481
SUN’IY INTELLEKT DAVRIDA INNOVATSION MENEJMENTNING O’RNI
Abduvoidov Hasan Ilhom o’g’li
Sirdaryo viloyati yuridik
texnikumi o’qituvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.10578093
Annotatsiya.
Ushbu tezisda yaqin kelajakda sun'iy intellekt (AI - artificial intelligence)
turli xil kompaniyalar va tashkilotlarga innovatsiyalar kiritishdagi o’rni va innovatsion
jarayonlarini boshqarish usullariga qanday ta'sir qilishi mumkinligi haqida ma’lumot beradi.
Kalit so’zlar:
sun’iy intellekt, innovatsiya, menejment, ChatGPT, korxona, texnik uskuna,
ishlash tizimlari va prinsiplari, iqtisodiy inqiroz, ijtimoiy inqilob.
THE ROLE OF INNOVATSION MANAGEMENT IN THE ERA OF ARTIFICIAL
INTELLIGENCE
Abstract
. This thesis provides information on how artificial intelligence (AI - artificial
intelligence) can influence the role of innovation in various companies and organizations and the
ways of managing innovation processes in the near future.
Keywords:
artificial intelligence, innovation, management, ChatGPT, enterprise, technical
equipment, work systems and principles, economic crisis, social revolution.
РОЛЬ ИННОВАЦИОННОГО УПРАВЛЕНИЯ В ЭРУ ИСКУССТВЕННОГО
ИНТЕЛЛЕКТА
Аннотация
. В данной статье представлена информация о том, как искусственный
интеллект (ИИ – искусственный интеллект) может повлиять на роль инноваций в
различных компаниях и организациях и на способы управления инновационными процессами
в ближайшем будущем.
Ключевые слова:
искусственный интеллект, инновации, менеджмент, ChatGPT,
предприятие, техническая оснащенность, системы и принципы работы, экономический
кризис, социальная революция.
Bugungi kunda biror bir mashinaning (texnik uskuna) tashqi ma'lumotlarni qayta ishlash,
sharhlash va o'rganish qobiliyati sifatida ta'riflangan sun'iy intellekt (AI) hayotimizning barcha
jabhalarini jadallik bilan o’zgartirib bormoqda. Misol uchun, sun’iy intellekt hozirda hal qilib
bo'lmaydigan ilmiy muammolarni tezlik bilan hal qila oladi, yangi turdagi dori vositalarini tezroq
yaratishga yordam beradi, xo’jalik ishlarimizda kerak bo’ladigan avtomashinalarni yaratishga
imkon beradi, shuningdek, onlayn xaridlarni osonlashtiradi va bizning ko’nglimizga yoqadigan
482
narsani oson topishga yordam beradi. Bundan tashqari, global rivojlanayotgan va barcha uchun
umumiy maqsadli texnologiya sifatida qaralayotgan sun'iy intellekt, taqqoslaydigan bo’lsak, 30
yillar oldin internet nima vazifani bajargan bo’lsa yoki 100 yillar oldin elektr energiyasi turmush
tarzida qanday muhim rol o’ynagan bo’lsa, u ham har bir sohani yaxshilashi va kelgusi dekadada
tashkilotlardagi boshqaruv tizimini butunlay o’zgartirib yuborishi ham mumkin. Masalan, hozirgi
kunda barcha uchun ma’lum bo’lgan va keng foydalanib kelinayotgan ChatGPT insoniyat uchun
keng ko’lamli xizmatlarni bajarib bermoqda hamda ayrim korxonadagi inson tomonidan
bajariladigan idrokli ishlarni yuqori tezlikda yechim topib hal qilmoqda. Demak, hammasi ijobiy
tomonga ketmoqda, unda kelgusida tashkilotlardagi boshqaruv tizimi haqida o’ylashdan nima
foyda degan savol yuzaga keladi. Ishlash tizimlari va prinsiplari takomillashar ekan, bu vaqtning
o’zida menejment tizimi ham rivojlanish jarayoniga qo’shilishi kerak.
Sun’iy intellekt jahondagi ko’plab mamlakatlarning sanoatida tub oʻzgarishlarni amalga
oshirishga xissa qo’shmoqda va bu jarayon mazkur amaliyotni yanada rivojlantirish uchun sun’iy
intellektni yanada to’g’riroq yo’nalishda boshqarishga zamin yaratmoqda. Yuqorida
ta’kidlanganidek, hammasi joyida bo’lishiga qaramasdan, kelajakda sun’iy intellekt insoniyatning
tashkilotlarni boshqarish tizimiga qanday ta’sir ko’rsatishi hali ham so’roq ostida turmoqda.
Masalan, agar ularni boshqarish davomida menejment tizimi to’g’ri yo’lga qo’yilmasa, sun’iy
intellekt ko’p jarayonlarni izdan chiqarishi mumkin, xatto insoniyatning o’ziga ham qarshi ishlash
ehtimoli yo’q emas. Oqibatda, juda ko’plab insonlar ishsiz qolishi va insoniyat orasida katta
iqtisodiy inqiroz yuz berib, shu vaqtning o’zida katta bir iqtisodiy-ijtimoiy inqilib ham boshlanishi
mumkin. Bunda insoniyat hokimyat boshqaruvining yangi tizim va strategiyalarini yaratishni
boshlaydi. Bundan tashqari, oldinda eng katta xavf - iqtisodiy inqiroz masalasini ijobiy tomonga
o’zgartirish majburiyati ham bor. Tasavvur qiling, ko’p sonli ishlar sun’iy intellekt tomonidan
oshirilsa, misol uchun, mashina haydash, tikish, ovqat pishirish, sanoat ishlari, ustaxonalar va
xattoki davlat tashkilotidagi ayrim ishlar ham shu qatorga kirsa, natijada insoniyat moliyaviy kun
kechirishi uchun boshqa yo’llarni izlashiga to’g’ri keladi. Shunday bo’lsa-da, fikrimga ko’ra bu
jarayonda yangi ijobiy inqilob uchun ham turtki bor, ya’ni insonlar endilikda faqatgina ko’ngil
ochar ishlar bilan shug’ullana boshlaydilar va barcha kundalik yumushlardan tortib ular xarid
qiladigan mahsulotlarning tayyorlanishigacha hammasi sun’iy intellekt (masalan, robotlar)
tomonidan oshirila boshlaydi. Natijada, insoniyat oldida menejment sohasining yangicha
yo’nalishlari paydo bo’la boshlaydi.
Oldinlari
menejment
tizimlari
insoniyatning
ishlash
prinsiplariga
tayanib
tashkillashtirilgan bo’lsa, endilikda yangi innovatsion menejmentga katta yo’l ochiladi va bunda
483
boshqaruv tizimini tubdan yangilash vazifasi yotadi. Innovatsion menejment o’zi nima?
Ko’pchilikka ma’lum-ki, innovatsiya bu yangilik qilish, topish va uni amaliyotga kiritish
demakdir. Xuddi shu voqeilik menejment sohasida bo’lib o’tadi va shu paytgacha inson tomonidan
bu sohada amalga oshirilgan ishlar, yozilgan maqola va kitoblar, uslubiy qo’llanmalar qaysidir
ma’noda o’zlarning ahamiyat darajasini yo’qota boshlaydi. Bu tabiiy jarayon, yer yuzida vaqt
degan fizik tushuncha mavjud ekan, barcha narsalar qachondir eskira boshlaydi va ularni
yangilishga ehtiyoj paydo bo’ladi. Mazkur maqolada shu mavzudagi bir necha maqolalar va
kitoblarni o’qish orqali olingan bilimlar qisqaroq va tushunarliroq qilib yoritiladi va o’rinli
joylarda takliflar ham keltiriladi.
Yuqorida taxmin qilinayotgan yangicha davrda sun’iy intellekt boshqaruvini innovatsion
rivojlanish jarayonni ta'minlash maqsadida soha mutaxassislari tomonidan bir necha takliflar berib
o’tilgan. Zelko Tekich va Yoxan Fyullerning “Sun’iy intellekt davrida innovatsiyalarni
boshqarish” maqolasida sun’iy intellektda innovatsiyalar boshqaruvini ilg'or bosqichga olib
chiqish orqali innovatsiyalarni boshqarishda inqilob qilish potensialiga ega bo’lishi mumkinligi
haqida fikr bildirilgan
1
. Bundan tashqari, Naomi Hefnerning “Sun’iy intellekt va innovatsion
menejment: izoh, amaliyot va izlanish natijalari” ilmiy ishida sun’iy intellekt davrida innovatsion
menejmentni takomillashtirish uchun avvalo sun’iy intellekt miyasi qanday ishlashi va qanday
vazifalar orqali menejmentga moslashuvchanligini aniqlab olish zarurligi bayon qilingan. Unga
ko’ra, bu holat (sun’iy intellektning miyasi ishlash jarayoni) 3 bosqichga bo’lib tushuntirilgan:
ishlarni bajarish (birinchi bosqich), ma’lumotlarni kengaytirish (ikkinchi bosqich) va yangi
hodisalarni tadqiqot qilish (oxirgi bosqich)
2
. Shu bosqichlarni tahlil qilish va kuzatish orqali
innovatsion menejmentdagi strategiyalarni o’zgartish va yangilab borish mumkin. Misol uchun,
sun’iy intellekt ma’lum bir tashkilotda ma’lum bir vazifani bajaradi va kuzatishlarda davomida
unda qo’shimcha xususiyatlar yuzaga kelishi bilanoq uni maqsadliroq yo’lda sarflash uchun
boshqaruv tizimiga yangi ko’rinishdagi takliflar berilishi mumkin va ularning natijasida sun’iy
intellekt boshqaruvida innovatsion uslublar qo’llanila boshlaydi.
Xulosa qilib aytganda, 21-asrda insoniyat rivojlanishida sun’iy intellekt ham o’z o’rniga
ega bo’lmoqda va undan samarali foydalanish uchun insoniyat innovatsion boshqaruvlar yo’llarini
izlashi, hamda ularni amaliyotda qo’llashni boshlashlari kerak. Zero, bu harakatlar insoniyat
kelajagini inqiroz va jaholatga emas, aksincha ma’rifat va ilm-fan taraqqiyotiga yetaklashi kerak.
1
Zeljko Tekic, Johann Fuller - “Managing innovation in the era of AI”, 2023
2
Naomi Haefner - “Artificial intelligence and innovation management”, 2021
484
REFERENCES
1.
Naomi Haefner, “Artificial intelligence and innovation management: a review, framework,
and research agenda” 2021
2.
Zeljko Tekic, Johann Fuller, “Managing innovation in the era of AI” 2023
