179
O`ZBEKISTONGA CHET EL INVESTITSIYALARINI JALB QILISH HAMDA
INVESTORLAR BILAN QADRIYATLARIMIZGA ASOSLANGAN BITIMLAR
TUZISH
Qo’ldoshev Sanjar
Osiyo xalqaro University
magistratura (iqtisodiyot yônalish) 2-bosqich talabasi
Orcid: 0009-0005-2406-904X
https://doi.org/10.5281/zenodo.10467761
Annotatsiya. Ushbu maqolada mustaqil O`zbekistonimizning yanada rivojlanishi uchun
chet el investitsiyalarini jalb qilishning usullari va yo`llari haqida, shuning bilan birga chet el
investorlarini o`lkamizga jalb qilish usullari va investorlar bilan bizning milliyligimizga va
qadriyatlarimizga zarar bermaydigan, ularni ulug`lagan shartnomalar tuzish haqida o`z
qarashlarimni keltirib o`tganman.
Kalit so`zlar: Xorijiy investitisiya nima, xorij investorlarini jalb qilishi usullari, xalqaro
investitsiya huquqi, investorlar huquqlari.
ATTRACTING FOREIGN INVESTMENTS TO UZBEKISTAN AND
CONDUCTING DEALS WITH INVESTORS BASED ON OUR VALUES
Abstract. In this article, the methods and ways of attracting foreign investments for the
further development of our independent Uzbekistan, as well as the methods of attracting foreign
investors to our country and concluding agreements with investors that do not harm our
nationality and values and glorify them I have mentioned my views.
Key words: What is foreign investment, methods of attracting foreign investors,
international investment rights, investors' rights.
ПРИВЛЕЧЕНИЕ ИНОСТРАННЫХ ИНВЕСТИЦИЙ В УЗБЕКИСТАН И
ПРОВЕДЕНИЕ СДЕЛОК С ИНВЕСТОРАМИ НА ОСНОВЕ НАШИХ ЦЕННОСТЕЙ
Аннотация. В данной статье описаны методы и способы привлечения
иностранных инвестиций для дальнейшего развития нашего независимого Узбекистана, а
также методы привлечения иностранных инвесторов в нашу страну и контракты с
инвесторами, которые не наносят вреда нашей национальности и ценностям и
прославляют их. Я высказал свое мнение по поводу состава.
Ключевые слова: Что такое иностранные инвестиции, методы привлечения
иностранных инвесторов, международное инвестиционное право, права инвесторов.
180
KIRISH.
Xorijiy investitsiyalar nima? Xorijiy investitsiya nima uchun kerak? Xorijiy investitsiya
bu
-
chet el investorlari tomonidan yuqori darajada daromad olish, samaraga erishish maqsadida
mutloq boshqa davlat iqtisodiyotining, tadbirkorlik va boshqa faoliyatlariga safarbar etadigan
barcha mulkiy,moliyaviy,intellektual boyliklaridir.Chet el investitsiyalari ichki investitsiyalardan
farqli holda tashqi moliyalashtirish manbaiga kiradi. Ular milliy iqtisodiyotga chetdan,ularning
kelishini ragʻbatlantirgan holda jalb qilinadi. Lekin chet el kapitalini jalb qilishning hamma
shakllari ha moliyalashtirishning tashqi manbai bo`lmasligi mumkin. Bu birinchi navbatda foiz
to'lovlari bilan qaytarishni talab etadigan kreditlar va qarzlarga taaluqli. Chunki, chet el kreditlari
va xalqaro moliya institutlari qarzlari maʼlum vaqt oʻtgach asosiy qarz bilan birga belgilangan
foizlarining qaytarilishini talab etadi.Chetdan jalb etiladigan xorijiy investitsiyalar bilan chet eldan
kiritiladigan kreditlarninig oʻziga xos farqlari mavjuddir.
Bugungi kunda yangilanayotgan O‘zbekiston sharoitida investitsiyalar iqtisodiy-ijtimoiy
rivojlanishning eng muhim manbai bo‘lib hisoblanadi. Ayni paytda, mamlakatimizda turli
shakldagi milliy va xorijiy investorlar faoliyat yuritmoqda. Ular o‘z oldilariga qo‘ygan maqsadlari,
moddiy imkoniyatlari, iqtisodiyot va ijtimoiy hayotning qaysi sohalariga sarmoya kiritishiga qarab
muayyan vazifalarni amalga oshiradilar.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 2 martdagi “2017 — 2021 yillarda
O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar
strategiyasini «Ilm, ma’rifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili»da amalga oshirishga oid
davlat dasturi to‘g‘risida»gi PF–5953-son Farmoni asosida iqtisodiyotni rivojlantirish va
investitsiyalarni faol jalb qilish sohasida qator chora-tadbirlar amalga oshirish lozimligi
belgilangan. Unda demokratik islohotlarni chuqurlashtirish va mamlakatni modernizatsiya
qilishda Oliy Majlis palatalari, siyosiy partiyalarning rolini yanada kuchaytirish, qonun
ustuvorligini ta’minlash va sud-huquq tizimini yanada isloh qilishning ustuvor yo‘nalishlari,
iqtisodiyotni rivojlantirish va faol investitsiya jalb etishning ustuvor yo‘nalishlari belgilab berildi.
Qolaversa, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning 2020-yil 29-
dekabrdagi Oliy Majlisga Murojaatnomasida investitsiya siyosatini yuritishda davlat ishtirokini
pasaytirib, xususiy va to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiyalar ulushini oshirish kerakligi qayd etildi.
Bunday qonon va qarorlarning qabul qilinishi mamalakatimizga ko`plab investorlarning
investitsiya kiritishiga ochilgan bir darvoza vazifasini o`tadi desak adashmagan bo`lamiz.
Chet el investitsiyalari toʻgʻrisida“gi Qonunga koʻra Oʻzbekiston Respublikasida chet ellik
investorlar quyidagilar boʻlishi mumkin:
181
•
chet el davlatlari, chet el davlatlarining maʼmuriy yoki hududiy organlari;
•
davlatlararo bitimlar yoki boshqa shartnomalarga muvofiq tashkil topgan yoki xalqaro
ommaviy huquq subyektlari boʻlgan xalqaro tashkilotlar;
•
chet el davlatlarining qonun hujjatlariga muvofiq tashkil topgan va faoliyat koʻrsatib
kelayotgan yuridik shaxslar boshqa har qanday shirkatlarlar, tashkilotlar yoki uyushmalar;
•
chet el davlati fuqarolari boʻlmish jismoniy shaxslar, fuqaroligi boʻlmagan shaxslar va chet
ellarda doimiy yashaydigan Oʻzbekiston Respublikasi fuqarolari.
Bugungi kunda mamalakatimizda xorijiy investorlarni jalb qilish uchun ko`plab ishlar
amalga oshirilmoqda.Xorijiy investitsiyalarni jalb qilishning bir qancha shakllari mavjud.Ular
quyidagilar:
•
ulush qoʻshib qatnashishi orqali qoʻshma korxonalarni tashkil etish;
•
100 % mol-mulk xorijiy investorga tegishli boʻlgan xorijiy korxonalarni tashkil etish;
•
yirik xorijiy kompaniya va firmalarning shoʻba korxonalari va filiallarini tashkil etish;
•
konsessiya va lizing shartnomalari tuzish;
•
tenderlar eʼlon qilish;
•
erkin iqtisodiy hududlar tashkil etish;
•
moliyaviy aktivlarni sotish va sotib olish.
O‘zbekiston Respublikasining "Investitsiyalar va investitsiya faoliyati to‘g‘risida”gi
Qonunini samarali ijro etilishi uchun investorlar bilan Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligi,
hokimliklar, xorijdagi diplomatik vakolatxonalar va tijorat banklari rahbarlari o‘rinbosarlaridan
iborat bo‘lgan davlat hokimiyat organlari hamkorligining 4 bosqichli mexanizmi muvaffaqiyatli
yo‘lga qo‘yilgan. Ushbu mexanizm investorlarning barcha so‘rovlariga tezkor javob qaytarish va
qonunda nazarda tutilgan chora-tadbirlar amalga oshirilishining samaradorligini kerakli tarzda
nazorat qilish imkonini beradi. Shu nuqtai nazardan, Yevropa tiklanish va taraqqiyot bankining
ko‘magi bilan tuzilgan, Respublikada faoliyat yuritayotgan investorlar bilan bevosita muloqotni
taʼminlaydigan O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Xorijiy investorlar kengashining
rolini taʼkidlash muhim ahamiyatga ega.
Xalqaro hakamlik sudlari institutining rivojlanishi ham faol qo‘llab-quvvatlanmoqda. O‘z
navbatida, bu mamlakat investitsiya muhitining muhim va tizim tashkil etuvchi tarkibiy qismi
bo‘lgan qonun ustuvorligini hamda davlat va mahalliy investorlar zimmasidagi majburiyatlarning
to‘g‘ri bajarilishini taʼminlaydi.
182
Shu bilan birga, jahon amaliyoti va tajribasi shuni ko‘rsatadiki, biznesning investitsiya va
innovatsion faoliyatiga to‘sqinlik qilayotgan muammolarni endi oddiy vositalar bilan, yaʼni
imtiyozlar berish yoki yangi deklarativ meʼyorlarni nashr etish bilan hal qilishning imkoni yo‘q.
Xususiy investitsiyalarni faollashtirish uchun tadbirkorlik faoliyatini erkinlashtirish talab
etiladi. Biznes bilan doimiy muloqot, muayyan sektorlarning rivojlanishiga to‘sqinlik qiladigan
to‘siqlarni aniqlash va yengib o‘tish bo‘yicha astoydil ish olib borish kerak. Shu munosabat bilan
quyidagi yo‘nalishlar bo‘yicha faol ish olib borilmoqda.
Birinchidan, iqtisodiy o‘sishning bir maromdagi yuqori va barqaror surʼatlarini saqlab
qolish uchun mamlakat iqtisodiyotining barqaror va raqobatbardosh, bank tizimi aktivlarining
katta qismi xususiy investorlar qo‘lida bo‘lgan modelini shakllantirish zarur.
Ikkinchidan, investitsiyaviy jozibadorlikni oshirish va barqaror iqtisodiy o‘sishning asosiy
omillaridan biri bo‘lgan infratuzilmaga yo‘naltirilgan investitsiyalarining jadal o‘sishini
taʼminlash maqsadida davlat-xususiy sheriklik va loyihalarni moliyalashtirish vositalarini
rivojlantirish orqali investitsiyaviy faoliyatni rag‘batlantirish ham faol tarzda olib borilmoqda.
Uchinchidan, raqamlashtirish va davlat xizmatlarini masofaviy taqdim etish orqali
investitsiya loyihalarini amalga oshirishda byurokratik to‘siqlar va cheklovlarni to‘liq bartaraf
etish uchun investorlar va davlat o‘rtasidagi munosabatlar optimallashtirilmoqda. Shaffoflikni
maksimal darajada taʼminlash va korrupsiyaning oldini olish uchun xorijiy investorlarning
murojaatlari va so‘rovlari bilan ishlashni tashkil etish sifati yaxshilanmoqda.
To‘rtinchidan, ish kuchi va kapitalning iqtisodiyotning qonuniy sektorlaridan yashirin
iqtisodiyotga oqib ketishiga olib keladigan tranzaksiya xarajatlarining kamayishi kuzatilmoqda.
Beshinchidan, kelgusida texnologik yutuqlarga erishish nuqtasiga aylanishi va keyingi 20-
30 yil davomida mamlakat ishlab chiqarish quvvatlarini rivojlanishi uchun zamin yaratishi
mumkin bo‘lgan O‘zbekistonning eng istiqbolli sohalariga yo‘naltirilgan investitsiya siyosati
strategiyasi ishlab chiqilmoqda.
Shunday vaziyatda O`zbekistonda investitsiya kiritishnng ko`payishi nafaqat davlatimizga
balki butun insonlarga ham foyda keltirishdan narisiga o`tmaydi.
XULOSA
Xulsa qilib ayatdigan bo`lsak, investitsiya muhiti mamlakatdagi barcha faoliyat sohalariga
taʼsir ko‘rsatishini inobatga olgan holda, islohotlar ko‘lami iqtisodiy, institutsional, taʼlim,
sog‘liqni saqlash, qishloq xo‘jaligi, suv taʼminoti, energetika, transport va boshqa yo‘nalishlarni
ham qamrab olmoqda.
183
Shuningdek, tadbirkorlarni va investitsiya loyihalari tashabbuskorlarini amaliy qo‘llab-
quvvatlashga katta eʼtibor qaratilmoqda. Ushbu yo‘nalishdagi eng yorqin misol - bu 2020 yilda
tuzilgan eksport va investitsiyalarni rivojlantirish masalalari bo‘yicha Hukumat komissiyasining
faoliyati bo‘lib, uning vazifalariga tadbirkorlar va eksportchilar bilan yaqin hamkorlik qilish,
shuningdek, har bir tadbirkorlik subyektining muammosini hal qilishda individual yondashish va
shu asosida tezkor va samarali yechimlarni ishlab chiqish va amalga oshirish kabilar kiritilgan
edi.
Bu amalga oshirilgan barcha islohotlarning natijasi o1z samarasini bermay qolmayapti
albatta,har yil ko`plab investorlar yurtimizga o`z sarmoyalarini kiritish orqali iqtisodiyotimizning
rivojlanishiga yanada ko`proq o`z hissalarini qo`shmoqdalar.
REFERENCES
1.
https://miit.uz/oz/menu/mery-po-privlecheniju-inostrannyh-investitsij-i-uluchsheniju-
investitsionnoj-privlekatelnosti-uzbekistana
2.
3.
https://lex.uz/docs/-4664142?ONDATE=01.01.2023
4.
Butikov I. Qimmatli qog`ozlar bozori.. - T.: Консаудитинформ, 2001
5.
Волков А.С. Оценка эффективности инвестиционннх проектов. Уч.пос. . — М.:
Риор, 2006.
6.
Дегтярев О.И. «Биржевое дело»: Учебник для ВУЗов,. — М.:ЮНИТИ-ДАНА, 2003.
7.
Rashidov O.Yu., Karlibaeva R.X., «Investitsion loyihalarni moliyalashtirish» - T.: TDIU,
2005.
