ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
872
AYOLLARDA TUG’RUQDAN KEYINGI DEPRESSIYANING HAR XOL
DARAJALARI
Sulaymonova Durdona Muzaffarovna
Samarqand Davlat Universiteti
Psixalogiya va ijtimoiy siyosiy fanlar fakulteti,
amaliy psixalogiya yo‘nalishi 4-bosqich talabasi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10566443
Annotatsiya. Ushbu maqolada depressiya va uning turlari xususida mulohazalar berilgan.
Ayniqsa, ayollarda tug‘ruqdan keyingi depressiyaning har xil darajalari haqida
ta’kidlangan. Ayollarda tug‘ruqdan keyingi depressiya turlarining sog‘liqni saqlashdagi
ahamiyatga molikligi o‘rganiladi. Ayollarni ushbu depressiyadan chiqishi uchun yo‘l-yo‘riqlar va
shart-sharoitlar ko‘rsatiladi.
Kalit so‘zlar: depressiya, psixologik maslahat, atipik depressiya, bipolyar va manik
depressiya, psixotik depressiya.
DIFFERENT LEVELS OF POSTPARTUM DEPRESSION IN WOMEN
Abstract. This article discusses depression and its types. In particular, it has been noted
that there are different levels of postpartum depression in women. The significance of types of
postpartum depression in women in health care is studied. Guidelines and conditions are shown
for women to get out of this depression.
Key words: depression, psychological counseling, atypical depression, bipolar and manic
depression, psychotic depression.
РАЗНЫЕ УРОВНИ ПОСЛЕРОДОВОЙ ДЕПРЕССИИ У ЖЕНЩИН
Аннотация. В данной статье рассматривается депрессия и ее виды. В частности,
отмечено, что у женщин существуют разные уровни послеродовой депрессии. Изучено
значение типов послеродовой депрессии у женщин в здравоохранении. Показаны
рекомендации и условия выхода женщин из этой депрессии.
Ключевые слова: депрессия, психологическое консультирование, атипичная
депрессия, биполярная и маниакальная депрессия, психотическая депрессия.
Depressiya bu inson hayoti uchun xavfli bo‘lgan omillardan biridir. Chunki bu ahvoldan
shunchalik ko‘p odam shikoyat qiladiki, ularning son-sanog‘i yo‘q. Psixologiyada bir-biridan
farqli bo‘lgan ma’lum turdagi depressiyalar mavjud:
1.
Depressiv buzilish. Ushbu muammoning belgilari odamning ish qobiliyatini buzishi,
uxlash, sevimli narsalar qilish va hokazolar bilan ifodalanadi. O‘tkir ruhiy tushkunlik bepul
harakatlarni cheklaydi. Eng ko‘p uchraydigan alomatlar kuchaygan kayfiyat va qiziqishning
yo‘qolishi hisoblanadi.
2.
Surunkali ruhiy tushkunlik. Bunday holatda, ruhiy tushkunlik holati juda uzoq vaqt
davomida inson bilan birga bo‘ladi. Ushbu shakl o‘tkir depressiyadan ko‘ra yengilroq.
3.
Atipik depressiya. Ushbu turdagi ruhiy tushkunlikda odatiy belgilarga qo‘shimcha
ravishda tuyadi, uyquchanlik, og‘irlik va emotsional beqarorlik kuchaydi.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
873
4.
Bipolyar yoki manik depressiya. Ushbu turdagi ruhiy tushkunlik, ajitasyon va boshqalar
kabi juda murakkab ruhiy kasalliklar bilan ajralib turadi. Bu ruhiy tushkunlikning 2 darajali
darajasi mavjud.
5.
Mavsumiy depressiya. Ehtimol, ko‘pchilik bu kabi tushkunlikdan aziyat chekmoqda. Har
yili bir vaqtning o‘zida paydo bo‘ladi (ko‘pincha bu kuz-qish davri).
6.
Psixotik depressiya. Psixiatriyada odatiy belgilarga qo‘shimcha ravishda, bu turdagi ruhiy
tushkunlik gallusinatsiyalar va boshqa psixoz tiplari bilan birga keladi. Bunday depressiya davrida
haqiqat bilan aloqada uzilish bo‘lishi mumkin.
7.
Postpartum depressiya. Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, ayollarning taxminan 75%
tug‘ruqdan keyingi aziyat chekmoqda. Ko‘plab yosh onalar vaziyatni kuchaytirib, tushkunlikka
tushishmoqda. Semptomlar har xil bo‘lishi mumkin, masalan, siz sababsiz yig‘laysiz, bola
g‘azablanish va jirkanishga sabab bo‘ladi, o‘zingizni butunlay zaif his qilasiz.
Ayollarda o‘g‘ir va yengil tug‘ruqdan keyin turli xil tushkunliklar kelib chiqishi mumkin.
Bu muammolar ko‘pchilik yosh onalarni va ayollarni bezovta qilishi mumkin. Bunday
holat ayollarda kamdan kam holatda kuzatiladi, simptomlari esa ancha og‘ir.
Bunda:
1. O‘zini anglamaslik;
2. Farzand haqida haddan ortiq ko‘p o‘ylash;
3. Gallyutsinatsiya va xayolparastlik;
4. Uyqu muammolari;
5. Haddan ortiq asabiylashish;
6. Boshqalar unga zarar yetkazishiga ishonish hissi;
7. O‘ziga yoki chaqalog‘iga zarar yetkazishga urinishlar kuzatiladi.
Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti ma’lumotlariga ko‘ra, tug‘ruqdan keyin ayollarning
kamida 13 foizi depressiyani boshdan kechiradi. Shu bilan birga, bemorlarning deyarli to‘rtdan
uch qismi hatto kasal ekanliklariga shubha ham qilmaydi. Bu juda xavflidir, chunki tug‘ruqdan
keyingi depressiya hayot uchun xatarli holat bo‘lib, ba’zida o‘z joniga qasd qilishga olib kelishi
mumkin. O‘z vaqtida choralar ko‘rish va shifokor bilan maslahatlashish uchun nafaqat ayolning
o‘zi, balki uning yaqinlari uchun ham depressiya rivojlanishining alomatlarini bilish juda muhim:
bu holat o‘z-o‘zidan o‘tib ketmaydi.
Farzand koʻrgan yosh onalarning nafaqat jismoniy holati, balki kayfiyatida ham salbiy
oʻzgarishlar yuz berishi, oddiy tushkunlik bora-bora uni depressiya holatiga olib borishi ham
mumkin.
Onaning doimiy yolgʻizlik va toliqishdan shikoyat qilishi, yigʻloqilik, tez hafa boʻlish,
kayfiyatning tushkunligi va uyqusizlik, diqqatni bir joyga toʻplay olmaslik, jahldorlik, jizzakilik,
tez-tez nizoli vaziyatlarni yuzaga keltirish, onaning oʻz sogʻligi va bola kelajagi haqida havotirli
oʻy-hayollarga borishi, atrofda yuz berayotgan hodisalarga befarqlik, doimiy bosh ogʻrigʻi
tugʻruqdan keyingi depressiyaning belgilari hisoblanadi.
1
https://uz.tierient.com/depressiya-turlari/
2
K.Qulimova. Depressiya va uning turlari, alomatlari. Toshkent. “Sharq”. 2007. 45-bet.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
874
Bunday holatning oldini olish uchun tibbiyot xodimlari va onaning yaqinlari nazoratni
kuchaytirishlari, unga ruhiy madad berishlari muhimdir. Patronaj hamshirasi yosh onada
depressiya holatini payqasa, darhol oila a’zolarini ogohlantirishi, havfli asoratlari haqida
tushuntirish berishi lozim. Yaqinlarining qoʻllab-quvvatlashi yosh onaning irodasini
mustahkamlaydi, depressiyani oson engib oʻtishiga koʻmaklashadi.
Ayrim hollarda onadagi ruhiy tanglik oʻta kuchli boʻlib, u mutaxassis yordamisiz
depressiya holatidan chiqib keta olmaydi. Bunday vaziyatda, albatta pisixolog yordamidan
foydalanish kerakligini tushuntirish zarur. Aks holda, depressiya boshqa ogʻir oqibatlarga,
xususan, psixopatik holatning yuzaga kelishi, psixik jarayonlar funksiyasining buzilishi, ahloqiy
oʻzgarishlar (suisid qilishga urinish) kabilarni keltirib chiqishi mumkin. Psixolog psixoterapiya va
autogen mashgʻulotlar qoʻllash orqali depressiyadan chiqib ketishga koʻmak beradi. Tugʻruqdan
keyingi depressiyaning ogʻir koʻrinishlarida psixoterapiya tibbiy muolajalar bilan bir vaqtda olib
borilishi maqsadga muvofiqdir.
Depressiya hayot sifatini pasaytiradi, shuning uchun iloji boricha tezroq undan chiqib
ketish kerak. Quyida biz yosh onalar uchun quyidagi maslahatlarni berishimiz mumkin:
Uyqu va dam olishning yetishmasligi depressiyani yanada kuchaytiradi. Shuning uchun,
kuniga kamida 8 soat uxlashni ta’minlash kerak. To‘liq dam olish uchun soat 23:00 gacha uyquga
yotish kerak. Yotoqxona tinch va qorong‘u bo‘lishi lozim. Xonadagi havo haroratiga ham e’tibor
qaratish muhim. Zamonaviy odamning hayot ritmi ko‘proq poygaga o‘xshaydi, ular ko‘p ishlab,
kam oladi. Depressiyaga tushganlar esa ko‘proq dam olishi kerak. Bunda chuqur nafas olish va
chiroyli tasvirlarni vizualizatsiya qilishga asoslangan meditatsiyalar juda yaxshi yordam
beradi. Ko‘pincha, ruhiy tushkunlikdan chiqish uchun sharoitni o‘zgartirish kifoya: uyda mebellar
o‘rnini almashtirish, sayohatga borish, teatr va ko‘rgazmalarga tashrif buyurish, yangi turmush
tarzini yaratish lozim. Jamiyat insonga katta ta’sir ko‘rsatadi. Tushkunlikka tushgan, baxtsiz
odamlar bilan muloqot depressiya holatiga olib keladi. Shuning uchun, faol, quvnoq va baxtli
odamlar bilan muloqot qilishga harakat qiling.
Yangi qiziqarli odamlar bilan tanishish uchun biron bir o‘quv mashg‘ulotlariga borish,
sevimli mashg‘ulot klublariga qo‘shilish mumkin. Psixologik holat jismoniy faoliyat bilan
bevosita bog‘liqdir. O‘rtacha jismoniy mashqlar kayfiyatni yaxshilaydi. Siz buni odatiy mashqlar
va kichik yugurish bilan boshlashingiz mumkin, sport klubiga borish, raqs yoki yoga bilan
shug‘ullanish ulardan ham yaxshiroqdir. Bu nafaqat jismoniy faoliyatni ta’minlaydi, balki ayni
paytda vaziyatni va atrofni o‘zgartirishga imkon beradi.
REFERENCES
1.
K.Qulimova. Depressiya va uning turlari, alomatlari. Toshkent. “Sharq”. 2007. 45-bet.
2.
Depression faoliyat. Elektron jurnal. Ma’lumotlar ba’zasi. 2003. 157-bet.
3.
https://uz.tierient.com/depressiya-turlari/
3
Depression faoliyat. Elektron jurnal. Ma’lumotlar ba’zasi. 2003. 157-bet.
