ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2016
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
44
У
.
Холикулов
,
ТДЮУ
катта
илмий
ходим
изланувчиси
,
юридик
фанлар
номзоди
,
доцент
ЖИНОИЙ
ЖАВОБГАРЛИКНИ
ДИФФЕРЕНЦИАЦИЯ
ҚИЛИШ
ШАРТЛАРИ
Аннотация
:
c
одир
этилган
жиноят
учун
жазо
белгилаш
мезонлари
доим
олимларнинг
фикрини
ўзига
тортиб
келган
.
Мазкур
масала
,
санкцияларда
белгиланган
жазолар
доираси
,
Ўзбекистон
жиноят
қонунчилигида
мавжуд
бўлган
принциплар
талабига
жавоб
бериши
лозимлиги
билан
ҳам
мураккаблашади
.
Шу
боис
ушбу
мақолада
санкцияда
белгиланган
жазоларнинг
муайян
жиноятга
мувофиқлигини
кўриб
чиқишга
ҳаракат
қиламиз
.
Калит
сўзлар
:
санкция
,
жазо
,
одиллик
,
мувофиқлик
.
Аннотация
:
критерии
установления
санкций
за
со
-
вершённое
преступление
всегда
притягивали
внима
-
ние
учёных
.
Данный
вопрос
усложняется
и
тем
,
что
в
уголовном
законодательстве
Узбекистана
существуют
принципы
,
требования
которых
должны
отвечать
за
пределы
наказаний
,
установленных
в
санкциях
.
В
дан
-
ной
статье
мы
попытаемся
рассмотреть
соблюдение
соразмерности
предусмотренных
в
санкциях
наказа
-
ний
,
за
совершённое
преступление
.
Ключевые
слова
:
санкции
,
наказание
,
справедливость
,
соразмерность
Annotation:
the criteria for imposing sanctions for the
crime has always attracted the attention of scientists. This
issue is complicated by the fact that the criminal legislation
of Uzbekistan, there are principles that must be respected
in determining sanctions. In this article we will try to exam-
ine the observance of the proportionality of penalties pro-
vided for in the sanctions of the crime.
Key words:
sanctions, punishment, justice, propor-
tionality
Жиноят
учун
жазо
тайинлашда
одиллик
мезонига
қатъий
амал
қилиш
жазо
мақсадига
эришишга
имкон
беради
ҳамда
пировардида
жазо
самарадорлиги
ошишига
салмоқли
ҳисса
қўшади
.
Жазо
турларини
одилона
белгилаш
,
табиийки
,
маълум
шарт
ва
омилларга
таянади
.
Шарт
– “
тақозо
этувчи
нарса
,
талаб
” [14, 550-
бет
]
каби
маъноларни
англатишидан
келиб
чиқиб
,
жиноятлар
учун
жазоларнинг
турлари
ва
миқдорларини
одилона
белгилаш
шартлари
деганда
санкциянинг
одиллигини
белгиловчи
ҳолатларни
тушунамиз
.
Ушбу
масала
хусусида
А
.
С
.
Якубов
ва
У
.
А
.
Абдуғаниевлар
ҳам
“
жиноят
содир
этган
муайян
шахсга
нисбатан
қилинган
айбни
баҳолаш
унга
мувофиқ
келадиган
жазони
ёки
бошқа
жиноят
-
ҳуқуқий
таъсир
чораларини
аниқлашда
ифодаланади
.
Бу
муносабатлар
қонунни
қўллаш
даражасида
,
яъни
қонунга
кўра
ваколатли
бўлган
идоралар
ва
шахслар
даражасида
жорий
этилади
.
Айни
ана
шу
даражада
жиноят
-
ҳуқуқий
муносабат
пайдо
бўлади
.
Шундан
келиб
чиқиб
,
ушбу
моддада
содир
этилган
жиноятга
қонунни
қўлловчи
томонидан
одил
жиноят
-
ҳуқуқий
таъсир
чораларини
белгилаш
учун
ҳам
мезонлар
мавжуд
” [16., 16-
бет
],
деган
хулосага
келган
.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
Пленумининг
2006
йил
3
февралдаги
“
Судлар
томонидан
жиноят
учун
жазо
тайинлаш
амалиёти
тўғрисида
”
ги
қарорида
ҳам
судларнинг
эътибори
жиноят
учун
жазо
тайинлашда
қонунийлик
,
инсонпарварлик
,
одиллик
ва
жавобгарликнинг
муқаррарлиги
принципларига
қатъий
амал
қилишга
қаратилиши
зарурлиги
қайд
этилган
.
Шунингдек
,
ушбу
қарорда
мустаҳкамланишича
,
“
Жиноят
кодексининг
8, 54-
моддалари
мазмунига
кўра
,
жазо
адолатли
бўлиши
-
ҳар
бир
ҳолатда
индивидуал
тайинланиши
,
жиноятнинг
хусусияти
ва
ижтимоий
хавфлилик
даражасига
,
айбдорнинг
шахсига
,
шунингдек
жазони
енгиллаштирувчи
ва
оғирлаштирувчи
ҳолатларга
мувофиқ
бўлиши
керак
”
[15,241-242-
бетлар
].
ЎзР
ЖК
Махсус
қисми
моддалари
санкцияларида
жазонинг
бир
тури
(
нисбий
муайян
санкциялар
)
ёки
бир
неча
турдаги
жазолар
(
муқобил
санкциялар
)
белгиланган
.
Санкцияларда
ҳарбий
ёки
махсус
унвондан
маҳрум
қилиш
ва
муайян
ҳуқуқдан
маҳрум
қилиш
тариқасидаги
қўшимча
жазолар
мавжуд
бўлиши
ҳам
мумкин
(
кумулятив
санкциялар
).
Ҳарбий
ёки
махсус
унвондан
маҳрум
қилиш
каби
қўшимча
жазо
турлари
ЎзР
ЖК
санкцияларида
учрамайди
,
лекин
шахсни
оғир
ёки
ўта
оғир
жиноят
содир
этгани
учун
ҳукм
қилиш
чоғида
айбдорнинг
шахсини
ҳисобга
олиб
,
ЎзР
ЖКнинг
52-
моддасига
мувофиқ
суд
томонидан
тайинланиши
мумкин
.
Санкцияларнинг
муқобиллиги
унинг
турини
танлаш
жараёнида
жазони
янада
индивидуаллаштириш
имконини
беради
.
Шунингдек
,
қонуний
асослар
мавжуд
бўлган
ҳолда
асосий
жазо
билан
бир
қаторда
қўшимча
жазони
қўллаш
суд
ҳукмининг
самарадорлигини
ошириши
қайд
этилади
[11, 53-
бет
].
Тўғри
,
санкцияларда
ҳар
хил
турдаги
жазоларнинг
мавжудлигига
давлат
молияси
омилининг
таъсирини
Н
.
Д
.
Сергеевский
ХХ
аср
бошидаёқ
қайд
этган
эди
:
“
Жазо
чораларини
,
яъни
жазо
турларини
танлашда
бой
давлатларгина
эркиндирлар
;
улкан
маблағларга
эга
бўлмаган
давлатлар
эса
,
аксинча
,
энг
арзон
жазоларни
танлаш
билангина
кифояланадилар
”[12, 90-
бет
].
Жиноят
қонунининг
одиллигини
таъминлаш
учун
муҳим
бўлган
жазони
дифференциация
қилишни
ривожлантиришга
иқтисодий
жиҳатдан
тараққий
этган
давлатларгина
қодир
эканлигини
ҳозирги
мутахассислар
ҳам
қайд
этадилар
[2,63-
бет
].
Бугунги
кунда
жиноий
жавобгарликни
дифференциация
қилиш
миллий
жиноят
-
ҳуқуқий
сиёсатнинг
асосий
йўналишларидан
бири
сифатида
тан
олинган
.
Бироқ
табиийки
,
фақатгина
тан
олиш
ушбу
принципни
Ўзбекистон
жиноят
ҳуқуқи
ислоҳотлари
кўламида
тўла
қамраб
олиш
учун
етарли
эмас
.
Жиноят
қонунида
жавобгарликни
дифференциация
қилишнинг
барқарор
тизимини
жорий
этишда
унинг
усул
ва
воситаларига
оид
назарий
замин
муфассал
ишлаб
чиқилиши
талаб
этилади
[1,
32-
бет
].
Жумладан
,
жазони
дифференциация
қилиш
давлатдаги
сиёсий
шарт
-
шароитлар
ҳамда
жамият
,
маданият
ва
ҳуқуқий
онгнинг
ривожланиши
каби
ижтимоий
омиллар
,
шунингдек
юридик
фанининг
ривожланиш
даражаси
билан
белгиланади
.
Жиноят
-
ҳуқуқий
санкцияларнинг
муқобиллиги
жараёни
жиноятларнинг
ижтимоий
хавфлилик
хусусияти
ва
даражаси
билан
узвий
боғлиқ
.
Қилмишнинг
ижтимоий
хавфлилик
хусусияти
ва
даражаси
пасайиши
билан
санкциялар
муқобиллигининг
миқдор
кўрсаткичи
ортади
.
Табиийки
,
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2016
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
45
қилмишнинг
ижтимоий
хавфлилик
хусусияти
ва
даражаси
ошиши
билан
санкцияларнинг
муқобиллик
даражаси
ҳам
пасаяди
.
Хўш
,
жиноятлар
учун
жазоларнинг
турларини
одилона
белгилашнинг
умумий
шартлари
қандай
?
Адолатли
жазо
тури
суд
томонидан
нисбатан
осон
аниқланиши
муҳим
шартлардан
бири
ҳисобланади
.
Шу
туфайли
ҳам
муқобил
санкциядаги
типик
жазо
,
яъни
модданинг
санкциясида
оғирлик
даражасига
кўра
ўртача
хусусиятга
эга
бўлган
жазо
тўғрисида
сўз
юритиш
мумкин
.
А
.
П
.
Козлов
санкциянинг
типик
жазосини
ўрганар
экан
,
унда
типик
турнигина
эмас
,
балки
типик
миқдорни
ҳам
фарқлайди
ва
шу
тариқа
санкциянинг
“...
жиноят
турининг
ижтимоий
хавфлилик
хусусиятига
айниқса
мос
келадиган
”
типик
жазосини
аниқлайди
[7. 49-50-
бетлар
].
ЎзР
ЖКда
санкциядаги
энг
енгил
ва
энг
оғир
жазо
ўртасида
белгиланган
жазонинг
одатий
тури
(
ва
ҳатто
турлари
)
тўғрисида
сўз
юритиш
мумкин
.
Масалан
,
ахлоқ
тузатиш
ишлари
ЎзР
ЖК
109-
моддаси
(
қасддан
баданга
енгил
шикаст
етказиш
)
биринчи
қисмининг
санкциясидаги
жазонингодатийтури
ҳисобланади
,
чунки
бу
жиноятни
содир
этиш
учун
жарима
ва
қамоқ
жазолари
оралиғидан
ўрин
олган
.
Шуни
тан
олиш
лозимки
,
муқобил
санкцияда
ҳаддан
ташқари
кўп
(
ЎзР
ЖКда
бештагача
)
жазо
турлари
белгиланганлиги
судни
қонуннинг
муқобил
таърифида
назарда
тутилган
жазо
турлари
орасидан
биттасини
танлаш
ва
асослашдек
мушкул
аҳволга
солиб
қўяди
[3. 101-
бет
].
Бу
муаммонинг
тадқиқотчилари
муқобил
санкцияларда
икки
жазо
турининг
белгиланиши
жазони
одилона
индивидуаллаштириш
учун
кифоя
қилади
ва
судьянинг
ўз
ихтиёрига
кўра
иш
кўриш
имкониятини
асоссиз
равишда
кенгайтирмаслик
имконини
беради
,
деган
мутлақо
ўринли
фикрни
илгари
сурганлар
[6,19-
бет
; 8, 81-
бет
].
Бизнингча
,
муқобил
жазоли
санкцияларда
жазонинг
уч
асосий
тури
белгиланса
,
мақсадга
мувофиқ
бўлади
.
Бунда
оғирлик
даражасига
кўра
ўртача
жазо
типик
жазо
,
яъни
мазкур
жиноятни
содир
этганлик
учун
жазони
енгиллаштирувчи
ва
оғирлаштирувчи
ҳолатлар
мавжуд
бўлмаганда
тайинланадиган
жазо
ҳисобланиши
лозим
.
Аммо
айрим
оғир
ва
аксарият
ўта
оғир
жиноятлар
учун
санкцияларда
фақат
битта
жазо
(
маълум
муддатга
озодликдан
маҳрум
қилиш
)
тайинланиши
ҳам
мумкин
.
Санкциянинг
типик
жазосини
тан
олиш
адолатли
ҳукм
чиқариш
учунгина
эмас
,
балки
ЎзР
ЖК
Махсус
қисми
нормаларининг
санкцияларини
одилона
тизимга
солиш
учун
ҳам
зарур
.
Бунда
типик
жазога
қонунда
таъриф
бериш
(
муаммо
илмий
жиҳатдан
лозим
даражада
ишлаб
чиқилганда
)
анча
фойдали
бўлиши
мумкин
.
Фараз
қилайлик
,
санкцияда
оғирлик
даражасига
кўра
ўртача
жазо
тури
типик
деб
,
санкцияда
белгиланган
типик
жазо
турининг
ўтача
миқдори
эса
–
типик
миқдор
деб
эълон
қилинган
.
Бу
ҳолда
жазони
енгиллаштирувчи
ва
оғирлаштирувчи
барча
ҳолатларгагина
эмас
,
балки
содир
этилган
жиноятнинг
барча
оқибатлари
ва
ҳолатларига
ҳамда
айбдорнинг
шахсига
жазо
тури
ва
миқдорини
(
муддатини
)
индивидуаллаштириш
чоғида
баҳо
бериш
талаб
этилади
.
Суд
,
агар
у
лозим
деб
топса
,
жазонинг
типик
тури
ва
(
ёки
)
миқдори
чегарасидан
ташқарида
жазонинг
ё
оғирроқ
,
ё
енгилроқ
тури
ва
миқдорини
танлашга
мажбур
бўлади
.
Бунда
судья
нима
учун
айни
шу
жазо
тури
ва
миқдорини
танлагани
ҳукмда
ҳам
ўз
аксини
топиши
лозим
.
Жиноят
қонунида
муқобил
санкцияларни
одилона
белгилашда
шуни
ёдда
тутиш
муҳимки
,
жиноят
ишида
жиноятнинг
ижтимоий
хавфлилик
даражасини
сезиларли
даражада
пасайтирувчи
алоҳида
ҳолатлар
мавжуд
бўлса
,
суд
ЎзР
ЖКнинг
57-
моддасини
қўллаб
енгилроқ
жазо
тайинлаши
мумкинки
,
бу
ҳаддан
ташқари
кенг
(
бир
санкцияда
уч
жазо
туридан
ортиқ
)
муқобиллар
мақсадга
мувофиқ
эмаслигини
яна
бир
марта
тасдиқлайди
.
Жиноятнинг
қонунда
назарда
тутилган
асосий
ва
жавобгарликни
оғирлаштирувчи
алоҳида
ҳолатларида
содир
этилган
таркиби
учун
айни
бир
турдаги
жазо
белгиланган
бўлса
,
бу
жазо
тури
жавобгарликни
оғирлаштирувчи
ҳолатда
содир
этилган
таркиб
учун
ҳам
назарда
тутилиши
лозим
.
Акс
ҳолда
одиллик
принципи
бузилади
.
ЎзР
ЖК
Махсус
қисми
нормаларининг
санкияларини
таҳлил
этиб
,
уларда
белгиланган
жазо
турлари
улуши
ҳозирги
вақтда
қуйидагича
кўринишга
эгалигининг
гувоҳи
бўлдик
:
1)
жарима
жазоси
– 214
та
;
2)
муайян
ҳуқуқдан
маҳрум
қилиш
– 71
та
;
3)
ахлоқ
тузатиш
ишлари
– 204
та
;
4)
хизмат
бўйича
чеклаш
– 16
та
;
5)
қамоқ
– 120
та
;
6)
интизомий
қисмга
жўнатиш
– 13
та
;
7)
озодликдан
маҳрум
қилиш
– 373
та
;
8)
умрбод
озодликдан
маҳрум
қилиш
– 2
та
.
ЎзР
ЖК
Махсус
қисмида
481
та
санкция
мавжуд
бўлиб
,
улардан
278
та
(57,7 %)
муқобил
ва
203
та
(43,3
%)
нисбий
муайян
санкция
ўрин
олган
.
Нисбий
муайян
санкция
,
асосан
,
оғир
ёки
ўта
оғир
жиноятлар
учун
,
шунингдек
,
жиноятларнинг
оғирлаштирувчи
ҳолатлари
учун
озодликдан
маҳрум
этиш
тариқасидаги
жазо
сифатида
берилган
.
Шундай
қилиб
,
ЎзР
ЖК
санкцияларининг
қарийб
ярми
нисбий
муайян
ҳисобланади
.
Бундай
санкцияларда
озодликдан
маҳрум
қилиш
ягонажазо
сифатида
белгиланган
.
Шунингдек
,
ЎзР
ЖК
Махсус
қисмининг
8
та
моддасида
бевосита
жавобгарликдан
озод
этиш
ҳамда
16
тасида
эса
у
ёки
бу
шартлар
асосида
жазодан
озод
этиш
ёхуд
озодликдан
маҳрум
этиш
тариқасидаги
жазони
қўлламаслик
тўғрисидаги
қоидалар
ўз
ифодасини
топган
.
ЎзР
ЖКда
белгиланган
жазо
тизими
замирида
ЖКнинг
43-
моддасида
унча
оғир
бўлмаган
жазолардан
оғирроқ
жазоларга
қараб
муайян
кетма
-
кетликда
жойлаштирилган
жазо
турларининг
рўйхати
ётади
.
П
.
П
.
Осипов
:
“
Оғирлик
даражасига
кўра
таснифланган
жиноятларнинг
тизимлари
ва
жазо
тизимлари
мавжудлигининг
ўзиёқ
аксиологик
нуқтаи
назардан
қайси
жиноятлар
учун
оғирроқ
жазолар
тайинланиши
лозимлигини
оддий
қўшиш
усули
билан
аниқлаш
имконини
беради
” [10, 119-
бет
], –
деб
қайд
этади
.
Бунда
“
унча
оғир
бўлмаган
жазо
турлари
унча
оғир
бўлмаган
ва
ўртача
оғир
жиноятлар
учун
ва
аксинча
,
оғирроқ
жиноятлар
–
оғир
ва
ўта
оғир
жиноятлар
учун
тайинланиши
лозимлиги
табиий
бир
ҳол
ҳисобланади
”[9. 26].
Умуман
олганда
,
бундай
ҳолатга
ЎзР
ЖКда
ҳам
дуч
келиш
мумкин
.
Аммо
санкцияларни
синчиклаб
ўрганиш
оғир
жиноятлар
учун
асосий
жазоларнинг
фақат
икки
муқобил
тури
–
жарима
ва
озодликдан
маҳрум
қилиш
назарда
тутилган
санкциялар
анчагина
эканлигини
кўрсатади
.
Санкцияларда
оғирлик
даражасига
кўра
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2016
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
46
оралиқ
хусусиятга
эга
бўлган
жазоларнинг
йўқлиги
,
бизнинг
назаримизда
,
адолатли
жазо
тайинлаш
учун
лозим
даражада
имконият
яратмайди
.
Масалан
,
жуда
кўп
миқдорда
содир
этган
фирибгарлик
учун
ЎзР
ЖК
168-
моддасининг
учинчи
қисмида
энг
кам
ойлик
иш
ҳақининг
уч
юз
бараваридан
олти
юз
бараваригача
миқдорда
жарима
ёки
уч
йилгача
ахлоқ
тузатиш
ишлари
ёхуд
беш
йилдан
ўн
йилгача
озодликдан
маҳрум
қилиш
тариқасидаги
жазо
белгиланган
.
Ҳозирги
илмий
-
амалий
адабиётларда
жазоларни
унча
оғир
бўлмаган
,
ўрта
оғир
,
оғир
ва
ўта
оғир
тоифаларга
ажратиш
таклиф
қилинади
[9,26-
бет
; 13,
39-40-
бетлар
].
Бу
жиноятларни
оғирлик
даражасига
кўра
тоифаларга
ажратишнинг
тўрт
даражали
тизимига
мувофиқ
бўлган
одилона
ёндашувдир
.
Аммо
бу
фикр
алоҳида
синчиклаб
ўрганишни
талаб
этади
.
Амалдаги
қонунчилигимиз
(
ЎзР
ЖК
15-
моддаси
)
ҳам
жиноятларни
таснифлашнинг
тўрт
даражали
тизимига
асосланган
[17,73-107-
бетлар
; 5, 107-110-
бетлар
].
Жазонинг
оғирлик
даражасига
унинг
туригина
эмас
,
балки
миқдори
(
муддати
)
ҳам
таъсир
кўрсатади
.
Шу
туфайли
ҳам
,
масалан
,
жаримани
унинг
миқдоридан
қатъи
назар
унча
оғир
бўлмаган
жазо
деб
ҳисоблаш
,
бизнингча
,
ўринли
бўлмайди
.
Фикримизча
,
жиноятларни
одилона
пеналлаштириш
учун
турли
жазолар
ўртасидаги
шартли
нисбатни
муайян
миқдорда
белгилаш
мумкин
(
масалан
,
энг
кам
ойлик
иш
ҳақининг
ўн
баравари
озодликдан
маҳрум
этишнинг
бир
ойига
мос
келади
ва
ҳ
.
к
.).
Зеро
,
ЎзР
ЖКнинг
61-
моддасида
жазоларни
қўшиш
йўли
билан
уларнинг
муддатларини
аниқлаш
учун
айрим
турдаги
жазо
муддатларининг
озодликдан
маҳрум
қилиш
билан
шартли
нисбати
белгиланган
.
Қуйида
бу
таклифни
оғирлик
даражаси
бир
хил
бўлган
жиноятлар
учун
турли
жазо
миқдорлари
назарда
тутилган
ва
аксинча
,
оғирлик
даражаси
турлича
бўлган
жиноятлар
учун
деярли
бир
хил
жазо
миқдорлари
назарда
тутилган
муқобил
санкцияларда
одиллик
принципига
риоя
этмаслик
ҳолларидан
мисоллар
келтириш
йўли
билан
асослашга
ҳаракат
қиламиз
.
Жазо
турларини
одилона
белгилашга
нисбатан
бошқа
бир
умумий
ёндашув
қуйидаги
қоидадан
иборат
бўлиши
мумкин
:
санкцияда
муқобил
жазолар
белгиланган
ҳолда
,
оғирлик
даражасига
кўра
оралиқ
хусусиятга
эга
бўлган
жазо
турлари
белгиланиши
лозим
.
Масалан
,
муайян
жиноятни
содир
этганлик
учун
қонунчиқарувчи
ахлоқ
тузатиш
ишлари
ва
озодликдан
маҳрум
қилишни
белгилашни
лозим
деб
топса
,
у
,
мазкур
қоидага
мувофиқ
,
қамоқ
жазосини
ҳам
назарда
тутишига
тўғри
келади
.
Санкцияда
жарима
ва
озодликдан
маҳрум
қилиш
назарда
тутилган
ҳолда
барча
оралиқ
жазо
турларини
белгилаш
керак
бўлади
.
Бунда
муайян
жиноят
-
ҳуқуқий
санкция
одилона
қўлланилишига
эришиш
учун
унда
кўпи
билан
учта
муқобил
жазо
турлари
белгиланса
,
бизнингча
,
мақсадга
мувофиқ
бўлади
.
Бунда
қўшимча
жазо
турлари
асосан
махсус
субъектлар
томонидан
содир
этилган
жиноятларнинг
санкцияларида
белгиланиши
мумкин
.
Ҳарбий
жиноятлар
учун
назарда
тутилган
жазолар
бир
-
бирини
истисно
этади
,
шу
боис
улар
алоҳида
ўрганилгани
йўқ
.
Жиноят
-
ҳуқуқий
санкцияларда
ва
тегишли
равишда
жиноятлар
учун
жазоларни
тайинлашда
жазонинг
қилмишга
ярашалигини
янада
тўлароқ
рўёбга
чиқариш
учун
қонун
чиқарувчи
муқобил
жазоларнинг
чет
элда
қўлланиладиган
бошқа
турлари
(
масалан
,
пробация
,
электрон
назорат
,
уй
қамоғи
ва
б
.
қ
.)
га
ҳам
ўз
эътиборини
қаратса
,
бизнингча
,
айни
муддао
бўлар
эди
[4].
Зеро
,
ушбу
жазо
турлари
шахсни
жамиятдан
ажратмаган
ҳолда
ахлоқан
тузатиш
,
тарбиялаш
имкониятини
беради
.
Бу
ҳам
инсонпарварилик
,
ҳам
одиллик
тамойилларини
бирдек
қаноатлантиради
.
Адабиётлар
рўйхати
:
1.
Базарбаева
Г
.
Дифференциация
ответственности
в
уголовном
праве
//
Ҳуқуқ
–
Право
–
Law. 2005. – 3 (31).
2.
Бриллиантов
А
.
В
.
Справедливость
и
уголовное
наказание
/
Ученые
записки
Ульяновского
государ
-
ственного
университета
.
Вып
. 1 (11). -
Ульяновск
, 2000.
3.
Грачева
Ю
.
В
.
Судейское
усмотрение
в
уголов
-
ном
праве
.
Дисс
. ...
канд
.
юрид
.
наук
. –
М
., 2002.
4.
Дворянков
И
.
В
.
и
др
.
Применение
альтернатив
-
ных
видов
наказания
в
Западной
Европе
,
США
и
Рос
-
сии
. –
М
., 2004.
5.
Жиноят
ҳуқуқи
.
Умумий
қисм
:
Дарслик
. /
А
.
С
.
Якубов
,
Р
.
Кабулов
ва
бошқ
. –
Тошкент
:
Ўзбекистон
Республикаси
ИИВ
Академияси
, 2004.
6.
Зубкова
В
.
Проблемы
построения
и
взаимообу
-
словленности
санкций
и
категорий
преступлений
в
УК
РФ
//
Уголовное
право
. – 2002. –
№
4.
7.
Козлов
А
.
П
.
Механизм
построения
уголовно
-
правовых
санкций
. –
Красноярск
, 1998.
8.
ЛазуткинА
.
И
.
Реализация
принципа
справедли
-
вости
при
назначении
наказания
в
виде
лишения
сво
-
боды
.
Дис
. ...
канд
.
юрид
.
наук
. –
Рязань
, 2004.
9.
Михаль
О
.
Принципы
классификации
наказаний
по
характеру
и
степени
их
строгости
//
Уголовное
пра
-
во
. – 2001. –
№
1.
10.
Осипов
П
.
П
.
Теоретические
основы
построения
и
применения
уголовно
-
правовых
санкций
. -
Л
., 1976.
11.
РясовА
.
И
.
Принцип
справедливости
в
назначе
-
нии
наказания
при
множественности
преступлений
.
Дис
. ...
канд
.
юрид
.
наук
. –
Ставрополь
, 2004.
12.
Сергеевский
Н
.
Д
.
Русское
уголовное
право
.
По
-
собие
к
лекциям
.
Часть
общая
. –
СПб
., 1908.
13.
Сыч
К
.
А
.
Уголовное
наказание
и
его
состав
:
теоретико
-
методологические
аспекты
исследования
.
Автореф
.
дис
. ...
док
.
юрид
.
наук
. –
Рязань
, 2001.
14.
Ўзбек
тилининг
изоҳли
луғати
. 4-
жилд
. /
А
.
Мадвалиев
таҳрири
остида
. –
Тошкент
: “
Ўзбекистон
миллий
энциклопедияси
”
Давлат
илмий
нашриёти
,
2008.
15.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
Пленуми
қарорлари
тўплами
. 2-
жилд
. 1991-2006. –
Тошкент
:
Адолат
, 2006.
16.
Ўзбекистон
Республикасининг
Жиноят
кодексига
шарҳлар
. –
Тошкент
:
Адолат
, 1997.
17.
Усмоналиев
М
.
Жиноят
ҳуқуқи
(
Умумий
қисм
).
–
Тошкент
:
Янги
аср
авлоди
, 2005.
