263
XALIQ SÚYGEN QOSIQSHI SAǴINBAY MATMURATOV
Pirnazarov Begis
Ózbekstan Mámleketlik Konservatoriyası Nókis filialı “Ulıwma kásiplik hám social-gumanitar
pánler kafedrası” “Muzıkatanıw” qánigeligi 2-kurs studenti
Kamalova Gúlmaryam
Ilimiy basshı:
https://doi.org/10.5281/zenodo.10527031
Annotaciya. Bul maqalada Qaraqalpaq qosıqshılıq jónelisine óz úlesin qosqan belgili
qosıqshı, xosh xawaz iyesi Saǵınbay Matmuratovtıń ómiri hám dóretiwshiligi haqqında
maǵluwmat, sonday-aq atqarǵan qosıqları, ustazları, islegen dóretiwshilik jumıslarına minezleme
berilgen.
Tayanısh túsinikler: Muzıka, kórkem óner, xalıq qosıqları, kompozitor, namalar, qosıqshı,
pedagog.
PEOPLE'S FAVORITE SINGER SAGINBAI MATMURATOV
Abstract. This article provides information about the life and work of Sagynbai
Matmuratovich, a famous singer, the owner of a wonderful voice, who contributed to the
development of the Karakalpak singing direction, including his songs, teachers and creativity.
Basic concepts: music, art, folk spoons, composer, melodies, singer, педагог.
ЛЮБИМЫЙ НАРОДОМ ПЕВЕЦ САГЫНБАЙ МАТМУРАТОВ
Аннотация. В данной статье представлена информация о жизни и творчестве
Сагынбая Матмуратовыча, известного певца, владельца прекрассного голоса, внесшего
вклад в развитие каракалпакского певческого направления, в том числе о его песнях,
педагогах и творчестве.
Базовые понятия: музыка, искусства, народные песни, композитор, мелодия, певец,
педагог.
Muzıka yaǵnıy qosıq adamnıń itibarın ózine tarta alıwda, olardıń keyfiyatın jaqsılaw, ishki
sezimlerdi oyatıwda róli júda joqarı. Onı tıńlaǵanımızda mádeniy tarepten dem alamız,
quwanamız, kewlimız kóteriledi. Sol sebepli meditcina aleminde dańqı ketken Buxaralı Abu Ali
Ibn Sinonıń “muzıka insanlardı emley aladı” degen dana sózler biykarǵa aytılmaǵan.
Xalqımız televideniye hám radio arqalı beriletuǵın hár bir qosıq namalardı tıńlap, onan
zawıq alıp, mádeniy tarepten ruxlanıp ómir súrip kelmekte.
264
Elimizde tanıqlı qosıq atqarıwshılarımız júda kóp, olardıń biri Qaraqalpaq estradasınıń
rawajlanıwına óz úlesin qosqan Saǵınbay Matmuratov bolıp tabıladı. Onıń repertuarındaǵı barlıq
nama hám qosıqları lirikalıq xarakterde bolıp, ishki muxabbattı, watanǵa súyispenshilikti, mexir-
múriybeti súwretleydi.
1960-jılı Kegeyli rayonınıń Xalqabad savxozında apiwayı xızmetkerler shańaraǵında
Matmuratov Saǵınbay atlı perzent dunyaǵa keledi. Ol 1967-jılı Xalqabad orayındaǵı orta
mektepke oqıwǵa baradı hám oqıp júrgen waqıtları hár qıylı dógereklerge qatnasa baslaydı. Sol
waqıtları tek ǵana muzıkaǵa qızıǵıp qoymastan tarıyxıy kitapalardı oqıwdı jaqsı kóregen. 6-klasqa
ótkennen keyin, Xalqabattıń orayınan Kegeyli rayonlıq balalar muzıka mektebiniń filialı ashıladı
hám kishkene Saǵınbay ózi qatar balalar menen birge muzıka mektebine qatnay baslaydı. Ustazı
K.Muxanovtan muzıka sırların, qosıq aytıw usılların joqarı dórejede úyrenedi. Sol waqıtları
Ǵ.Amanyazovtıń dóretken “Qurılısshı dostım” qosıǵın úyrenedi hám koplegen tańlawlarda
qatnasıp jeńilpaz boladı. Oqıwın tamamlap 1977-jılı Tashkent qalasındaǵı A.
Островский
atındaǵı
teatr hám súwretshilik kórkem óner institutında qaraqalpaq toparı ashıladı hámde birqansha jaslar
menen sol dárgáyǵa oqıwǵa kiredi. Bul jerde A.Piyazova, D.Allamratova, xalqımızdıń kewlinen
jay alǵan tanıqlı qosıqshı, xosh xawaz iyesi Z.Xojanazarova hám basqada belgili qosıqshılarımız
benen birge tálim alǵan. Ol qosıq aytıwǵa qızıqanlıǵı sebepli qosıqshı bolıwǵa háreket etken.
Institutta oqıp atırǵan waqtında “Aydınlar” ansambliniń kórkemlik jaqtan bashısı, melodist
kompozitor Ó.Allanazarov bir qansha qabilyetli jaslardı ansamblge shaqıradı, olardıń arasında
Saǵınbay da bar edi. Oqıwın tabıslı tamamlaǵanan soń kórkem ónerge aralasıp dáslep Berdaq
atındaǵı mámleketlik teatrın, soń kóp waqıt ótpey radio hám televedeniye janındaǵı xalıq sazları
ansamblinde qosıqshı bolıp jumısqa kiredi.
S.Matmuratov óziniń dóretiwshilik jolın M.Jiyemuratovtıń namasına, O.Qojanovtıń
sózine jazılǵan “Kegeyliden suw alǵan qız” qosıǵı menen baslaydı, keyin ala N.Qarashaevtıń
namasına jazılǵan “Anar gúlleri”, Sh.Ayımbetov namasına “Ańsayman seni”, “Esleymen janım”,
K.Abdullaev namasına, A.Aymuratov sózine “Tuwǵan jer”, M.Jiyemuratov naması I.Yusupov
sózi “Ayt sen Ájiniyazdıń qosıqlarınan”, N.Qalibekov naması “Jaslıǵım sen meni taslap barasań”
Omar shayırdıń “Kewlim sende dur”, X.Turdıqulov naması B.Qayıpnazarov sózine “Gúldey
dolanıp” sıyaqlı kóplegen qosıqlardı atqarıp kelmekte. Ansamblde kóp jıllar dawamında qosıqlardı
joqarı darejede atqarıp, xalqımızǵa qızmet etip, Sh.Paxratdinov, K.Abdullaev, Q.Alimov sıyaqlı
dirijorlar menen islesken.
S.Matmuratovtıń aytıwınsha; -shayırdıń, kompozitordıń nama hám qosıǵı atqarıwshıǵa
unasa ol qosıqtıń qıyınshılıǵı bolmaydı. Sebebi óziń qızıǵıp, sol qosıqtı aytqıń keledi, kemis
265
jerlerin toldırıp ırǵaqlar bergiń keledi. Qosıqtıń jaqsı bolıp shıǵıwı ushın onıń sóz qatarlarına,
muzıkasına itibar beriw kerek.
Bir neshe jıllardan soń S.Matmuratov qosıq hám ayaq oyın ansambliniń kórkemlik jaqtan
basshısı bolıp jumıs isleydin hám 1989-jılı Xorezm vilayatında ótkerilgen Qaraqalpaqstan
Respublikasınıń mádeniyat kúnlerinde Xıywa, Úrgensh qalalarında kewil ashar koncertlerge
qatnasadı.
1991-jılı A.Saparova basshılıǵında shólkemlestirilgen
Alma-ata qalasındaǵı bolıp ótetuǵın
“Doslıq” festivalına qatnasadı. Sonıń menen birge Qazaqstan kompozitorlar awaqamında
Qaraqalpaq mádeniyat ǵayratkerleri menen ushrasıw ótkerilip onda ol Z.Lepesovtıń “Ey janan”
qosıǵın joqarı dárejede atqarıwǵa múyassar boladı. Islegen miynetleri ushın S.Matmuratov 2016-
jılı Prezidentimizdiń parmanı menen Ózbekstan Respublikasına xızmet kósetken mádeniyat
xızmetkeri degen ataǵına iye boladı. 2020-jılı Ózbekstan mámleketlik filarmoniyası
Qaqaqalpaqstan Respublikası bolimi qosıq ham ayaq oyın ansamblinin kórkemlik jaqtan basshısı
lawazımınan napaqaǵa shıǵadı, dóretiwshiligin toqtatıp qoymastan 2021-jılı Ózbekstan
mámleketlik konservatorıyası Nókis filialına jumısqa ornalasıp oqıwshılarǵa grim ham saxnalıq
obraz páni, opera tayarlaw sabaqları boyınsha tálim berip baslaydı. Bul S.Matmuratov ushın jańa
taraw bolıp esaplanadı sebebi ol aldın tek atqarıwshı bolıp islegen bolsa, endi ustaz bolıw
dárejesine jetedi, óz ústinde kóp isleydi, izlenedi. Onıń házirde oqıwshılar ushın “Qaraqalpaq
qosıqshılıq óneri” atlı oqıw qollanbası baspaǵa tayarlanıp atır, janede “Qaraqalpaq qosıqshılıq
óneriniń kelip shıǵıwı”, “Qaraqalpaq xalıq qosıqları”, “Elimizde tanıqlı qosıqshılar” atlı temalarda
maqalalar jazıp, docent dárejesine iye bolıp óz iskerligin dawam etip atır.
Turmısımız tez pát penen rawajlanǵanlıqtan, kim qaysı tarawda islemesin zaman menen
birge bolıwı kerek. Jaslarımız bir kásipte islegen waqıtlarında jumısına juwapkershilik penen teń
qadem taslap barmasa qatarlarınan artta qalıp qoyadı. Sol sebepli jaqsı oqıp, keleshekke umtılıp,
tınıp tınshımay miynet etse óziniń niyeti, arzıw armanlarına jetedi dep oylaymız.
REFERENCES
1.
Charshemov J. Problems of Using Karakalpak Folklore in Composers //Vital Annex:
International Journal of Novel Research in Advanced Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 3. – С.
270-273.
2.
Charshemov J. A REVIEW OF MARKABAY JIEMURATOV'S WORK //Modern Science
and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 818-821.
266
3.
Niyazbaeva A., Kamalova G. ÓZBEKISTON XALQ BAXSHISI QALLIEV TEŃELBAY
GENJEBAEVICH IJODI //Общественные науки в современном мире: теоретические и
практические исследования. – 2023. – Т. 2. – №. 7. – С. 22-24.
4.
Begis P., Kamalova G. М. SÓNBES JULDIZ //ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И
ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ. – 2023. – Т. 32. – №. 2. – С. 55-59.
5.
Aysawle J., Kamalova G. M. SAHRA BÚLBÚLI ROZA QUTEKEEVA //ОБРАЗОВАНИЕ
НАУКА И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ. – 2023. – Т. 32. – №. 2. – С. 60-66.
6.
Dauletbaeva G., Kamalova G. A SHINING STAR //Modern Science and Research. – 2023.
– Т. 2. – №. 10. – С. 880-884.
7.
Segizbaeva G., Kamalova G. M. DEVELOPMENT OF THE ORCHESTRA OF MUSICAL
INSTRUMENTS IN KARAKALPAKSTAN //Modern Science and Research. – 2023. – Т.
2. – №. 10. – С. 875-879.
8.
Niyazbaeva A. J., Kamalova G. M. CHANQOVUZ MUSIQA ASBOBI VA UNING
TURLARI //Journal of Integrated Education and Research.–2023. – Т. 2. –№. 1. – С. 26-30.
9.
Kamalova G. M. et al. QARAQALPAQTIŃ BAY MIYRASI //ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА
И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ. – 2023. – Т. 32. – №. 2. – С. 52-54.
10.
Kamalova G. M., Axmetovna M. A. QOBIZ HÁM JIRAWSHILIQ DÁSTÚRLERIN
SAQLAW //Лучшие интеллектуальные исследования.–2023.–Т. 9. – №. 1. – С. 123-126.
11.
Kamalova G., Akhmetovna M. A. THE LEGACY THAT HAS COME DOWN TO US AS
“JETI ASIRIM” //Лучшие интеллектуальные исследования. – 2023. – Т. 9. – №. 1. – С.
117-122.
12.
Kamalova G. M. et al. ÓZBEKSTAN XALIQ BAQSISI ǴAYRATDIN ÓTEMURATOV
//TADQIQOTLAR. – 2023. – Т. 25. – №. 1. – С. 40-42.
13.
Kamalova G. M. et al. ÓZBEK MUZIKASINDA BALALAR FOLKLORI //Journal of new
century innovations. – 2023. – Т. 39. – №. 2. – С. 85-87.
14.
Тажетдинова С. М., Худайбергенова Г. Ж. Формирование музыкальной культуры
студентов //Молодой ученый. – 2018. – №. 47. – С. 380-382.
15.
Тажетдинова С. М. Народные песни как фактор развития личности учащихся
//Вестник Курганского государственного университета. – 2018. – №. 3 (50). – С. 62-62.
16.
Guldana S., Kamalova G. M. J. CHARSHEMOVTIŃ DÓRETIWSHILIGINDE FUGA
JANRI //World scientific research journal. – 2023. – Т. 22. – №. 2. – С. 32-38.
17.
Gulxumar D., Gulmaryam K. BASHEROV DYNASTY //World scientific research journal.
– 2023. – Т. 22. – №. 2. – С. 26-31.
267
18.
Gúlmaryam K. QARAQALPAQ QIZ BAQSISI SAPARGÚL //World scientific research
journal. – 2023. – Т. 22. – №. 2. – С. 39-42.
19.
Kamalova G. M. et al. QARAQALPAQSTANDA AKADEMIYALIQ VOKAL JÓNELISI
//World scientific research journal. – 2023. – Т. 22. – №. 2. – С. 21-25.
20.
Kamalova G. M., Axmetovna M. A. QOBIZ HÁM JIRAWSHILIQ DÁSTÚRLERIN
SAQLAW //Лучшие интеллектуальные исследования.–2023.–Т. 9. – №. 1. – С. 123-126.
21.
Kamalova G. M. et al. ÓZBEK MUZIKASINDA BALALAR FOLKLORI //Journal of new
century innovations. – 2023. – Т. 39. – №. 2. – С. 85-87.
22.
Begis P., Kamalova G. М. SÓNBES JULDIZ //ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И
ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ. – 2023. – Т. 32. – №. 2. – С. 55-59.
23.
Niyazbaeva A., Kamalova G. ÓZBEKISTON XALQ BAXSHISI QALLIEV TEŃELBAY
GENJEBAEVICH IJODI //Общественные науки в современном мире: теоретические и
практические исследования. – 2023. – Т. 2. – №. 7. – С. 22-24.
24.
Abdikarimova I. T., Kamalova G. M. QARAQALPAQSTAN RESPUBLIKASÍNDAǴÍ
BIRINSHI FLEYTA ATQARÍWSHÍSÍ //Journal of new century innovations. – 2023. – Т.
43. – №. 3. – С. 178-181.
25.
Segizbaeva G., Kamalova G. M. DEVELOPMENT OF THE ORCHESTRA OF MUSICAL
INSTRUMENTS IN KARAKALPAKSTAN //Modern Science and Research. – 2023. – Т.
2. – №. 10. – С. 875-879.
26.
Abdikarimova I. T., Kamalova G. M. QARAQALPAQSTAN RESPUBLIKASÍNDAǴÍ
BIRINSHI FLEYTA ATQARÍWSHÍSÍ //Journal of new century innovations. – 2023. – Т.
43. – №. 3. – С. 178-181.
27.
Kamalova G. M. et al. ÓZBEKSTAN XALIQ BAQSISI ǴAYRATDIN ÓTEMURATOV
//TADQIQOTLAR. – 2023. – Т. 25. – №. 1. – С. 40-42.
28.
Kamalova G. M. et al. ÓZBEK MUZIKASINDA BALALAR FOLKLORI //Journal of new
century innovations. – 2023. – Т. 39. – №. 2. – С. 85-87.
29.
Kamalova G. M. et al. ÓZBEK MUZIKASINDA BALALAR FOLKLORI //Journal of new
century innovations. – 2023. – Т. 39. – №. 2. – С. 85-87.
30.
Kamalova G. M. et al. QARAQALPAQTIŃ BAY MIYRASI //ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА
И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ. – 2023. – Т. 32. – №. 2. – С. 52-54.
31.
Kamalova G. M. et al. QARAQALPAQSTANDA AKADEMIYALIQ VOKAL JÓNELISI
//World scientific research journal. – 2023. – Т. 22. – №. 2. – С. 21-25.
268
32.
Guldana S., Kamalova G. M. J. CHARSHEMOVTIŃ DÓRETIWSHILIGINDE FUGA
JANRI //World scientific research journal. – 2023. – Т. 22. – №. 2. – С. 32-38.
33.
Kamalova, G. (2023). QÁLEMI ÓTKIR KOMPOZITOR (D.Djańabaeva dóretiwshilik jolı).
Вестник музыки и искусства, 1(2), 37–39
