ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1176
BO‘LAJAK BOSHLANG‘ICH SINF O‘QITUVCHILARIDA O‘QUVCHILAR
BILAN ISHLASH JARAYONINI TASHKIL QILISH TIZIMI
Hasanova Dilafro'zxon Tohir qizi
Guliston davlat pedagogika insituti 1-kurs magistranti
https://doi.org/10.5281/zenodo.7977950
Annontatsiya.
Maqolada bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarida o‘quvchilar bilan
ishlash jarayonini tashkil qilish tizimini takomillashtirish mavzusining mohiyati va metodika
tayyorgarlik tushunchasining mazmuni, o’qituvchini metodik jihatdan mahoratli bo’lib
yetishishida zarur bo’luvchi omillar va pedagogik zaruriy shart-sharoitlar haqida kerakli
manbalar nazariy jihatdan o’rganilgan.
Kalit so’zlar:
oliy ta’lim, metodika, intellektual, salohiyat, rivojlanish, mustaqil fikr.
A SYSTEM FOR ORGANIZING THE PROCESS OF WORKING WITH
STUDENTS FOR FUTURE ELEMENTARY SCHOOL TEACHERS
Abstract.
In the article, the essence of the topic of improving the system of organizing the
process of working with students for future elementary school teachers and the content of the
concept of methodological preparation, the factors necessary for the teacher to become
methodologically skilled, and the necessary pedagogical conditions theoretically studied the
necessary source.
Keywords:
higher education, methodology, intellectual, potential, development,
independent thought.
СИСТЕМА ОРГАНИЗАЦИИ ПРОЦЕССА РАБОТЫ С УЧАЩИМИСЯ ДЛЯ
БУДУЩИХ УЧИТЕЛЕЙ НАЧАЛЬНЫХ КЛАССОВ.
Аннотация.
В статье сущность темы совершенствования системы организации
процесса работы с учащимися для будущих учителей начальных классов и содержание
понятия методической подготовки, факторы, необходимые учителю для становления
методической грамотности, необходимые педагогических условиях теоретически изучал
необходимые источники.
Ключевые слова:
высшее образование, методология, интеллектуал, потенциал,
развитие, самостоятельное мышление.
Oliy taʼlim tizimini takomillashtirish, taʼlim sifatini yaxshilashni taʼminlashda moddiy
omillar bilan bir qatorda, talabalarning metodik tayyorgarligini rivojlantirish darajasi, salohiyati
ham muhim ahamiyatga kasb etadi. Oliy taʼlim tashkilotlarida talabalarning metodik
tayyorgarligini takomillashtirish boʼyicha tegishli yondashuvlarni aniqlash
maqsadida
talabalarga taʼlim tarbiya berishda bir nechta dasturlarni tahlil qilib, shular asosida xozirgi kunga
qadar olib borilayotgan metodik faoliyatlarga alohida eʼtibor qaratamiz.
Bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarida o‘quvchilar bilan ishlash jarayonini tashkil
qilish tizimini shakllantirishi, moddiy borliq goʼzalliklarini his eta olishga oʼrgatishi, boshqalar
fikrlarini tushunishini, shaxsiy fikrlarini ogʼzaki va yozma bayon eta olish hislatlarini
shakllantirishga erishishi lozim. “Taʼlim va fan sohasini rivojlantirish davlat siyosati maʼno-
mazmuni va uning dolzarbligidan kelib chiqib, unga quyidagicha izoh keltirish mumkin:
birinchidan, yangi taʼlim tizimi, barkamol avlod kadrlarni tayyorlashdagi oʼzgarishlar va yangicha
yondashuvlar, zamonaviy kasb sohalarining paydo boʼlgani hamda uning mamlakatimiz sharoiti
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1177
bilan bogʼliqligidir; ikkinchidan, taʼlim tushunchasi ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot natijasida
muayyan davrdan boshlab inson faoliyatining alohida mustaqil sohasiga aylanib, jamiyatning
ijtimoiy tajribasini keyingi bosqichga uzatadi; uchinchidan, taʼlim inson shaxsining intellektual-
maʼnaviy qirralarini shakllantirish, uning jamiyat ishlab chiqarish va ijtimoiy, siyosiy, madaniy,
maʼrifiy hayotida faol va muvaffaqiyatli ishtirokini taʼminlashga qaratilgan harakatlar yigʼindisi
boʼlib, maʼrifat hamda bilim berishni anglatadi; toʼrtinchidan, fan jamiyatining ijtimoiy
institutlaridan biri boʼlib, tabiat va jamiyat hayotini aks ettiruvchi ijtimoiy ong shaklidir. U katta
ilmiy salohiyatni, ijodiy kuch-quvvatni birlashtirib, maʼnaviy barkamol insonni tarbiyalashga,
mamlakatda qudratli ilmiy salohiyatni yaratishga xizmat qiladi” .
Taʼlim sohasini isloh qilishni, avvalambor, boshlangʼich taʼlimdan boshlash zarur. Zero,
bolaning dunyoqarashi, didi, salohiyati shakllanadigan boshlangʼich sinflarda eng yetuk, eng
tajribali murabbiylar biriktirib qoʼyilishi darkor. Shu zaruratdan, maktab taʼlimini, oʼrta maxsus
taʼlim tizimini, shu bilan birga oliy taʼlimni ham tubdan isloh qilish rejalashtirilgan .
Taʼlim sifatini yaxshilash va samaradorligini oshirishda moddiy omillar bilan bir qatorda,
Bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarida o‘quvchilar bilan ishlash jarayonini tashkil qilish
tizimi dolzarb ahamiyat kasb etadi. Chunki, Bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarida
o‘quvchilar bilan ishlash jarayonini tashkil qilish tizimi bugungi kun davr talablariga muvofiq
kelajak avlod kadrlarini tayyorlashni davrning oʼzi taqozo etmoqda.
Bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarida o‘quvchilar bilan ishlash jarayonini tashkil
qilish tizimida zamon talablaridan kelib chiqib yondashish muximdir. Bunda oʼqituvchilarning
metodik tayyorgarligini oshirish uchun, ularda zarur pedagogik bilimlar (oʼqituvchi mehnati,
uning pedagogik faoliyati xususiyatlari, muloqot, shaxs toʼgʼrisida, oʼquvchilarning psixik
rivojlanishlari, ularning yosh xususiyatlari toʼgʼrisidagi psixologiya, pedagogik maʼlumotlar),
koʼnikmalar (etarlicha yuqori darajada bajarilgan xatti-harakatlar) shakllantirish lozim.
Oʼquv jarayonidagi didaktik vaziyatlar (oʼqituvchining xulqini belgilovchi, uning oʼz-
oʼziga bahosi, didaktik qiziqishlari darajasini ifodalovchi, oʼqituvchining motivatsiyasi, oʼz
mehnatining maʼnosini anglash bilan bevosita bogʼliq uning oʼquvchiga, hamkasblariga, oʼziga
munosabatlari barqaror tizimi), oʼqituvchilarning oʼz fanlari haqida chuqur bilimga egaligi kabi
koʼnikmalar shakllantirilishi zarur. Har bir pedagogning motivatsion sohani rivojlantirishi yaʼni
maqsad qoʼya olishi, qiziqishlarini toʼgʼri taqsimlay olishi, shaxsiy motivlarini qamrab oluvchi
psixologik sifatlar majmui malakaga aylantirilishi lozim.
Boʼlajak boshlangʼich sinf oʼqituvchilarini metodik tayyorgarligiga talablar oʼzgarishi
ikkita asosiy taʼlim paradigmasi: xususan, shaxsga yoʼnaltirilgan yondashuvda namoyon
boʼluvchi insonparvarlik va taʼlimning ijtimoiylashuvi bilan belgilash mumkin.
Bugungi kunda innovatsion axborot texnologiyalarini taʼlim jarayoniga integratsiya
qilishga qiziqish ortib bormoqda. Taʼlim jarayoniga zamonaviy axborot texnologiyalarini
qoʼllash, oʼquvchilarga oʼrganayotgan bilimlarini oʼzlari qidirib topib, mustaqil bajarib-oʼrganib,
xulosa chiqarish va tahlil qilish imkoniyatlarini beradi. Bunday pedagogik jarayonda oʼqituvchi
oʼquvchilarni har tomonlama barkamol shaxs sifatida bilim olishiga texnologiyalarning taʼlimiy
va tarbiyaviy ahamiyatiga eʼtibor bermogʼi lozim.
Mazkur mulohazalar albatta boʼlajak boshlangʼich sinf oʼqituvchilarini metodik
tayyorgarligini takomillashtirishda zamonaviy yondashgan holda oʼquvchilarni tayyorlashga
oʼrgatishda oʼz samarasini beradi. Boʼlajak boshlangʼich sinf oʼqituvchilarini metodik
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1178
tayyorgarligini takomillashtirishda albatta fanlararo integratsiyaga alohida eʼtibor qaratish
aloxida axamiyatga yega.
Bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarida o‘quvchilar bilan ishlash jarayonini tashkil
qilish tizimida avvalambor, oʼquvchilarni intellektual rivojlantirish matematika fani bilan
koʼproq bogʼliqligini inobatga olgan holda, boʼlajak oʼqituvchilarning matematik tafakkurini
rivojlantirish ham muhim omil boʼlib xizmat qiladi.
Demak, boʼlajak boshlangʼich sinf oʼqituvchilarning metodik tayyorgariligi ustida ishlash
jarayonida talabalarga nafaqat ilmiy bilimlar berish bilan cheklanib qolmay oʼrganilgan
bilimlarni amaliy jarayonda qoʼllay olish koʼnikma va malakalarini xam shakllantirib borilishiga
aloxida axamiyat berish lozim. Xususan, boshlangʼich taʼlim fanlarini amaliy oʼrgatish,
muntazam va izchil oʼrgatish, namunalar va maxsus mashqlar asosida oʼrgatish, turli xatolarning
oldini olish va ularni toʼgʼrilash orqali bajarish kabi oʼz ustida ishlovchi amaliy vazifalarni
bajarish orqali singdirib borish muhim xisoblanadi. Oʼquvchilarning yosh va psixologik
xususiyatlarini hisobga olgan holda, barcha oʼquv fani dasturidagi mavzularni puxta
oʼzlashtirilishiga yordam beradigan, mustaqil fikr yuritish, fikrini erkin ifodalash, boshqalar
fikrini tinglash, mulohaza yuritish, ulardan eng muhimlarini ajrata olish, oʼz fikrini ilgari surish,
uni dalillash, umumlashtirish va xulosalashga oʼrgatish, oʼqituvchining til materialidan
foydalanishga qiziqish uygʼotish, unda amalda foydalanish ehtiyojini yuzaga keltirish hozirgi
kun talabi sifatida oʼrganilmoqda.
Yuqorida qayd etilganidek, Bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarida o‘quvchilar bilan
ishlash jarayonini tashkil qilish tizimini takomillashtirish borasida bir qancha vazifalar ajratib
koʼrsatiladi.
Boʼlajak boshlangʼich sinf oʼqituvchilarining fanlarni oʼqitish jarayonidagi vazifalari
quyidagilar:
1.
fan-oʼquvchini fikr yurita olishga undashi kerak;
2.
-oʼzgalar fikrini anglashga oʼrgata olishi muxim;
3.
oʼz fikrini ogʼzaki hamda yozma ravishda ravon bayon qila olishga yoʼnaltirishi;
4.
taʼlim falsafasi va tarixi tomonlama kompetentli boʼlishi va fan doirasida
mustahkamlangan bilim, koʼnikma, malaka tushunchalariga izoh bera olish zarur.
Mazkur vazifalarni boshlangʼich sinf oʼqituvchilarida shakllantirilishi bevosita
oʼquvchilarni kelajakda bilimli va intellektual rivojlangan kadrlar boʼlib yetishida oʼz samarasini
koʼrsatadi.
Bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarida o‘quvchilar bilan ishlash jarayonini tashkil
qilish tizimi uchun yuqorida qayd etib oʼtilgan barcha nazariy asoslar, fikrlarni inobatga olib,
taʼlim jarayonida taʼlim mazmuni, oʼrgatish, oʼrganish bir-biri bilan uzviy aloqada shuning uchun
ulardan hech birini eʼtibordan chetda qoldirmaslik lozim. Xulosa qilib aytganda, Bo‘lajak
boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarida o‘quvchilar bilan ishlash jarayonini tashkil qilish tizimi
rivojining zaruriy sharti hisoblanadi.
REFERENCES
1.
2019 yil 29 apreldagi “O’zbekiston Respublikasi xalq ta’limi tizimini 2030-yilgacha
rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to’g’risida” PF- 5712-sonli Farmoni
2.
Oʼzbekiston Respublikasi Prezidentining Oʼzbekiston Respublikasi Vazirlar
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1179
Mahkamasining 2019 yil 9 iyuldagi “Matematika taʼlimi va fanlarni yanada
rivojlantirishni davlat tomonidan qoʼllab-quvvatlash, shuningdek, Oʼzbekiston
Respublikasi Fanlar akademiyasining V.I.Romanovskiy nomidagi matematika instituti
faoliyatini tubdan takomillashtirish chora- tadbirlari toʼgʼrisida” PQ-4387-son qarori
3.
Oʼzbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 8 oktyabrdagi “Oʼzbekiston
Respublikasi oliy taʼlim tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish kontseptsiyasini tasdiqlash
toʼgʼrisida” PF- 5847-son Farmoni
4.
Karimova S.S. THE ROLE AND IMPORTANCE OF" NATURAL SCIENCES" IN
THE DEVELOPMENT OF UNDERSTANDING OF NATURE IN GENERAL
SECONDARY SCHOOLS. http://scientists.uz/uploads/202206/B-43.pdf
5.
Karimova, S. (2022). THE ROLE AND IMPORTANCE OF" NATURAL SCIENCES"
IN THE DEVELOPMENT OF UNDERSTANDING OF NATURE IN GENERAL
SECONDARY SCHOOLS. Science and innovation, 1(B6), 214-218.
6.
Karimova,
Sevara.
"CHARACTERISTICS
OF
NATURAL
TEACHING
METHODOLOGНY."Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and
socialsciences1.11(2021):737-740. https://cyberleninka.ru/article/n/characteristics-of-
natural-teaching-methodologny.
7.
Karimova Sevara “Didactic Features Of Development Of Nature Perception Skills Of
Primary School Students”In volume 19, of Eurasian Journal of Learning and Academic
Teaching (EJLAT) April 2023.
