ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
486
O’ZBEKISTONDA INSON HUQUQLARI HIMOYASI SUD-HUQUQ TIZIMIDA
Murodullayev Izzatulla
Qashqadaryo viloyati yuridik texnikumi
Mutaxassis fan o`qituvchisi
+998934233460
izzatulla.ooo@gmail.com
https://doi.org/10.5281/zenodo.7944278
Annotatsiya.
Ushbu maqolada
O'zbekistonda inson huquqlarini himoya qilish
mexanizmlari haqida so’z yuritiladi. Shuningdek sudlarning jinoiy, fuqarolik yoki ma'muriy
jarayonning barcha sud bosqichlarida gumon qilinuvchining, ayblanuvchining, jabrlanuvchining,
fuqaroviy da'vogarning, fuqaroviy javobgarning, fuqaroviy javobgarning huquqlari va qonuniy
manfaatlarini himoya qilishda sud tizimining asosiy ishtirokchisi sifatida faoliyatiga e'tibor
beradi. Mamlakatimiz sud tizimida olib borilayotgan islohotlar tahlil qilinadi.
Kalit so’zlar:
inson huquqlari, mudofaa, adolat, shaxs, qonun, islohot, mustaqillik, sud,
tergov.
PROTECTION OF HUMAN RIGHTS IN UZBEKISTAN IN JUDICIAL SYSTEM
Abstract.
This article describes the mechanisms for the protection of human rights in
Uzbekistan. It also focuses on the activities of the courts as a major player in protecting the rights
and legitimate interests of the suspect, accused, victim, civil plaintiff, civil defendant, civil
respondent at all stages of the criminal, civil or administrative process. Analyzes the ongoing
reforms in the judicial system of the country.
Key words:
human rights, defense, justice, person, law, reform, independence, court,
investigation.
ЗАЩИТА ПРАВ ЧЕЛОВЕКА В УЗБЕКИСТАНЕ В СУДЕБНОЙ СИСТЕМЕ
Аннотация.
В данной статье говорится о механизмах защиты прав человека в
Узбекистане. Также уделено внимание деятельности судов как основного участника
судебной системы по защите прав и законных интересов подозреваемого, обвиняемого,
потерпевшего, гражданского истца, гражданского ответчика, гражданского ответчика
на всех судебных стадиях. уголовного, гражданского или административного процесса.
Анализируются реформы, проведенные в судебной системе нашей страны.
Ключевые слова:
права человека, защита, правосудие, лицо, закон, реформа,
независимость, суд, расследование.
Mustaqillik yillarida O'zbekistonda sud tizimini isloh qilish va demokratlashtirish, jinoiy,
jinoyat-protsessual va jazo qonunchiligini liberallashtirish borasida chinakam mustaqil sud
hokimiyatini shakllantirishga imkon beradigan muhim ishlar amalga oshirildi. inson huquqlari va
erkinliklarini ishonchli himoya qilishni ta'minlaydi. Sud hokimiyati sud xarakteridagi barcha
masalalar bo'yicha yurisdiktsiyaga ega bo'lishi va ko'rib chiqishga berilgan masala qonunda
belgilangan vakolat doirasiga kiradimi yoki yo'qligini aniqlash uchun mutlaq huquqqa ega bo'lishi
kerak. Sudda noo'rin yoki noqonuniy aralashuvlarga yo'l qo'yilmasligi kerak. Sud qarorlari qayta
ko'rib chiqilishi mumkin emas (nazorat tartibida nazorat tartibidan tashqari), hukmni o'zgartirish
yoki avf etish, qonun hujjatlariga muvofiq vakolatli organlar tomonidan bajariladigan hollar
bundan mustasno. Sud hokimiyati sud ma'muriyatining ichki tuzilishi nuqtai nazaridan, shu
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
487
jumladan sudlar o'rtasida ishlarni tegishli sud tomonidan taqsimlanishi nuqtai nazaridan mustaqil
bo'lishi kerak. "Sudyalarning mustaqilligi" atamasi ikki yo'nalishga ega: institutsional mustaqillik
va shaxsiy mustaqillik
1
. Hukumatning ijro etuvchi hokimiyati tomonidan tayinlanishlar yoki
sudyalarning umumiy ovoz berish orqali saylanishi sud tizimining mustaqilligiga putur etkazadi.
Odamlarni sud lavozimlariga tayinlashning me’zoni ularning professionallik, qobiliyat, huquqiy
bilim va huquq sohasidagi tegishli tayyorgarlikka asoslangan holda ushbu lavozimni egallashga
yaroqliligi bo'lishi kerak.
2
Tanlangan maqolaning dolzarbligi shundan iboratki, sud hokimiyati
hokimiyatning uchta tarmog'idan biri zamonaviy davlatning harakatlantiruvchi kuchlaridan biri
hisoblanadi. Sud tizimini isloh qilish davlat va jamiyat qurilishi sohasidagi tub o'zgarishlar bilan
uzviy bog'liq holda ketma-ket va bosqichma-bosqich amalga oshirildi. Mustaqil va samarali sud
tizimini rivojlantirish va yanada rivojlantirishning yangi bosqichi O'zbekiston Respublikasi
Prezidentining 2017 yil 21 fevraldagi “O'zbekiston Respublikasi sud tizimi tuzilmasini tubdan
takomillashtirish va samaradorligini oshirish chora-tadbirlari to'g'risida” gi PF-4966-sonli
Farmonining e'lon qilinishi bo'ldi. Sud tizimidagi tarkibiy o'zgarishlarga muvofiq, O'zbekiston
Respublikasi Oliy xo'jalik sudi fuqarolik, jinoiy, ma'muriy va iqtisodiy sud ishlarini yuritish
sohasida yagona yuqori sud organiga aylangan O'zbekiston Respublikasi Oliy sudi bilan
birlashtirildi
3
.
Ijtimoiy munosabatlar va ma'muriy huquqbuzarliklar natijasida kelib chiqadigan nizolarni
ko'rib chiqishga vakolatli ma'muriy sudlar tashkil etildi. Xo'jalik sudlari tumanlararo iqtisodiy
sudlar tashkil etilishi bilan xo'jalik sudlariga qayta nomlandi. Shu bilan birga, 71-ta tumanlararo
(tuman, shahar) iqtisodiy sudlar tashkil etildi, ular birinchi instansiyadagi xo'jalik yurituvchi
subyektlar o'rtasidagi nizolarni ko'rib chiqadilar, viloyatlar, Toshkent shahri va Qoraqalpog'iston
Respublikasining mavjud xo'jalik sudlari ikkinchi darajali sudlarga aylantirildi.
Oliy sudning Harbiy hay'ati tugatilib, O'zbekiston Respublikasi Oliy sudining ma'muriy ishlar
bo'yicha sud hay'ati tuzildi. Bundan tashqari, islohotlar xalqaro huquqning umume'tirof etilgan
me'yorlari, shuningdek, milliy davlatchilikning boy tarixiy tajribasi, xalqimizning urf-odatlari va
an'analari hisobga olingan holda olib borildi. Bugungi kunda odil sudlov va sud jarayonlarining
shaffofligi butun mamlakatimiz mustaqilligining umumiy holatiga ta'sir etuvchi omillar bo'lib, o'z
navbatida mamlakatimizning xalqaro hamjamiyat sifatida tan olinishida muhim omil hisoblanadi.
O'zbekiston Respublikasining Asosiy qonunida e'lon qilinganidek, O'zbekiston Respublikasida
sud hokimiyati qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi hokimiyatlardan, siyosiy partiyalardan va boshqa
jamoat birlashmalaridan mustaqil holda ishlaydi. O'zbekiston Respublikasining "Sudlar
to'g'risida" gi qonuniga binoan, O'zbekiston Respublikasida odil sudlov faqat sud tomonidan
amalga oshiriladi. Sud O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi va boshqa qonunlarida, inson
huquqlari bo'yicha xalqaro hujjatlarda, korxona, muassasa va tashkilotlarning huquq va
manfaatlariga oid qonunlarda mustahkamlangan fuqarolarning huquqlari va erkinliklarini sud
1
Inson huquqlari bo'yicha Evropa sudi, 1994 yil 9 dekabrdagi qaror, Yunonistonning Stran va
Stratis Andreadis neftni qayta ishlash zavodlari Yunonistonga qarshi shikoyat № 13427/87, p.49.
2
Inson huquqlari bo'yicha Evropa sudi, 1971 yil 16-iyuldagi hukm, Ringayzen Avstriyaga qarshi
shikoyat № 2614/65, p. 95. Inson huquqlari bo'yicha Amerika-Amerika komissiyasi, Terrorizm
va inson huquqlari to'g'risidagi hisobot, OAS hujjati, OEA / Ser
L/V/ll.116, Doc. 5, rev. 1, corr., 22 oktabr 2002 y., p. 229.
3
https://lex.uz/docs/3121087
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
488
orqali himoya qilishni amalga oshirishga chaqiriladi. Sud faoliyati qonun ustuvorligini, ijtimoiy
adolatni, fuqarolik tinchligi va hamjihatlikni ta'minlashga qaratilgan. Sud hokimiyatining
mustaqilligi O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi bilan kafolatlangan: “O'zbekiston
Respublikasida sud hokimiyati qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi hokimiyatlardan, siyosiy
partiyalardan va boshqa jamoat birlashmalaridan mustaqil holda ishlaydi. Sudyalar mustaqildirlar
va faqat qonunga bo'ysunadilar. Sudyalarning odil sudlovni amalga oshirish borasidagi faoliyatiga
Konstitutsiyaga muvofiq biron-bir tarzda aralashishga yo'l qo'yilmaydi va qonun bo'yicha
javobgarlikka sabab bo'ladi. Sudyalarning daxlsizligi qonun bilan kafolatlanadi. " Shunga o'xshash
kafolatlar "Sudlar to'g'risida" gi qonun va O'zbekiston Respublikasi Jinoyat-protsessual kodeksida
mustahkamlangan.
4
O'zbekiston Respublikasi fuqarolari, chet el fuqarolari va fuqaroligi bo'lmagan shaxslar
davlat va boshqa organlarning, mansabdor shaxslarning har qanday noqonuniy xatti-
harakatlaridan (qarorlaridan), shuningdek hayoti va sog'lig'i, sha'ni va qadr-qimmatiga, shaxsiy
qadr-qimmatiga qilingan tajovuzlardan sud tomonidan himoya qilinish huquqiga egadirlar. bod va
mulk, boshqa huquq va erkinliklar. O’zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev sud tizimidagi
ishlarning ahvoliga bag’ishlangan videoselektor yig‘ilishida soha faoliyatini takomillashtirish
uchun qator yangiliklarni taklif qildi. Xususan, davlat rahbari sudyalarni tayyorlash va ularning
malakasini oshirish tizimini yanada takomillashtirish uchun mamlakatda ixtisoslashtirilgan o'quv
muassasasi - Adliya akademiyasini tashkil etish zarurligini ta'kidladi. Yig'ilishda yana bir qiziqarli
taklif - televizorda va matbuotda ko'rsatuvlarni tashkil etish va "Sudyalar klubi" va "Sud himoyasi
ostida" bo'limlarida doimiy ravishda hurmatga sazovor b o'lgan sudyalarning turmush tarzi
to'g'risida maqolalar chop etilishi haqida aytildi. odamlar bilan bir qatorda odil sudlovni amalga
oshirishda ilg'or tajribani targ'ib qilish. Shuningdek, O’zbekiston Prezidenti Sh. Mirziyoyev
respublikada sudyalarga mahalliy aholi bilan oyda kamida bir marta ochiq muloqot olib borish
tartibini joriy etish taklifini ilgari surdi. Shuningdek, uning fikriga ko'ra, har bir sudyaning xalq
deputatlari mahalliy Kengashlariga o'z faoliyati to'g'risida hisobot taqdim etish amaliyoti vaqti
keldi. Prezident Sh. Mirziyoyev: "Endi xalqning o'zi, avvalo sudyalar faoliyatiga baho beradi", -
deb ta'kidlaydi. Bugungi kunda islohotlarning ushbu yo'nalishlari orasida yangiliklar kiritildi va
mahallalarda sud muhokamalarini o'tkazish amaliyoti kengaydi, Jinoyatlarning oldini olishga
qaratilgan korxona va tashkilotlar axborot-kommunikatsiya texnologiyalari sudlari faoliyatida, shu
jumladan elektron stenografiya va videokonferentsiyalarda keng qo'llaniladigan zamonaviy
texnologiyalar muhim rol o'ynaydi. sud qarorlarining so'zsiz bajarilishini ta'minlash uchun
idoralararo elektron almashinuv tizimining shakllantirilishi sud-huquq islohotlarining muhim
bosqichining boshlanishi bo'lgan jinoiy jazolarni liberallashtirish katta ijtimoiy va ijtimoiy-siyosiy
ahamiyatga ega edi. shuningdek, jinoiy jazo tizimini yanada liberallashtirish va
insonparvarlashtirishda muhim qadam bo'ldi. Bu qonunchiligimizning gumanistik mohiyatini aks
ettirgan holda, fuqarolar tomonidan qonunlarga hurmat, ixtiyoriy va xabardorlik asosida qonunga
bo'ysunishni shakllantiradi. Insonning erkinlik va shaxsiy daxlsizlikka bo'lgan konstitutsiyaviy
4
O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi, b. 106. O'zbekiston Respublikasining
Konstitutsiyasi, b.112; O’zbekiston Respublikasining "Sudlar to'g'risida" gi qonuni: sud
hokimiyatining mustaqilligi, b. 4; O’zbekiston Respublikasining "Sudlar to'g'risida" gi qonuni:
Sud ishlarini hal etishga aralashishga yo'l qo'yilmasligi, b. 69.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
489
huquqlariga rioya etilish kafolatlarini ta'minlashda sudning rolini yanada oshirish maqsadida, sud
tomonidan qamoqqa olishga ruxsat berish huquqi instituti mamlakat sud tizimiga kiritildi.
Qamoqqa olish sanksiyasi berish huquqini sudlarga o'tkazish jinoyat protsessining sudgacha
bo'lgan bosqichida qamoqda saqlashni qo'llashning qonuniyligi ustidan samarali sud nazorati
mexanizmini yaratishga imkon berdi. Bundan tashqari, ushbu chora tergovchilar va
prokurorlarning javobgarligini kuchaytirishga, shuningdek, inson huquq va erkinliklarini ishonchli
himoya qilishda sud tizimining rolini oshirishga yordam berdi. Dunyoning demokratik
mamlakatlarida keng tarqalgan ushbu institut 2008 yil 1 yanvardan boshlab O'zbekistonda
muvaffaqiyatli faoliyat ko'rsatmoqda.
Adolat va mustaqillikning qonun va tenglik tushunchasi bilan chambarchas bog'liqligini
Aristotel ta'kidlagan edi: u adolat tushunchasi bir vaqtning o'zida ham qonuniy, ham bir xil,
adolatsizlik esa noqonuniy va tengsiz degan ma'noni anglatadi (odamlarga bo'lgan munosabat).
Mamlakatimizda huquqiy demokratik davlat va fuqarolik jamiyatini barpo etish, eng muhim vazifa
qonun va adolatni ta'minlashdir.
2017-2021 yillarda O'zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo'nalishi
bo'yicha Harakatlar strategiyasida sud-huquq tizimini isloh qilishning ustuvor yo'nalishlari
fuqarolarning odil sudlovga bo'lgan huquqini oshirish, sud hokimiyatining chinakam
mustaqilligini ta'minlash, inson huquq va erkinliklarini ishonchli himoya qilish kafolatlarini
mustahkamlash sifatida belgilangan.
Sud-huquq sohasini isloh qilish bilan bog'liq tub o'zgarishlar O'zbekiston Respublikasi
Konstitutsiyasining 7 moddasiga kiritildi. Nomzodlarni tanlash va sudyalarni tayinlash tizimini
tubdan takomillashtirish, yuqori malakali sud tizimini shakllantirish maqsadida sud
hamjamiyatining yangi organi - O'zbekiston Respublikasi Oliy sud kengashi tashkil etildi.
Rezident o'z oldiga maqsad qo'ydi - fuqarolarning huquq va erkinliklarini himoya qilish orqali
odamlarning sud tizimiga bo'lgan ishonchini mustahkamlash, sudni haqiqiy "Adolat tarafdori"ga
aylantirish. Eng muhim vazifa - har tomonlama puxta o'ylangan adolatli qarorlar qabul qilishga
qodir sud tizimini shakllantirish. 2017 yilda dasturiy hujjatning amaliy ijrosi doirasida 29 ta qonun
va 900 dan oshiq qonunosti hujjatlar qabul qilindi, jumladan "Korrupsiyaga qarshi kurashish
to'g'risida", "Ma'muriy hibsga olish tartibi to'g'risida", "O'zbekiston Respublikasi Prezidentining
vakolatlari to'g'risida". "Tadbirkorlik subyektlarining huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya
qilish to'g'risida", "Huquqiy axborotni tarqatish va undan foydalanishni ta'minlash to'g'risida",
"Bolalarni ularning sog'lig'iga zarar etkazuvchi ma'lumotlardan himoya qilish to'g'risida" va
hokazo. ildiz o'lchovlari "Huquqiy xizmat faoliyatini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari
to'g'risida" 2017 yil 2 fevraldagi "Qonun hujjatlarini tarqatish tizimini takomillashtirish",
"Korrupsiyaga qarshi kurashish to'g'risida" gi O'zbekiston Respublikasi qonuni qoidalarini amalga
oshirish chora-tadbirlari to'g'risida. "07.12.2017 dan; 10.04.2017 yildagi “Jismoniy va yuridik
shaxslarning murojaatlari bilan ishlash tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari
to'g'risida”; O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Mahalla institutini yanada takomillashtirish
chora-tadbirlari to‘g‘risidagi 03.02.2017 yildagi farmonlari; “Fuqarolarning huquq va
erkinliklarini himoya qilish sohasidagi O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Devonining faoliyatini
yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida” 05.04.2017 y.
Ushbu qarorlar inson va fuqaroning shaxsiy, siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy huquq va
erkinliklarini ta'minlash tizimini yanada takomillashtirishga yordam berdi, bozor iqtisodiyoti va
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
490
kuchli fuqarolik jamiyatiga asoslangan davlatchilik asoslarini mustahkamladi. Kompleks chora-
tadbirlar dasturi ishlab chiqilgan va tasdiqlangan bo'lib, bugungi kunga qadar 70 dan ortiq
me'yoriy-huquqiy hujjatlar, shu jumladan, Prezidentning, hukumatning qarorlari va qarorlari,
idoraviy va idoralararo farmon va buyruqlari qabul qilindi. Xususan, O'zbekiston Respublikasi
Prezidentining 2017 yil 10 apreldagi PF-5005-sonli "Ichki ishlar organlari faoliyati
samaradorligini tubdan oshirish, jamoat tartibini ta'minlash, fuqarolarning huquqlari, erkinliklari
va qonuniy manfaatlarini ishonchli himoya qilishda ularning javobgarligini kuchaytirish chora-
tadbirlari to'g'risida" gi farmonlari. 2017 yil 16 avgustdagi PF-5156-sonli "O'zbekiston
Respublikasi fuqarolarining chet elga chiqish tartibini takomillashtirishning asosiy chora-
tadbirlari to'g'risida", O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 12 apreldagi PQ-2883-
sonli "Keyingi tashkiliy chora-tadbirlar to'g'risida". qilmoq "Ichki ishlar organlari faoliyatini
takomillashtirish to'g'risida" 2017 yil 11 iyuldagi PQ-3126-sonli "Ichki ishlar organlarining
migratsiya va fuqarolik olish sohasidagi faoliyatini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari
to'g'risida" va boshqalar.
Ichki ishlar organlarini isloh qilishning asosiy yo'nalishlari quyidagilardan iborat:
birinchidan, ichki ishlar organlarining faoliyati aholiga o'z vaqtida va sifatli yordam ko'rsatishga
qaratilgan jamoatchilikka asoslangan professional xizmatga aylantirilishi;
ikkinchidan, barcha darajadagi ichki ishlar organlari bo'linmalarining vazifalari va funktsiyalarini
aniq belgilash va chegaralash;
uchinchidan, jinoyatchilikning oldini olish institutini to'liq isloh qilish; xalq bilan tizimli va
maqsadli muloqotni ta'minlash; ichki ishlar organlari faoliyatiga zamonaviy axborot-
kommunikatsiya texnologiyalarini keng joriy etish va boshqalar.
Ichki ishlar vazirligida bevosita Ichki ishlar vaziriga hisobot beradigan mustaqil bo'linma bo'lgan
Tergov boshqarmasi tashkil etildi.
Yoshlar orasida jinoyatchilikning oldini olish, ularning ma'naviy-axloqiy tarbiyasiga e'tiborni
kuchaytirish, turli xil tashqi oqimlarning salbiy ta'siridan ogohlantirish maqsadida ichki ishlar
organlarida tuman (shahar) ichki ishlar bo'limlari (bo'limlari) boshliqlarining harbiy ishlar bo'yicha
o'rinbosarlari lavozimi joriy etildi. yoshlarning murojaatlari - jinoyatchilikka qarshi kurash
bo'limlari (bo'limlari) rahbarlari.
Ichki ishlar tizimini isloh qilishning yana bir ustuvor yo'nalishlaridan biri jinoyatchilikka qarshi
kurashning asosiy yo'nalishi sifatida jinoyatlarning oldini olish institutini tubdan takomillashtirish
hisoblanadi.
Huquqbuzarliklarning barvaqt oldini olish va oldini olish, fuqarolarning o'zini o'zi
boshqarish organlari, fuqarolik jamiyati institutlari va aholini profilaktika tadbirlariga keng jalb
qilish maqsadida jinoyatchilik va huquqbuzarliklar profilaktikasi bo'yicha respublika idoralararo
komissiyasi yaratilib, uning samaradorligini baholashning aniq mezonlari yaratildi. -
Huquqbuzarliklar profilaktikasi va o'z faoliyatida yuqori natijalarga erishgan profilaktika
inspektorlarini rag'batlantirish va rag'batlantirish mexanizmlari to'g'risida aktlar.
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 18 apreldagi PF-5019-son qarori bilan
prokuratura organlarining ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarni amalga oshirish va mamlakatni
modernizatsiya qilishda, inson huquqlari va erkinliklari himoyasini ta’minlashdagi rolini
kuchaytirish choralari ko’rildi. O'zbekiston Respublikasi Bosh prokurorining qonuniylikni va
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
491
huquqiy tartibotni ta'minlash muammolarini tahlil qilish sohasidagi faoliyatini tashkil etish va
muvofiqlashtirish uchun mas'ul o'rinbosari lavozimi joriy etildi.
O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 15 fevraldagi PF-5343-sonli "Qabul
qilingan
normativ-huquqiy
hujjatlar
ijrosini
ta'minlashda
prokuratura
organlarining
samaradorligini oshirishga doir qo'shimcha chora-tadbirlar to'g'risida" gi qarori bilan Bosh
prokuratura tarkibida ijro etilishini nazorat qilish bo'limlari tashkil etildi. yoqilg'i-energetika
kompleksidagi qonun hujjatlari; bojxona va soliq sohalarida qonun hujjatlari ijrosini nazorat qilish;
transport, qurilish va iqtisodiyotning boshqa tarmoqlari sohasidagi qonun hujjatlariga rioya
etilishini nazorat qilish; sog'liqni saqlash, ta'lim va boshqa ijtimoiy sohalardagi qonun hujjatlariga
rioya etilishini nazorat qilish; tadbirkorlik va investitsiyalarni huquqiy himoya qilish to'g'risida;
O'zbekiston Respublikasi Prezidentining qarorlari bajarilishini nazorat qilish; ma'muriy sud
ishlarini yuritishdagi prokurorning vakolatlarini ta'minlash; tergovning uslubiy ta'minoti
to'g'risida.
O’zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi, Qoraqalpog’iston Respublikasi, viloyatlar va
Toshkent shahar prokuraturalari huzurida prokuratura, ichki ishlar va Milliy xavfsizlik xizmati
xodimlari orasidan doimiy idoralararo tezkor-tergov guruhlari tuzildi.
2017 yilda prokuratura organlari faoliyati ustidan jamoatchilik nazoratini kuchaytirish
choralari ko'rildi. Agar ilgari prokurorlar mahalliy vakillik organlariga xalq deputatlari
Kengashlari nomidan tegishli hududdagi qonuniylik va jinoyatchilikka qarshi kurash to'g'risida
xabardor qilishgan bo'lsa, endi ular o'z faoliyati to'g'risida yillik hisobot taqdim etishlari shart.
Xususan, Qoraqalpog'iston Respublikasi Jo'qorga Kengesining, tumanlar (shaharlar) xalq
deputatlari Kengashlarining majlislarida prokurorlarning 493 ta hisobotlari tinglandi. Shuningdek,
2016 yil va 2017 yilning 9 oyi davomida xalq deputatlari Kengashidagi prokurorlar va
fuqarolarning o'zini o'zi boshqarish organlari tomonidan qonuniylik va jinoyatchilikka qarshi
kurashish holati to'g'risida 2,6 ming ma'lumot taqdim etildi. O'zbekiston Respublikasi Bosh
prokurori har yili Oliy Majlis Senatiga prokuratura faoliyati to'g'risida hisobot taqdim etadi. 2016
yil fevral oyidan boshlab Oliy Majlis Senati tarkibida prokuratura va boshqalar faoliyatini
monitoring qilish bo'yicha komissiya faoliyat ko'rsatmoqda.
Mamlakatda qonuniylik va tartibni ta'minlash, qonun hujjatlarining so'zsiz bajarilishini
ta'minlash, fuqarolarning huquq va erkinliklarini ishonchli himoya qilish maqsadida ijro etuvchi
ishlab chiqarish tizimi ham isloh qilindi. Xususan, energiya manbalari uchun o'z vaqtida va to'liq
to'lovlarni ta'minlash, elektr energiyasi va gaz taqsimlash tarmoqlariga noqonuniy ulanishlarni
aniqlash, oldini olish va yo'q qilish, shuningdek sud qarorlarini so'zsiz ijro etish maqsadida Bosh
prokuratura huzurida Majburiy ijro byurosi tashkil etildi.
Tadbirkorlarning huquqlari va qonuniy manfaatlarini ta'minlashning qo'shimcha kafolati
sifatida tadbirkorlik sub'ektlarining huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish bo'yicha
O'zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Vakil institutining qurilishi bo'ldi.
O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senatining 2017 yil 4 oktyabrdagi qarori bilan
fuqarolarning kafolatlangan mehnat huquqlarini ta'minlash bo'yicha Parlament komissiyasi tuzildi,
uning asosiy vazifasi O'zbekiston Respublikasining qonunlari va xalqaro shartnomalari ijrosi
ustidan parlament va jamoatchilik nazoratini kuchaytirish edi. fuqarolarning mehnat huquqlari
kafolatlarini ta'minlash, bolalar va majburiy mehnatning har qanday shaklidagi mumkin bo'lgan
xavflarni oldini olish va oldini olish. Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev, ayniqsa, tanqidiy tahlil,
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
492
qat'iy intizom va shaxsiy javobgarlik davlat boshqaruvi organlarining barcha xodimlari va sudyalar
uchun doimiy va o'zgarmas qoidaga aylanishi kerakligini alohida ta'kidladi. Ular xizmat qiladigan
jamiyatning bir qismi bo'lgan sudyalar, xalq ishonchisiz odil sudlovni samarali amalga oshira
olmaydi. Ular jamiyatning sud tizimiga bo'lgan umidlari va uning faoliyatidan shikoyatlari bilan
tanishishlari kerak. Bunga Sudyalar Kengashi yoki boshqa mustaqil organ tomonidan yaratilgan
doimiy muloqotlar mexanizmi yordam beradi. Shu tariqa, O'zbekiston Respublikasi inson
huquqlari sohasidagi xalqaro majburiyatlariga va o'zi qo'shilgan xalqaro shartnomalarga majburiy
rioya qilinishini tasdiqladi.
REFERENCES
1.
O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. – T.: O’zbekiston,2018.
2.
“O’zbekiston Respublikasi Mustaqillik Asoslari to’g’risidagi” qonun 31avgust 1991.
3.
O’zbekiston Respublikasining "Sudlar to'g'risida" gi qonuni. b.69.
4.
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning mamlakatimizni 2016-yilda
ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning asosiy yakunlari va 2017-yilga mo’ljallangan iqtisodiy
dasturning eng muhim ustuvor yo‘nalishlariga bag‘ishlangan Vazirlar Mahkamasining
kengaytirilgan majlisidagi ma’ruzasi. 14.01.2017.
5.
https://lex.uz/docs/3121087
6.
Моисев Е.Г. Международно-правовые основы сотрудничества стран СНГ. Учебное
пособие / Под ред. К.А. Бекяшева. – М.: Юрист, 1997. – 272 с.
7.
7.Saidov A. “Inson huquqlari” Toshkent M.: Adolat, 2012. – 287 b.
8.
Inson huquqlari bo'yicha Evropa sudi, 1971 yil 16-iyuldagi hukum, Ringayzen Avstriyaga
qarshi shikoyat № 2614/65, p. 95.
9.
Inson huquqlari bo'yicha Amerika-Amerika komissiyasi, Terrorizm va inson huquqlari
to'g'risidagi hisobot, OAS hujjati, OEA / Ser L/V/ll.116, Doc. 5, rev. 1, corr., 22 oktabr
2002 y., p. 229.
10.
Inson huquqlari bo'yicha Evropa sudi, 1994 yil 9 dekabrdagi qaror, Yunonistonning Stran
va Stratis Andreadis neftni qayta ishlash zavodlari Yunonistonga qarshi shikoyat №
13427/87, p.49.
11.
Vena konvensiyasi xalqaro Shartnomalar to’g’risida 1969. https://lex.uz/docs/-2646376
12.
Norma.uz
