КОРПОРАТИВ
ҲУҚУҚ
♦
CORPORATE LAW
♦
КОРПОРАТИВНОЕ
ПРАВО
2007
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
36
З
.
Ахмаджанова
ТДЮИ
аспиранти
АКЦИЯДОРЛИК
ЖАМИЯТЛАРИ
ДИВИДЕНД
СИЁСАТИНИНГ
ҲУҚУҚИЙ
АСОСЛАРИ
Даромадни
тақсимлаш
масалалари
акциядор
-
лик
капиталидаги
муҳим
масалалардан
бири
ҳисобла
-
нади
.
Маълумки
,
акциядорларнинг
манфаатлари
улар
эгалик
қилаётган
акциялар
пакети
,
инвестиция
дастур
-
лари
ва
бошқа
омиллардан
келиб
чиққан
ҳолда
турли
-
ча
бўлиши
мумкин
.
Таъкидлаш
жоизки
,
кўпгина
давлатларда
диви
-
дендлар
тўлашнинг
у
ёки
бу
жиҳатларини
тартибга
солувчи
муайян
норматив
ҳужжатлар
қабул
қилинган
.
Шу
ўринда
дивиденд
сиёсати
соҳасида
миллий
анъа
-
налар
,
дивиденларни
тўлаш
борасидаги
умумий
қа
-
рашлар
борлигини
ҳам
назардан
четда
қолдирмаслик
керак
.
Бундан
ташқари
,
дивиденд
сиёсатига
расмий
ва
норасмий
,
объектив
ва
субъектив
жиҳатлардан
таъсир
қилувчи
қуйидаги
ҳолатларни
ҳам
алоҳида
таъкидлаш
жоиз
:
–
ҳуқуқий
хусусиятга
эга
бўлган
чеклов
.
Маълумки
,
корхонага
тегишли
бўлган
капитал
уч
йирик
таркибий
қисмдан
иборат
.
Булар
,
акциядорлик
капитали
,
эмис
-
сия
даромади
ва
тақсимланмаган
даромад
.
Кўпгина
давлатларда
қуйидаги
икки
ҳолатдан
бирига
рухсат
этилган
.
Дивидендларни
тўлаш
учун
фақат
даромад
(
ҳисобот
давридаги
даромад
ва
тақсимланмай
қолган
олдинги
даромад
)
ёки
даромад
ва
эмиссия
даромади
сарфланиши
мумкин
1
;
–
шартнома
хусусиятига
эга
бўлган
чеклов
.
Қатор
мамлакатларда
,
одатда
,
фонд
бозори
ривожланган
давлатларда
,
компания
узоқ
муддатли
ссуда
олишни
хоҳлаган
ҳолларда
тўланадиган
дивидендлар
миқдорининг
юқорилиги
махсус
шартномалар
билан
тартибга
солинади
.
Шартномада
,
одатда
,
дивиденд
-
ларни
тўлашга
ўзига
хос
чеклов
(
мораторий
)
қўйилади
ва
бу
даврда
бутун
даромад
қайта
инвестициялаш
ҳамда
компаниянинг
капиталини
оширишга
йўналтирилади
.
Баъзи
давлатларда
корхона
жорий
даромадининг
қайта
инвестициялашга
йўналтириладиган
энг
кам
мажбурий
миқдори
таъсис
ҳужжатларида
келишиб
олинади
2
;
–
етарли
даражада
ликвидликка
эга
бўлмаганлиги
билан
боғлиқ
чеклов
.
Дивидендлар
корхона
ҳисоб
рақамида
дивидендларни
тўлашга
етарли
бўлган
пул
воситалари
ёки
пул
эквивалентлари
бўлган
ҳолдагина
пул
кўринишида
тўланиши
мумкин
.
Назарий
жиҳатдан
қараганда
,
корхона
дивидендларни
тўлаш
мақсадида
кредит
олиши
мумкин
,
лекин
бунга
ҳар
доим
ҳам
эри
-
шиб
бўлмайди
ва
корхонадан
кўшимча
харажатларни
талаб
этади
.
Шундай
қилиб
,
корхона
даромадли
бўлиши
,
лекин
реал
пул
воситаларининг
мавжуд
эмас
-
лиги
туфайли
дивиденд
тўлашга
тайёр
бўлмаслиги
мумкин
3
;
1
Қаранг
: Douglas G. Baird. Legal Approaches to Restricting Dis-
tributions to Shareholders: the Role of Fraudulent Transfer Law //
European Business Organization Law Review (EBOR). 2006. Vol.
7; Daniel J.H. Greenwood. The Dividend Problem: Are Share-
holders Entitled to the Residual // Journal of Corporation Law.
2006. Vol. 32.
№
1.
2
Қаранг
: Samy Ben Naceur , Mohammed Goaied, Amel Belanes.
On the Determinants and Dynamics of Dividend Policy. IHEC.
Carthage, 2006.
3
Қаранг
: Anwer S. Ahmed, Bruce K. Billings, Richard M. Morton,
Mary Harris. Stanford The Role of Accounting Conservatism in
–
акциядорларнинг
манфаатлари
билан
боғлиқ
чеклов
.
Акциядорлар
дивидендларнинг
энг
мақбул
миқдорини
белгилашда
нафақат
даромад
олиш
ман
-
фаатидан
,
балки
компаниянинг
ривожланиш
истиқболидан
ҳам
келиб
чиқишлари
лозим
.
Хусусан
,
нисбатан
юқори
даромад
берувчи
инвестиция
лойиҳаларида
иштирок
этиш
имконияти
мавжуд
бўлса
,
акциядорлар
дивидендлар
миқдорининг
кам
бўлиши
учун
овоз
беришлари
ёки
уларнинг
тўланишига
умуман
қарши
бўлишлари
мумкин
.
Бундан
ташқари
,
мажори
-
тар
акциядорлар
солиқдан
қочиш
мақсадида
даромад
-
нинг
ҳаммасини
қайта
тақсимлашга
сарфлашни
талаб
қилишлари
,
миноритар
акциядорларда
эса
бошқача
манфаат
бўлиши
мумкин
4
;
–
реклама
-
молиявий
хусусиятга
эга
бўлган
чеклов
.
Ошкора
бозор
ва
корпоратив
сектордаги
юқори
дара
-
жадаги
шаффофлик
шароитида
компаниянинг
диви
-
денд
сиёсати
тўғрисидаги
ахборот
таҳлилчилар
,
бошқарувчилар
,
брокерлар
ва
бошқалар
томонидан
диққат
билан
кузатилади
.
Дивиденд
тўлашдаги
узи
-
лишлар
каби
компания
амалиётидан
ҳар
қандай
кўринишдаги
оғишлар
,
корхона
акцияларининг
бозор
баҳоси
тушишига
олиб
келиши
мумкин
.
Шунинг
учун
кўп
ҳолларда
корхоналар
,
бозордаги
аҳволдан
қатъий
назар
,
дивиденд
сиёсатини
етарли
даражада
барқарор
сақлашга
мажбур
бўлишади
.
Дивиденд
сиёсатининг
барқарорлик
даражаси
мазкур
корхона
фаолиятининг
қай
даражада
муваффақиятли
эканлигини
кўрсатувчи
ойна
бўлиб
ҳисобланади
5
.
Кўпгина
олимлар
у
ёки
бу
мамлакатдаги
сиёсий
барқарорлик
,
олиб
борилаётган
ислоҳотлар
ва
умуман
ижтимоий
-
сиёсий
ҳолатни
дивидендлар
режимига
таъсир
қилувчи
муҳим
омиллар
сифатида
кўрсатишади
6
.
Корпоратив
муносабатларнинг
мазкур
институтига
тегишли
ўзига
хос
хусусият
бундай
муносабатлар
узоқ
давом
этган
мамлакатларда
уни
қай
даражада
юқори
ҳуқуқий
тартибга
солингалиги
ва
назарий
тадқиқ
этил
-
ганлигини
кўрсатади
.
Бунда
шуни
алоҳида
таъкидлаш
жоизки
,
дивиденд
-
лар
тўлашнинг
зарурлиги
ва
унинг
акциядорлар
учун
жозибадорлиги
,
корпоратив
муносабатлар
иштирокчи
-
ларининг
ҳаммаси
томонидан
ҳам
тўғри
қабул
қилинавермайди
.
Шунинг
учун
ўтган
асрнинг
80-
йилларида
дивидендларга
эскилик
сарқити
сифатида
қаровчи
фикрлар
урчиди
.
Тегишинча
,
яқин
кунларга
қадар
(2001-2002
йилларгача
)
кўпгина
давлатларда
дивиденддан
олинадиган
даромад
пасайиши
давом
этди
7
.
1999
йилнинг
охирига
келиб
S&P 500
индекси
бўйича
дивиденддан
олинадиган
ўртача
даромад
ўз
тарихидаги
энг
паст
кўрсаткич
- 1,1
фоизга
тушиб
кет
-
ди
.
Янги
қонунларга
эга
бўлган
янги
иқтисодиётда
ди
-
видендларни
тўлаш
урфдан
чиқди
.
Дивидендларга
Mitigating Bondholder-Shareholder Conflicts over Dividend Policy
and in Reducing Debt Costs // The Accounting Review. 2002.
4
Қаранг
: Luc Renneboog, Peter G. Szilagyi. How Relevant is
Dividend Policy under Law Shareholder Protection? // ECGI. Fi-
nance Working Paper. 2006.
№
128.
5
Қаранг
: Brav Alon, Graham John, Harvey Campbell, Michaely
Roni. Payout Policy in the 21st Century // Tuck Contemporary
Corporate Finance Issues III Conference Paper. 2005.
6
Bank Steven, Cheffins Brian, Goergen, Marc. Dividends and
Politics // ECGI Law Working Paper.
№
24/2004. 2006.
7
Масалан
,
Буюк
Британияда
бу
кўрсаткич
1972
йилда
4,2%
ни
, 2002
йилда
эса
– 2,3%
ни
ташкил
этди
;
АҚШда
–
те
-
гишинча
3,3
ва
1,2,
Германияда
эса
– 4,3
ва
1,3
фоиз
бўлди
.
Башкина
У
.
И
КОРПОРАТИВ
ҲУҚУҚ
♦
CORPORATE LAW
♦
КОРПОРАТИВНОЕ
ПРАВО
2007
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
37
бўлган
менсимаслик
юқори
технологиялар
соҳасидаги
компаниялар
акциялари
нархининг
тушиб
кетиши
АҚШ
технологик
секторини
барбод
қилган
"
дот
ком
компа
-
ниялар
шов
-
шуви
"
вақтида
ўзининг
юқори
чўққисига
эришди
.
Ҳақиқатан
ҳам
,
фонд
бозорида
"
совун
кўпиги
"
ҳукмрон
бўлган
ўша
даврда
инвесторлар
катта
даро
-
мадлар
олиш
умидида
юқори
технологияли
компания
-
ларнинг
акцияларини
сотиб
олишга
тайёр
бўлишган
,
компаниялар
эса
маблағни
тобора
таваккалчиликка
асосланган
лойиҳаларга
сарфлар
эдилар
1
.
Фонд
бозоридаги
ҳолат
ўзгаргандан
кейин
,
яъни
"
кўпиг
ёрилгандан
"
кейин
баъзи
лойиҳаларнинг
асос
-
ланмаганлиги
яққол
кўриниб
қолди
,
бозор
лойиҳаларнинг
истиқболлилигини
аниқлашда
янада
қатъий
талаблар
қўя
бошлади
.
Инвесторлар
инвести
-
ция
объектларини
танлашда
нисбатан
эҳтиёткор
бўлдилар
.
Буларнинг
барчаси
компанияларнинг
ишончлилиги
ва
даромаднинг
барқарорлигини
аниқловчи
омил
сифатида
инвесторлар
томонидан
ва
ўз
қимматли
қоғозларининг
жозибадорлигини
ошириш
воситаси
сифатида
компания
томонидан
ҳам
диви
-
дендларга
бўлган
қизиқишнинг
пасайишига
олиб
кел
-
ди
2
.
Шундай
қилиб
,
сўнгги
вақтда
дивидендларга
бўлган
қизиқишнинг
ортиши
ва
натижада
фонд
бозори
ривожланган
мамлакатларда
дивиденддан
олинадиган
даромаднинг
кўпайиши
кузатилмоқда
3
.
Лекин
бу
дивидендларни
мунтазам
тўлаб
бориш
зарурлиги
ҳақидаги
баҳсларга
чек
қўйилганини
бил
-
дирмайди
.
Дивидендларнинг
мунтазам
тўланиши
мақсадга
мувофиқ
эмас
,
деган
қараш
тарафдорлари
ўз
фикрла
-
рини
қуйидаги
шарт
-
шароитлардан
келиб
чиққан
ҳолда
асослайдилар
:
–
дивиденд
сиёсати
унчалик
аҳамиятли
эмас
,
чунки
инвесторлар
ўзларига
тегишли
қимматли
қоғозлар
портфелини
ўз
манфаатларидан
келиб
чиққан
ҳолда
ўзгартириш
орқали
дивиденддан
оладиган
даромад
-
ларини
ўзгартиришлари
мумкин
;
–
даромадни
қайта
инвестициялашга
жалб
этган
компаниялар
ўз
акцияларининг
бозор
қийматини
оши
-
ришлари
мумкин
.
Шунинг
учун
йирик
инвесторлар
ди
-
видендсиз
сиёсатдан
ўзларини
тийишади
ва
бўш
пул
маблағларини
янги
лойиҳалар
,
даромадли
активларга
сарфлашни
,
бошқача
қилиб
айтганда
ўзларига
тегиш
-
ли
акциялар
пакетини
қайта
инвестиция
қилишни
аф
-
зал
билишади
4
.
Юқорида
қайд
этилган
асослар
фақат
ривожланган
ва
мобил
қимматли
қоғозлар
бозори
бўлган
ҳолдагина
ўзини
оқлаши
мумкин
.
Чунки
бундай
бозор
механизм
-
лари
акцияларни
фонд
биржасида
сотганда
даромад
олиш
имконини
беради
.
Акс
ҳолда
акцияларни
лозим
даражада
баҳолаш
воситалари
ва
акцияларга
талаб
бўлмаган
ҳолда
,
акциялардан
даромад
олишнинг
яго
-
на
усули
дивидендлр
бўлиб
ҳисобланади
.
Бундан
ташқари
,
компания
оммавий
ҳисобланмаса
,
яъни
унинг
акциялари
бозорда
эркин
муомалада
бўлмаса
,
акция
-
ларни
диверсификация
қилиш
ва
тегишинча
улардан
1
John B. Carlson. Why is the Dividend Yield so Low? // Federal
Reserve Bank of Cleveland. 01.04.2001.
2
Harry DeAngelo, Linda Skinner. Are Dividends Disappearing?
Dividend Concentration and the Consolidation of Earnings // USC
CLEO Research Paper.
№
C02-17. 2002.
3
Қаранг
: "
Дивидендная
доходность
для
основных
биржевых
индексов
Европы
,
США
и
Азии
. 6-
илова
.
4
Қаранг
: Mihir D., Foley A., Fritz C., Hines Jr., James R. Divi-
dend Policy Inside the Multinational Firm // EFA Berlin Meetings.
2003. www.ao-journal.ru/texts/bashkina.htm
даромад
олиш
сезиларли
даражада
пасаяди
.
У
.
И
.
Башкина
таъкидлашича
, "
Жаҳон
амалиётида
дивидендлар
тўланмаслиги
одатда
шов
-
шувли
жан
-
жаллар
ва
суд
муҳокамалари
предмети
бўлмайди
.
Компаниялар
томонидан
дивидендлар
тўланмаслиги
амалиёти
кенг
тарқалган
,
дивидендларни
пул
билан
эмас
,
балки
акциялар
билан
тўлаш
эса
қонун
орқали
рухсат
этилган
"
5
.
Бундай
ҳолат
акциялардан
даромад
олишнинг
турли
усуллари
мавжудлиги
билан
изоҳланади
ва
шу
сабабли
дивидендларнинг
тўланмаслиги
акцияларнинг
бозорда
сотилиши
билан
қопланиши
мумкин
.
Лекин
компания
фаолиятини
стратегик
инвести
-
циялаш
зарурати
билан
боғлиқ
объектив
сабаблар
билан
биргаликда
кўп
ҳолларда
йирик
акциядорлар
-
нинг
компаниядан
активларни
чиқариш
,
даромадни
номутаносиб
тақсимлаш
ва
солиқларни
тўлашдан
бош
тортиш
каби
ҳолатлар
билан
боғлиқ
субъектив
сабаб
-
лари
ҳам
мавжуд
.
Кўриниб
турганидек
,
бундай
ҳара
-
катлар
қонунчиликнинг
бузилиши
билан
боғлиқ
.
Бундай
ҳолда
сўз
қандай
қилиб
қонуннинг
бузили
-
шига
йўл
қўймаслик
ҳақида
бориши
лозим
.
Чунки
ҳар
бир
ҳолда
компаниянинг
бизнес
стратегияси
иқтисо
-
дий
,
ички
корпоратив
каби
таваккалчиликка
асосланган
ҳамда
хўжалик
юритишнинг
бозор
тизимини
тавсиф
-
ловчи
омилларга
боғлиқ
бўлади
.
Дивидендлар
тўлашнинг
мақсадга
мувофиқлиги
борасидаги
асослар
сифатида
қуйидагиларни
келти
-
риш
мумкин
:
–
дивидендлар
компаниянинг
молиявий
муваф
-
фақияти
борасида
муайян
ишонч
беради
;
–
дивидендлар
йиллик
ҳисоботдаги
даромадлар
рақамига
қараганда
реал
бўлиб
ҳисобланади
.
Чунки
ҳисоботдаги
даромадлар
рақамлари
компания
молия
-
вий
ҳолатининг
ҳақиқий
натижаларини
ўзида
акс
эт
-
тирмаслиги
мумкин
.
Сўнгги
йиллардаги
кўпгина
кор
-
поатив
низоларни
бунга
мисол
сифатида
келтириш
мумкин
;
–
дивидендлар
акцияларни
сотмасдан
улардан
да
-
ромад
олиш
имконини
беради
.
Капиталдан
олинадиган
даромад
эса
фақатгина
акция
олинган
баҳосидан
юқо
-
ри
нархда
сотилган
тарқдирдагина
бўлиши
мумкин
.;
–
дивидендларнинг
мунтазам
равишда
тўланиши
акциялр
нархини
ошириш
учун
яхши
рағбат
бўлиб
ҳи
-
собланади
.
Ижобий
дивиденд
тарихига
эга
бўлган
компания
одатда
нисбатан
юқори
инвестиция
рейтин
-
гига
эга
бўлади
.
Юқоридаги
мулоҳазаларнинг
исботи
сифатида
кўпгина
биржа
таҳлилчиларининг
дивидендлар
тўланадиган
акцияларнинг
бозор
кўрсатгичлари
,
диви
-
денд
тўланмайдиган
акцияларникига
қараганда
анча
юқорилигини
кўрсатувчи
хулосаларини
келтириш
мум
-
кин
.
Масалан
, 2005
йил
14
феврал
ҳолатига
кўра
S&P
500
индекси
таҳлили
қуйидагиларни
кўрсатди
:
дивиденд
тўлайдиган
компаниялар
2005
йилда
ўртача
0.64
фоиз
умумий
даромадга
эга
бўлдилар
,
дивиденд
тўламайдиган
корхоналар
эса
5.01
фоиз
зарар
кўрдилар
. 2004
йилда
дивиденд
тўловчилар
18.35
фоиз
,
тўламайдиганлар
эса
– 13,65
фоиз
фойда
кўрдилар
6
.
Дивиденд
тўлайдиган
компанияларнинг
умумий
со
-
ни
ҳам
ошмоқда
. 2005
йилда
бу
кўрсаткич
S&P 500
индекси
бўйича
378
қимматли
қоғозларни
ташкил
этди
.
5
Башкина
У
.
И
.
Кўрсат
.
асар
.
С
.16.
6
Bowing to "Dividend Aristocrats" // Business Week Europe.
28.02.2005.
КОРПОРАТИВ
ҲУҚУҚ
♦
CORPORATE LAW
♦
КОРПОРАТИВНОЕ
ПРАВО
2007
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
38
Бу
2002
йилнинг
охиридаги
ҳолатдан
7.7
фоиз
юқори
.
1
Шундай
қилиб
,
сўнгги
йилларда
хорижий
мамла
-
катларда
дивидендларни
тўлашнинг
кенгайиши
кузатилмоқда
.
Молия
-
таҳлил
компанияси
ҳисобланган
Standard & Poor’s
томонидан
2005
йил
май
ойида
"
ди
-
виденд
аристократлари
"
ҳисобланган
компаниялар
рўйхати
бўйича
ҳисобланадиган
янги
биржа
индекси
-
нинг
йўлга
қўйилиши
мазкур
жараён
оммалашишининг
ўзига
хос
воситаси
бўлди
2
.
Бу
компаниялар
қаторига
25
йил
ва
ундан
кўп
муддат
давомида
дивидендларни
ошириб
келган
корхоналар
киради
. 2005
йил
октябр
ойининг
бошида
уларнинг
сони
58
та
ташкил
этди
.
Улар
қаторида
– GM, Bank of America, Coca Cola,
Johnson&Johnson, Pepsico, Procter&Gamble
каби
ком
-
панияларни
кўриш
мумкин
.
Кўриниб
турганидек
,
кўпгина
йирик
компаниялар
"
рағбатлантирувчи
"
дивиденд
сиёсатини
қўллайди
.
Унга
кўра
компания
соф
фойдасининг
сезиларли
қисми
ҳар
кварталда
тўланадиган
дивиденд
сифатида
тўланади
.
Натижада
барқарор
даромад
олишни
хоҳ
-
ловчи
"
эски
"
инвесторлар
ва
адолатли
ишлайдиган
компаниялар
сони
ортади
.
Шунга
ўхшаш
жараёнлар
МДҲ
мамлакатларида
ҳам
кузатилади
.
Хусусан
, 2005
йил
якунларига
кўра
Россия
Федерациясидаги
компаяларнинг
умумий
миқ
-
дори
энг
юқори
кўрсаткич
– 20.0
млрд
АҚШ
долларига
етди
3
.
Лекин
,
мавжуд
ҳолат
акциядорлик
хўжалик
юри
-
тишнинг
асосий
шаклидаги
асосий
муаммолардан
би
-
ри
–
жамият
даромадга
эга
бўлган
вақтда
акциядор
-
ларнинг
дивиденд
олиши
кафолатланганлиги
билан
боғлиқ
назарияни
инкор
этиш
учун
асос
бўла
олмайди
.
Дивиденднинг
миқдори
тўғрисидаги
тавсиялар
жа
-
миятнинг
кузатув
кенгаши
томонидан
белгиланиши
сабабли
,
акциядорлар
тавсия
этилган
миқдордан
ор
-
тиқ
дивиденд
тўлаш
ёки
кузатув
кенгаши
дивиденд
тўламаслик
тавсиясини
берган
ҳолларда
,
умуман
ди
-
виденд
тўлаш
тўғрисида
қарор
чиқара
олмайдилар
.
Бу
кўп
ҳолларда
акциядорлик
жамияти
бошқаруви
ва
йи
-
рик
акциядорлар
томонидан
миноритар
акциядорлар
манфаатларига
зарар
етказадиган
дивиденд
сиёсати
-
ни
қўллашга
имкон
беради
.
Шу
боис
–
акциядорларнинг
дивиденд
олишга
бўлган
ҳуқуқларини
таъминлашдаги
асосий
муаммо
йирик
акциялар
пакетига
эга
бўлган
акциядорлар
би
-
лан
унча
кўп
бўлмаган
(
ҳар
қилувчи
қарорни
қабул
қи
-
лиш
учун
етарли
бўлмаган
)
миқдорда
акцияларга
эга
бўлган
акциядорлар
ўртасидаги
қарама
-
қаршилик
бўлиб
ҳисобланади
.
Гарчи
Ўзбекистон
Республикасининг
мазкур
соҳа
-
даги
қонунчилиги
акциядорларнинг
дивиденд
олиш
ҳуқуқига
доир
қатор
ҳуқуқий
кафолатларини
назарда
тутса
-
да
,
мазкур
нормаларни
амалга
ошириш
меха
-
низмини
такомиллаштириш
зарурати
бугунги
кунда
долзарб
масала
бўлиб
ҳисобланади
.
Дивиденд
сиёсатининг
ошкора
олиб
борилмаслиги
–
корпоратив
тўқнашувлар
,
миноритар
акциядорларнинг
норозилиги
вужудга
келиши
ва
бошқарувчиларнинг
ви
-
ждонан
ишлаётганлиги
борасида
шубҳалар
пайдо
бўлишининг
асосий
сабаби
ҳисобланади
.
Ва
аксинча
,
1
Dividend-Paying Stocks may Lead a Trend // Associated Press.
28.05.2005.
2
Бундай
компаниялар
рўйхати
билан
қуйидаги
интернет
ман
-
зилида
танишиш
мумкин
: S&P www.standardandpoors.com
3
Қаранг
:
Гребенкин
А
.
С
.
Тенденции
дивидендной
политики
российских
компаний
. 26.06.06. http://www.stockportal.ru
ошкора
ҳамда
босқичма
-
босқич
амалга
ошириладиган
дивиденд
сиёсати
-
корпоратив
тўқнашувларни
ҳал
қилиш
,
компания
қимматли
қоғозларининг
жозибадорли
-
гини
ошириш
учун
асос
бўлиб
ҳисобланади
.
Бунда
шуни
ҳам
назардан
четда
қолдирмаслик
керакки
,
даромаднинг
катта
қисми
дивиденд
сифа
-
тида
тақсимланмасдан
,
захира
сифатида
тўпланиши
компаниянинг
ўзини
-
ўзи
молиялаш
сиёсатидаги
кўп
учрайдиган
ҳолатдир
.
Баъзи
муаллифларнинг
таъкидлашича
,
ўзини
-
ўзи
молиялаш
сиёсати
ишлаб
чиқаришни
ривожланти
-
ришга
қаратилган
бўлишига
қарамасдан
,
дивиденд
тўламаслик
ёки
кам
миқдорда
тўлаш
каби
акциядор
-
ларнинг
манфаатлари
бузилишига
олиб
келади
4
.
Шу
билан
бирга
,
компаниянинг
молиявий
барқарорлиги
-
дан
акциядорларнинг
ўзлари
манфаатдор
бўладилар
.
Бундай
манфаатдорлик
дивидендлар
-
нинг
барқарор
суръатда
тўланиши
,
улар
миқдорига
қўшимча
қиймат
қўшилишининг
мавжудлиги
каби
ҳолларда
кўринади
.
Шу
билан
бирга
ўз
-
ўзини
молиялаш
ривожланиши
билан
қўшиладиган
бундай
қийматларнинг
шакли
ўзгар
-
ади
.
Бунда
акциядор
ўз
акциясини
сотиши
натижасида
оладиган
даромади
биринчи
масалага
айланади
.
Захи
-
раларнинг
ўсиши
,
умумий
қоидага
кўра
,
акцияларнинг
сотилиш
баҳосининг
ортишига
олиб
келади
.
Бундан
ташқари
,
капитал
ошган
тақдирда
акциядор
ўзига
те
-
гишли
акцияларга
обуна
бўлишга
бўлган
имтиёзли
ҳуқуқни
бошқаларга
бериши
мумкин
.
Маълумки
,
дивидендлар
даражасини
аниқлашда
етакчи
ўрин
компаниянинг
директорлар
кенгашига
те
-
гишли
бўлади
.
Лекин
кўп
ҳолларда
компания
бошқару
-
ви
юқори
дивидендлар
тўлашдан
манфаатдор
бўлмайди
.
Директорлар
олинган
даромадни
компания
-
нинг
ривожланиши
,
унинг
ресурсларини
тўлдирилиши
ва
капитализациясининг
орттиришини
афзал
билиша
-
ди
.
Бу
бир
томондан
тўғри
,
чунки
бошқарув
аппаратига
бериладиган
мукофот
миқдори
бевосита
компаниянинг
даромадлари
даражасига
боғлиқ
бўлади
.
Тегишинча
,
компания
бошқарувчилари
,
энг
аввало
,
мумкин
қадар
юқори
молиявий
кўрсаткичларга
эришишдан
манфаат
-
дор
ҳисобланадилар
5
.
Дивидендларнинг
солиққа
тортилиши
яна
бу
бора
-
даги
яна
бир
муҳим
масала
бўлиб
ҳисобланади
.
Диви
-
дендлар
соф
фойдадан
тўланиши
ва
акциядорларнинг
шахсий
даромади
ҳисобланиши
туфайли
,
булар
икки
марта
солиққа
тортилиши
муаммоси
ҳам
келиб
чиқади
.
Дастлаб
корхона
даромади
ва
иккинчи
марта
жисмо
-
ний
шахснинг
дивиденд
кўринишидаги
даромади
.
Мазкур
муаммо
солиқ
юки
70
ва
ундан
ортиқ
фоиз
-
ни
ташкил
этувчи
Ғарбий
Европа
ҳамда
АҚШда
айниқса
долзарб
масала
саналади
6
.
Бундай
ҳолда
солиқлар
акцияларга
инвестиция
ки
-
ритилиши
рағбатлантирмасдан
,
унинг
олдидаги
бир
тўсиқ
ҳисобланади
ва
бошқарувчилар
ҳамда
акциядор
-
ларнинг
ўзларини
ҳам
даромадни
тақсимлашнинг
муқо
-
бил
механизмларини
қўллашга
мажбур
қилади
.
Шунинг
учун
кўпгина
мамлакатларда
мазкур
"
солиқдаги
адолатсизликни
"
бартараф
этиш
чоралари
кўрилади
.
Бундай
чоралар
қаторига
даромад
солиғига
4
Despax M.Groupe de societes et contrat de travail // Droit social.
1961. N2. P.596.
5
Қаранг
: Bhattacharyya Nalinaksha. Good Managers Work More
and Pay Less Dividends // A Model of Dividend Policy. University
of Manitoba. 2003.
6
Қаранг
: 7-
илова
КОРПОРАТИВ
ҲУҚУҚ
♦
CORPORATE LAW
♦
КОРПОРАТИВНОЕ
ПРАВО
2007
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
39
қисман
ёки
тўлиқ
чегирмалар
ўрнатиш
,
дивидендларга
нисбатан
умумий
даромад
солиғидан
паст
ставкаларни
белгилаш
,
корпорация
томонидан
тўланадиган
диви
-
дендлар
миқдорини
компаниянинг
солиқ
солинадиган
даромадларидан
чиқариш
ва
дивидендларни
жисмоний
шахсларнинг
солиқ
солинадиган
даромадларидан
қисман
озод
қилиш
кабиларни
мисол
келтириш
мумкин
.
Таъкидлаш
жоизки
,
дивидендлар
тўлашни
рағбатлантиришнинг
юқорида
кўрсатилган
чоралари
,
умуман
акциядорлик
капиталига
инвестиция
киритиш
бўйича
рағбатлантирув
чораларининг
қўлланилиши
миллий
амалиётимизга
хос
.
Масалан
, "
Ўзбекистон
иқтисодиётида
хусусий
секторнинг
улуши
ва
аҳамиятини
тубдан
ошириш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
"
ги
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
Фармонига
1
асосан
жисмоний
шахсларнинг
хусусий
-
лаштириш
жараёнида
иштирокини
янада
рағбатлантириш
мақсадида
жисмоний
шахсларнинг
хусусуийлаштирилган
корхоналар
негизида
барпо
этилган
хўжалик
жамиятлари
ва
ширкатларининг
ак
-
циялари
(
улушлари
)
бўйича
дивидендлар
ҳолида
ол
-
ган
даромадлари
беш
йил
муддатга
солиқдан
озод
қилинган
.
"
Тижорат
банкларининг
капитализация
даражасини
оширишни
рағбатлантириш
тўғрисида
"
ги
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
Фармони
2
ҳам
худди
шун
-
дай
мақсадда
қабул
қилинган
.
Унга
асосан
,
юридик
шахсларнинг
тижорат
банклари
акциялари
бўйича
ол
-
ган
дивидендлар
кўринишидаги
даромадлари
2007
йил
1
январдан
2010
йил
1
январга
қадар
солиқдан
озод
қилинади
.
Мазкур
чораларнинг
фойдали
таъсир
этиш
коэф
-
фициенти
ҳар
бир
аниқ
ҳолатда
ҳар
хил
бўлади
.
Маса
-
лан
,
дивидендлардан
олинадиган
даромадлардан
олинадиган
солиқнинг
пасайтирилиши
билан
боғлиқ
Буюк
Британиядаги
1980
йилларда
ўтказилган
солиқ
ислоҳотлари
,
гарчи
бозордаги
баъзи
салбий
ҳолатлар
-
ни
бартараф
этган
бўлса
-
да
,
мамлакатнинг
иқтисодий
ривожланиши
учун
сезиларли
таъсир
кўрсатмади
3
.
Бу
борадаги
хорижий
мамлакатлар
тажрибасини
таҳлил
қилар
эканмиз
, 2003
йил
АҚШда
ўтказилган
солиқ
ислоҳотини
алоҳида
таъкидлаш
жоиз
.
Худди
шу
йили
АҚШда
даромад
солиғидан
озод
қилиш
тўғрисидаги
қонун
(The Jobs and Growth Tax Relief
Reconciliation Act)
қабул
қилинди
.
Ушбу
қонуннинг
асо
-
сий
қоидаларидан
бири
солиқ
юкининг
сезиларли
да
-
ражада
пасайтирилганлиги
ва
дивидендларга
нисба
-
тан
15
фоиз
этиб
белгиланганлиги
бўлди
.
Амалга
оши
-
рилган
ислоҳотлар
сезиларли
даражада
ижобий
ўзгаришларга
–
тўланадиган
дивидендларнинг
бир
неча
кўрсаткичлар
бўйича
ўсишига
олиб
келди
4
.
Акциядорлик
жамиятлари
сиёсатидаги
дивиденд
-
1
24.01.2003
йилги
.
ПФ
-3202
сонли
.
2
20.12.2006
йилги
.
3
Willi Leibfritz, John Thornton, Alexandra Bibbee. Taxation and
Economic Performance // OECD Economics Department Working
Papers.
№
176. http://www.oecd.org
4
2003
йилда
дивиденд
тўлайдиган
оммавий
компанияларнинг
улушлари
оша
бошлади
,
шу
пайтга
қадар
улар
20
йил
давомида
пасайиб
келган
, 150
дан
ортиқ
компаниялар
дивиденд
тўлай
бошлашди
.
Уларнинг
кўпчилиги
мунтазам
дивиденд
тўлайдиган
компанияларга
айланди
.
Қаранг
: Chetty
Raj, Emmanual Saez. Do Dividend Payments Respond to Taxes
& Preliminary Evidence from the 2003 Dividend Tax Cut. – NBER
Working Paper. 2004.
№
.10572; Norbert J. Michel, Ralph A. Rec-
tor. Dividend Policy and the 2003 Tax Cut: Preliminary Evidence.
Heritage Foundation // WebMemo. 2004.
№
594.
ларнинг
мунтазам
тўланмаслиги
билан
боғлиқ
юқорида
кўрсатилган
камчиликлар
акциядорларнинг
дивиденд
олишга
бўлган
ҳуқуқлари
ёппасига
рад
этилаётганини
билдирмайди
.
Бунда
директорларни
тайинлаш
ва
иш
-
дан
олиш
тўғрисидаги
қарорлар
айнан
акциядорлар
томонидан
қабул
қилинишини
ҳам
назардан
четда
қолдирмаслик
лозим
.
Шундай
қилиб
,
акциядорлар
ва
бошқарув
манфаатлари
ўртасидаги
мувозанатни
то
-
пиш
,
даромадни
тақсимлаш
билан
боғлиқ
масалани
иккала
томон
учун
энг
мақбул
тарзда
ҳал
қилиш
муам
-
моси
муҳим
бўлиб
ҳисобланади
.
Таъкидлаш
жоизки
,
бошқарувни
дивиденд
тўлашга
мажбур
қилиш
механизмлари
турли
давлатларда
тур
-
лича
тартибга
солинади
.
Масалан
,
Буюк
Британия
қонунчилиги
5
дивиденд
тўламаётган
ёки
кам
миқдорда
дивиденд
тўлаётган
директорларни
жавобгарликка
тортиш
асосларини
назарда
тутади
6
.
Шуни
алоҳида
таъкидлаш
жоизки
,
баъзи
мамла
-
катлар
қонунчилигида
миноритар
акциядорлар
ёки
муайян
миқдордаги
акцияларга
эга
бўлган
акция
-
дорлар
гуруҳининг
жамиятдан
муайян
қарорлар
қабул
қилинишини
талаб
қилиш
ҳуқуқи
назарда
ту
-
тилган
.
Масалан
,
Швеция
ва
Франция
қонунчилигига
кўра
,
агар
жамиятнинг
низомида
қонунчиликдагидан
кам
миқдор
кўрсатилмаган
бўлса
,
акциядорларнинг
ўндан
бир
қисми
жамиятнинг
ярим
даромадини
,
ле
-
кин
жамият
активлари
умумий
қийматининг
5
фоизи
-
дан
ошмаган
миқдордаги
даромадини
дивидендлар
сифатида
тақсимланиши
талаб
қилиши
мумкин
7
.
Бундай
ҳолда
кўрсатилган
миқдордаги
дивиденд
-
ларни
тақсимлаш
тўғрисидаги
қарор
акциядорлар
-
нинг
кўпчилиги
томонидан
эмас
,
балки
камчилиги
томонидан
қабул
қилинган
саналади
.
Кўриниб
турга
-
нидек
,
қонун
чиқарувчи
умумий
ҳолатда
акциядор
-
ларнинг
назорат
қилувчи
кўпчилик
қисми
даромадни
дивиденд
шаклида
тақсимлашдан
манфаатдор
эмаслиги
сабабли
,
уларнинг
берадиган
овози
ол
-
диндан
маълум
бўлади
8
.
Корпоратив
муносабатлар
тизими
ривожланган
мамлакатлар
қонунчилиги
даромадни
тақсимлаш
муаммосини
ҳал
қилишда
акциядорларнинг
ҳуқуқлари
бузилишини
олдини
олиш
мақсадида
бу
масалани
батафсил
тартибга
солади
.
Масалан
,
Бу
-
юк
Британия
қонунчилигига
кўра
,
агар
компания
иш
-
тирокчиси
даромадларни
ноқонуний
тақсимлаётган
вақтда
ўз
ҳаракатларининг
ноқонунийлигини
билган
ёки
билиши
лозим
бўлган
бўлса
,
у
ноқонуний
даро
-
мад
тақсимлаш
натижасида
олган
барча
суммани
ёки
компания
иштирокчисига
ноқонуний
тақсимлаш
5
Companies Act 1985 art. 277. London: HMSO. Reprinted 1995.
6
Хусусан
, Re Sam vs. Sons Ltd [1990] I Ch
ишида
компания
-
нинг
директорлар
кенгаши
таркибига
кирмайдиган
682
нафар
акциядорлар
унинг
дивиденд
сиёсатидан
қониқишмаган
,
чун
-
ки
компания
фаолият
кўрсатишни
бошлаган
вақтдан
бери
37
йил
давомида
улар
бир
хил
суммадаги
дивиденд
олишган
.
Акециядорлар
компания
директорларини
акциядорларга
за
-
рар
етказган
ноинсоф
фаолият
юритганликда
айблаб
,
даъво
билан
судга
мурожаат
этишди
.
Судья
П
.
Гибсон
уларнинг
талабларини
қаноатлантирди
,
лекин
ўз
қарорида
суд
диви
-
денд
сиёсати
борасида
компания
директорларини
акциядор
-
ларга
зарар
етказган
ноинсоф
фаолият
юритганликда
айблаш
билан
ишларни
кўраётганда
эҳтиёткорлик
билан
ёндашишларини
белгилади
.
Қаранг
:
Кибенко
Е
.
Р
.
Корпора
-
тивное
право
Великобритании
.
Киев
, 2003.
С
.170.
7
Protection of Minority Shareholders/ Ed. Stetcher M.W.L. etc.
1997. P.8.
8
Адамович
Г
.
Л
.
Неравенство
между
акционерами
и
правовые
механизмы
его
нивелирования
//
Юрист
. 2002.
№
9.
КОРПОРАТИВ
ҲУҚУҚ
♦
CORPORATE LAW
♦
КОРПОРАТИВНОЕ
ПРАВО
2007
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
40
натижасида
берилган
мулкнинг
қийматини
компания
-
га
қайтаришга
мажбур
1
.
Мазкур
норма
ноқонуний
тўланган
дивидендлар
-
ни
компанияга
қайтаришда
кўп
қўлланилади
.
Лекин
кўп
ҳолларда
ноқонуний
тўланган
дивидендларни
ундириш
муаммоли
бўлиб
ҳисобланади
.
Бунинг
асо
-
сий
сабаби
акциядорлар
даромадни
тақсимлашнинг
ноқонуний
бўлганлигини
билганликлари
ёки
билиш
-
лари
лозим
бўлганлигини
,
шунингдек
,
амалиётда
қўллаш
анча
қийин
бўлган
, "
дивидендларни
кузат
-
ганлик
"
мажбуриятини
исботлаб
бериши
компания
зиммасига
юклатилганлиги
бўлиб
ҳисобланади
.
Демак
,
қатор
мамлакатларда
даромадни
тақсим
-
лаш
муаммосининг
ечимларидан
бири
компания
даро
-
мадининг
муайян
энг
кам
фоизини
мажбурий
тарзда
дивиденд
сифатида
тақсимланишини
қонунчиликда
қатъий
белгишлаш
.
Лекин
кўпгина
мамлакатларда
,
шу
жумладан
,
Ўзбекистонда
ҳам
дивидендларни
тўланишини
талаб
қилиш
тўғрисида
судга
мурожаат
этиш
ҳуқуқи
,
улар
эълон
қилингандан
кейингина
вужудга
келади
.
Эълон
қилинган
дивидендлар
белгиланган
муддатда
тўланмаган
тақдирда
,
акциядор
ўзига
дивиденд
сифа
-
тида
тўланиши
керак
бўлган
суммани
,
шунингдек
,
пул
мажбуриятини
бажариш
кечиктирилганлиги
учун
фоиз
тўланилишини
талаб
қилиб
,
судга
мурожаат
этиши
мумкин
.
Фоизлар
дивидендни
тўлаш
муддати
тугаган
-
дан
кейинги
кундан
бошлаб
ҳисобланадиган
,
уларни
тўлаш
кечиктирилган
давр
учун
ҳисобланади
2
.
Бунда
акциядорлик
қонунчилигида
жамият
диви
-
денд
тўлаш
тўғрисида
қарор
чиқаришга
ҳақли
бўлмаган
ҳолатлар
(
жамиятда
тўловга
қобилиятсизлик
(
банкротлик
)
белгиларининг
мавжудлиги
,
жамиятда
мавжуд
соф
активларнинг
қонун
талабларига
жавоб
бермаслиги
ва
бошқалар
)
ҳам
белгиланганлигини
на
-
зардан
четда
қолдирмаслик
лозим
.
Дивиденд
тўлаш
тўғрисидаги
қарор
қабул
қилинаётган
вақтда
,
бундай
қарорни
қабул
қилишга
монелик
қиладиган
ҳоллар
бўлмаган
ва
уларни
тўлаш
муддати
келган
вақтда
бун
-
дай
ҳолатлар
пайдо
бўлган
ҳолларда
жамият
эълон
қилинган
дивидендларни
тўлашга
ҳақли
эмас
.
Мазкур
моддани
қўллашда
шуни
назардан
четда
қолдирмаслик
лозимки
,
дивидендлар
тўлашнинг
тўхтатилиши
,
акциядорларни
дивидендларни
тўлашга
монелик
қиладиган
ҳолатлар
бартараф
этилгандан
кейин
дивиденд
олиш
ҳуқуқидан
маҳрум
этмайди
.
Умуман
олганда
,
амалга
оширилган
таҳлил
қатор
объектив
сабаблар
туфайли
замонавий
ҳолат
компа
-
нияларда
дивиденд
тўлашга
бўлган
қизиқишнинг
қайта
уйғонганлигини
кўрсатди
.
Бу
турли
мамлакатлар
қонун
чиқарувчилари
ёки
тартибга
солувчи
органларининг
ҳаракатларидан
кўра
,
кўп
жиҳатдан
,
жаҳон
бозорлари
-
даги
ҳолатлар
билан
боғлиқ
.
Лекин
Ўзбекистонда
бозор
механизмлари
ҳозирча
ўзининг
ҳақиқий
тартибга
солиш
функциясини
бажара
олмаяпти
ва
кўриб
чиқилаётган
соҳада
муносабатлар
-
нинг
ўзгариши
кўп
жиҳатдан
ҳокимият
хусусиятига
эга
1
С
ompanies
А
ct 1985. Art.277. London: HMSO. Reprinted 1995.
2
Халқаро
бозорларда
корпоратив
ҳаракатлар
ҳақида
хабар
қилиш
ва
уларни
амалга
оширишнинг
аниқ
тартиби
мавжуд
.
Масалан
,
акциялар
бўйича
дивидендлар
қатъий
равишда
улар
ҳисобланган
куннинг
иккинчи
кунида
тўланади
.
Фонд
бозори
энди
шаклланаётган
давлатларда
бундай
тажрибани
қўллаш
анча
қийинчиликларга
олиб
келади
.
Қаранг
:
Радыгин
А
.
Д
.,
Эн
-
тов
Р
.
М
.
Корпоративное
управление
и
защита
прав
собствен
-
ности
:
эмпирический
анализ
и
актуальные
направления
ре
-
форм
http://www.iet.ru/papers/36/index.htm
бўлган
ташаббусларнинг
амалга
оширилишига
боғлиқ
бўлади
.
Шу
муносабат
билан
республикада
дивиденд
-
ларни
тўлаш
муаммоси
кескинлигича
қолмоқда
.
Унинг
энг
мақбул
ечими
шундаки
,
миллий
қонун
чиқарувчи
мазкур
масалани
ҳал
қилаётганда
акциядорларнинг
ҳуқуқларини
таъминлаш
ҳамда
ривожланаётган
иқтисодиёт
талабларини
қондириш
шароитида
ишлаб
чиқаришнинг
эркин
ривожланиши
нуқтаи
назаридан
ёндашиши
керак
.
Шунинг
учун
тегишли
норматив
ҳуқуқий
база
ишлаб
чиқилаётган
вақтда
ҳуқуқий
мақсадларнинг
маъмурий
вазифалар
билан
тартибга
солинишига
йўл
қўйилмаслиги
лозим
.
Чунки
мазкур
соҳадаги
қонунчиликни
ривожлантириш
биринчи
навбатда
бозор
муносабатларини
тартибга
солиш
ва
даромадни
тақсимлаш
жараёнларига
мос
ҳуқуқий
мақомни
бериш
-
га
қаратилиши
лозим
.
Мазкур
масалани
ҳал
қилишда
иқтисодиёт
ва
ҳуқуқшунослик
фани
вакиллари
билан
бирга
акция
-
дорлар
,
бошқарувчилар
ҳамда
компаниянинг
бошқа
манфаатдор
шахслари
муҳим
аҳамият
касб
этади
.
Фикримизча
,
фақатгина
кучлар
бирлаштирилган
ва
мазкур
жараён
барча
иштирокчилари
гуруҳининг
ман
-
фаатлари
инобатга
олинган
тақдирда
бу
борада
бирор
ижобий
натижага
эришиш
мумкин
.
Бундан
ташқари
,
бу
соҳада
қўйиладиган
қадамлар
нафақат
жорий
ҳолатни
ўзида
акс
эттириши
,
балки
истиқболни
ҳам
назарда
тутган
бўлиши
ва
замонавий
иқтисодиёт
талабларидан
келиб
чиқиши
лозим
.
Резюме
В
вводной
части
статьи
автор
подчеркивает
зна
-
чимость
распределения
дивидендов
в
акционерном
капитале
.
В
основной
части
статьи
всесторонне
рассматри
-
ваются
дивидендная
политика
акционерных
обществ
и
влияющие
на
нее
обстоятельства
.
В
заключении
автор
приходит
к
выводу
,
что
бо
-
лее
полное
урегулирование
данных
отношений
тре
-
бует
дальнейшего
совершенствования
действующе
-
го
законодательства
.
Abstract
In the introductory part of the article the author empha-
sizes the importance of distribution of dividends in joint-
stock companies.
In the basic part of the article it dividend policy of joint-
stock companies and circumstances of determining are
comprehensively considered
In the conclusion the author comes to opinion, that
fuller settlement of the given attitudes demands the further
perfection of the current legislation.
