ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2018
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
12
эркинликларига
оид
нормалар
белгиланган
бўлиб
,
мамлакатимизнинг
“
Таълим
тўғрисида
”
ги
қонунида
эса
педагог
ходимларнинг
ҳуқуқий
мақомини
белгиловчи
алоҳида
нормалар
кўзда
тутилмаган
.
Шу
нуқтаи
назардан
хорижий
тажрибаларни
инобатга
олиб
,
таълим
қонунчилигига
педагог
ходимларнинг
ҳуқуқий
мақомига
оид
қоидаларни
киритиш
тавсия
этилади
.
Ушбу
қоидаларда
давлат
томонидан
кафолатланган
ҳуқуқ
ва
эркинликлар
,
шунингдек
Ўзбекистон
Республикаси
қонунларида
белгиланган
мажбуриятлар
ва
жавобгарликлар
йиғиндиси
сифатида
педагог
ходимларнинг
ҳуқуқий
мақомига
алоҳида
таъриф
бериш
,
уларнинг
обрў
-
эътибори
улуғланиши
,
фаолият
кўрсатишлари
учун
барча
зарур
шароитлар
яратилишини
таъминлаш
ва
ижтимоий
қўллаб
-
қувватлаш
каби
масалалар
киритилиши
мақсадга
мувофиқ
.
Хулоса
сифатида
айтиш
мумкинки
,
хорижий
тажрибалар
асосида
бойитилган
ва
тегишли
ўзгартириш
ва
қўшимчалар
киритилган
ҳолда
“
Таълим
тўғрисида
”
ги
қонуннинг
янги
таҳрири
қабул
қилиниши
барча
таълим
соҳаси
иштирокчиларининг
таълим
жараёнидаги
муносабатларини
янада
мустаҳкамланишига
ва
ҳуқуқий
тартибга
солинишига
хизмат
қилади
.
Адабиётлар
рўйхати
:
1.
Мирзиёев
Ш
.
М
. “
Демократик
ислоҳотларни
изчил
давом
эттириш
,
халқимиз
учун
тинч
ва
осойишта
,
муносиб
ҳаёт
даражасини
яратиш
–
барқарор
тараққиёт
кафолатидир
”
мавзусидаги
Тадбиркорлар
ва
ишбилармонлар
ҳаракати
–
Ўзбекистон
Либерал
-
демократик
партиясининг
VIII
съездидаги
маърузаси
. 2016.
2.
Смелзер
Н
.
Дж
.
Социология
. –
Москва
:
Феникс
,
1994. – 688
с
.
3.
Майбуров
И
.
А
.
Соотношение
понятий
“
Образование
”
и
“
Образовательные
услуги
”.//
Право
и
образование
. –
Москва
:
Современный
гуманитарный
университет
, 2003. –
№
5. – 34
с
.
4.
Тяпкина
И
.
В
.
Право
на
образование
в
средних
и
высших
профессиональных
учебных
заведениях
и
систе
-
ма
конституционных
гарантий
его
обеспечения
и
реали
-
зации
в
России
//
Право
и
образование
. –
Москва
:
Совре
-
менный
гуманитарный
университет
, 2007. –
№
3. –33
с
.
5.
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Таълим
тўғрисида
”
ги
Қонуни
(
эски
таҳрири
) //
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Кенгашининг
ахборотномаси
. –
1993. –
№
6, – 268-
модда
.
6.
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Таълим
тўғрисида
”
ги
Қонуни
//
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
ахборотномаси
. – 1997. –
№
9. – 225-
модда
.
7.
Кадрлар
тайёрлаш
миллий
дастури
//
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
ахборотномаси
. – 1997. –
№
9, – 223-
модда
.
8.
Мирзиёев
Ш
.
М
.
Эркин
ва
фаровон
,
демократик
Ўзбекистон
давлатини
биргаликда
барпо
этамиз
. –
Тошкент
:
Ўзбекистон
. – 2016. – 13
б
.
9.
Интернет
маълумотлари
:
http://zakon-ob-
obrazovanii.ru
Б
.
А
.
Норматов
,
ТДЮУ
Бизнес
ҳуқуқи
кафедраси
катта
ўқитувчиси
КИЧИК
ТАДБИРКОРЛИК
СУБЪЕКТЛАРИГА
СОЛИҚ
СОЛИШНИНГ
АЙРИМ
МАСАЛАЛАРИ
Аннотация
:
мақолада
муаллиф
кичик
тадбиркорлик
субъектларининг
ҳуқуқий
мақоми
,
ушбу
субъектларнинг
иқтисодиётдаги
ўрни
ва
аҳамияти
,
шунингдек
кичик
тадбиркорлик
субъектларининг
турлари
ва
уларга
солиқ
солиш
тартибини
таҳлил
қилиб
ёритган
.
Калит
сўзлар
:
кичик
тадбиркорлик
субъекти
,
якка
тартибдаги
тадбиркор
,
микрофирма
,
кичик
корхона
,
солиқлар
,
бошқа
мажбрий
тўловлар
.
Аннотация
:
автор
анализирует
правовой
статус
субъектов
малого
предпринимательства
,
роль
и
значение
этих
субъектов
в
экономике
,
а
также
типы
и
процедуры
налогообложения
малого
бизнеса
.
Ключевые
слова
:
субъект
малого
предпринимательства
,
индивидуальный
предприниматель
,
микрофирма
,
малое
предприятие
,
налоги
,
другие
обязательные
платежи
.
Annotation
: the author analyzes the legal status of
small business entities, the role and importance of these
subjects in the economy, as well as the types and
procedures for taxing small businesses.
Key
words
:
small
business
entity,
individual
entrepreneur, microfirm, small enterprise, taxes, other
mandatory payments.
Ўзбекистон
Республикасида
давлат
иқтисодиётини
ривожлантириш
,
аҳоли
даромадлари
ўсишини
ва
аҳоли
фаровонлигини
таъминлаш
мамлакатимизда
тадбиркорлик
субъектларига
қўлай
ишбилармонлик
муҳити
,
авваламбор
,
қулай
солиқ
-
тадбиркорлик
қонунчилик
тизими
яратилганлиги
ва
тадбиркорликни
қўллаб
-
қўвватлаш
сиёсати
юритилиши
билан
ўзвий
боғлиқдир
.
Ушбу
соҳада
мамлакатимизда
кенг
кўламли
ислоҳотлар
амалга
оширилмоқда
.
Ҳусусан
,
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2017
йил
7
февралдаги
“2017–2021
йилларда
Ўзбекистон
Республикасини
янада
ривожлантириш
бўйича
Ҳаракатлар
стратегияси
тўғрисида
”
ги
4947-
сон
Фармони
[1]
билан
“2017–2021
йилларда
Ўзбекистон
Республикасини
ривожлантиришнинг
бешта
устувор
йўналиши
бўйича
Ҳаракатлар
стратегияси
”
тасдиқланди
.
Унга
кўра
солиқ
маъмуриятчилиги
сифати
ва
самарадорлигини
яхшилаш
,
тадбиркорликни
ривожлантиришга
кўмаклашиш
мақсадида
солиққа
тортишни
такомиллаштириш
,
солиқ
юкини
камайтириш
ва
солиққа
тортиш
тизимини
соддалаштириш
сиёсатини
давом
эттириш
,
солиқ
маъмуриятчилигини
такомиллаштириш
ва
тегишли
рағбатлантирувчи
чораларни
кенгайтириш
,
кичик
бизнес
ва
хусусий
тадбиркорликни
кенг
ривожлантириш
учун
қулай
ишбилармонлик
муҳитини
яратиш
,
тадбиркорлик
тузилмаларининг
фаолиятига
давлат
,
ҳуқуқни
муҳофаза
қилувчи
ва
назорат
идоралари
томонидан
ноқонуний
аралашувларнинг
қатъий
олдини
олиш
устувор
вазифалардан
бири
сифатида
белгиланди
.
Бундан
ташқари
,
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2018
йил
22
январдаги
“2017–2021
йилларда
Ўзбекистон
Республикасини
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2018
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
13
ривожлантиришнинг
бешта
устувор
йўналиши
бўйича
Ҳаракатлар
стратегиясини
“
Фаол
тадбиркорлик
,
инновацион
ғоялар
ва
технологияларни
қўллаб
-
қувватлаш
йили
”
да
амалга
оширишга
оид
Давлат
дастури
тўғрисида
”
ги
5308-
сон
[2]
Фармонига
кўра
солиқ
юкини
камайтириш
ва
соддалаштириш
,
шу
асосда
ишлаб
чиқаришни
ва
солиққа
тортиладиган
базани
кенгайтириш
,
кичик
корхоналарни
тез
суръатларда
ривожланиб
,
ишчилар
сонини
кўпайтириши
ҳамда
йирик
корхоналар
тоифасига
ўтишини
рағбатлантирувчи
тизим
жорий
этиш
асосий
вазифалардан
бири
сифатида
белгиланди
.
Шу
билан
бирга
,
давлатимиз
раҳбари
Ш
.
М
.
Мирзиёев
томонидан
“
Барча
бизнес
тоифалари
учун
солиқ
юкини
камайтириш
ва
қулайлаштириш
,
шу
асосда
ишлаб
чиқаришни
ва
солиққа
тортиладиган
базани
кенгайтириш
зарур
.
Ўз
эҳтиёжи
учун
объектлар
қураётган
,
янги
ташкил
этилган
кичик
ва
ўрта
тадбиркорлик
субъектларига
ягона
солиқ
тўловини
маълум
муддатга
кечиктириш
ҳуқуқини
бериш
даркор
.
Шунингдек
,
кичик
корхоналар
учун
қўшимча
қиймат
солиғи
тўлашга
ўтишни
рағбатлантириш
шарт
[3]”
деб
таъкидлаб
ўтилди
.
Жаҳон
молия
фондининг
ҳисоботига
кўра
бугунги
кунда
дунёда
90
фоиз
корхоналар
кичик
ва
ўрта
бизнесга
тегишли
бўлиб
,
улар
бутун
дунёнинг
63
фоиз
аҳолисини
иш
билан
таъминламоқда
[4].
Жаҳон
мамлакатлари
миллий
иқтисодиётини
диверсификациялаш
жараёнида
кичик
тадбиркорлик
субъектларининг
роли
ва
аҳамияти
ортиб
бормоқда
.
Жумладан
,
сўнгги
йилларда
Японияда
иқтисодий
фаол
аҳолининг
70
фоизи
,
Хитойда
80
фоизи
,
АҚШда
50
фоизи
айнан
кичик
бизнес
ва
хусусий
тадбиркорликда
банд
бўлиб
,
АҚШда
ялпи
ички
маҳсулотнинг
қарийб
52
фоизи
,
Японияда
67
фоизи
,
АҚШда
фаолият
юритаётган
корхоналарнинг
97,6
фоизи
,
Японияда
99,2
фоизи
,
Германияда
99,3
фоизи
айнан
мазкур
субъектлар
улушига
тўғри
келмоқда
[5].
Мамлакатимизда
иқтисодий
ислоҳотлар
натижасида
бугунги
кунга
келиб
,
кичик
тадбиркорликнинг
улуши
ЯИМда
56,7
фоизни
,
саноатда
31,7
фоизни
,
қишлоқ
хўжалигида
98,4
фоизни
,
аҳоли
бандлигида
77
фоиздан
ортиғини
ташкил
қилмоқда
[6].
Кичик
бизнесни
давлат
томонидан
тартибга
солиш
объекти
сифатида
намоён
бўлишининг
асосий
сабабаларидан
бири
–
унинг
жамият
ижтимоий
-
иқтисодий
барқарорлигини
таъминлашда
жуда
катта
салоҳиятга
эга
эканлиги
[7].
Шу
нуқтаи
назардан
,
кичик
тадбиркорлик
субъектларига
солиқ
солиш
ва
улар
фаолиятини
давлат
томонидан
қўллаб
-
қувватлаш
механизмларини
назарий
-
ҳуқуқий
асосларини
тадқиқ
этиш
долзарб
муаммолардан
биридир
.
Тадбиркорлик
субъекти
сифатида
кичик
тадбиркорлик
субъектларининг
гуруҳи
.
Ўзбекистон
Республикасининг
2012
йил
2
майдаги
“
Тадбиркорлик
фаолияти
эркинлигининг
кафолатлари
тўғрисида
”
ги
328-
сон
[8]
Қонунининг
5-
моддасига
кўра
кичик
тадбиркорлик
субъектлари
қуйидагилардир
:
1)
якка
тартибдаги
тадбиркорлар
; 2)
ишлаб
чиқариш
тармоқларидаги
,
банд
бўлган
ходимларининг
ўртача
йиллик
сони
кўпи
билан
йигирма
киши
,
хизмат
кўрсатиш
соҳасидаги
ва
ишлаб
чиқариш
билан
боғлиқ
бўлмаган
бошқа
тармоқлардаги
,
банд
бўлган
ходимларининг
ўртача
йиллик
сони
кўпи
билан
ўн
киши
,
улгуржи
,
чакана
савдо
ҳамда
умумий
овқатланиш
тармоқларидаги
,
банд
бўлган
ходимларининг
ўртача
йиллик
сони
кўпи
билан
беш
киши
бўлган
микрофирмалар
;
3)
қуйидаги
тармоқлардаги
:
қонун
ҳужжатларида
назарда
тутилган
енгил
,
озиқ
-
овқат
саноатидаги
ва
қурилиш
материаллари
саноатидаги
,
банд
бўлган
ходимларининг
ўртача
йиллик
сони
кўпи
билан
икки
юз
киши
;
металлга
ишлов
бериш
ва
асбобсозлик
,
ёғочсозлик
,
мебель
саноатидаги
,
шунингдек
қонун
ҳужжатларида
назарда
тутилган
бошқа
саноат
-
ишлаб
чиқариш
соҳаларидаги
,
банд
бўлган
ходимларининг
ўртача
йиллик
сони
кўпи
билан
юз
киши
;
машинасозлик
,
металлургия
,
ёнилғи
-
энергетика
ва
кимё
саноати
,
қишлоқ
хўжалиги
маҳсулотлари
етиштириш
ва
уларни
қайта
ишлаш
,
қурилиш
ҳамда
қонун
ҳужжатларида
назарда
тутилган
бошқа
саноат
-
ишлаб
чиқариш
соҳаларидаги
,
банд
бўлган
ходимларининг
ўртача
йиллик
сони
кўпи
билан
эллик
киши
;
фан
,
илмий
хизмат
кўрсатиш
,
транспорт
,
алоқа
,
хизмат
кўрсатиш
соҳалари
(
суғурта
компанияларидан
ташқари
),
савдо
ва
умумий
овқатланиш
ҳамда
ишлаб
чиқариш
билан
боғлиқ
бўлмаган
бошқа
соҳалардаги
,
банд
бўлган
ходимларининг
ўртача
йиллик
сони
кўпи
билан
йигирма
беш
киши
бўлган
кичик
корхоналар
.
Демак
,
қонунчилигимизда
кичик
тадбиркорлик
субъектларининг
турлари
сифатида
:
ЯТТ
,
микрофирма
,
кичик
корхона
;
кичик
тадбиркорлик
фаолият
турлари
сифатида
:
ишлаб
чиқариш
,
хизмат
кўрсатиш
,
савдо
;
ходимларнинг
ўртача
йиллик
сони
эса
: 1 – 200
гача
белгилаб
қўйилган
экан
.
Кичик
тадбиркорлик
субъектлари
Ўзбекистон
Республикаси
Солиқ
кодексининг
[9] 13-
моддасига
кўра
солиқ
тўловчи
ҳисобланиб
,
зиммасига
солиқлар
ва
бошқа
мажбурий
тўловларни
тўлаш
мажбурияти
юклатилган
жисмоний
шахслар
,
юридик
шахслар
ва
уларнинг
алоҳида
бўлинмалари
ҳисобланади
.
Шунингдек
, “
Тадбиркорлик
фаолияти
эркинлигининг
кафолатлари
тўғрисида
”
ги
Қонуннинг
9-
моддасига
кўра
тадбиркорлик
субъектларига
солиқлар
ва
бошқа
мажбурий
тўловларни
тўлаш
мажбурият
сифатида
белгиланган
.
Бундан
ташқари
,
Ўзбекистон
Республикаси
Фуқаролик
кодексининг
[10]
40-
моддасига
кўра
кичик
тадбиркорлик
субъектлари
фойда
олишни
ўз
фаолиятининг
асосий
мақсади
қилиб
олган
тижоратчи
ташкилот
ҳисобланадилар
.
Демак
,
фуқаролар
ва
юридик
шахслар
тадбиркорлик
фаолиятини
амалга
ошириш
учун
яъни
тадбиркорлик
фаолиятининг
бирон
-
бир
тури
билан
шуғулланиб
,
фойда
олиш
мақсадида
давлат
рўйхатидан
ўтганларидан
сўнг
Ўзбекистон
Республикаси
Солиқ
кодексининг
34-
моддасига
кўра
уларда
солиқ
мажбурияти
юзага
келар
экан
.
Кичик
тадбиркорлик
субъекти
сифатида
ЯТТга
солиқ
солиш
тартиби
.
Якка
тартибдаги
тадбиркор
(
ЯТТ
) –
жисмоний
шахс
томонидан
тадбиркорлик
фаолиятини
юридик
шахс
ташкил
этмаган
ҳолда
амалга
оширишдир
.
Кичик
тадбиркорлик
субъекти
сифатида
ЯТТ
Ўзбекистон
Республикаси
Солиқ
кодексининг
370-
моддасига
кўра
қатъий
белгиланган
солиқларни
тўловчи
ҳисобланади
.
ЯТТ
томонидан
тўланадиган
қатъий
белгиланган
солиқларнинг
ставкалари
ҳар
йилги
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
Ўзбекистон
Республикасининг
асосий
макроиқтисодий
кўрсаткичлари
прогнози
ва
давлат
бюджети
параметрлари
тўғрисида
қарори
билан
белгиланадиган
ставкалардан
келиб
чиқиб
белгиланади
.
Масалан
,
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2017
йил
29
декабрдаги
“
Ўзбекистон
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2018
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
14
Республикасининг
2018
йилги
асосий
макроиқтисодий
кўрсаткичлари
прогнози
ва
давлат
бюджети
параметрлари
тўғрисида
”
ги
3454-
сон
[11]
қарорининг
11-
иловасига
кўра
ҳар
ойга
энг
кам
ойлик
иш
ҳақининг
0,5
бараваридан
7
бараварига
миқдорида
(172,240
÷
2=86,120
сўмдан
172,240*7=1205680 c
ўмгача
)
ҳудудийлик
принципи
ва
фаолият
тури
бўйича
белгиланади
.
Ўзбекистон
Республикаси
Солиқ
кодексининг
[12]
373-
моддасига
кўра
якка
тартибдаги
тадбиркорлар
якка
тартибдаги
тадбиркорлик
фаолиятини
амалга
ошириш
доирасида
қатъий
белгиланган
солиқ
тўлаш
билан
бир
қаторда
қуйидагиларни
тўлайди
:
1)
божхона
тўловлари
;
2)
ер
қаъридан
фойдаланувчилар
учун
солиқлар
ва
махсус
тўловлар
;
3)
сув
ресурсларидан
фойдаланганлик
учун
солиқ
–
сув
ресурсларидан
тадбиркорлик
фаолияти
учун
фойдаланилганда
;
4)
акциз
солиғи
–
акциз
тўланадиган
маҳсулот
ишлаб
чиқарилганда
;
5)
бюджетдан
ташқари
Пенсия
жамғармасига
суғурта
бадаллари
;
6)
давлат
божи
;
7)
автотранспорт
воситаларини
олганлик
ва
(
ёки
)
вақтинчалик
олиб
кирганлик
учун
Республика
йўл
жамғармасига
йиғим
.
Бундан
ташқари
,
агар
якка
тартибдаги
тадбиркорлар
солиқ
солинадиган
мол
-
мулкка
ва
ер
участкасига
эга
бўлса
,
Ўзбекистон
Республикаси
Солиқ
кодексининг
48
ва
50-
бобларида
назарда
тутилган
тартибда
жисмоний
шахсларнинг
мол
-
мулкига
солинадиган
солиқни
ва
жисмоний
шахслардан
олинадиган
ер
солиғини
тўлаш
мажбурияти
уларнинг
зиммасида
сақланиб
қолади
.
Шу
билан
бир
қаторда
,
Ўзбекистон
Республикаси
Солиқ
кодекснинг
[13] 374-
моддасига
кўра
ходимларни
ёллаган
ҳолда
фаолиятни
амалга
оширувчи
якка
тартибдаги
тадбиркорлар
қатъий
белгиланган
солиқни
қуйидагича
тўлайди
,
яъни
якка
тартибдаги
тадбиркор
зиммасига
унинг
ҳар
бир
ходими
учун
якка
тартибдаги
тадбиркор
томонидан
амалга
ошириладиган
фаолият
бўйича
назарда
тутилган
ставканинг
30
фоизи
, I
ва
II
гуруҳ
ногиронлари
бўлган
ходимлар
бўйича
эса
энг
кам
иш
ҳақининг
15
фоизи
миқдорида
қатъий
белгиланган
солиқ
тўлаш
мажбурияти
юклатилади
.
Шунингдек
,
Ўзбекистон
Республикаси
Солиқ
кодексининг
[14]
311-
моддасига
кўра
суғурта
бадаллари
солиқ
тўловчининг
календарь
ойда
ишлаган
кунлари
сонидан
қатъи
назар
,
мажбурий
тартибда
қуйидагича
тўланади
:1)
якка
тартибдаги
тадбиркорлар
томонидан
–
ойига
энг
кам
иш
ҳақидан
кам
бўлмаган
миқдорда
;
2)
якка
тартибдаги
тадбиркорлар
билан
меҳнат
муносабатларида
бўлган
жисмоний
шахслар
томонидан
–
ойига
энг
кам
иш
ҳақининг
50
фоизи
миқдорида
.
Демак
,
ЯТТ
кичик
тадбиркорлик
субъекти
сифатида
қатъий
белгиланган
солиқ
(
агар
ходим
ёлласа
–
ўзи
тўлайдиган
қатъий
белгиланган
солиғининг
30
фоизи
миқдорида
қўшимча
солиқ
);
агар
ижарага
ер
участкаси
олмаган
бўлса
,
ер
солиғи
;
агар
ижарага
мол
-
мулк
олмаган
бўлса
,
мол
-
мулк
солиғи
;
агар
ер
қаъридан
тадбиркорлик
фаолияти
учун
фойдаланаётган
бўлса
,
ер
қаъридан
фойдаланувчилар
учун
солиқлар
ва
махсус
тўловлар
;
агар
сув
ресурсларидан
тадбиркорлик
фаолияти
учун
фойдаланаётган
бўлса
,
сув
ресурсларидан
фойдаланганлик
учун
солиқ
;
агар
акциз
тўланадиган
маҳсулот
ишлаб
чиқараётган
бўлса
,
акциз
солиғи
тўлайди
.
Шунингдек
,
ЯТТ
кичик
тадбиркорлик
субъекти
сифатида
бюджетдан
ташқари
Пенсия
жамғармасига
суғурта
бадаллари
(
ўзи
ҳамда
ёллаган
ходими
учун
);
давлат
божи
(
давлат
рўйхатидан
ўтканлиги
ва
юридик
ҳаракатлар
учун
истеъмолчи
бўлганда
);
автотранспорт
воситаларини
олганлик
ёки
вақтинчалик
олиб
кирганлик
учун
Республика
йўл
жамғармасига
йиғим
каби
бошқа
мажбурий
тўловларни
тўлайдилар
.
Кичик
тадбиркорлик
субъекти
сифатида
Микрофирмалар
ва
кичик
корхоналарга
солиқ
солиш
тартиби
.
Ўзбекистон
Республикаси
Солиқ
кодексининг
350-
моддасига
кўра
Микрофирма
ва
кичик
корхоналар
ягона
солиқ
тўловчилар
ҳисобланади
.
Микрофирма
ва
кичик
корхоналарнинг
кичик
тадбиркорлик
субъектлари
сифатида
таснифлаш
мезонлари
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамасининг
2016
йил
24
августдаги
“
Иқтисодий
фаолият
турларини
таснифлашнинг
халқаро
тизимига
ўтиш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
ги
275-
сон
қарори
билан
белгиланади
[15].
Кичик
тадбиркорлик
субъектлари
ходимларининг
ўртача
йиллик
сони
Ўзбекистон
Республикаси
Давлат
статистикаси
қўмитаси
ва
Ўзбекистон
Республикаси
Меҳнат
вазирлигининг
2017
йил
17
январдаги
қарори
билан
тасдиқланган
“
Тадбиркорлик
субъектлари
ходимларининг
ўртача
йиллик
сонини
аниқлаш
тартиби
тўғрисида
”
ги
[16]
низомда
назарда
тутилган
тартибда
белгиланади
.
Бунда
ўриндошлик
,
пудрат
шартномалари
ва
фуқаролик
-
ҳуқуқий
характердаги
бошқа
шартномалар
бўйича
ишга
қабул
қилинган
ходимларнинг
,
шунингдек
унитар
корхоналарда
,
ваколатхоналар
ва
филиалларда
ишлаётганларнинг
сони
ҳам
ҳисобга
олинади
.
Ўзбекистон
Республикаси
Солиқ
кодексининг
351-
моддасига
кўра
Микрофирмалар
ва
кичик
корхоналар
ягона
солиқ
тўловини
тўлашни
назарда
тутадиган
солиқ
солишнинг
соддалаштирилган
тартибини
ёки
умумбелгиланган
солиқлар
тўлашни
танлашга
ҳақли
.
Ўзбекистон
Республикаси
Солиқ
кодексининг
348-
моддасига
кўра
солиқ
солишнинг
соддалаштирилган
тартиби
солиқ
тўловчиларнинг
айрим
тоифалари
учун
қўлланилади
ва
ягона
солиқ
тўловини
,
ягона
ер
солиғини
ҳамда
тадбиркорлик
фаолиятининг
айрим
турлари
бўйича
қатъий
белгиланган
солиқни
ҳисоблаб
чиқариш
ҳамда
тўлашнинг
махсус
қоидалари
қўлланилишини
,
шунингдек
мазкур
солиқлар
бўйича
солиқ
ҳисоботи
тақдим
этилишини
назарда
тутади
.
Шунингдек
,
ягона
солиқ
тўлови
,
ягона
ер
солиғи
ҳамда
тадбиркорлик
фаолиятининг
айрим
турлари
бўйича
қатъий
белгиланган
солиқ
Ўзбекистон
Республикаси
Солиқ
кодексининг
23-
моддасида
назарда
тутилган
жами
умумбелгиланган
солиқлар
ва
бошқа
мажбурий
тўловларнинг
ўрнига
тўланади
,
аммо
Ўзбекистон
Республикаси
Солиқ
кодексининг
349-
моддасида
санаб
ўтилган
ҳолатлар
мустасно
ҳисобланади
.
Хулоса
ўрнида
шуни
айтиш
лозимки
,
Ўзбекистон
Республикасида
солиқ
қонунчилигини
такомиллаштириш
ва
солиқ
тўловчиларнинг
ҳуқуқ
ва
манфаатларини
ишончли
ҳимоя
қилиш
механизмини
шакллантириш
мақсадида
Ўзбекистон
Республикасида
кичик
тадбиркорлик
субъектларига
солиқ
солиш
тизими
соддалаштириш
ва
замон
талабларидан
келиб
чиқиб
либераллаштириш
мақсадга
мувофиқдир
:
биринчидан
,
кичик
тадбиркорлик
субъектларига
нисбатан
солиқ
солиш
бўйича
қонунчилик
нормалари
аниқ
ифодаланмаган
,
бу
эса
Ўзбекистон
Республикаси
Солиқ
кодексининг
7-
моддасида
белгиланган
солиқ
солишнинг
аниқлиги
яъни
солиқ
тўғрисидаги
қонун
ҳужжатлари
ҳар
бир
солиқ
тўловчи
қайси
солиқлар
ва
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2018
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
15
бошқа
мажбурий
тўловларни
,
қачон
,
қанча
миқдорда
ҳамда
қай
тартибда
тўлаши
кераклигини
аниқ
биладиган
тарзда
ифодаланган
бўлиши
керак
принципига
зид
келмоқда
.
Бу
эса
,
ўз
навбатида
,
солиқ
тўловчилар
,
солиқ
тизимини
ўрганувчилар
ва
солиқ
қонунчилиги
бўйича
ҳуқуқни
қўлловчи
субъектларга
қийинчилик
тўғдирмоқда
.
Шу
сабабли
,
кичик
тадбиркорлик
сбъектларига
солиқ
солиш
нормаларини
соддалаштириш
лозим
.
иккинчидан
,
кичик
тадбиркорлик
субъектларига
нисбатан
қўлланиладиган
солиқ
солишнинг
соддалаштирилган
тартиби
ва
умумбелгиланган
солиқларни
тўлаш
тартиби
ўртасидаги
имтиёзли
чегаралар
солиқ
қонунчилигида
аниқ
ифодаланмаган
ва
бу
кичик
тадбиркорлик
субъектларининг
солиқ
имтиёзлари
ва
преференциялардан
унумли
фойдаланилшларига
тўсиқ
бўлмоқда
.
Шу
сабабли
Ўзбекистон
Республикаси
Солиқ
кодексига
қўшимча
норма
,
яъни
Солиқ
тўловчи
тадбиркорлик
субъекталарини
давлат
томонидан
қўллаб
-
қувватлаш
принципини
киритиш
мақсадга
мувофиқдир
.
Ушбу
принципда
солиқ
тўловчи
тадбиркорлик
субъектларига
нисбатан
солиқ
қонунчилигида
назарда
тутилган
имтиёзлар
ва
преференциялар
,
кафолатлар
ва
ҳуқуқлар
тадбиркорлик
субъектлари
томонидан
ваколатли
органларги
(
давлат
солиқ
органлари
,
давлат
божхона
органлари
,
давлат
статистика
органлари
,
давлат
молия
органлари
,
банкларга
ва
бошқаларга
)
ёзма
равишдаги
мурожаатларсиз
қўлланилишини
белгилаш
мақсадга
мувофиқдар
.
учинчидан
,
тадбиркорлик
субъектларини
кичик
тадбиркорлик
субъектлари
сифатида
таснифлаш
учун
улардаги
ходимлар
сонидан
эмас
,
балки
улар
фаолиятидаги
пул
-
маблағлари
айланмасининг
ҳажмидан
келиб
чиқиб
белгилаш
мақсадга
мувофиқдир
.
Адабиётлар
рўйхати
:
1.
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
, 2017
й
., 6-
сон
, 70-
модда
, 20-
сон
.
2.
Қонун
ҳужжатлари
маълумотлари
миллий
ба
-
заси
, 23.01.2018
й
., 06/18/5308/0610-
сон
.
3.
Мирзиёев
Ш
.
М
.
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
Шавкат
Мирзиёевнинг
Олий
Мажлисга
Мурожатномаси
// 2017. 22
декабрь
–
Тошкент
:
“
Ўзбекистон
”
НМИУ
,2018. –
Б
.40.
4.
сайти
маълумотлари
5.
www.mspbank.ru, www.giac.ru, www.m-
economy.ru
сайтлари
маълумотлари
.
6.
Санақулов
Б
.
Р
.
Кичик
тадбиркорлик
субъектларини
солиққа
тортиш
механизмини
такомиллаштириш
орқали
иқтисодий
ўсишни
таъминлаш
.
Докторлик
диссертацияси
автореферати
.
–
Т
. 2016. –
Б
. 5.
7.
Гафуров
Убайдулло
Вахабович
.
Кичик
бизнесни
давлат
томонидан
тартибга
солишнинг
иқтисодий
мехнаизмларини
такомиллаштириш
.
Иқтисодиёт
фанлари
.
Докторлик
диссертацияси
автореферати
. –
Т
, 2017, –
Б
.15.
8.
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
. 2017
й
., 1-
сон
, 1-
модда
.
9.
Қонун
ҳужжатлари
маълумотлари
миллий
базаси
, 19.04.2018
й
., 03/18/476/1087-
сон
.
10.
Қонун
ҳужжатлари
маълумотлари
миллий
ба
-
заси
, 19.04.2018
й
., 03/18/476/1087-
сон
.
11.
Қонун
ҳужжатлари
маълумотлари
миллий
базаси
, 05.05.2018
г
.,
№
07/18/3696/1165.
12.
Қонун
ҳужжатлари
маълумотлари
миллий
базаси
, 19.04.2018
й
., 03/18/476/1087-
сон
.
13.
Қонун
ҳужжатлари
маълумотлари
миллий
ба
-
заси
, 19.04.2018
й
., 03/18/476/1087-
сон
.
14.
Қонун
ҳужжатлари
маълумотлари
миллий
ба
-
заси
, 19.04.2018
й
., 03/18/476/1087-
сон
.
15.
Қонун
ҳужжатлари
маълумотлари
миллий
базаси
,
№
09/17/785/0059; 16.02.2018
г
.
16.
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
. – 2017.
№
7., 104-
модда
.
