283
USTAZ POLATBAY QURBANAZAROVTIŃ DÓRETIWSHILIGINE BIR NÁZER
Dauletyarova Gaziynexan
Ózbekstan mámleketlik Konservatoriyası Nókis filialı “Ulıwma kásiplik hám social-gumanitar
pánler kafedrası” “Muzıkatanıw” qánigeligi 1-kurs studenti
Kamalova Gúlmaryam
Ilimiy basshı.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10527465
Annotaciya. Bul maqalada qaraqalpaq muzıka mádeniyatında demli ásbaplardıń payda
bolıwı hám rawajlanıwı, bunda klarnetistlerdiń ornı haqqında sóz etiledi. Maqala dawamında
Qaraqalpaqstan Respublikasına xizmet kórsetken artist Polatbay Qurbanazarovtıń ómiri hám
dóretiwshilik jolınıń tiykarǵı basqıshları,muzıka atqarıwshısı hám pedagog sıpatında erisken
jetiskenlikleri aytıp ótiledi.
Gilt sózler: Ustaz, muzıka, artist, koncert, klarnet, atqarıwshılıq, tálim, iskerlik, mádeniyat.
A LOOK AT THE WORK OF TEACHER POLATBAY QURBANAZAROV
Abstract. This article talks about the emergence and development of musical instruments
in Karakalpak music culture and the role of clarinetists in it. During the article the life and
foundational stages of the creative path of the artist Polatbay Qurbanazarov who served the
Republic of Karakalpakstan his achievements as a music performer and pedagogue are mentioned.
Keywords: Teacher, music, artist, concert, clarinet, performance, education, activity,
culture.
ВЗГЛЯД НА ТВОРЧЕСТВО ПЕДАГОГА ПОЛАТБАЯ КУРБАНАЗАРОВА
Аннотация. В данной статье рассказывается о возникновении и развитии
музыкальных инструментов в музыкальной культуре Каракалпакии, а также о роли
кларнетистов в ней. В статье упоминаются жизненный и основополагающие этапы
творческого пути артиста Полатбая Курбаназарова, служившего Республике
Каракалпакстан, его достижения как музыкального исполнителя и педагога.
Ключевые слова: Преподаватель, музыка, артист, концерт, кларнет,
исполнительство, образование, деятельность, культура.
Bárshe xalıqlardıń ózine tán tariyxı, mádeniyatı, kórkem óneri hám úrp-ádetleri bar.
Qaraqalpaq muzıka mádeniyatı hár qıylı dáwirlerde turli rawajlanıw basqıshların basıp ótken.
Búgingi kúnde bolsa xalqımızda kóplegen jańalanıwlar, ózgerisler bolıp atır. Sol qatarı Qaraqalpaq
muzıkasınıń rawajlanıwınada kóplegen professor oqıtıwshılar, kórkem óner ǵayratkerleri, muzıka
sınshıları ozlerinıń salmaqlı úleslerın qosıp kelmekte.
284
Qaraqalpaqstanda tarlı hám demli saz ásbapları bólimi
uchilishe ashılǵannan baslap, onıń dáslepki oqıtıwshıları
N.Muxammeddinov,
A.N.Kogay,
K.Nametullaev,
V.S.Shelomencov,
N.I.Yagodin,
T.Ótemuratov,
N.L.Brokman, keyin ala Sh.Paxratdinov, T.Esirkepov,
M.Tarixov, M.Rustambekov, T.Berdibekova, M.Zuxurov,
D.Reymov, L.Paxratdinova N.M.Murmancev, A.M.Anoshin,
V.M.Klyuchnikov, Ya.N.Coy, R.Xallıev keyin ala A.Qoshımbetov, A.Losevskiy, A.V.Maryuxin,
V.Maksimov, P.Kurbanazarov, E.Orınbaev, S.Seytqasımov, P.Tnıbaev, J.Sharipovlar jaslarǵa
ustazlıq etip, olarǵa kafedra baslıǵı J.Sharipov basshılıq etti.
Demli ásbaplar qaraqalpaq muzıka kórkem ónerine ótken ásirdiń 40-jıllarınan keyin kirip
kelgen dúnya júzlik saz ásbapları qatarına kiredi. Olardan milliy kadrlar hesh joq edi.
1960-jılı muzıka uchilishesi ashılǵannan keyin demli saz ásbaplar bólimine kirip pitkerip
shıqqan kadrlardan Qaraqalpaqstan Respublikasına miyneti sińgen mádeniyat xizmetkeri,
Ózbekstan mádeniy aǵartıw jumısları aǵlası A.Abdikamalov (truba), Qaraqalpaqstan
Respublikasına xizmet kórsetken artist P.Qurbanazarov (klarnet), S.Muxameddinov (fleyta),
S.Seytqasımov (truba), J.Sharipov (tuba) bolǵan.
Qaraqalpaqstan Respublikasında demli saz ásbaplar atqarıwshılıǵınıń rawajlanıwı, bul
jóneliste kadrlar ilimiy dárejesin asırıw, ilimiy dóretiwshilik iskerligin jáne de rawajlandırıw,
qábiliyetli jaslardı izlep jóneliske tartıwda kóplegen jumıslar alıp barılmaqta. Bul úlkede tuwılıp
ósken birqansha áwlad Ózbekstan Mámleketlik Konservatoriyasında bilim alıp, úlken nátiyje hám
tájiriybege iye bolǵan dirijyorlar, demli saz-ásbaplar atqarıwshıları hám tajiriybeli pedagog kadrlar
kámal tapqan. Bular arasında Tnıbaev Polat (fagot), Musaev Timur (fagot), Orınbaev Erkin
(gaboy), Qudaybergenov Tólepbergen (truba), Erniyazov Aydos (valtorna), Xabipov Miyras
(dirijyor, fleyta), Zoitov Timur (klarnet), Aliev Nursultan (trombon), Jumabaev Ábdirasul
(trombon), Sharipov Jaqsılıq (tuba) h.t.b.
Bul maqalanıń bas qaharmanı Polatbay Qurbanazarov, bul qaraqalpaq xalqınıń
professional dárejedegi joqarı qániygeli klarnetisti bolıp tabıladı. P.Qurbanazarov Qaraqalpaqstan
1
Segizbaeva G., Kamalova G. M. DEVELOPMENT OF THE ORCHESTRA OF MUSICAL
INSTRUMENTS IN KARAKALPAKSTAN //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. –
С. 875-879.
285
Respublikasına xizmet kórsetken artist 1950-jılı 13-fevralda Kegeyli rayonında tuwılǵan. Ol
kórkem ónerge awıldaǵı orta mektepte oqıp júrgen dáwirlerinen baslap qızıǵadı hám muzıka
ónerine degen ıqlası júdá bálent bolǵan. Kishkene Polat balalıq waqtında kóplegen saz ásbaplar
shertip úyrene baslaǵan, mısal etip alatuǵın bolsaq rubab, balalayka, dáp, akkardion h.t.b. jánede
ol qosıq aytıwǵa hám kıtap oqıwǵa da júda qızıqqan.
1966-jılı P.Qurbanazarov Nókis muzıka xoreografiya uchilichesinde demli asbaplar
bóliminde bilim alıp ustazı Losevskiy Aleksandr Aleksandrovichtan klarnet saz asbabınıń sırların
úyrengen. 1967 jıldan baslap Stanislavskiy atındaǵı muzıkalı drama teatrına klarnet saz
atqarıwshısı bolıp jumısqa kiredi. Ol gezde teatrdıń bas xormeysteri Saparbay Palwanov bolǵan.
1969-jılı bolsa jas Polattı Ashqabad qalasına áskeriy xizmetke alıp ketip hám ol sol jerde
shtatnıy demlı orkestrda 2 jıl dawamında bolǵan. Keyin ala ol áskeriy xızmetten kelgennen soń
muzıka uchilichesinde oqıwın dawam ettirip sol jerdi jaqsı bahalar menen pitkerip shıqqan.
1973-jılı Tashkent mámleketlik konservatoriyasınıń demlı asbaplar fakultetine oqıwǵa
kirip, docent Karim Azimovtıń klasında sabaq alǵan. Ol konservatoriyada oqıwı menen bir
qatarda balalar muzıka mekteplerinde de jumıs islegen. P.Qurbanazarov omirlik joldası Amangul
Saburova menen konservatoriyada oqıp júrgen waqıtları tanısadı hám shańaraq quradı. Omirlik
joldası A.Saburova Tashkent mámleketlik konservatoriyasın xalıq sazları fakultetinde, dutar
áspabı boyınsha, oqıwın tabıslı tamamlap, Ájiniyaz atındaǵı Nókis mámleketlik pedagogika
institutında, filologiya páni boyınsha disertaciyasın jaqlaǵan hám kondidant nauk bolıp professor
ataǵın alǵan. Olardıń shańaraǵında úsh perzenti yaǵnıy eki qızı hám bir ulı bolıp, olar hám
kishkene waqıtlarınan baslap ata-anasına uqsap kórkem óner tarawına qızıǵıp hám muzıka
mekteplerine qatnay baslaǵan, bıraq házirgi waqıtta túnǵısh qızı Nókis qalası 19-sanlı ulıwma
bilim beriw mektebinde tarıyx páni boyınsha oqıtıwshı bolıp islep, al ortanshı balası Ózbekstan
Respublikası Milliy qáwipsizlik xizmetinde mayor lawazımında, genje qızı bolsa Xojeli rayonında
ulıwma bilim beriw mektebinde qaraqalpaq tili boyınsha oqıtıwshı lawazımında islep atır.
1978-jılı jas talant iyesı Tashkent konservatoriyasın klarnet demli saz áspabı boyınsha
oqıwdı tamamlap ozinıń miynet jolın J.Shamuratov atındaǵı Nókis kórkem óner uchilishesinde
jumıs islewden baslaǵan. Sol waqıtları kórkem óner uchilishesiniń demlı sazlar orkestrınıń bas
dirijyorı lawazımında Normas Nikolaev Mixayilovich islegen bolsa keyin ala, P.Qurbanazarov bas
dirijyorlıq, jánede pedagog sıpatında júmıs alıp barǵan.
Sol waqıtlarında ushilishege Moskva, Tatarstan, Koreya jánede kóplegen Evropa
qalalarınan muzıka tarawına qızıǵıwshı jaslar kelıp tálim alǵan. Solar arasında ol kóplegen
shágirtlerdi tayarlap olarǵa demlı saz ásbaplarınıń shertiw sırların úyretken. P.Qurbanazarovtıń
286
eń birinshi shákirtı Orazalı Temırbaev bolıp, onnan soń onıń balası Ádıl Temirbaev bolıp
esaplanadı. Onnan basqa da ol kóplegen shákirtlerdi tayarlap olardı bilimge, ilimge, tárbiyaǵa
úyretken. Sonday kóplegen jas talant iyelerin tayarlawda ustaz P.Qurbanazarovtıń miyneti sheksiz.
1981-jıldan baslap Qaraqalpaqstan mámleketlik filarmoniyası ashılǵan waqtında, ol simfoniyalıq
orkestrde birinshı klarnet saz atqarıwshısı bolıp jumıs isley baslaǵan. Sol dáwirlerde
filarmoniyaǵa tarlı, demlı saz arqarıwshıları jetispegenligi sebepli, shet mámleketlerinen kóplegen
muzıkantlar kelip, simfoniyalıq orkestrde saz atqarıwshılıq lawazımlarında islegen. Qaraqalpaq
mámleketlik filarmoniyasınıń basshısı Bayram Matjanov bolıp, keyin ala ol jumıstan bosap
ketkennen soń filarmoniyadaǵı orkestr Berdaq atındaǵı Qaraqalpaq mámleketlik akademiyalıq
muzıkalı teatrına kóshirilgen.
P.Qurbanazarov orkestr jámááti menen birgelikte shet mámleketlerinde atap aytqanda
Moskva, Tatarstan, Turkmenstan, Qazaqstan(Almatı qalası) hám Tashkent qalalarında kóplegen
koncert, opera hám báletlerdi atqarıp shıqqan. 1986-jılı Nókis qalasındaǵı 3-sanlı balalar muzıka
mektebinde direktor lawazımında isley baslaǵan, al teatr hám uchilishedegi jumısın dawam ete
bergen.
1996-jılı Qaraqalpaqstanǵa miyneti sińgen kórkem óner ǵayratkeri kompozitor
N.Muxammeddinovtiń birinshı qaraqalpaq epikalıq baletı “Ayjamal’’ saxnaǵa qoyılıp premyerası
bolıp ótedı, sol waqıtta P.Qurbanazarov orkestrge qatnasıp ozinıń joqarı talantın kórsetip, joqarı
keńes baslıǵı tárepinen húrmet jarlıǵı menen sıylıqlanadı.
2001-jılı bolsa ozinıń kóp qırlı miynetleri ushın Qaraqalpaqstan Respublikasına xizmet
kórsetken artist ataǵın aladı. 2021-jılı Nókis qalasında joqarı oqıw dárgayı Tashkent mámleketlik
konservatoriyası Nókis filialı ashıladı. P.Qurbanazarov joqarı oqıw ornına júmısqa kirip, asisten
oqıtıwshı lawazımında isley baslaǵan, házirgi kúnge shekem ol bul oqıw dárgayında, jánede
Berdaq atındaǵı Qaraqalpaq mámleketlik akademiyalıq teatrında hám Nókis qánigelestirilgen
mádeniyat mektebinde pedagog, jánede talantlı saz atqarıwshısı sıpatında júmıs islep, kóplegen
shákirtlerdı tayarlap, olarǵa ilim, bilim tarbiya berip kelmekte. P.Qurbanazarovqa aldındaǵı
mashaqatlı júmıslarına úlken tabıslar tileymiz!
REFERENCES
1.
Charshemov J. Problems of Using Karakalpak Folklore in Composers //Vital Annex:
International Journal of Novel Research in Advanced Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 3.
– С. 270-273.
287
2.
Charshemov J. A REVIEW OF MARKABAY JIEMURATOV'S WORK //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 818-821.
3.
Niyazbaeva A., Kamalova G. ÓZBEKISTON XALQ BAXSHISI QALLIEV
TEŃELBAY GENJEBAEVICH IJODI //Общественные науки в современном мире:
теоретические и практические исследования. – 2023. – Т. 2. – №. 7. – С. 22-24.
4.
Begis P., Kamalova G. М. SÓNBES JULDIZ //ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И
ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ. – 2023. – Т. 32. – №. 2. – С. 55-59.
5.
Aysawle J., Kamalova G. M. SAHRA BÚLBÚLI ROZA QUTEKEEVA
//ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ. – 2023. – Т.
32. – №. 2. – С. 60-66.
6.
Dauletbaeva G., Kamalova G. A SHINING STAR //Modern Science and Research. –
2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 880-884.
7.
Segizbaeva G., Kamalova G. M. DEVELOPMENT OF THE ORCHESTRA OF
MUSICAL INSTRUMENTS IN KARAKALPAKSTAN //Modern Science and
Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 875-879.
8.
Niyazbaeva A. J., Kamalova G. M. CHANQOVUZ MUSIQA ASBOBI VA UNING
TURLARI //Journal of Integrated Education and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 1. – С.
26-30.
9.
Kamalova G. M. et al. QARAQALPAQTIŃ BAY MIYRASI //ОБРАЗОВАНИЕ
НАУКА И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ.–2023. – Т. 32. – №. 2. – С. 52-54.
10.
Kamalova G. M., Axmetovna M. A. QOBIZ HÁM JIRAWSHILIQ DÁSTÚRLERIN
SAQLAW //Лучшие интеллектуальные исследования. – 2023. – Т. 9. – №. 1. – С.
123-126.
11.
Kamalova G., Akhmetovna M. A. THE LEGACY THAT HAS COME DOWN TO US
AS “JETI ASIRIM” //Лучшие интеллектуальные исследования. – 2023. – Т. 9. – №.
1. – С. 117-122.
12.
Kamalova G. M. et al. ÓZBEKSTAN XALIQ BAQSISI ǴAYRATDIN
ÓTEMURATOV //TADQIQOTLAR. – 2023. – Т. 25. – №. 1. – С. 40-42.
13.
Kamalova G. M. et al. ÓZBEK MUZIKASINDA BALALAR FOLKLORI //Journal of
new century innovations. – 2023. – Т. 39. – №. 2. – С. 85-87.
14.
Тажетдинова С. М., Худайбергенова Г. Ж. Формирование музыкальной культуры
студентов //Молодой ученый. – 2018. – №. 47. – С. 380-382.
288
15.
Тажетдинова С. М. Народные песни как фактор развития личности учащихся
//Вестник Курганского государственного университета. – 2018. – №. 3 (50). – С.
62-62.
16.
Guldana S., Kamalova G. M. J. CHARSHEMOVTIŃ DÓRETIWSHILIGINDE FUGA
JANRI //World scientific research journal. – 2023. – Т. 22. – №. 2. – С. 32-38.
17.
Gulxumar D., Gulmaryam K. BASHEROV DYNASTY //World scientific research
journal. – 2023. – Т. 22. – №. 2. – С. 26-31.
18.
Gúlmaryam K. QARAQALPAQ QIZ BAQSISI SAPARGÚL //World scientific
research journal. – 2023. – Т. 22. – №. 2. – С. 39-42.
19.
Kamalova G. M. et al. QARAQALPAQSTANDA AKADEMIYALIQ VOKAL
JÓNELISI //World scientific research journal. – 2023. – Т. 22. – №. 2. – С. 21-25.
20.
Kamalova G. M., Axmetovna M. A. QOBIZ HÁM JIRAWSHILIQ DÁSTÚRLERIN
SAQLAW //Лучшие интеллектуальные исследования. – 2023. – Т. 9. – №. 1. – С.
123-126.
21.
Kamalova G. M. et al. ÓZBEK MUZIKASINDA BALALAR FOLKLORI //Journal of
new century innovations. – 2023. – Т. 39. – №. 2. – С. 85-87.
22.
Kamalova, G. (2023). QÁLEMI ÓTKIR KOMPOZITOR (D.Djańabaeva dóretiwshilik
jolı).
Вестник
музыки
и
искусства
,
1
(2),
37–39.
извлечено
от
https://science.uzdknf.uz/index.php/science/article/view/104
