SHARQSHUNOSLIK /
ВОСТОКОВЕДЕНИЕ
/ ORIENTAL STUDIES 2015,
№
1
5
ÕÈÒÎÉØÓÍÎÑËÈÊ // ÊÈÒÀÅÂÅÄÅÍÈÅ //
SINOLOGY
НОСИРОВА
САОДАТ
Филология
фанлари
номзоди
,
доцент
,
ТошДШИ
Ўзбекистон
Республикасида
хитойшунослик
Аннотация
.
Мазкур
илмий
мақолада
хитойшунослик
соҳаси
,
соҳа
объекти
,
ривожланиш
истиқболлари
масалалари
кўтарилган
бўлиб
,
ўқитиш
соҳасида
замонавий
технологияларнинг
ўрни
ва
аҳамияти
,
хитойшунослик
соҳасининг
модернизацияси
,
хитойшунослик
факультети
-
нинг
трансформацияси
масалалари
ёритилган
.
Таянч
сўз
ва
иборалар
:
хитойшунослик
,
концептуал
ёндашув
,
информацион
–
коммуни
-
катив
технологиялар
,
трансформация
,
модернизация
.
Аннотация
.
В
представленной
статье
рассматривается
вопрос
стратегического
развития
в
области
китаеведения
в
Узбекистане
,
новые
горизонты
китаеведческой
науки
на
этапе
модернизации
,
информационно
-
коммуникационного
развития
и
дальнейшей
трансформации
факультета
китаеведения
.
Опорные
слова
и
выражения
:
китаеведение
,
концептуальный
анализ
,
информационно
-
коммуникативные
технологии
,
трансформация
,
модернизация
.
Summary.
This article deals with the issues of the development perspectives in the field of
Chinese studies in Uzbekistan, new horizons of Sinology, its modernization and the role of
information and communication technologies (IT) for teaching subjects of Chinese studies, and the
paper also covers the mattersof the transformation of the Faculty of Chinese Studies at TSIOS.
Keywords and expressions:
Sinology (Chinese studies), conceptual approaches, information-
communication technologies (IT), transformation, modernization.
Юқори
малакали
хитойшунос
мутахассисларни
тайёрлаш
мақсадида
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
И
.
Каримовнинг
2014
йил
3
сентябр
-
даги
ПП
-2228-
сонли
қарорига
биноан
Тошкент
давлат
шарқшунослик
институтида
хитойшунослик
факультети
ташкил
этилди
1
.
Қарор
хитойшунослик
фанининг
келажакдаги
ривожланиш
босқичида
янги
уфқларини
очиб
бериб
,
ўзаро
манфаатларга
эга
ўзбек
-
хитой
алоқа
-
ларининг
янада
мустаҳкамланишига
хизмат
қилади
.
1.
Хитойшунослик
Ўзбекистонда
:
ретроспектива
(
ўтмишга
нигоҳ
)
1.1.
Ўзбекистонда
,
бошқа
мамлакатлар
каби
узоқ
йиллар
давомида
中国学
-
хитойшунослик
филология
ёки
тарих
фанининг
қисми
ҳисобланар
эди
.
Маълумки
, 1918
йилда
Тошкентда
Туркистон
шарқ
институти
таъсис
эти
-
либ
,
кейинчалик
1923
йилда
Ўрта
Осиё
давлат
университетига
айлантирил
-
ган
эди
. 1926
йилда
мазкур
университет
таркибида
шарқ
факультети
ташкил
қилиниб
,
шарқшунос
-
тадқиқотчилар
,
шу
жумладан
,
Хитой
бўйича
мута
-
1
Ўзбекистон
Республикаси
Қонунлари
тўплами
, 2014. 453-
б
.
SHARQSHUNOSLIK /
ВОСТОКОВЕДЕНИЕ
/ ORIENTAL STUDIES 2015,
№
1
6
хассисларни
тайёрлаш
бошланди
.
Бу
ерда
араб
,
турк
,
ҳинд
,
пушту
ва
урду
тиллари
билан
бир
қаторда
хитой
ва
уйғур
тиллари
ўқитилар
эди
.
Шундай
қилиб
,
Ўзбекистонда
Хитойни
тизимли
тарзда
ўрганиш
қарийб
тўқсон
йил
давомида
амалга
оширилиб
келмоқда
.
Шарқ
факультети
битирувчилари
,
ҳозирги
кунда
Қозон
университетининг
Шарқ
институти
ректори
Д
.
Зайнуллин
ва
Амур
давлат
университетининг
проректори
А
.
Кошкинларнинг
маълу
-
мотларига
кўра
, 1970
йилда
Тошкент
университетининг
шарқ
факультети
хитой
бўлимидаги
талабалар
сони
40
нафарни
ташкил
қилган
.
Хитой
тили
ва
тарихи
бўйича
ўқитувчиларнинг
асосий
қисми
(8
нафар
)
узоқ
йиллар
давомида
Хитойда
яшаган
ва
1950–1960
йилларда
Ўзбекистонга
қайтган
мутахас
-
сислардан
иборат
эди
.
Булар
қаторида
М
.
И
.
Моложатова
,
Харбинда
таваллуд
топган
О
.
А
.
Вагин
,
Урумчидан
келиб
чиққан
Н
.
Е
.
Хохлов
,
М
.
Х
.
Мах
-
мутходжаев
,
С
.
Розбакиев
ва
бошқаларни
эслатиб
ўтиш
жоиз
.
Ривожланган
давлатларда
хитойшунослик
тарих
,
қадимги
ва
ҳозирги
замон
хитой
тили
,
этнография
,
маънавий
ва
диний
анъаналар
,
фалсафа
,
ижтимоий
-
иқтисодий
,
сиёсий
ва
юридик
билимлар
соҳаларидаги
тад
-
қиқотларни
қамраб
олган
эди
.
Биро
国学
қ
,
–
«
мамлакатшунослик
»,
学
汉
–
«
синология
»,
中国学
– «
хитойшунослик
»
каби
йўналишлар
ўртасида
катта
фарқ
бор
.
Барча
ушбу
йўналишлар
Хитойни
ўрганишни
кўзлайди
,
лекин
бу
ерда
энг
асосийси
(
аҳамият
касб
этувчи
)
бўлиб
объект
эмас
,
балки
субъект
ҳисобланади
,
яъни
Хитойни
ким
ўрганади
,
Хитойни
қандай
ўрганади
?
Катта
энциклопедик
луғатда
,
хитойшунослик
терминига
Хитой
тарихи
,
иқтисоди
,
сиёсати
,
фалсафаси
,
тили
,
адабиёти
ва
маданиятини
ўрганувчи
фанлар
мажмуаси
(
комплекси
)
тушунилади
(
курсив
бизники
),
деб
таъриф
берилган
.
Ушбу
фаннинг
илмий
номи
–
汉学
–
«
синология
»
1
.
Мазкур
йўна
-
лиш
таркибли
ва
тизимли
илмий
билимлар
соҳасига
айланган
вақтини
аниқ
белгилаш
қийин
.
Маълумки
, «
хитойшунослар
»
доим
«
шарқшунослар
»
дан
бўлган
.
Улар
асосий
диққат
-
эътиборни
хитой
тилини
,
кейин
эса
–
хитой
фалсафаси
ва
гуманитар
фанларни
ўрганишга
берганлар
.
Бугунги
кунда
,
хитой
иқтисодининг
буюк
ютуқлари
ва
Пекиннинг
халқаро
ишлардаги
тобо
-
ра
ўсиб
бораётган
роли
асрида
,
хитойшунослик
(
синология
)
нафақат
гума
-
нитар
,
табиий
ва
ижтимоий
фанлар
соҳасидаги
,
балки
синергик
ва
мульти
-
пликатив
самара
берувчи
тадқиқотларга
айланди
.
Ўтган
асрнинг
1980
йилларидан
бошлаб
хитойшунослик
ўзининг
жадал
(
интенсив
)
ривожланиш
босқичига
ўтди
.
Хитойни
ўрганиш
(
тадқиқ
этиш
)
дунёнинг
турли
мамлакатларида
долзарб
ва
мунтазам
фан
мавқеига
эга
1
«
Синология
»
атамаси
(
термини
)
бир
нечта
маъноларда
қўлланилади
.
Кенг
маънода
сино
-
логия
(
лотинча
Sino
–
Хитой
ва
юнонча
логос
–
таълим
) –
Хитой
тарихи
,
сиёсати
,
фалса
-
фаси
,
иқтисоди
,
адабиёти
,
тиллари
ва
маданиятини
ўрганувчи
фанлар
мажмуасидир
.
Тор
маънода
«
синология
»
атамаси
«
хитойшунослик
»
синоними
сифатида
ишлатилади
. «
Сино
-
логия
»
атамасининг
яна
бир
шарҳи
c
ифатида
Хитой
тарихи
,
унинг
ички
ва
ташқи
сиёсатини
ўрганувчи
фанлар
мажмуаси
тушунилади
.
SHARQSHUNOSLIK /
ВОСТОКОВЕДЕНИЕ
/ ORIENTAL STUDIES 2015,
№
1
7
бўлди
.
Европалик
,
россиялик
ва
океанорти
хитойшунослар
саъй
-
ҳаракатлари
(
шарофати
)
билан
жаҳон
кутубхоналарида
конфуцийчилик
,
буддавийлик
,
даосийлик
,
тарихий
ва
сулолавий
хроника
(
солнома
)
лар
ва
адабий
асар
-
ларнинг
катта
ҳажмдаги
таржималари
мавжуд
.
Кўплаб
луғатлар
яратилди
,
хитой
тили
,
этнография
,
адабиёт
ва
маънавий
анъаналарни
ўрганиш
бўйича
ўқув
қўлланмалар
ва
дастурлар
ишлаб
чиқилди
.
1.2.
Хитойшунослар
.
Халқаро
хитойшунослар
орасида
энг
машҳурлари
англиялик
Д
.
Нидхэм
,
А
.
Уэйли
,
Д
.
Макгован
,
Н
.
Сивин
,
Томас
Мидоус
,
Дж
.
Робинсон
,
Д
.
Готтингс
,
америкалик
О
.
У
.
Латтимор
,
Дж
.
К
.
Фейрбэнк
,
М
.
Селтен
,
Э
.
Фридман
,
Д
.
Барнетт
,
Р
.
Скалапино
,
К
.
Вильямс
,
Д
.
Боддэ
,
Карл
Уолтер
,
Фрейзер
Хоуи
,
французлар
Э
.
Балаш
,
Ж
.
Шэно
,
Р
.
Гароди
,
А
.
Масперо
,
К
.
Дебен
-
Франкфорлар
кабилар
ҳисобланади
.
Ўзбекистон
хитойшунослари
россиялик
олимлар
Н
.
Бичурин
(
роҳинликда
Иакинф
),
В
.
Васильев
,
С
.
Георгиевский
,
А
.
Леонтьев
,
И
.
Рассохин
,
К
.
Скачков
,
С
.
Попов
,
Г
.
Кафаров
,
А
.
Петров
,
В
.
Алексеев
,
П
.
Владимиров
,
А
.
Драгунов
,
Н
.
Кортоков
,
Н
.
Федоренко
,
С
.
Тихвинский
,
М
.
Сладковский
,
А
.
Меньшиков
,
Б
.
Рифтин
,
В
.
Сорокин
,
А
.
Мартынов
,
В
.
Мясников
,
М
.
Юрьев
,
Р
.
Вяткин
,
Л
.
Эйдлин
,
В
.
Штейн
,
Г
.
Ефимов
,
И
.
Ошанин
,
А
.
Лукьянов
ва
бошқаларнинг
асарларидан
фойдаланадилар
.
Шунингдек
,
Хитой
иқтисоди
,
сиёсати
ва
халқаро
муносабатлари
долзарб
муаммоларига
бағишланган
россиялик
хитойшунослар
,
жумладан
М
.
Титаренко
,
А
.
Ломанов
,
С
.
Лузянин
,
В
.
Гельбрас
,
Я
.
Бергер
,
А
.
Григорьев
,
А
.
Кортунова
,
Б
.
Панкратов
,
А
.
Кобзев
,
А
.
Островский
,
А
.
Лукин
,
М
.
Карповларнинг
ишлари
кўзга
кўринган
.
1.3. 1991
йилнинг
15
июлида
Тошкент
давлат
шарқшунослик
институти
(
ТошДШИ
)
таъсис
этилди
.
Ушбу
институтнинг
таълим
йўналишларидан
бири
хитой
филологияси
ва
адабиёти
(
ҳозирда
хитой
тили
ва
адабиёти
)
ҳисобланади
.
Бир
вақтнинг
ўзида
хитой
тили
Тошкентдаги
59-
ўрта
мактабда
, 309-
ва
325-
академик
лицейларда
, 2006
йилдан
эса
–
ТошДШИ
қошидаги
Конфуций
ўзбек
-
хитой
институтида
ўқитилиб
келмоқда
.
Мазкур
институт
«
Ўрта
Осиёда
биринчи
ташкил
қилинган
Конфуций
институти
»
ва
«
Ўрта
Осиёда
хитой
тилини
ўрганувчилар
сони
бўйича
энг
йирик
институт
»
каби
махсус
мукофотларга
сазовор
бўлди
1
.
Кейинчалик
ТошДШИ
кўмаги
билан
хитой
тилини
ўқитиш
Мирзо
Улуғбек
номидаги
Ўзбекистон
миллий
университети
,
Ўзбекистон
жаҳон
тиллари
уни
-
верситети
,
Жаҳон
иқтисодиёти
ва
дипломатияси
университети
,
Самарқанд
давлат
1
Хитой
тилини
хорижий
тил
сифатида
ўргатиш
бўйича
давлат
бошқарув
гуруҳининг
девонхонаси
«
Ханьбань
»
маълумотларига
кўра
,
ҳозирги
вақтда
127
та
давлатда
500
дан
ортиқ
Конфуций
институтлари
фаолият
кўрсатмоқда
.
ХХРнинг
Халқ
таълими
вазирлиги
таркибига
киритилган
«
Ханьбан
»
да
8
та
бошқарма
мавжуд
. «
Ханьбань
»
раҳбари
вазир
ўринбосари
мавқеига
эга
.
Россия
Федерациясида
21
та
Конфуций
институти
қайд
этилиб
, 14
таси
фаолият
юритмоқда
ва
уларда
1500
нафар
талаба
хитой
тилини
ўрганмоқда
.
РФдаги
Конфуций
институтларида
дарс
берувчилар
таркибининг
50%
ини
тилга
эга
ўқитувчилар
ташкил
қилади
(35
нафар
).
АҚШда
Конфуций
институтларида
325
та
Хитой
фуқаролари
дарс
бермоқда
.
SHARQSHUNOSLIK /
ВОСТОКОВЕДЕНИЕ
/ ORIENTAL STUDIES 2015,
№
1
8
чет
тиллари
институти
ҳамда
бошқа
шу
йўналишдаги
институтларда
ташкил
қилинди
. 2011
йилда
Тошкент
молия
институтида
Синьцзян
университети
ҳамкорлигида
«
Хитой
тили
ва
маданияти
»
маркази
очилди
. 2014
йилда
эса
Самарқанд
давлат
чет
тиллари
институтида
Конфуций
институти
ташкил
қилинди
.
Охирги
йигирма
йилда
Ўзбекистонда
мингдан
ортиқ
нафар
талаба
«
хитой
тили
ва
адабиёти
»
мутахасслислиги
бўйича
бакалавриат
ва
магис
-
тратура
босқичларини
тугатди
.
Конфуций
ўзбек
-
хитой
институтида
ҳар
йили
7
ёшдан
70
ёшгача
бўлган
500
нафардан
ортиқ
тингловчилар
таҳсил
ол
-
моқда
.
Институт
ташкил
топганидан
бери
бу
ерда
4500
нафардан
ортиқ
талаба
хитой
тилини
ўрганди
.
Айтиб
ўтиш
жоизки
,
охирги
йилларда
ТошДШИда
хитой
тилини
ўқитиш
мобайнида
сезиларли
даражада
ривожланиш
кузатилмоқда
.
Хусусан
,
ТошДШИ
битирувчилари
нафақат
етакчи
давлат
,
қўшма
ҳамкорлик
,
хорижий
компа
-
ниялар
ва
ташкилотлар
,
балки
хусусий
бизнес
томонидан
ҳам
талаб
қили
-
наётганликлари
бундан
далолат
беради
.
Институтнинг
бир
қатор
талабалари
хитой
филологияси
бўйича
халқаро
танловлар
ғолиблари
бўлдилар
,
фан
ва
технология
соҳаларидаги
давлат
грантларини
қўлга
киритган
олимлар
ва
ўқитувчиларнинг
сони
ҳам
тобора
ошиб
бормоқда
.
1.4.
Ўзбекистонда
охирги
олтмиш
йил
давомида
хитойшуносликнинг
турли
соҳаларида
50
га
яқин
фан
номзодлари
ва
фан
докторлари
тайёрланди
,
яъни
бу
рақам
илмий
даража
ва
/
ёки
илмий
унвонга
эга
бўлган
мамлакат
шарқ
-
шуносларининг
13,5%
ни
ташкил
қилади
1
. 1995–2014
йилларда
Ўзбекистонда
хитойшуносликнинг
турли
хил
соҳаларида
17
та
диссертация
ишлари
муваф
-
фақиятли
ҳимоя
қилинди
,
шу
жумладан
2
та
илмий
тадқиқот
ХХР
илмий
изланувчилари
томонидан
амалга
оширилди
2
.
Охирги
ўн
йил
давомида
амалга
оширилган
айрим
тадқиқотларни
кўриб
чиқамиз
.
Филология
:
А
.
Каримов
(1995
й
.),
С
.
Носирова
(2008
й
.)
ва
С
.
Хашимова
-
ларнинг
(2009
й
.)
диссертациялари
хитой
тилининг
долзарб
муаммоларига
бағишланган
.
Хусусан
,
А
.
Каримов
хитой
тилидаги
ҳисоб
сўзларнинг
лексик
-
семантик
ва
структур
-
функционал
таҳлилини
амалга
оширди
.
С
.
Носированинг
иши
ҳозирги
замон
хитой
тилидаги
ижтимоий
-
сиёсий
ва
дипломатик
ата
-
маларнинг
лексик
-
семантик
таҳлилига
бағишланади
.
С
.
Хашимованинг
тадқи
-
қотида
ҳозирги
замон
хитой
тилида
редупликациянинг
классик
генезиси
ва
трендларининг
кросс
-
платформа
таҳлили
амалга
оширилди
.
Хитой
адабиёти
соҳасида
хитой
ёзувчиси
Пу
Сунлиннинг
ижодига
ба
-
ғишланган
доцент
Ж
.
Зиямухамедовнинг
тадқиқотини
кўрсатиш
мумкин
.
Яқин
келажакда
С
.
Мустафаеванинг
хитой
тилининг
лингвистик
атама
-
1
Маълумотлар
«
Ўзбекистон
шарқшунослари
библиографияси
» (1949–2011
йй
.) (
филология
фанлари
доктори
,
профессор
А
.
Маннонов
масъул
муҳаррирлиги
остидаги
)
библиографик
маълумотномага
кўра
келтирилган
.
2
Ли
Ямей
.
Хитой
тилидаги
иерархик
муносабатни
ифодаловчи
фразеологизмлар
(
лексик
-
семантик
,
структур
ва
функционал
-
стилистик
таҳлил
).
SHARQSHUNOSLIK /
ВОСТОКОВЕДЕНИЕ
/ ORIENTAL STUDIES 2015,
№
1
9
шунослиги
объекти
қилиб
танланган
,
хитой
тили
спорт
атамашунослиги
,
шаклланиш
босқичлари
,
Ж
.
Якубовнинг
ривожланиш
ва
унификация
маса
-
лаларига
бағишланган
,
О
.
Очиловнинг
Тан
сулоласи
(VII–X
асрлар
)
шеъ
-
риятида
рамзларнинг
семантик
хусусиятлари
масаласига
бағишланган
тадқиқотлари
филология
фанлари
доктори
илмий
даражасини
олиш
учун
ўз
ниҳоясига
етказилиши
кутилмоқда
.
Хитой
филологиясининг
долзарб
муаммоларининг
тадқиқ
этилишига
қаратилган
тадқиқотларга
ТошДШИ
хитой
филологияси
кафедраси
мудири
,
доцент
А
.
Каримов
,
доцент
С
.
Носирова
(
Конфуций
ўзбек
–
хитой
институти
),
доцент
С
.
Хашимова
(
Пекин
университети
),
катта
ўқитувчилар
Л
.
Султанова
ва
У
.
Мавлянова
,
ўқитувчилар
С
.
Ахмедова
,
К
.
Бабамурадова
,
Н
.
Валиева
ва
бошқаларнинг
ишлари
ўз
ҳиссасини
қўшмоқда
.
Адабиёт
,
маданият
,
этник
анъаналар
ва
маънавий
тафаккур
тарихи
бир
-
бири
билан
уйғунлашган
хитой
анъаналарини
ўрганишга
бағишланган
ишлар
орасида
Ф
.
Хасанова
,
Х
.
Гафуров
,
С
.
Насимова
,
Ш
.
Комилова
,
А
.
Шаюсуповаларнинг
тадқиқот
-
ларини
кўрсатиб
ўтиш
мумкин
.
Тарих
:
Хитой
тарихи
ва
ўзбек
–
хитой
муносабатлари
соҳасидаги
тад
-
қиқотлар
орасида
тарих
фанлари
доктори
А
.
Ходжаевнинг
Цин
импе
-
риясининг
Жунғор
ва
Шарқий
Туркистон
билан
алоқаларига
бағишланган
ишлари
,
тарих
фанлари
номзоди
А
.
Айтбаевнинг
Марказий
Осиёда
хитой
омилини
таҳлил
қилиш
тадқиқотлари
,
тарих
фанлари
доктори
,
профессор
Н
.
Э
.
Каримованинг
Марказий
Осиё
ва
Мин
сулоласи
(1368–1644
йй
.)
даври
-
даги
Хитой
ўртасидаги
муносабатларнинг
таҳлилига
бағишланган
ишлари
катта
аҳамият
касб
этади
.
Хитой
ва
Марказий
Осиё
тарихи
ва
фалсафаси
йўналишида
А
.
Ходжаев
,
К
.
Содиков
,
Н
.
Каримова
,
Р
.
Каримов
,
Г
.
Рузматова
,
Э
.
Иззетова
,
К
.
Имамназаров
,
Р
.
Алимова
ва
бошқаларнинг
илмий
тадқиқотлари
ҳам
муҳим
ўрин
эгаллайди
.
Сиёсатшунослик
соҳасида
профессор
В
.
Кимнинг
XX
аср
охирларида
Хитойдаги
сиёсий
мафкура
масалаларига
бағишланган
тадқиқотлари
,
А
.
Васькин
-
нинг
«
Покистон
–
Хитой
муносабатлари
(1950
йиллар
ва
1990
йиллар
боши
)»
тадқиқоти
,
А
.
Гидасповнинг
хавфсизликни
таъминлашда
ХХР
сиёсати
ва
афғон
омилига
тегишли
ишлари
,
Б
.
Турсуновнинг
«
Хитой
XXI
аср
остонасида
:
фалсафий
ва
ижтимоий
-
сиёсий
фикр
–
ижтимоий
ривожланиш
омили
сифатида
»
тадқиқо
-
тида
логистик
дастурининг
асосий
масалалари
ва
унинг
ХХРдаги
ислоҳотларга
таъсири
таҳлили
,
Ш
.
Шозамановнинг
ривожланиш
ва
сиёсий
барқарорликни
таъ
-
минлаш
муаммоларига
бағишланган
ишлари
,
И
.
Бекмуратовнинг
Шанхай
Ҳам
-
корлик
Ташкилотини
институтлаштириш
жараёнларига
бағишланган
тадқиқот
-
лари
,
Ш
.
Сабитовнинг
ўзбек
-
хитой
алоқаларининг
долзарб
масалаларига
оид
ишлари
алоҳида
эътиборга
молик
.
Иқтисодий
фанлар
соҳасида
фан
номзоди
Э
.
Маҳмудов
,
Д
.
Курбанов
,
профессор
А
.
Ходжаев
ва
бошқаларнинг
илмий
тадқиқотларини
келтириш
мумкин
.
Янги
ишлар
орасида
У
.
Идиров
(
ТошДШИ
),
А
.
Исаджанов
(
Тошкент
SHARQSHUNOSLIK /
ВОСТОКОВЕДЕНИЕ
/ ORIENTAL STUDIES 2015,
№
1
10
ислом
университети
),
В
.
Ким
,
Х
.
Юлдашева
(
Губкин
номидаги
нефть
ва
газ
Россия
давлат
университети
),
А
.
Шарапов
,
Б
.
Садибекова
,
Г
.
Мелибаева
,
М
.
Салиев
,
Б
.
Турсуновларнинг
изланиш
ва
тадқиқотлари
алоҳида
эътиборга
эга
.
Биро
қ
Х
итой
иқтисоди
ва
ташқи
савдонинг
долзарб
муаммолари
,
хусусан
,
уларнинг
Ўзбекистон
ва
Марказий
Осиё
давлатлари
иқтисодига
таъсири
маҳал
-
лий
хитойшунослар
томонидан
ҳали
етарли
даражада
ўрганилмаганлигини
айтиб
ўтиш
жоиз
.
Хитойнинг
Ўзбекистон
ва
ЖСТ
(
Жаҳон
савдо
ташкилоти
)
га
аъзо
бўлган
Қирғизистон
ва
Тожикистон
билан
ҳажмлар
бўйича
ҳам
,
номенклатура
бўйича
ҳам
савдонинг
ривожланиши
динамикаси
ҳақида
деярли
ҳеч
қандай
қиёсий
материаллар
мавжуд
эмас
.
Контрабанда
(
божхона
солиқларисиз
олиб
кирилаётган
товарлар
)
билан
курашиш
шуни
кўрсатадики
,
ЖСТнинг
префе
-
ренциал
шартлари
билан
Хитойдан
Қирғизистонга
олиб
кирилаётган
кенг
истеъ
-
молдаги
товарларнинг
катта
қисми
у
ёки
бу
канал
(
йўл
)
лар
орқали
Ўзбекистон
ва
Қозоғистонда
ҳам
“
тўсиқларни
енгиб
ўтмоқда
”.
Ўзбекистондан
Хитойга
экспорт
(
олиб
кирилаётган
маҳсулотлар
)
номенклатураси
ва
ҳажмининг
кенгайиши
маса
-
лаларига
бағишланган
тадқиқотларнинг
сони
ҳам
жуда
кам
.
Бугунги
кунда
Хитой
Ўзбекистоннинг
савдо
ҳамкорлари
орасида
иккинчи
ўринни
эгаллайди
.
Бундан
ташқари
,
товарларни
ташиш
(
олиб
ўтиш
)
йўллари
,
логистика
,
Хитой
ва
Жануби
-
Шарқий
Осиё
давлатлари
бозорларига
маҳаллий
экспорт
йўлларида
жисмоний
ва
ножисмоний
тўсиқларни
камайтириш
йўллари
,
Хитойга
ва
Хитойдан
интермодал
ва
мультимодал
юк
ташишларнинг
самаралигини
баҳолаш
ҳақидаги
компаратив
(
қиёсий
)
маълумотлар
ҳозирча
мавжуд
эмас
1
.
Маълумки
,
Ўзбекистондаги
кичик
бизнес
ва
хусусий
тадбиркорликнинг
кўпчилик
вакиллари
технологик
тизимларни
,
машина
ва
ускуналарни
Хитойдан
сотиб
олади
2
.
Лекин
ҳозирча
тадбиркорларга
консультатив
маълумот
ва
бошқа
бизнес
хизматлари
етарли
эмас
. 2010
йилгача
,
ҳаттоки
,
бирор
-
бир
ўзбек
-
хитой
сўзлашгич
ёки
кичик
луғат
,
Хитой
ҳақидаги
қисқа
иқтисодий
маълумот
бўлмаган
эди
.
Сифатли
маркетинг
,
контракт
олдидан
ишлаб
чи
-
қиш
,
суғурталаш
,
машина
,
асбоб
-
ускуна
ва
технологик
тизимларни
шеф
-
монтаж
,
ишга
тушириш
-
созлаш
ва
уларга
сотувдан
кейинги
хизмат
кўр
-
сатиш
каби
масалалар
бўйича
яхлит
ва
доим
янгиланиб
бориладиган
маълу
-
мотлар
ҳали
ҳам
мавжуд
эмас
3
.
Ҳолбуки
,
ҳукумат
иқтисод
,
молия
,
ташқи
1
Масалан
, “
Забайкальск
” (
РФ
), “
Достык
/
Алашанькоу
”, “
Хоргос
”, (
Қозоғистон
) “
Торгунди
”,
“
Иркештам
” (
Қирғизистон
) – “
Ўзбекистон
”
чегара
ўтишлари
орқали
“
Пекин
(
марказий
туман
-
лар
ва
СУАР
),
шунингдек
, “
Хитойнинг
“
Шанхай
”
Жануби
-
Шарқий
портлари
”, “
Ляньюньган
”,
“
Циньдао
”, “
Ричжао
” –“
Бандар
Аббас
”
порти
, “
Чахбахар
” (
Эрон
) – “
Серахс
-
Ўзбекистон
эрон
-
туркман
чегара
ўтиш
”
ва
бошқа
йўл
(
маршрут
)
лар
бўйича
юк
ташишларга
иқтисодий
баҳо
бериш
мавжуд
эмас
.
2
Ишлаб
чиқарувчиларнинг
энг
оммабоп
(
машҳур
)
бўлган
,
масалан
,
автотранспорт
тех
-
никаси
,
қурилиш
ишлари
учун
машиналар
русумлари
орасида
қуйидагиларни
айтиш
мумкин
:
SINOTRUCK, FOTON, DONGFENG, LONKING, ZOOMLION, DINGSHENG
TIANGONG, KAT, JONYANG, VIPEAK, SBM, ZENITH, JAC, ZONDA, HIGER, GOLDEN
DRAGON, YUTONG, CIMC
ва
бошқалар
.
3
Ушбу
масалада
мижознинг
талаблари
ва
махсус
техниканинг
турига
қараб
индивидуал
ёндашув
керак
.
Махсус
техникани
танлашда
эътибор
бериш
лозим
бўлган
асосий
бандларни
ажратиш
мумкин
:
техника
ишлаб
чиқарувчининг
заводида
ишланганлигига
ишонч
ҳосил
қилиш
,
барча
деталлар
ва
эҳтиёт
қисмлар
танланган
русумнинг
аслига
мос
келиши
,
SHARQSHUNOSLIK /
ВОСТОКОВЕДЕНИЕ
/ ORIENTAL STUDIES 2015,
№
1
11
иқтисодий
алоқалар
,
сармоя
ва
савдо
-
тижорат
,
банклар
,
йирик
давлат
ком
-
паниялари
,
кичик
бизнес
ва
хусусий
тадбиркорлик
даражасида
қарорларни
ишлаб
чиқиш
учун
кўмак
бўладиган
масалалар
бўйича
ишлар
(
аналитик
шарҳ
,
реферат
,
экспресс
-
баҳолаш
,
контент
-
таҳлил
,
маркетинг
)
га
жуда
катта
эҳтиёжлар
сезилмоқда
.
Шундай
қилиб
,
иқтисод
,
ташқи
савдо
,
сармоялар
,
юксак
технология
ва
шу
каби
амалий
эҳтиёжлар
билан
тадқиқотларнинг
муайян
конвергенциясида
зарурат
туғилмоқда
.
Ўзбек
хитойшуносларининг
бир
қатор
тадқиқотлари
,
шу
жумладан
,
А
.
Ходжаев
,
А
.
Каримов
,
Н
.
Каримова
,
С
.
Насирова
,
С
.
Хашимоваларнинг
ишлари
хитой
ва
бошқа
жаҳон
тилларига
таржима
қилиниб
,
Хитойда
нашр
қилинган
.
Сўнгги
йиллар
мобайнида
ТошДШИнинг
олим
ва
ўқитувчилари
томонидан
50
дан
зиёд
дарсликлар
,
ўқув
қўлланмалар
,
ўзбекча
-
хитойча
,
хитойча
-
ўзбекча
,
ўзбекча
-
хитойча
-
русча
луғатлари
,
сўзлашгич
ва
маълу
-
мотномалар
нашр
қилинди
.
Охирги
ўн
йил
давомида
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамаси
қошидаги
ОАК
журналларида
,
шунингдек
,
Россия
,
АҚШ
,
Хитой
,
Япония
,
Германия
,
Қозоғистон
ва
бошқа
давлатларнинг
нуфузли
илмий
журнал
-
ларида
хитойшуносларнинг
200
дан
ортиқ
илмий
мақолалари
нашр
қилинди
.
Тарих
фанлари
доктори
А
.
Ходжаевнинг
«
Буюк
Ипак
йўли
муносабатлари
»,
“
Фарғона
тарихига
оид
маълумотлар
”, “XVIII
асрда
Цин
империяси
ва
Шарқий
Туркистон
”, “XVIII
аср
Марказий
Осиёдаги
халқаро
муносабатлар
тарихидан
”, “
Марказий
Осиёда
хитой
омили
”, “XIV–XIX
асрлардаги
Шарқий
Туркистон
,
Марказий
Осиё
ва
Қозоғистон
тарихи
бўйича
хитой
ҳ
ужжатлари
ва
материаллари
”
каби
китоблари
нашрдан
чиқди
.
Тарих
фанлари
номзоди
Абдухолиқ
Абдурасул
ўғли
жуда
қизиқарли
“
Чин
ва
Мочин
”
китобини
тақдим
этди
.
Филология
соҳасида
ҳам
филология
фанлари
номзодлари
С
.
Носированинг
“
Хитой
тили
ижтимоий
-
сиёсий
ва
дипломатик
терминологияси
”, “
Хитой
тили
-2”,
ИТД
-1-144 “
Ўзбек
адабиёти
намуналарини
шарқ
тилларига
таржима
қилишнинг
назарий
ва
амалий
масалалари
”
илмий
-
тадқиқот
лойиҳаси
дои
-
расида
“
Ўзбек
ҳикоялари
хитой
тилида
”
хрестоматияси
,
А
.
Каримовнинг
“
Хитой
тилида
суҳбат
қурамиз
”,
доцент
Ж
.
Зиямухамедовнинг
Б
.
Холбоев
билан
ҳаммуаллифлигида
“
Тан
даври
новеллалари
”,
доцент
С
.
Хашимованинг
“
Хитой
тили
грамматикаси
”, “
Хитой
тилида
сўз
ясалиши
”, “
Хитой
ва
рус
тиллари
қиёсий
грамматикаси
”, “
Хитой
тилида
редупликация
”,
катта
ўқи
-
тувчилар
У
.
Мавлянованинг
“
Хитой
филологиясига
кириш
”,
Л
.
Султанова
-
нинг
“
Хитой
тили
-1”
каби
китоблари
,
доцент
И
.
Бекмуратов
ва
сиёсий
заводнинг
кафолатлари
бўлиши
,
Ўзбекистон
ҳудудида
кафолатланган
ва
кафолатдан
кейинги
хизмат
кўрсатиш
,
эҳтиёт
қисмларнинг
тақдим
эта
оладиган
расмий
хизмат
кўрсатиш
марказининг
мавжудлиги
ва
ҳ
.
к
.
SHARQSHUNOSLIK /
ВОСТОКОВЕДЕНИЕ
/ ORIENTAL STUDIES 2015,
№
1
12
фанлар
номзоди
Ш
.
Шозаманов
томонидан
“
Хитой
матбуот
тарихи
ва
тили
”,
“
Хитойда
тил
вазияти
ва
сиёсат
”
ва
бошқа
ўқув
қўлланмалар
тайёрланди
1
.
2004
йилда
доцент
С
.
Носирова
тайёрлаган
“
Дипломатик
терминларнинг
хитой
–
ўзбек
–
рус
луғати
”
китобини
Хейлунцзян
давлат
нашриёти
(
ХХР
)
босиб
чиқарди
. 2010
йилда
доцент
А
.
Каримовнинг
таҳририяти
остида
доцентлар
С
.
Хашимова
ва
С
.
Носировалар
тайёрлаган
“
Хитойча
-
ўзбекча
-
русча
сўзлашгич
.
Луғат
.
Маълумотнома
”
Алишер
Навоий
номидаги
Миллий
кутуб
-
хона
нашриёти
томонидан
нашр
этилди
. 2012
йилда
ушбу
китоб
қайта
нашр
қилинди
.
Бундан
ташқари
,
Ли
Ямей
ва
О
.
Очиловлар
тайёрлаган
ва
Хитой
халқ
нашриёти
чоп
этган
“
Ўзбекча
–
хитойча
,
хитойча
–
ўзбекча
мақол
,
матал
ва
иборалар
луғати
”,
ҳаммуаллифликда
яратилган
ва
ХХРда
нашр
қилинган
И
.
Бекмуратовнинг
«
Хрестоматия
публикаций
в
современной
китайской
прессе
»
ўқув
қўлланмаси
,
Н
.
Рахметова
билан
ҳаммуаллифликда
тайёрланган
“
Хитой
байрамлари
”
китоби
,
Ш
.
Шозамановнинг
«
Политика
КНР
в
сфере
образования
в
период
реформ
»
монографияси
катта
аҳамиятга
эга
.
2013–2014
йилларда
қуйидаги
нашрлар
чоп
этилди
:
Ш
.
Ҳакимованинг
(
ЎзДЖТУ
) “
Ўзбекча
-
хитойча
замонавий
сўзлашгич
”,
Д
.
Цыпушкинанинг
“
Рус
,
ўзбек
,
инглиз
,
немис
,
хитой
ва
испан
тилларида
сўзлашгич
”,
И
.
Касимовнинг
хитой
тилидан
таржима
қилинган
“
Қадимги
Хитой
дониш
-
мандлиги
:
ҳикматли
сўзлар
”,
филология
фанлари
номзоди
таҳрири
остида
“
Конфуций
. “
Суҳбат
ва
мулоҳазалар
” (
таржимонлар
:
М
.
Махмутходжаев
,
1
2010–2014
йиллар
мобайнида
«
Шарқшунослик
», «
Востоковедение
», «
Маяк
Востока
», «
Шарқ
машъали
»
ва
бошқа
журналларда
қуйидаги
мақолалар
чоп
этилди
:
профессор
К
.
Садиковнинг
«
Великий
шелковый
путь
и
его
влияние
на
культурные
и
религиозные
взаимоотношения
»,
доцент
С
.
Носированинг
«
Хитой
тили
:
глобализация
,
муаммо
ва
истиқболлар
»,
доцент
С
.
Хашимованинг
«
О
некоторых
особенностях
удвоения
в
сфере
языковой
типологии
», «
Хитой
тилида
сифатларнинг
АВВ
кўринишидаги
такрор
комплекси
морфологик
хусусиятлари
», «
Обладают
ли
китайские
иероглифы
магической
силой
», «
Хитой
тилида
морфемали
контракциянинг
ифодаланиш
хусусиятлари
», “
Хитой
тилида
сўз
қўшиш
усулининг
копулятив
модели
ҳақида
”,
ТошДШИ
хорижий
тадқиқотчиси
К
.
Собирийнинг
«
Кул
Тегин
ёдгорлигининг
хитойча
матни
»,
доцент
Д
.
Пулатованинг
«
Учение
Конфуция
о
нравственных
ценностях
личности
как
условие
достижения
всеобщей
гармонии
»,
ТошДШИ
ўқитувчиси
Н
.
Исматуллаеванинг
“
Конфуций
таълимотид
a ''li'
атамасининг
лингвистик
таҳлили
”,
Э
.
Махмудов
ва
А
.
Турсуновларнинг
«
Эконометрический
анализ
зависимости
роста
ВВП
Китая
от
расходов
на
информационно
-
коммуникационные
технологии
»,
докторант
Ш
.
Акрамованинг
«
Дэн
Сяопин
и
модернизация
Китая
»,
иқтисод
фанлари
номзоди
Д
.
Каюмованинг
«
Проблема
занятости
и
распределения
доходов
в
Китае
»,
сиёсий
фанлар
номзоди
Ш
.
Шозамановнинг
«
О
некоторых
аспектах
роли
СУАР
в
развитии
торгово
-
экономического
сотрудничества
между
КНР
и
странами
Центральной
Азии
»,
А
.
Ходжаевнинг
Хитойнинг
энергетик
стратегияси
ва
ундаги
Марказий
Осиёнинг
ўрни
ҳақида
,
О
.
Авлиякуловнинг
“
Хитой
сармоявий
сиёсати
ҳақида
”,
К
.
Даннинг
«
Возникновение
жанра
«
сяошо
»
в
средневековой
китайской
литературе
»,
ТошДШИ
докторанти
С
.
Мустафаеванинг
“
Хитой
тилида
“ci”
ва
“yu”
тил
терминларининг
семантик
-
функционал
хусусиятлари
”, “
Хитой
иероглифик
ёзуви
билан
боғлиқ
терминларнинг
тузилиши
ва
функцияси
”,
ЖИДУ
кафедра
мудири
М
.
Сиддикованинг
“
ХХР
геосиёсий
манфаатлари
”,
профессор
Д
.
Ахмедовнинг
“
Хитой
таълим
тизимидаги
ислоҳотлар
йўналишлари
”,
докторант
Ж
.
Якубовнинг
“
Замонавий
хитой
тили
спорт
терминларининг
ясалишида
контракция
усули
”
ва
бошқалар
.
SHARQSHUNOSLIK /
ВОСТОКОВЕДЕНИЕ
/ ORIENTAL STUDIES 2015,
№
1
13
Н
.
Исматуллаева
),
тарих
фанлари
доктори
Н
.
Низомиддиновнинг
“
Қадимги
Хитой
тарихи
,
диний
эътиқоди
ва
маданияти
”
ва
бошқалар
.
2014
йилда
“
Ханьбан
”
хитой
тилини
хорижий
тил
сифатида
ўқитиш
бўйича
давлат
бошқаруви
гуруҳнинг
Девонхонаси
буюртмасига
биноан
Пекин
Университети
томонидан
ўзбек
ўқувчилари
учун
тасвирли
(
иллюс
-
трацияли
)
хитой
тили
китобининг
нашри
бошланди
.
Ушбу
дарсликни
доцентлар
С
.
Хашимова
ва
С
.
Носирова
тайёрламоқдалар
.
Хитойшуносликнинг
долзарб
муаммолари
бўйича
халқаро
ва
республика
илмий
-
амалий
конференциялар
,
семинар
ва
бошқа
тадбирларни
ўтказиш
анъанага
айланиб
қолган
.
Профессор
-
ўқитувчилар
таркиби
,
тадқиқотчи
,
магистрант
ва
талабалар
“
Хитойшуносликнинг
долзарб
масалалари
:
фило
-
логия
,
фалсафа
,
тарих
,
иқтисод
ва
сиёсат
” (
ТошДШИ
ва
Конфуций
инсти
-
тути
), “
Лексикография
ва
фразеографиянинг
долзарб
муаммолари
”,
«
Восток
–
Запад
:
аспекты
взаимодействия
», “
Замонавий
тилшунослик
ва
тар
-
жимашуносликнинг
долзарб
муаммолари
” (
ЎзМУ
)
каби
ҳар
йиллик
рес
-
публика
илмий
-
амалий
конференцияларида
фаол
иштирок
этмоқдалар
.
Шу
билан
бирга
,
айтиш
керакки
,
ўзбек
хитойшуносларининг
илмий
ишлари
импринтинг
халқаро
базаларида
деярли
индекслашмаган
.
Ушбу
ҳо
-
латни
бартараф
этиш
учун
халқаро
илмий
алоқаларни
давлат
томонидан
қўллаб
-
қувватланишини
кенгайтириш
,
шунингдек
,
журнал
ва
ўқув
қўл
-
ланмалар
молиялаштирилиши
бўйича
лойҳалар
ишлаб
чиқиш
лозим
.
Хитой
-
шуносларимиз
ишларининг
хитой
ва
инглиз
тилларида
нашр
этилиши
,
илмий
журналлар
,
шу
жумладан
, “Journal of Contemporary China”, “East
European, Russian & Central Asian Studies ”, “Russian Central Asian & East
European market” (China), “Chinese Studies” (USA), «
Проблемы
Дальнего
Востока
» (
РАН
)
кабиларни
мунтазам
ўрганиб
бориш
,
уларда
мақолалар
чоп
эттириш
ҳам
катта
аҳмият
касб
этади
.
Олимлар
доирасида
шундай
фикр
борки
,
бутун
умр
давомида
хитой
-
шунос
бўлиш
мумкин
.
Одатда
,
классик
тушунча
бўйича
хитойшунос
ўзи
-
нинг
ривожланишида
конвергенциянинг
учта
босқичини
босиб
ўтиши
керак
.
Биринчи
босқич
–
хитой
тилини
фундаментал
ўрганиш
.
Иккинчи
босқич
–
хитой
маданияти
мантиқини
ва
ижтимоий
жараён
-
ларнинг
асосий
сабабларини
тушунишга
имконият
яратган
тизимли
таҳлил
технологиялари
ва
бир
қатор
билимларни
эгаллаш
.
Учинчи
босқич
–
тил
ва
маданиятга
эга
бўлганлар
билан
мунтазам
алоқаларнинг
мавжудлиги
ва
олинган
назарий
билимларни
амалиётда
қўл
-
лаш
ва
тўғрилаб
туриш
.
Халқаро
илмий
ва
эксперт
ҳамжамиятида
қабул
қилинган
меъёрларга
мувофиқ
,
ҳозирги
кунда
Ўзбекистонда
30
га
яқин
хитойшунослар
(
Хитой
бўйича
олимлар
ва
экспертлар
)
фаолият
юрмоқда
.
Асосан
,
улар
хитой
таш
-
килот
ва
компаниялари
билан
доимий
ҳамкорлик
алоқаларда
бўлган
ТошДШИ
,
ЖИДУ
,
Ўзбекистон
Миллий
университети
,
Жаҳон
тиллари
университети
,
Минтақалараро
ва
стратегик
тадқиқотлар
Институти
,
Ўзбекистон
Респуб
-
ликаси
Президентининг
Давлат
маслаҳатчиси
аппарати
қошидаги
иқтисодий
тадқиқотлар
Маркази
,
Ташқи
ишлар
вазирлиги
,
алоқа
,
ахборот
ва
телеком
-
SHARQSHUNOSLIK /
ВОСТОКОВЕДЕНИЕ
/ ORIENTAL STUDIES 2015,
№
1
14
муникация
технологиялари
давлат
қўмитаси
, “
Ўзбекистон
темир
йўллари
”
ДАТЙК
, “
Ўзбекистон
ҳаво
йўллари
”
МАК
, “
Ўзкимёсаноат
”
ДАК
, “
Ўзнефтегаз
”
МАК
ва
бошқа
муассаса
ва
ташкилотларда
ишлаб
келмоқдалар
1
.
Тизимли
фаолият
олиб
бориш
натижасида
ТошДШИ
хитойшунослик
факультети
илмий
-
педагогик
марказдан
ХХР
бўйича
концепциялар
ва
ана
-
литик
материаллар
ишлаб
чиқарувчи
марказга
айланиши
мумкин
.
Шу
муно
-
сабат
билан
филология
,
Хитойнинг
сиёсий
ва
ижтимоий
-
иқтисодий
тарихи
,
ўзбек
-
хитой
алоқалар
,
ижтимоий
-
иқтисодий
ислоҳотлар
,
фалсафа
,
Хитой
-
даги
диний
анъаналар
,
ижтимоий
тузилмалар
соҳаларида
фундаментал
изланиш
ва
тадқиқотларни
фаолроқ
олиб
бориш
мақсадга
мувофиқ
бўларди
.
КАРИМОВ
АКРАМДЖАН
Кандидат
филологических
наук
,
доцент
,
ТашГИВ
Некоторые
теоретические
аспекты
образования
терминов
китайского
языка
Аннотация
.
Настоящая
статья
вкратце
раскрывает
некоторые
теоретические
аспекты
лексикологии
китайского
языка
,
в
частности
показывает
,
чем
отличается
термин
от
слова
.
Особенности
образования
терминов
и
их
структурные
отличия
впервые
показаны
на
примере
финансовой
терминологии
китайского
языка
.
Опорные
слова
и
выражения
:
слово
,
термин
,
словосочетание
,
простое
слово
,
производное
слово
,
сложное
слово
,
суффиксация
,
словосложение
,
заимствование
.
Аннотация
.
Мазкур
мақола
қисқача
хитой
тили
лексикологиясининг
айрим
назарий
масалаларини
ёритишга
бағишланган
.
Хусусан
,
сўз
ва
термин
ўртасидаги
ўхшашлик
ва
фарқлар
.
Хитойшуносликда
биринчи
бор
молиявий
терминлар
асосида
уларнинг
ясалиши
ва
тузилиши
хусусиятлари
кўрсатиб
берилган
.
Таянч
сўз
ва
иборалар
:
сўз
,
термин
,
сўз
бирикмаси
,
содда
сўз
,
ясама
сўз
,
қўшма
сўз
,
суффиксация
,
композиция
,
ўзлаштириш
.
Summary.
This article briefly reveals some theoretical aspects of Chinese lexicology in
particular shows the commonness and difference between the term and the word. For the first time
in the example of financial terms the peculiarities of the formation and their structure of Chinese
words are proposed by the author.
Keywords and expressions:
word, term, word combination, suffixes, common word compound
word, composition, word borrowing.
1
Россия
Федерациясида
2014
йил
ҳолатига
1500
га
яқин
хитойшунослар
ёки
аҳолининг
юз
минг
кишисига
тахминан
1
нафар
тўғри
келган
,
Ўзбекистонда
бу
мутаносиблик
1
млн
.
аҳолига
1
нафар
тўғри
келиши
билан
баробар
.
Ушбу
контекстда
“
хитойшунос
”
деганда
олим
(
фан
номзоди
ёки
доктор
),
хитой
тилига
бемалол
эга
бўлган
эксперт
ёки
мутахассис
(
магистрдан
паст
бўлмаган
даражада
)
ва
узоқ
муддат
давомида
Хитойни
ўрганишда
ихтисослашган
,
Ўзбекистон
,
Хитой
ва
бошқа
хорижий
давлатлар
илмий
жамиятларида
ўзининг
илмий
мақолалари
,
монографиялари
ва
бошқа
нашрлари
билан
танилган
мутахассис
тушунилади
.
