви шароитида рақобат устунлигини таъ-
минлашга хизмат қиладиган маркетинг стра-
тегиялари амалда қўлланилмасдан келинмоқ-
да. Нафақат ижтимоий-иқтисодий тизимлар-
да, балки ҳудудлар кесимида ҳам яққол тафо-
вут қилувчи истеъмол таомиллари ресторан
хизматлари кўрсатишда эътибордан четда
қолиб кетмоқда.
Натижалар
.
Ресторан хизматлари соҳа-
сида маркетинг стратегиясининг ўзига хос
жиҳатлари сифатида узоқ муддатли истиқ-
болга йўналтирилганлиги, тизимлилиги ва
асосий функцияси истеъмолчилар хулқ-атво-
ри ва имкониятларини мунтазам таҳлил қи-
лишга қаратилганлиги, истеъмолчиларнинг
муайян макон ва замонда истеъмол қилади-
ган маҳсулот ва хизматларга бўлган талабдан
самарали фойдаланишга йўналтирилганлиги
билан ажралиб туради.
Ресторан хизматлари соҳасининг мар-
кетинг стратегиясини ишлаб чиқишда мақ-
садли бозорнинг аниқ сегментларига йўнал-
тирилиши мақсадга мувофиқ ҳисобланади.
Чунки стратегиянинг муваффақияти нафақат
унга қўйилган мақсад ва вазифаларнинг
тўғри шакллантирилганлигига, балки страте-
гия йўналтирилган сегментга ҳам боғлиқ
бўлади.
Фикримизча,
ресторан
хизматлари
соҳасида маркетинг стратегияси ‒ ресторан
ресурслари ва бозор имкониятларининг опти-
мал уйғунлашувини таъминлаш асосида рақо-
бат устунлиги таъминлашга қаратилган
ҳаракатлар дастури (йўл харитаси)ни ўзида
акс эттиради.
Тадқиқот ишида маркетинг стратегия-
сини ишлаб чиқиш нуқтаи назаридан қуйида-
ги шартли сегментларга ажратилиши таклиф
қилинади.
Оммабоп сегмент.
Ресторан хизматлари
бозорининг ушбу сегменти анъанавий овқат-
ланиш корхоналари ёки қисман шаклланган
fast food йўналиши бўлиб, кенг аҳоли қатлам-
лари учун мўлжалланган, ўртача нарх даража-
сига эга.
Аралаш сегмент
. Асосан миллий ошхо-
налар типида бўлиб Quick&Casual услубида
фаолият юритади. Бу кам сонли истеъмолчи-
лар сегменти бўлиб, асосан ўртача нарх дара-
жасига эга ҳамда дифференциация стратегия-
МЕНЕЖМЕНТ ВА МАРКЕТИНГ
Иқтисодиёт ва таълим / 2021 йил 2-сон
149
си қўлланилганда муваффақиятга эришиш
имконияти юқори бўлади. Дифференциация
стратегияси
харидорларга рақиб корхона-
ларга нисбатан истеъмол қиймати юқори ва
ассортименти кенг бўлган товарлар ва хиз-
матлар таклиф этишдир. Дифференциация
асосида муваффақиятга эришиш:
‒
бозор талабини пухта ўрганиш, товар
ва хизматларнинг истеъмолчилар томонидан
энг мукаммал ва мақбул деб топилган истеъ-
мол хусусиятларини аниқлаш;
ресторан маҳсулотлар ва хизматлари-
дан фойдаланиш давомида истеъмолчилар-
нинг умумий харажатларини пасайтириш
билан боғлиқ хусусиятлар (масалан, арзонли-
ги, тежамкорлиги, кам ҳаракат талаб қилиши,
етказиб бериш хизмати ва шу кабилар.);
ресторан маҳсулоти ва хизматлари-
нинг истеъмол қийматини ошириши ва эҳ-
тиёжни тўлароқ қондириши мумкин бўлган
номоддий хусусиятлари (дизайн, ранг, ноёб-
лилик, қулайлик, тўйимлилиги савдо белгиси-
нинг таниқлилиги, қўшимча хизматлар кўрса-
тиш ва шу кабилар.)ни ошириш асосида амал-
га оширилади[20].
Нуфузли сегмент
. Асосан миллий ошхо-
налар типидаги кам сонли истеъмолчиларга
хизмат кўрсатишга ихтисослашган ресторан-
лардир. Бунда кам сонли мижозлар учун
юқори даражали хизматлар кўрсатиш, юқори
нарх даражаси қўлланилади. Мазкур сегмент-
да маркетингнинг концентрация стратегияси
қўлланилганда муваффақиятга эришиш имко-
нияти юқори бўлади. Концентрация страте-
гияси мақсадли сегмент ёки бозор нишаси,
маҳсулот истеъмолчиларининг ўзига хос та-
лабидан келиб ёки маҳсулотнинг, маҳсулот-
дан фойдаланишга қўйилган талабнинг ўзига
хос хусусиятидан келиб айнан бир сегментда-
ги истеъмолчилар учун жозибадор ҳисобла-
нади. Бугунги кунда замонавий технология-
лар асосида сифатли маҳсулотлар ишлаб чи-
қариш ва хизматлар кўрсатиш, истеъмолчи-
лар буюртмаси асосида фаолиятни йўлга
қўйиш кенг оммалашмоқда. Айниқса таниқли
шахслар иштирокида маҳсулот тайёрлаш ва
хизматлар кўрсатишни ташкил этиш, алоҳида
буюртмалар асосида хизматлар кўрсатиш
ушбу
стратегиянинг
ўзига
хослигидан
далолат беради
Танланма сегмент
. Юқори даражада
ихтисослашган ва “фьюжн” услубидаги мил-
лий ошхоналар бўлиб, замонавий хизмат кўр-
сатиш даражаси, юқори нарх даражасига эга
ҳисобланади. Мазкур сегмент учун муносабат-
лар маркетингини бошқариш (Customer Rela-
tionship Management – CRM) ва инновация
стратегиялари қўлланилади.
CRM (Customer Relationship Marketing/
Management) – бу мижозга йўналтирилганлик
тамойилига асосланган бизнесни доимий
ривожлантириш бўйича бизнес-стратегияни
шакллантиришдан иборат. CRM тизими тех-
ник жиҳатдан ресторан мижозлари тўғриси-
даги барча маълумотларни йиғиш, уларни
қайта ишлаш ва маълумотларни оператив
янгилаб турилишини таъминловчи махсус
восита ва дастурий таъминотдан иборат.
Ушбу тизимнинг асосий вазифаси маркетинг
фаолиятини қўллаб-қувватлаш, товар (хиз-
мат)ларни сотиш ва мижозларга хизмат кўр-
сатиш, шунингдек, амалга оширилган фао-
лият самарадорлигини оширишдир. Тизим
узоқ вақт мижозлар тўғрисидаги маълумот-
ларни сақлашга ёрдам беради ва уни исталган
вақтда қайта ишлаш ва фойдаланиш мумкин
бўлади[17,233].
Ресторан хизматлари соҳасида CRM
стратегиясини қўллашда қуйидагиларга эри-
шиш кўзда тутилади:
– мижозларининг эҳтиёжларини тўла-
роқ қондириш ва шу асосда маълум даромад
олиш мақсадида улар билан доимий муноса-
батларни олиб боришдан манфаатдорлик;
– мижозлари тўғрисида тўлиқ маълу-
мотларга эга бўлиш ва шу асосда уларнинг
талабини тўла қондириш мақсадида керакли
пайтда оқилона ва мукаммал сотиш таклифи-
ни киритиш.
Маркетинг стратегияси янги бозор сег-
ментларига мутлақо янги маҳсулотларни так-
лиф қилиш, етакчи мутахассисларини ва рес-
торанларн ҳамкорликка жалб қилиш, юқори
инновацион, илмий-тадқиқотлар олиб борув-
чи ресторан тармоқларини қўшиб олиш ва
кенгайтиришни кўзда тутади, у ёки бу сабаб-
ларга кўра ўзлаштирилмаган сегментларни
янги турдаги маҳсулотлар ёки технологиялар
билан тўлдириш, янгиликларни имитация қи-
лиш, кенг истеъмолчилар гуруҳи учун силжи-
тишнинг инновацион усулларини қўлллайди.
Ресторан хизматлари хизматлар соҳаси-
нинг жадал суратлар билан ривожланаётган
тармоқларидан бири сифатида муҳим аҳами-
ятга эга. Ресторан хизматлари соҳасини ри-
вожлантиришда маркетинг стратегияларини
такомиллаштириш
ҳудудларни ижтимоий-
иқтисодий ривожлантириш концепциясининг
муҳим йўналишларидан бири ҳисобланади.
МЕНЕЖМЕНТ ВА МАРКЕТИНГ
Иқтисодиёт ва таълим / 2021 йил 2-сон
150
1-расм. Ресторан хизматлари соҳасида маркетинг стратегиясини танлаш услубияти
Чунки ресторан хизматлари ҳудудда иш-
сизлик даражасининг камайишига, аҳолининг
турмуш даражаси ва сифатининг ошишига
ҳамда аёллар бандлигини оширишга ҳам им-
кон беради. Ресторан хизматларига бўлган та-
лабни тўлақонли қондириш учун маркетинг
стратегияларини такомиллаштириш зарур.
Ресторан хизматларини ривожланти-
ришнинг маркетинг стратегияси қуйидаги
хусусиятларни эътиборга олиши билан муҳим
аҳамиятга эга:
− овқатланиш маҳсулотларининг зарур-
лиги ва фойдалилиги уларнинг нафақат мод-
дий хусусиятларига, балки уларни тақдим
этиш билан боғлиқ хизматлар, уларни тайёр-
лаш ва тақдим этиш жараёнлари, ресторан
персонали ва хизматларнинг моддийлашув
элементларига кўп жиҳатдан боғлиқ бўлиб
боради;
− ресторан маҳсулоти ва хизматлари-
нинг сифати уларнинг истеъмолчилар билан
ўзаро алоқаларнинг самарали ташкил этили-
шига боғлиқ бўлади;
− замонавий бозор муносабатлари ресто-
ран хизматлари соҳасини бошқаришнинг ян-
гича усул ва услубларини талаб этмоқда;
− ресторан хизматларига бўлган талабни
юқори даражада қондириш нафақат сифат
бўйича рақобатлашувни, балки ҳамкорликни
ҳам тақозо этмоқда.
Тадқиқот шуни кўрсатадики, ресторан-
ларга ташриф буюриш, хизматларини ҳарид
қилиш 62% ҳолларда ходимларга, 58% хизмат
кўрсатиш жараёнига ва 68% хизматларни ҳис
этишга имкон берувчи турли ашёларга боғ-
лиқ бўлади[2,101-112]. Тадқиқотларимиз рес-
торанларга такрорий ташриф буюриш энг ав-
вало хизмат кўрсатиш жараёнларига
(Process),
мижозлар (
People
))га ва моддий ашёлар
(
Physical evidence
)га
боғлиқ эканлигини кўр-
сатди[19,362-364]. Шу боисдан ҳам ресторан
бизнесини ривожлантиришда маркетинг ст-
ратегияларини “сервис ландшафти” тушунча-
сини киритиш орқали такомиллаштиришни
тавсия қиламиз. Ресторан бизнесининг ўзига
хос жиҳатларини эътиборга олган ҳолда сер-
вис ландшафти қуйидагиларни ўз ичига ола-
ди: ресторан муҳитининг шинамлиги шовқин
даражаси, ёритилиш даражаси), мижозлар
учун эргономик кўрсаткичлари (столларнинг
шакли ва ўлчами, ўриндиқларнинг юмшоқли-
ги ва қулайлиги), ташқи атрибутларининг
ўзига хослиги (турли безак элементлари,
рамзлар, ранг, ҳид ва мусиқа), хизмат кўрса-
тиш сифати, залдаги муҳит, ўз-ўзига хизмат
ва хизмат кўрсатишда ахборот технологияла-
ридан фойдаланиш даражаси ва шу каби-
лар[22,96-98].
Бизнингча, ресторан бизнесини ривож-
лантиришда маркетинг стратегиясини тан-
Нарх омиллари
Нарх-сифат уйғунлиги
Хордиқ чиқариш
Сифат ва шинамлик
Ижтимоий нуфуз омиллари
Оммабоп сегмент
Нуфузли сегмент
Танланма сегмент
Оммавий маркетинг
Дифференациал
маркетинг
Концентрацион маркетинг
Доимй нарх стратегияси
Ўзгарувчан нарх стратегияси
Жозибадор нарх стратегияси
Пешқадамлик стратегияси
Миқёс самараси стратегиси
Рақобат устунлиги стратегияси
Мукаммал товар таклифи
Мижозларга ихтисослашув
Истеъмолчи хулқ атвори
Сегментлар
Маркетинг стратегиялари
Таваккалчик стратегияси
Хизматларга ихтисослашув
Аралаш сегмент
Концентрацион маркетинг
Бозор нишаси стратегияси
МЕНЕЖМЕНТ ВА МАРКЕТИНГ
Иқтисодиёт ва таълим / 2021 йил 2-сон
151
лаш услубияти ва алгоритмини ишлаб чиқиш
ҳамда ҳудудларда ресторан бизнесини ривож-
лантириш механизмлари, истиқболда кутила-
ётган натижаларни тизим сифатида яхлит
тасвирлашга имкон берувчи маркетинг “йўл
харитаси”ни ишлаб чиқиш мақсадга мувофиқ-
дир (2-расм).
2-расм. Ресторан хизматлари соҳаси рақобатбардошлигини оширишнинг
маркетинг “йўл харитаси”
Самарқанд шаҳридаги ресторан хизмат-
лари бозорининг ривожланиш тенденцияла-
ри ва истиқболини тадқиқ қилиш ресторан
бизнесини ривожлантиришнинг умумлашган
маркетинг стратегиясини ишлаб чиқиш имко-
нини берди. Бунинг учун ресторан хизматла-
ри соҳаси субъектлари рақобатли ҳатти-ҳара-
катига боғлиқ ҳолда 4 гуруҳга ажратилди:
Виолент тоифасидаги ресторанлар учун
бу “нарх ва вақт бўйича пешқадамлик”, пати-
ент ресторанлар учун – “дифференциация”,
коммутант ресторанлар учун – “сегментация”,
“мижозларга йўналтирилганлик”, ва ниҳоят
эксплерентлар учун – “инновацияларни жо-
рий этиш” стратегияси[17,234]дан иборат
(3-расм).
Ресторан бизнесини ривожлантириш стратегиясини шакллантиришнинг назарий ва амалий
заруратини асослаш
Замонавий бозор муносабатларига мослашувчан ва аҳоли эҳтиёжларини қондиришга йўналтирилган
иқтисодиётни шакллантириш;
Ҳудуднинг иқтисодий мустақиллигини таъминлаш;
Ҳудудда сервисга йўналтирилган иқтисодиётни шакллантириш;
Ҳудуднинг
ишбилармонлик ва
инвестицион
жозибадорлигининг
ортиши
Ҳудудда сервисга йўналтирилган иқтисодиётни шакллантириш учун зарурий
шарт-шароитларни яратиш
Ҳудудда аҳоли
бандлигини
таъминлаш
Маҳаллий бюджетга солиқ
тушумлари ҳажмининг
кўпайиши
Аҳоли
саломатлигини
мустаҳкамлаш
Кўп омилли
матрица
Ресторан хизматлари соҳасини таҳлил қилиш ва уни ривожлантиришнинг
устувор жиҳатларини аниқлаш
SWOT-
таҳлили
ўтказиш
Морфологик
таҳлил
Ресторан хизматларининг
дифференциаллашув даражаси ва
имкониятларини аниқлаш
Ресторан хизматларини ривожлантириш истиқболлари ва тенденцияларини аниқлаш
Натижаларни умумлаштириш ва ресторан хизматлари соҳасини ривожлантиришни бошқариш
бўйича тавсиялар ишлаб чиқиш
Давлат даражасида
Ҳудуд даражасида
Ресторан хизматлари соҳаси рақобатбардошлигини ошириш стратегиясини ишлаб чиқиш
МЕНЕЖМЕНТ ВА МАРКЕТИНГ
Иқтисодиёт ва таълим / 2021 йил 2-сон
152
3-расм. Самарқанд шаҳрида ресторан хизматлари соҳаси рақобатбардошлигини
оширишнинг умумлашган маркетинг стратегияси
Ушбу стратегияни самарали амалга
ошириш учун ресторан маҳсулот ва хизматла-
рини дифференциациялаш ва сервис ланд-
шафтини такомиллаштириш билан боғлиқ ва-
зифаларни белгилаб олиш мақсадга мувофиқ.
Бизнингча, янги турдаги ресторан ва ресто-
ран хизматларини ташкил этиш, кейтеринг,
молекуляр пазандачиликни ривожлантириш
ва фьюжн йўналишини ташкил этиш шулар
жумласидан ҳисобланади[23,99-106].
Мазкур стратегияни самарали амалга
ошириш ресторан бизнесини ривожланти-
ришнинг маркетинг “йўл харитаси”ни ишлаб
чиқиш, ресторан хизматлари бозорини тар-
тибга солиш механизмларини таклиф қилиш
ҳамда стратегияни амалга ошириш натижа-
сида кутилаётган натижаларни аниқ белгилаб
олишни талаб этади.
Замонавий шароитларда ҳудудларни
ривожлантиришнинг мақсадли дастурлари
ресторан хизматларини ривожлантиришнинг
ҳам йўл харитасини ишлаб чиқишни тақозо
этади. Амалий жиҳатдан ресторанларни ри-
вожлантиришнинг “йўл харитаси” ресторан
хизматларини дифференциациялаш бўйича
лойиҳалар ҳамда ресторан хизматлари кўрса-
тишда сервис ландшафтини ривожлантириш
бўйича лойиҳаларни ўз ичига олади.
Виолентлар
Харажатлар бўича пешқадамлик
.
Вақт ва нарх омили бўйича муҳим
бўлган сегментларни забт этиш
Ҳудуднинг ижтимоий соҳа
ташкилотларига яқин бўлган
жойларида ресторан тармоқларини
ривожлантириш;
Туристик рекреацион ресурслар
тўпланган жойларда корхоналарни
ташкил этиш
Рақобатли ҳатти-
ҳаракати
Стратегиялар ва уларнинг
тавсифи
Кўзланган натижа
Патиентлар
Дифференциация
.
Ресторанларнинг ўз маҳсулот ва
хизматларини бошқаларидан
фарқлаш ва мижозларни жалб
қилиш мақсадида айрим
хусусиятлар киритиш
Ҳудудда янги ресторан маҳсулоти ва
хизматларининг пайдо бўлиши;
Миллий гастраномиянинг
такомиллашуви;
Кейтеринг;
Соғлом турмуш тарзини тарғиб
қилувчи маҳсулот ва хизматлар
Коммутантлар
Сегментация
. Виолент ва патиент
ресторанлар томонидан
ўзлаштирилмаган бозор
нишаларини ўзлаштириш
Ҳудудда янги ресторан маҳсулоти ва
хизматларининг пайдо бўлиши;
Йўл усти инфратузилмасини
ривожлантириш (кафе, бар,
таомларни етказиб бериш хизмати);
Вендинг ва фаст-фудлар очиш
Эксплерентлар
Инновацияларни жорий этиш
.
Ресторан маҳсулотларини тайёрлаш
ва хизмат кўрсатишда инновацион
техника ва технологиялардан
фойдаланиш
Таом тайёрлаш ва хизмат
кўрсатишнинг ноанъанавий
усуллари;
Фьюжн-йўналиши;
Миллий ошхоналарнинг
уйғунлашуви;
Молекуляр кулинария;
Таом таркиби ва уларни тайёрлаш
усулларининг таниб бўлмас
даражада ўзгартирилиши
МЕНЕЖМЕНТ ВА МАРКЕТИНГ
Иқтисодиёт ва таълим / 2021 йил 2-сон
153
4-расм. Ресторан хизматлари соҳасини ривожлантиришнинг инновацион маркетинг
стратегиясини қўллаш натижасида кутилаётган натижалар
Якуний қисм.
Ривожланиш стратегия-
сига мос равишда инновацион фаолият йўна-
лишларини ишлаб чиқишни ва корхонанинг
ресурслардан фойдалана олиш имкониятини
ўзида акс эттирувчи ҳисоблар тизими бўлиб
стратегик мақсадга эришиш учун муҳим бўл-
ган қарорлар ишлаб чиқишга имкон беради.
Фикримизча, ресторан бизнесини ри-
вожлантиришда маркетинг стратегиясини та-
комиллаштириш ҳудудларни ривожланти-
ришнинг “йўл харитаси” асосида амалга оши-
рилиши ресторан хизматларининг ЯҲМдаги
улушини сезиларли даражада ошириш ва
ижобий ижтимоий-иқтисодий кўрсаткичлар-
га эришиш имконини беради.
Манба ва фойдаланилган адабиётлар рўйхати:
1. Ансофф И. Стратегический менеджмент. – СПб: Питер, 2009. – 344с
2. Ofosu Amofah. The Influence of Service Marketing Mix on Customer Choice of Repeat Purchase of Restaurant in Kumasi,
Ghana/European Journal of Business and Management/Vol.8, No.11, 2016
3. Philip Kotler. Marketing management/ Philip Kotler, Kevin Lane Keller.– 14th ed. Pearson Education, Inc. 2012 y – 657
pages.
4. Porter, M. The Five Competitive Forces that Shape Strategy. Harvard Business Review, January, 2008. – 438 р.
5. Walker, John R., The restaurant: from concept to operation / John Walker.—6th ed. 1985. 577 pages
Ҳудудни ривожлантириш концепцияси
Ресторан хизматлари соҳасини ривожлантиришнинг
маркетинг “йўл харитаси”
Ресторан хизматларини инновацион ривожлантиришнинг стратегик мақсадлари ва устувор йўналишлари
Стратегияни амалга ошириш натижасида кутилаётган натижалар
Ҳудуднинг ишбилармонлик ва инвестицион жозибадорлиги, аҳолининг турмуш даражаси ва сифати ортади
Механизмлари
– мақсади кредитлар ажратиш, лизинг
хизматлари, имтиёзли таълим хизматлари
кўрсатиш;
– ҳуқуқий, бухгалтерия ва ахборот
маслаҳат хизматлари кўрсатиш
– соҳада тадбиркорлик фаолиятини
қўллаб-қувватлаш, турли имтиёзли
грантлар тақдим этиш
– кўчмас мулк, ер майдонлари ажратиш,
архитектура ечимлари билан боғлиқ
хизматлар кўрсатиш
– ресторан хизматлари кўрсатишнинг
ташкилий, иқтисодий ва ҳуқуқий
механизмларини ишлаб чиқиш
Ресторан хизматлари бозорини тартибга
солиш
Ресторан хизматларини
дифференциаллаш
Сервис ландшафтини
ривожлантириш
Ав
то
м
атла
ш
тир
ил
га
н сў
ро
в
ва
м
ул
оҳ
аз
ал
ар
Яг
она
с
ер
вис
ди
за
йн
и я
ра
тиш
ло
йи
ҳа
си
Ав
то
м
атла
ш
тир
ил
га
н м
еню
ло
йи
ҳа
си
Ўз
бе
к
м
ил
лий
тао
м
ла
ри р
ес
то
ра
нл
ар
и
уч
ун
так
ом
ил
ла
ш
га
н
м
еню в
а
хиз
м
атла
р
па
ке
тини ишл
аб ч
иқ
иш
М
ил
лий
р
ес
то
ра
нл
ар
и у
чу
н
так
ом
ил
ла
ш
га
н м
еню
ва
х
из
м
атла
р
па
ке
тини ишл
аб ч
иқ
иш
Ресторан
хизматлари
кўрсатувчи
субъектлар
сонининг ортиши
Туристик ва йўл
чети
инфратузилма-
сининг янада
ривожланиши
Маҳаллий
бюджетларга
қўшимча солиқ
тушумлари келиб
тушиши
Аёллар
бандлиги-
нинг ошиши
Аҳолининг турли
маданий ва
ижтимоий
тадбирларни
самарали
ўтказишини
таъминлаш
МЕНЕЖМЕНТ ВА МАРКЕТИНГ
Иқтисодиёт ва таълим / 2021 йил 2-сон
154
6. Ламбен Ж.-Ж. Менеджмент, ориентированный на рынок / Перев. с англ. под ред. В. . Колчанова. – СПб.:
Питер, 2004. – 800 с
7. Фирсенко, С.С. Исследование конкурентной среды продовольственного рынка (региональный аспект):
монография / С.С. Фирсенко, Л. В. Юшкова; Краснояр. гос. торг. - экон. ин-т. - Красноярск: Изд-во КГУ, 2002. - 168 с.
8. Жидков И. Е. Формирование и развитие рынка услуг ресторанного бизнеса в экономике России): автореф. дис.
… канд. экон. наук. – Тамбов, 2003. – 26 с
9. Котельникова А.В. Обеспечение конкурентоспособности предприятия общественного питания:
автореферат дисс. ... кандидата экономических наук : 08.00.05 / Котельникава Анжелика Вениаминована. -Уфа.:,
2009.28 с.
10. Ш.Ж.Эргашходжаева. Рақобат шароитида қишлоқ жойларида кооперацияни ривожлантиришнинг
маркетинг стратегияси. и.ф.д. дисс. автореферат: 08.00.11 / Эргашходжаева Шахноза Джасуровна. -Т.: Тошкент
давлат иқтисодиёт университети, 2007.‒24 б.
11. Qosimova M.S. Abduhalilova I.T. Marketing tadqiqotlari. O’quv qo’llanma. T; TDIU, 2012. – 189 b
12. И.С.Тухлиев, З.И.Усманова. Туризмда стратегик маркетинг. Ўқув қўлланма. С.Самарқанд. “Зарафшон
нашриёти” ДУК. 2009 й. ‒ 159 б.
13. М.М.Зияева. Хизматлар бозорини ривожлантиришнинг маркетинг стратегияси. Иқтисодиёт фанлари
бўйича фалсафа доктори (PhD) дисс.автореферат: 08.00.11 / Тошкент давлат иқтисодиёт униврситети, 2018.‒ 54 б.
14. Н.М.Набиева. Хизмат кўрсатиш корхоналарини ривожлантириш бўйича маркетинг стратегиясини ишлаб
чиқиш. Иқтисодиёт фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD) дисс.автореферат: 08.00.11 / Набиева Нилуфар
Муратовна. -08.00.11. Т.: Тошкент давлат иқтисодиёт униврситети, 2018.‒ 25 б.
15. Д. .Парпиев. Нефт-газ қазиб олиш қайта ишлаш тармоғини ривожлантиришнинг маркетинг стратегияси-
08.00.11. Т.: Тошкент давлат иқтисодиёт университети, 2014.‒ 26 б.
16. А.Ж.Қаххоров. Корхона фаолиятида инновацион самарадорлигини ошириш йўллари. Иқтисодиёт фанлари
бўйича фалсафа доктори (PhD) дисс.автореферат: 08.00.11 / Т.: Тошкент давлат иқтисодиёт университети, 2014.‒
26 б.
17. К.М.Ибодов. Монополияга қарши бошқарув назарияси (Ҳозирги замон рақобат назариялари). Ўқув
қўлланма.Т:, “IQTISIOD-MOLIYA” нашриёти, 2020 йил. ‒ 304 бет. 233-б
18. Ибодов К.М., анк хизматлари рақобатбардошлигининг маркетинг тадқиқотлари: Монография.; - Тошкент
“Наврўз” нашриёти. 2016 йил. ‒150 бет.
19. K.M. Ibodov. Restoran ishida marketing. – Darslik. Toshkent:, -Fan va texnologiyalar nashriyoti, 2020 yil.- 418 bet.
20. К.М.Ибодов, З.М. азаров. Ресторан бизнесида хизматлар сифатини оширишнинг маркетинг концепцияси//
“Халқаро ва ички туризмни ривожлантириш муаммолари” мавзусидаги республика илмий-амалий анжумани
Самарқанд:СамИСИ, 2016 йил 2-3 июн. –278-281 бетлар
21. К.М.Ибодов. Ресторан хизматлари бозори рақобатбардошлигини баҳолаш ва моделлаштиришни
такомиллаштириш масалалари //ECLSS international Online Conference Economics & Social Sciences June 28-29, 2020
Istanbul, Turkey.
22. К.М.Ибодов. Хизматлар соҳасида инновацион стратегияларни қўллаш имкониятлари //”Обод турмушни
таъминлашда иқтисодиётни ва инновацион фаолиятни такомиллаштириш муаммолари”
мавзусидаги республика
анъанавий илмий-амалий конференция материаллари, СамИСИ,2013 йил 20 феврал, 96-98 б.
23. К.М.Ибодов. Самарқанд вилояти ҳудудий ресторан хизматлари бозори рақобатбардошлигини баҳолаш ва
бошқаришни такомиллаштириш масалалари //“Сервис” илмий-амалий журнали 2020 йил 1-сон.
Турсунова Зиёдахон Мусабоевна -
ЎзДЖТСУ, “Спорт менежменти ва иқтисодиёт”
кафедраси ўқитувчиси
ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ВА СПОРТ СОҲАСИДА ИННОВАЦИОН МАРКЕТИНГ
ВА УНИ ҚЎЛЛАШНИНГ ЎЗИГА ХОС ЖИҲАТЛАРИ
Аннотация.
Ушбу мақола жисмоний тарбия ва спорт соҳасини ривожлантиришнинг инновацион маркетинг
концепциясини шакллантириш ва илмий асослашга бағишланган. Шу билан бирга спорт фаолиятида инновацион
маркетинг услубларини қўллаш имкониятлари келтирилган.
Калит сўзлар:
жисмоний тарбия, инновацион маркетинг, спорт, спорт индустрияси,
оммавий спорт,
инновацион маҳсулот.
Аннотация.
Данная
статья посвящена формулировке и научному обоснованию инновационной маркетинговой
концепции развития физического воспитания и спорта. В то же время в спортивной деятельности можно
использовать инновационные методы маркетинга.
Ключевые слова:
эмоциональное воспитание, инновационный маркетинг, спорт, спортивная индустрия,
массовый спорт, инновационное мастерство.
Annotation.
This article is devoted to the formulation and scientific justification of an innovative marketing concept for
the development of physical education and sports. At the same time, innovative marketing methods can be used in sports
activities.
Keywords:
emotional education, innovative marketing, sports, sports industry, mass sports, innovative skills.
МЕНЕЖМЕНТ ВА МАРКЕТИНГ
