ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2018
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
15
қилиш
ва
иқтисод
қилинадиган
газни
экспортга
йўналтиририлишидан
йилига
3,1
млн
АҚШ
доллари
миқдорида
валюта
тушумига
эришилади
[8].
Хулоса
қилиб
айтганда
,
бу
йўналишдаги
ҳар
қандай
ҳамкорлик
асосан
лойиҳалаштириш
,
молиялаштириш
,
қурилиш
,
тиклаш
,
илмий
тадқиқотлар
,
хизмат
кўрсатиш
,
эксплуатация
ва
ишончли
бошқарувни
амалга
оширишни
ўз
ичига
олиб
аҳолининг
турмуш
тарзи
яхшиланишига
,
мамлакат
бюджет
харажатлари
камайишига
,
иқтисодиётнинг
барча
соҳаларига
инновация
ва
инновацион
бошқарувни
кириб
келишига
сабаб
бўлади
.
Маълум
бир
лойиҳа
доирасида
шериклар
бирга
хизмат
қилишининг
асосий
шартлари
жаҳон
тажрибаси
асосида
шаклланган
юридик
асосга
эга
бўлган
шартномада
белгиланиб
,
уни
тузиш
учун
эса
халқаро
андозалар
асосида
шаффоф
тендер
ўтказилишини
таъминлаш
керак
.
Хусусий
шерикка
унинг
лойиҳасини
амалга
ошириш
учун
давлат
кафолатлари
ва
давлат
иқтисодий
кўмагини
тақдим
этишнинг
хуқуқий
асослари
ва
механизмларини
ишлаб
чиқиш
бу
йўналишда
бажарилиши
муҳим
бўлган
асосий
масалаларидан
биридир
.
Адабиётлар
рўйхати
:
1. PierreGuislain, MichelKerf. Concessions – The way
to privatize infrastructure sector monopolies. // Viewpoint.
– October 1995, Note No. 59.
2.
Государственно
-
частное
партнерство
:
теория
и
практика
.
Учеб
.
пособие
.
Варнавский
В
.
Г
.,
Клименко
А
.
В
.,
Королев
В
.
А
. –
М
.:
Издательский
дом
НИУ
ВШЭ
,
2010. –
С
. 56.
3. Gerrard M. B. What are public-private partnerships,
and how they differ from privatizations? // Finance & De-
velopment. – 2001. – Vol. 38. –
№
3.
4. Feller S. Partenariato public-privato: unonuova
forma di cooperazionetraStatoedeconomia private // UBS
outlook. – 2009. -
№
2. – P. 9-10.
5.
Государственно
-
частное
партнерство
:
теория
и
практика
.
Учеб
.
пособие
.
Варнавский
В
.
Г
.,
Клименко
А
.
В
.,
Королев
В
.
А
. –
М
.:
Издательский
дом
НИУ
ВШЭ
,
2010. –
С
.59.
6.
Сазонов
В
.
Е
.
Государственно
-
частное
партнер
-
ство
:
гражданско
-
правовые
,
административно
-
правовые
и
финансово
-
правовые
аспекты
/
Кафедра
административного
и
финансового
права
Российского
университета
дружбы
народов
. –
М
., 2012. –
С
. 213
7.
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2017
йил
9
сентябрдагиПҚ
-3261
сон
“
Мактабгача
таълим
тизимини
тубдан
такомиллаштириш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
ги
қарорига
ШАРҲ
Ўзбекистон
Республикаси
Молия
вазирлиги
маълумотлари
асосида
.
М
.
Абдуллаева
,
ТДЮУ
докторанти
КОНСТИТУЦИЯВИЙ
СУДЛОВ
ФАОЛИЯТИНИНГ
ҲУҚУҚИЙ
АСОСЛАРИНИНГ
ТАКОМИЛЛАШУВИ
Аннотация
:
мазкур
мақолада
мамлакатни
модернизациялаш
ва
жамиятни
демократлаштириш
шароитида
“
Ўзбекистон
Республикасининг
Конституциявий
суди
тўғрисида
”
ги
Қонуннинг
мазмун
-
моҳияти
ва
Ўзбекистон
Республикасида
конституциявий
одил
судлов
фаолиятининг
ҳуқуқий
асосларини
такомиллаштириш
истиқболлари
таҳлил
этилган
.
Калит
сўзлар
:
ҳокимиятлар
бўлиниши
,
суд
тизими
,
конституциявий
назорат
,
конституциявий
одил
судлов
,
Конституциявий
суд
ваколатлари
.
Аннотация
:
в
данной
статье
анализируются
сущ
-
ность
закона
«
О
Конституционном
суде
Республики
Узбекистан
»
в
условиях
модернизации
страны
и
демо
-
кратизации
общества
,
а
также
перспективы
совершен
-
ствования
правовых
основ
деятельности
конституци
-
онного
правосудия
в
Республике
Узбекистан
.
Ключевые
слова
:
разделение
власти
,
судебная
система
,
конституционный
надзор
,
конституционное
правосудие
,
полномочия
Конституционного
суда
.
Annotation:
in the article it is analysed the law “On
Constitutional court” in Republic of Uzbekistan in the
condition of modernization of the state and democratiza-
tion of society, and improvement of the legal framework of
the activity of constitutional judiciary
Key words:
the separation of power,
the judicial sys-
tem, constitutional control,
constitutional justice, the func-
tions of Constitutional court
Маълумки
,
демократик
жамият
ва
ҳуқуқий
давлат
мавжуд
бўлиши
ҳамда
фаолият
юритишининг
муҳим
шартларидан
бири
Конституция
устуворлигининг
таъминланишидир
.
Конституциявий
судлар
конституциявий
тузум
асосларини
,
инсон
ва
фуқароларнинг
асосий
ҳуқуқ
ва
эркинликларини
ҳимоя
қилиш
,
конституция
устунлигини
ва
унинг
тўғридан
-
тўғри
қўлланилишини
таъминлаш
,
яъни
Конституцияда
эълон
қилинган
ва
кафолатланган
асосий
қадриятларга
риоя
этиш
ҳамда
таъминлаш
мақсадида
суд
ҳокимиятини
конституциявий
суд
ишларини
юритиш
шаклида
мустақил
амалга
оширишга
ихтисослашган
махсус
конституциявий
назоратни
амалга
оширувчи
олий
орган
ҳисобланади
.
Шундан
келиб
чиқиб
, 1992
йил
8
декабрда
қабул
қилинган
Ўзбекистон
Республикаси
Конституциясида
конституциявий
назоратни
амалга
оширувчи
махсус
орган
–
қонун
чиқарувчи
ва
ижро
этувчи
ҳокимиятларнинг
ҳужжатлари
Конституцияга
қанчалик
мослигига
доир
ишларни
кўрадиган
Конституциявий
судни
ташкил
этиш
ва
фаолият
юритиши
назарда
тутилди
.
Ўзбекистон
Республикаси
Конституциясига
мувофиқ
Ўзбекистон
Республикасида
“
Конституция
...
устунлиги
сўзсиз
тан
олинади
”
ва
“
бирорта
ҳам
қонун
ёки
бошқа
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжат
Конституция
нормалари
ва
қоидаларига
зид
келиши
мумкин
эмас
”.
Мазкур
нормадан
келиб
чиққан
ҳолда
Конституциявий
суд
конституция
ва
қонунларнинг
устунлигини
таъминловчи
давлат
ҳокимияти
тизимидаги
муҳим
органдир
.
Шу
боис
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2018
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
16
давлат
ҳокимияти
тармоқлари
ўртасида
ўзаро
тийиб
туриш
ва
манфаатлар
мувозанатини
таъминлаш
механизмларидан
бирини
барпо
этиш
,
шунингдек
Конституциянинг
устунлигини
таъминлаш
мақсадида
Ўзбекистон
Республикаси
Конституциявий
суди
ташкил
этилди
.
Конституциявий
суд
фаолияти
дастлаб
1995
йил
30
августдаги
“
Ўзбекистон
Республикасининг
Конституциявий
суди
тўғрисида
”
ги
Қонун
билан
тартибга
солинар
эди
.
2017–2021
йилларда
Ўзбекистон
Республикасини
ривожлантиришнинг
бешта
устувор
йўналиши
бўйича
Ҳаракатлар
стратегиясида
белгиланган
суд
-
ҳуқуқ
соҳасини
ислоҳ
қилиш
,
фуқароларнинг
ҳуқуқ
ва
эркинликларини
ишончли
ҳимоя
қилиш
кафолатларини
кенгайтиришга
оид
вазифалар
,
шунингдек
давлат
ҳокимияти
тизимини
изчиллик
билан
такомиллаштириш
ва
мазкур
ҳокимиятнинг
мунтазам
ўзгараётган
ижтимоий
муносабатлар
билан
уйғунлашиб
бориши
Конституциявий
суд
фаолиятини
ҳам
такомиллаштиришни
тақозо
қилди
. 2017
йилнинг
1
июнида
матбуотда
эълон
қилинган
“
Ўзбекистон
Республикаси
Конституциясининг
айрим
моддаларига
ўзгартишлар
киритиш
тўғрисида
” (80, 93, 108
ва
109-
моддаларига
)
ги
ва
“
Ўзбекистон
Республикасининг
Конституциявий
суди
тўғрисида
”
ги
қонунлар
Конституциявий
суд
тарихида
янги
даврни
бошлаб
берди
.
Энг
аввало
таъкидлаш
жоизки
,
“
Ўзбекистон
Республикасининг
Конституциявий
суди
тўғрисида
”
ги
конституциявий
Қонуннинг
қабул
қилиниши
бошқа
суд
тизимидан
алоҳида
,
маъмурий
ва
молиявий
жиҳатдан
мустақил
,
давлатда
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатларнинг
Бош
Қомусимизга
мослигини
текширадиган
ягона
орган
сифатида
фаолиятини
янада
такомиллаштиришга
қаратилганлиги
билан
аҳамиятлидир
.
Дастлаб
,
мазкур
Қонун
янги
таҳрирда
қабул
қилиндими
ёки
қонун
янгидан
қабул
қилиндими
деган
саволга
жавоб
топсак
.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
Қонунчилик
Палатаси
Кенгашининг
ва
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
Сенати
Кенгашининг
“
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
Қонунчилик
Палатасига
киритиладиган
қонун
лойиҳаларини
ва
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
Сенатига
тақдим
этилган
қонунларни
юридик
-
техник
жиҳатдан
расмийлаштириш
қоидаларини
тасдиқлаш
тўғрисида
”
ги
2010
йил
30
декабрдаги
237-II / 150-II-
сонли
қўшма
қарорига
мувофиқ
янги
қонун
қабул
қилиш
тартиби
келтирилган
[1, 6-
бет
].
Мазкур
қўшма
қарорга
мувофиқ
Қонунга
уни
моҳиятан
қайта
ишлашни
талаб
қиладиган
ва
айрим
таркибий
бирликларининг
янги
таҳрири
билан
чекланиб
бўлмайдиган
ўзгартиш
ва
қўшимчалар
киритиш
зарур
бўлса
,
қонунга
унинг
деярли
барча
таркибий
бирликларига
дахлдор
ўзгартиш
ва
қўшимчалар
киритиш
зарур
бўлса
,
қонуннинг
фақат
айрим
таркибий
бирликлари
ўз
аҳамиятини
қисман
сақлаб
қолса
,
янги
қонун
қабул
қилиб
,
айни
бир
вақтда
аввал
амалда
бўлган
қонунни
ўз
кучини
йўқотган
деб
топиш
мақсадга
мувофиқлиги
келтирилган
.
Юқоридагидан
келиб
чиқиб
айтишимиз
мумкинки
,
“
Ўзбекистон
Республикаси
Конституциявий
суди
тўрисида
”
ги
Қонун
деярли
барча
таркибий
бирликларига
дахлдор
ўзгартиш
ва
қўшимчалар
киритиш
зарурияти
бўлганлиги
боис
қонун
янги
қабул
қилинди
.
Шунингдек
мазкур
Қонун
конституциявий
мақомга
эга
бўлди
,
яъни
оддий
қонунларга
кўпчилик
овоз
талаб
қилинса
,
конституциявий
қонунга
учдан
икки
қисм
овоз
талаб
қилиниши
билан
фарқланади
.
Аввалги
таҳрирдаги
қонун
33
моддадан
иборат
бўлса
,
янги
қонун
45
моддадан
иборат
.
Мазкур
суд
ваколатларига
муҳим
ўзгартиришлар
киритилди
.
Конституциявий
суд
фаолиятининг
асосий
принциплари
сифатида
Конституциянинг
устунлиги
,
тарафларнинг
тортишуви
ва
тенг
ҳуқуқлилиги
каби
янги
принциплар
ўз
ифодасини
топди
ҳамда
ҳар
бир
принципнинг
мазмун
-
моҳияти
алоҳида
моддаларда
очиб
берилди
.
Киритилган
ўзгартиришларга
мувофиқ
Конституциявий
суд
Ўзбекистон
Республикасининг
Президенти
томонидан
имзолангунига
қадар
Ўзбекистон
Республикаси
конституциявий
қонунларини
,
Ўзбекистон
Республикаси
халқаро
шартномаларини
ратификация
қилиш
тўғрисидаги
Ўзбекистон
Республикаси
қонунларининг
Ўзбекистон
Республикасининг
Конституциясига
мувофиқлигини
аниқлаши
ваколати
ҳам
мустаҳкамланди
.
Қайд
этиш
жоизки
,
Конституциявий
суднинг
бу
ўринда
конституциявий
назорат
соҳасидаги
ваколатлари
кенгайтирилди
.
Ҳуқуқ
назариясида
конституциявий
назоратнинг
европа
ва
америка
модели
мавжудлиги
қайд
этилади
[2, 6-
бет
].
Европа
моделининг
ўзига
хос
хусусиятларидан
бири
конституциявий
назорат
қонун
кучга
киргунига
қадар
(“ex-ante”)
ҳам
амалга
оширилиши
мумкин
(
ГФР
,
Франция
,
Португалия
,
Руминия
).
Ўзбекистон
Республикасида
Конституциявий
суднинг
юрисдикцияси
расман
қабул
қилинган
ва
юридик
кучга
кирган
(“ex-post”)
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатларга
нисбатангина
татбиқ
этилар
эди
.
Конституциявий
суд
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатлар
лойиҳаларининг
Конституцияга
мослигини
назорат
қилмайди
.
Қонунга
Ўзбекистон
Республикасининг
халқаро
шартномаларини
ратификация
қилиш
тўғрисидаги
қонунларини
Президент
имзолагунига
қадар
Конституцияга
мувофиқлигини
текширади
мазмунидаги
норманинг
киритилиши
Европа
Кенгашининг
Венеция
комиссияси
томонидан
давлатларга
берилган
тавсиялари
амалга
оширилишига
хизмат
қилди
.
Ҳуқуқий
модернизациянинг
муҳим
таркибий
қисми
инсон
ҳуқуқ
ва
эркинликларини
ҳимоялаш
механизмларини
такомиллаштиришдир
.
Аҳамиятли
қўшимчалардан
бири
Конституциявий
суд
томонидан
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
судининг
муайян
ишда
қўлланилиши
лозим
бўлган
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатларнинг
Ўзбекистон
Республикасининг
Конституциясига
мувофиқлиги
тўғрисида
судлар
ташаббуси
билан
киритилган
мурожаатини
кўриб
чиқиши
мазмунидаги
ўзгартишнинг
киритилиши
мамлакатимизда
инсон
ҳуқуқлари
соҳасида
амалга
оширилаётган
ислоҳотларнинг
мантиқий
давоми
бўлди
.
Ушбу
суднинг
мазкур
ваколати
шахснинг
ҳуқуқ
ва
эркинликларини
ҳимоя
қилишда
муҳим
аҳамиятга
эга
.
Фуқароларнинг
ҳуқуқ
ва
эркинликлари
бузилганлиги
бўйича
шикоятлар
ва
судлар
сўровига
кўра
,
Суд
қонунчиликда
белгиланган
тартибда
қонуннинг
аниқ
ишда
қўллаш
ёки
тегишлилигини
текширади
.
Судлар
сўровига
кўра
,
ишни
кўриб
чиқиш
Конституциявий
суднинг
доимий
ва
муҳим
фаолият
йўналиши
бўлиб
,
Ўзбекистон
Республикаси
суд
тизимига
кирувчи
бошқа
судлар
билан
ҳамкорлигини
таъминлайди
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2018
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
17
Конституциявий
суднинг
судлов
ишларини
юритиш
амалиётини
умумлаштириш
натижалари
юзасидан
ҳар
йили
Олий
Мажлис
палаталари
ва
Президентга
мамлакатдаги
конституциявий
қонунийликнинг
ҳолати
тўғрисида
ахборот
тақдим
этиш
мажбурияти
киритилди
.
Мазкур
тартиб
келгусида
қонун
устуворлигини
таъминлаш
,
унинг
принциплари
ва
нормаларини
қўллаш
амалиётини
такомиллаштириш
,
шунингдек
Бош
Қомус
нормаларига
зид
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатлар
қабул
қилинишининг
олдини
олади
.
Энг
муҳим
жиҳати
шундаки
мазкур
ўзгартириш
қонун
ижодкорлиги
фаолиятини
янада
такомиллаштиришга
хизмат
қилади
.
Шунингдек
,
Конституциявий
суднинг
ваколатлари
сифатида
Ўзбекистон
Республикасининг
Конституцияси
ва
қонунлари
билан
берилган
ваколати
доирасида
бошқа
ишларни
кўриб
чиқиши
қайд
этилган
.
Ўзбекистон
Республикаси
Конституциявий
суди
юқорида
кўрсатилган
ваколатлардан
ташқари
,
бошқа
ваколатларга
ҳам
эга
.
Конституциявий
суднинг
ваколатларини
шартли
равишда
икки
гуруҳга
бўлиш
мумкин
:
1)
Конституцияда
назарда
тутилган
ваколатлар
;
2)
Қонунда
назарда
тутилган
ваколатлар
[3, 450-
бет
].
Конституцияда
назарда
тутилган
ваколатлар
жумласига
Конституциянинг
83-
моддасида
мустаҳкамланган
Конституциявий
суднинг
қонунчилик
ташаббуси
ҳуқуқи
ҳамда
Ўзбекистон
Республикаси
Конституциясининг
95-
моддада
назарда
тутилган
ҳолларда
Ўзбекистон
Республикаси
президенти
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
Қонунчилик
палатаси
ва
Сенатини
тарқатиб
юбориш
тўғрисида
қарор
қабул
қилишда
унга
маслаҳат
бериш
ваколати
киради
.
Конституциявий
суднинг
бошқа
қонунларда
назарда
тутилган
ваколати
жумласига
Ўзбекистон
Республикасининг
«
Прокуратура
тўғриси
-
да
»
ги
Қонунининг
13-
моддаси
3-
қисмига
кўра
Ўзбекистон
Республикаси
Бош
прокурорининг
буйруқлари
ва
бошқа
ҳужжатлари
(
индивидуал
хусусиятга
эга
бўлган
ҳужжатлар
бундан
мустасно
)
Ўзбекистон
Республикаси
Конституцияси
ва
қонунларига
зид
бўлса
,
уларнинг
Ўзбекистон
Республикаси
Конституциявий
судининг
қарори
асосида
бекор
қилинишини
киритиш
мумкин
.
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
ҳузуридаги
амалдаги
қонун
ҳужжатлари
мониторинги
институтининг
уставига
мувофиқ
Ўзбекистон
Республикаси
Конституциявий
судининг
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
ҳузуридаги
амалдаги
қонун
ҳужжатлари
мониторинги
институти
билан
мустаҳкам
ҳамкорликда
қонун
ҳужжатлари
лойиҳаларини
кўриб
чиқиш
ҳамда
уларнинг
ўтиши
юзасидан
қонун
ҳужжатларида
белгиланган
тартиб
ва
таомилларга
риоя
этиш
бўйича
таклифлар
тайёрлаш
ваколати
ҳам
келтирилган
.
Шунингдек
,
Конституциявий
судни
шакллантиришнинг
демократик
механизми
ҳам
жорий
қилинди
.
Яъни
мазкур
Суд
Президентнинг
тақдимномасига
биноан
Олий
Мажлис
Сенати
томонидан
Судьялар
олий
кенгаши
тавсия
этган
,
сиёсат
ва
ҳуқуқ
соҳасидаги
мутахассислар
орасидан
,
шу
жумладан
,
Қорақалпоғистон
Республикасининг
вакилидан
иборат
таркибда
сайланади
.
Бунда
Конституциявий
суд
раиси
ва
унинг
ўринбосари
аъзолар
томонидан
ўз
таркибидан
сайланиши
белгилаб
қўйилаётгани
диққатга
сазовордир
.
Бу
суднинг
чинакам
мустақиллигини
таъминлашга
,
унинг
фаолияти
самарадорлиги
ва
нуфузини
оширишга
хизмат
қилади
.
Шу
билан
бирга
,
Ўзбекистон
Республи
-
каси
Конституциясининг
107-
моддасига
мувофиқ
Кон
-
ституциявий
суд
беш
йил
муддатга
сайланади
.
Консти
-
туциявий
суд
доимий
ишлайдиган
органдир
.
Конститу
-
циявий
суд
судьясининг
ваколат
муддати
—
беш
йил
.
Конституциявий
суднинг
мажлислари
заруратга
қараб
ўтказилади
.
Конституциявий
суднинг
судьяси
лавози
-
мида
бўлишнинг
энг
юқори
ёши
етмиш
ёшни
ташкил
этади
.
Айни
бир
шахс
икки
мартадан
ортиқ
Конститу
-
циявий
суднинг
судьяси
этиб
сайланиши
мумкин
эмас
мазмунидаги
норма
билан
ўзгартирилди
.
Ушбу
мазмундаги
норманинг
киритилиши
конституциявий
суд
фаолияти
самарадорлигини
таъминлашга
қаратилган
.
Давлат
ҳокимияти
тизимини
изчиллик
билан
такомиллаштириш
ва
мазкур
ҳокимиятнинг
мунтазам
ўзгараётган
ижтимоий
муносабатлар
билан
уйғунлашиб
бориши
келгусида
Ўзбекистон
Республикаси
Конституциявий
суди
фаолиятини
янада
такомиллаштириш
долзарблигини
белгилаб
беради
.
Зеро
,
Х
.
Одилқориев
таъкидлаганидек
,
“
Конституциявий
суднинг
суд
-
ҳуқуқ
ислоҳотлари
жараёнида
фаол
иштирок
этиши
мамлакатда
рўй
бераётган
ўзгаришларга
конституцивий
ҳуқуқий
мазмун
-
маъно
бағишлайди
,
шунингдек
ҳокимиятлар
тақсимланиши
тизимида
суд
ҳокимиятининг
мавқеи
Конституция
принципларига
мувофиқ
тарзда
мустаҳкамланишига
олиб
келади
” [4,
21-
бет
].
Шундан
келиб
чиқиб
,
Ўзбекистон
Республикасида
конституциявий
назорат
Конституциявий
суд
фаолиятини
янада
такомиллаштириш
лозимлигини
мақсадга
мувофиқ
деб
билдек
ва
уни
қуйидагича
асослаймиз
:
Сиёсий
-
ҳуқуқий
тадқиқотларга
мувофиқ
,
конституциявий
судга
ҳокимият
тармоқлари
ўртасида
юзага
келган
тенгликнинг
,
мувозанатнинг
кафили
сифатида
ўз
ваколатларини
амалга
ошириш
жараёнида
қонун
чиқарувчи
ва
ижро
этувчи
ҳокимиятлар
ўртасида
низо
келиб
чиққан
тақдирда
уларни
келиштириб
қўювчи
ҳакам
ёки
воситачи
сифатида
қаралади
.
Кўплаб
ривожланган
демократик
давлатларнинг
конституциявий
судлари
(
Қозоғистон
,
Австрия
,
Польша
)
давлат
органларининг
ваколатига
доир
низоларни
кўриб
чиқиш
ҳуқуқига
эга
.
Шу
боис
гарчанд
,
ҳозирги
кунга
қадар
ҳокимият
тармоқлари
ўртасида
ихтилофлар
юз
бермаган
бўлсада
,
Конституциявий
судга
давлат
органлари
ўртасид
a
вужудга
келадиган
низоларни
кўриб
чиқиш
ваколатини
бериш
лозим
.
Айрим
мамлакатларда
мансабдор
шахсларнинг
конституцивий
-
ҳуқуқий
жавобгарлигини
амалга
ошириш
учун
махсус
органлар
ташкил
этилади
.
Масалан
,
1982
йил
Польшада
Конституциявий
трибунал
ва
Давлат
трибунали
таъсис
этилган
.
Давлат
трибунали
давлатнинг
олий
мансабдор
шахслари
содир
этган
ҳуқуқбузарликлар
ҳақидаги
ишларни
кўриб
чиқади
.
Мамлакат
президенти
,
Вазирлар
Кенгаши
раиси
ва
аъзолари
,
депутатлар
ва
сенаторлар
шундай
шахслар
жумласига
киради
[5, 47-
бет
].
Конституциявий
жавобгарлик
бир
қатор
давлатларда
конституциявий
суд
томонидан
амалга
оширилади
.
Чехия
Республикаси
Конституциясининг
87-
моддасига
мувофиқ
,
Конституциявий
суд
бевосита
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2018
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
18
конституциявий
жавобгарликка
оид
масалаларни
кўради
[6, 128-
бет
].
Хулоса
қилиб
айтганда
,
мамлакатимизда
конституциявий
одил
судловнинг
самарали
механизмининг
амалга
оширилиши
Конституциямизда
муҳрлаб
қўйилган
Конституциянинг
устуворлиги
принципини
,
қонун
чиқарувчи
ва
ижро
этувчи
ҳокимият
органлари
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатларининг
Конституцияга
мувофиқ
бўлишини
амалда
таъминлайди
.
Адабиётлар
рўйҳати
:
1.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
Қонунчилик
Палатаси
Кенгашининг
ва
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
Сенати
Кенгашининг
“
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
Қонунчилик
Палатасига
киритиладиган
қонун
лойиҳаларини
ва
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
Сенатига
тақдим
этилган
қонунларни
юридик
-
техник
жиҳатдан
расмийлаштириш
қоидаларини
тасдиқлаш
тўғрисида
”
ги
2010
йил
30
декабрдаги
237-II / 150-II-
сон
қўшма
қарори
.
(
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Кенгашининг
Ахборотномаси
. – 2011. –
№
1. – 15-
модда
.)
2.
Саломатин
А
.
Ю
.,
Корякина
А
.
С
.
Электронный
научный
журнал
«
Наука
.
Общество
.
Государство
». –
2014. –
№
2 (6).
3.
Ўзбекистон
Республикаси
Конституциясига
шарҳ
.
Муаллифлар
жамоаси
. – T.:
Ўзбекистон
, 2013. –
Б
. 450.
4.
Х
.
Т
.
Одилқориев
.
Конституциявий
одил
судлов
–
ҳуқуқий
модернизациялашнинг
муҳим
омили
.
//
Ўзбекистон
Республикаси
Конституциявий
судининг
Ахборотномаси
. – 2008. –
№
16. –
Б
. 21.
5.
Ҳуқуқ
ва
бурч
. // – 2012. –
№
6. –
Б
. 47.
Чехия
Республикаси
Конституцияси
//
Масъул
муҳаррир
A.X.
Саидов
. –
Т
.:
Инсон
ҳуқуқлари
бўйича
Ўзбекистон
Республикаси
Миллий
маркази
, 2012. –
Б
.
128.
Д
.
Ф
.
Нурмухамедова
самостоятельный
соискатель
Академии
государственного
управления
при
Президенте
Республики
Узбекистан
ПРАВОВОЕ
ПОЛОЖЕНИЕ
ПАЛАТ
ПАРЛАМЕНТА
В
ЗАРУБЕЖНЫХ
ГОСУДАРСТВАХ
:
СООТНОШЕНИЕ
СТАТУСА
И
ЮРИСДИКЦИЙ
Аннотация
:
в
статье
автор
на
основании
теорети
-
ко
-
правовых
и
исторических
фактов
предлагает
срав
-
нительный
анализ
полномочий
верхней
и
нижней
па
-
лат
,
а
именно
,
взаимодействие
палат
в
законотворче
-
ском
процессе
с
практикой
применения
верхней
пала
-
той
права
вето
и
его
преодоление
нижней
палатой
,
круг
полномочий
во
взаимоотношениях
с
главой
госу
-
дарства
и
правительством
,
контрольные
полномочия
за
исполнением
законов
и
деятельностью
должност
-
ных
лиц
,
кадровые
полномочия
и
одобрение
кандида
-
тур
на
высшие
государственные
должности
.
Ключевые
слова
:
бикамерализм
,
полномочия
верхней
и
нижней
палат
,
совместные
полномочия
,
право
вето
верхней
палаты
,
преодоление
разногласий
при
взаимодействии
верхней
и
нижней
палат
,
взаимо
-
отношения
с
главой
государства
и
правительства
,
кон
-
трольные
и
кадровые
полномочия
.
Аннотация
:
мақолада
тарихий
ва
назарий
-
ҳуқуқий
фактларга
асосланган
ҳолда
муаллиф
юқори
ва
қуйи
палаталарнинг
қиёсий
таҳлилини
ўтказишни
таклиф
этган
.
Хусусан
юқори
палата
вето
ҳуқуқини
қўллаш
амалиёти
ва
уни
қуйи
палата
томонидан
енгиб
ўтиш
билан
палаталарнинг
қонун
ижодкорлиги
жараёнидаги
ўзаро
ҳамкорлиги
,
давлат
раҳбари
ва
ҳукумат
билан
ўзаро
муносабатлардаги
ваколатлари
доираси
,
қонунлар
ижроси
ва
мансабдор
шахслар
фаолияти
бўйича
назорат
ваколатлари
,
кадрлар
бўйича
ваколатлар
ва
юқори
бошқарув
лавозимларга
номзодини
тасдиқлаш
.
Калит
сўзлар
:
бикамерализм
,
юқори
ва
қуйи
палата
ваколатлари
,
қўшма
ваколатлар
,
юқори
палатанинг
вето
ҳуқуқи
,
давлат
раҳбари
ва
хукумат
,
назорат
ва
кадрлар
бўйича
ваколатлар
.
Annotation:
In the article the author on the basis of
theoretic-legal and historical facts offers the comparative
analysis of powers of the upper and lower chambers,
namely: interaction of chambers in the legislative process
with practice of applying of the upper chamber of the right
of veto and its overcoming by the lower chamber, the
terms of reference in relations with the Head of State and
the Government, the control powers over the execution of
laws and the activities of officials, personnel authority and
approval of candidates for the highest state office.
Key words:
bicameralism, powers of the upper and
lower chambers, joint powers, veto power of the upper
chamber, supervisory and personnel powers.
Парламент
–
это
высший
орган
народного
предста
-
вительства
,
выражающий
суверенную
волю
народа
,
призванный
регулировать
важнейшие
общественные
отношения
главным
образом
путем
принятия
законов
,
осуществляющий
контроль
за
деятельностью
органов
исполнительной
власти
и
высших
должностных
лиц
.
Он
формирует
другие
высшие
органы
государства
,
например
,
в
парламентских
республиках
избирает
президента
,
образует
правительство
,
назначает
кон
-
