4
UMUMTA'LIM MAKTABLARIDA TARIX FANINI O'QITISHDA ZAMONAVIY
INNOVATSION YONDASHUVLARDAN FOYDALANISH
Xakimova Ra'no
Jizzax viloyati Doʻstlik tumani 14-umumiy oʻrta taʼlim
maktabi tarix fani o'qituvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.8423786
Annotatsiya.
Umumta’lim maktablarida tarix fanini o’qitishda zamonaviy innovatsion
yondashuvlardan foydalanish haqida fikr mulohazalar yuritiladi. Tarix ta'limi o’quvchilarda
tanqidiy fikrlash, madaniy tushunish va fuqarolik faolligini rivojlantirishning asosidir. Bugungi
shiddat bilan rivojlanayotgan dunyoda o‘qitishning an’anaviy usullari umumta’lim maktablari
o‘quvchilarini qiziqtirish uchun yetarli emas. Tarixni o'qitishda zamonaviy innovatsion
yondashuvlarni integratsiyalash chuqur va qiziqarli o'rganish tajribasini yaratishi mumkin.
Kalit so’zlar:
maktablar, tarix fani, zamonaviy o’qitish, innovatsion yondashuv,
multimedia vositalari, video darsliklar, interfaol metodlar, tarixiy simulyatsiya.
USE OF MODERN INNOVATIVE APPROACHES IN TEACHING HISTORY IN
SECONDARY SCHOOLS
Abstract.
Considerations are made about the use of modern innovative approaches in the
teaching of history in general education schools. History education is the basis for developing
students' critical thinking, cultural understanding and civic engagement. In today's rapidly
developing world, traditional methods of teaching are not enough to interest students of general
education schools. Integrating modern, innovative approaches to teaching history can create a
deep and engaging learning experience.
Key words:
schools, history, modern teaching, innovative approach, multimedia tools,
video textbooks, interactive methods, historical simulation.
ИСПОЛЬЗОВАНИЕ СОВРЕМЕННЫХ ИННОВАЦИОННЫХ ПОДХОДОВ В
ПРЕПОДАВАНИИ ИСТОРИИ В ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНОЙ ШКОЛЕ
Аннотация.
Рассмотрены вопросы использования современных инновационных
подходов в преподавании истории в общеобразовательной школе. Историческое
образование является основой для развития критического мышления учащихся,
культурного понимания и гражданской активности. В современном быстро
развивающемся мире традиционных методов обучения недостаточно, чтобы
заинтересовать учащихся общеобразовательных школ. Интеграция современных,
5
инновационных подходов к преподаванию истории может создать глубокий и
увлекательный опыт обучения.
Ключевые слова:
школа, история, современное обучение, инновационный подход,
мультимедийные средства, видеоучебники, интерактивные методы, историческое
моделирование.
Tarixni o'qitishdagi eng ta'sirli zamonaviy yondashuvlardan biri bu interfaol multimedia
ta'lim vositalaridan foydalanishdir. Ular orasida virtual haqiqat simulyatsiyalari, kengaytirilgan
haqiqat ilovalari va ta’limga oid video o‘yinlar kiradi. Ular orqali o’quvchilar tarixiy voqealarga
deyarli qadam qo'yishlari mumkin, o'tmish haqidagi tushunchalarini qiziqarli va immersiv tarzda
kuchaytiradi. Ilovalar tarixiy tasvirlar va ma'lumotlarni haqiqiy dunyoga qo'shib, tarixni sinf
doirasida jonlantirishi mumkin. O'quv video o'yinlari nafaqat o'rganishni qiziqarli qiladi, balki
tarixiy tahlilda muhim ahamiyatga ega bo'lgan muammolarni hal qilish va qaror qabul qilish
ko'nikmalarini rag'batlantiradi.
Raqamli hikoya qilish tarix sinflarida qo'llanilishi mumkin bo'lgan yana bir innovatsion
uslubdir. O’quvchilar tarixiy voqealar yoki shaxslarni muloqot qilish uchun tasvirlar, videolar va
hikoyalarni o'z ichiga olgan multimedia taqdimotlarini yaratishi mumkin. Bu usul nafaqat tadqiqot
va taqdimot mahoratini oshiribgina qolmay, balki tarixga ijodiy nuqtai nazardan yondashish
imkonini ham beradi. O’quvchilarni o'z hikoyalarini yaratishga rag'batlantirish tarixiy
kontekstlarni chuqurroq tushunishga yordam beradi va o'rganilayotgan odamlar va voqealarga
nisbatan hamdardlikni rag'batlantiradi.
Birlamchi manbalardan foydalanish tarixiy tadqiqotning asosiy jihati hisoblanadi.
Raqamlashtirilgan tarixiy hujjatlar, xatlar, fotosuratlar va artefaktlar kabi birlamchi manbalarni
tahlil qilishning innovatsion usullarini integratsiyalash o‘quvchilarning tahliliy ko‘nikmalarini
sezilarli darajada oshirishi mumkin. Onlayn ma'lumotlar bazalari va arxivlar birgalikda kirish va
tahlil qilish mumkin bo'lgan asosiy manbalarning keng omborini taqdim etadi. O’quvchilarni
ushbu manbalarni tanqidiy baholashga yo'naltirish ularga tarixiy voqealar haqida nozik
tushunchani rivojlantirishga yordam beradi va ularni mavjud ma'lumotlarning ishonchliligi va
noto'g'riligiga shubha qilishga undaydi.
Gamifikatsiya o'yin elementlarini o'yindan tashqari kontekstlarga kiritib, o'rganishni
yanada interaktiv va qiziqarli qiladi. Tarixga oid viktorinalar, boshqotirmalar va o'quv stol o'yinlari
sinf muhitini o'zgartirishi mumkin. Bunday tadbirlar nafaqat tarixiy bilimlarni mustahkamlaydi,
6
balki sog'lom raqobat va jamoaviy ishlashga yordam beradi. Gamifikatsiya yutuq va motivatsiya
tuyg'usini uyg'otadi, o’quvchilarni tarix fanlarida faol ishtirok etishga va ustunlikka undaydi.
Doimiy rivojlanib borayotgan ta'lim landshaftida texnologiya kuchidan foydalanish
o’quvchilarni jalb qilish va ularning ta'lim tajribasini oshirish uchun muhim ahamiyatga ega.
Ko'pincha an'anaviy deb qabul qilingan tarix saboqlari innovatsion o'tish texnologiyalarini kiritish
orqali inqilobga aylanishi mumkin. Bu vositalar o‘tmish va hozirgi zamon o‘rtasidagi tafovutni
bartaraf etib, tarixiy voqealarni sinfda jonlantiradi. Kengaytirilgan haqiqat tarix ta'limida
o'zgartiruvchi vosita sifatida paydo bo'ldi. Kompyuterda yaratilgan kontentni real dunyoga
joylashtirish orqali ilovalari o‘quvchilarga tarixiy asarlar va joylar bilan o‘zaro muloqot qilish
imkonini beradi. Tasavvur qiling-a, o’quvchilar o'z sinflarida qadimiy sivilizatsiyalarni
o'rganmoqdalar, artefaktlarni yaqindan ko'rib chiqmoqdalar yoki tarixiy diqqatga sazovor joylar
bo'ylab sayr qilmoqdalar. O‘quvchilarni o‘tmish bilan bevosita bog‘laydigan, tarixni aniq va
unutilmas holga keltiradigan immersiv tajriba yaratadi.
Tarix darslari uchun moʻljallangan interaktiv taʼlim ilovalari oʻquvchilarning tarixiy
mazmun bilan shugʻullanishi uchun dinamik usulni taʼminlaydi. Ushbu ilovalar ko'pincha turli xil
o'rganish uslublariga mos keladigan interaktiv vaqt jadvallari, viktorinalar va multimedia
elementlarini o'z ichiga oladi. Masalan, o‘quvchilarga Ikkinchi jahon urushini interaktiv xaritalar,
multimedia taqdimotlari va virtual sayohatlar orqali o‘rganish imkonini beruvchi ilovalar tarixni
jonlantiradi, qiziquvchanlik va o‘rganishda faol ishtirok etadi.
Muzeylar va arxivlarni raqamlashtirish tarixiy ashyolar va hujjatlardan foydalanishni
demokratlashtirdi. Virtual muzeylar va onlayn arxivlar o’quvchilarga turli davrlar va
madaniyatlarga oid ko'plab tarixiy materiallar bilan tanishish imkoniyatini beradi. Ushbu
platformalarda ko'pincha batafsil tushuntirishlar, audiovizual manbalar va o'quvchilarni muayyan
tarixiy mavzularni chuqurroq o'rganishga undaydigan interaktiv xususiyatlar mavjud. Raqamli
arxivlar jug‘rofiy tafovutni bartaraf etib, o‘quvchilarga asosiy manbalarni o‘rganish va turli nuqtai
nazarlardan tushuncha olish imkonini beradi.
Tarixiy simulyatsiya o'yinlari tanqidiy fikrlash va qaror qabul qilish ko'nikmalarini
rivojlantirish bilan birga o'quvchilarni o'tmish bilan tanishtirishning innovatsion usulini taqdim
etadi. O'yinlar o'quvchilarni tarixiy voqealarda faol ishtirok etadigan dinamik ta'lim muhitini
yaratadi, ularni stsenariylarni tahlil qilishga va turli vaqt davrlarining murakkabliklarini
tushunishga undaydi.
Tarix darslarida o‘tish texnologiyalarining integratsiyalashuvi o‘quvchilarning o‘tmishni
idrok etish va o‘zaro munosabatini tubdan o‘zgartiradi. Kengaytirilgan reallik, interaktiv taʼlim
7
ilovalari, raqamli muzeylar, tarixiy simulyatsiya oʻyinlari va virtual reallik ekskursiyalari
oʻquvchilarning tasavvurlarini oʻziga rom etuvchi turli va immersiv tajribalarni taklif etadi. Ushbu
innovatsion vositalarni qo'llagan holda, o'qituvchilar tarix saboqlarini vaqt bo'ylab jozibali
sayohatlarga aylantirishi, o'tmishni o'rganishga bir umrlik ishtiyoqni uyg'otishi va tarixiy
savodxon va qiziquvchan shaxslarning yangi avlodini tarbiyalashi mumkin.
Xulosa:
Umumta’lim maktablarida tarix fanini o‘qitishga zamonaviy innovatsion
yondashuvlarni joriy etish sinfdagi tajribani jonlantiradi. Interfaol multimediali o'rganish, raqamli
hikoyalar, hamkorlikdagi onlayn loyihalar, asosiy manbalarni tahlil qilish va o'yinlashtirish
o’quvchilarga o'tmishni o'rganish uchun turli xil va qiziqarli imkoniyatlarni taqdim etadi. Ushbu
usullarni qo'llagan holda, o'qituvchilar tarixga umrbod ishtiyoqni uyg'otishi, tanqidiy fikrlaydigan
va xabardor global fuqarolar avlodini tarbiyalashi mumkin. Texnologiya taraqqiyotda davom etar
ekan, innovatsion tarix ta'limi imkoniyatlari cheksiz bo'lib, o'tmishni o'rganish hozirgi kabi
dinamik va jonli kelajakni shakllantiradi.
REFERENCES
1.
Yo’ldoshev, S.A.Usmonov. Pedagogik texnologiya asoslari. O’qituvchi. 2014.
2.
J.G.Yo’ldoshev. Ta’lim yangilanish yo’lida. O’qituvchi. 2020.
3.
R.H.Murtazayeva. “O’zbekiston tarixi”. T., “O’AJBNT”, 2013, 380-bet.
4.
R.Shamsutdinov, Sh.Karimov. “Vatan tarixi”. 1-qism. T., “Sharq”, 2010, 299-320-bet.
5.
Аhmadali Asqarov. “O’zbek xalqining etnogenezi va etnik tarixi”.T., “Universitet”, 2007,
149-185-bet.
6.
Каракулович Ю. А., Исмоиловна А. З. (2021). ПСИХОЛОГИЧЕСКОЕ
ИССЛЕДОВАНИЕ ЭМОЦИЙ И ЭМОЦИЙ В МИРОВОЙ ПСИХОЛОГИИ.
Galaxy
International Interdisciplinary Research Journal
,
9
(10), 419-421.
7.
Исмоиловна А. З., Нарзуллаевна К. Г. (2022). В процессе формирования личности,
преодоления эмоционального состояния в семейном окружении.
Евразийский
журнал гуманитарных и социальных наук
,
6
, 31-33.
8.
Ismoilovna, A. Z. (2021). Methodology of organizational capacity development in gifted
children. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 11(10),
1957-1961.
9.
Ismoilovna, A. Z. (2022). Prerequisites for identifying gifted children and shaping their
abilities. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 12(6), 308-
311.
