YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
36
INFORMATIKA XONASIDA BOSHQA FANLARNI O‘QITISHNI TASHKIL ETISH
Kenjayeva Shohista Mamadali qizi
SHDPI talabasi
Nurullayeva Malika Baxtiyor qizi
Shahrisabz davlat pedagogika instituti talabasi
Yaxiyaxonova Muxiba Maxmudjonovna
Ilmiy maslahatchi: Shahrisabz davlat pedagogika instituti katta oʻqituvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.15400638
Annotatsiya.
Ushbu maqolada informatika xonasida boshqa fanlarni o‘qitishning
samaradorligini oshirish uchun zamonaviy interfaol metodlar va axborot texnologiyalarini
qo‘llash imkoniyatlari ko‘rib chiqilgan. Maqolamda , o‘qituvchilarni axborot texnologiyalarini
o‘zlashtirish, raqamli platformalardan foydalanish, guruh ishlari va interaktiv sinovlar orqali
o‘quvchilarning bilim darajasini oshirishga qaratilgan takliflarni o‘z ichiga oladi. Informatika va
boshqa fanlarni integratsiyalashgan tarzda o‘qitish, o‘quvchilarga nafaqat nazariy bilimlar,
balki amaliy ko‘nikmalarni ham shakllantiradi. Darslarda onlayn resurslar va simulyatsiyalarni
qo‘llash, o‘quvchilarning faolligini va motivatsiyasini oshiradi, bu esa ularning o‘rganish
samaradorligini sezilarli darajada yaxshilaydi. Shuningdek, texnik infratuzilmani
mustahkamlash, o‘qituvchilarni malaka oshirishga yo‘naltirish, hamkorlik va guruh ishlari
orqali o‘quvchilarning jamoaviy ish ko‘nikmalarini rivojlantirishga oid takliflar ham keltirilgan.
Kalit so‘zlar
. Informatika, interfaol metodlar, axborot texnologiyalari, boshqa fanlar,
integratsiyalashgan o‘qitish, raqamli platformalar, guruh ishlari, onlayn resurslar,
simulyatsiyalar, ta'lim samaradorligi.
KIRISH.
Informatika xonasida boshqa fanlarni o‘qitish metodikasini tashkil etish zamon
talablariga javob beradigan, innovatsion ta'lim tizimini yaratishning muhim tarkibiy qismidir.
Bugungi kunda axborot texnologiyalarining hayotimizdagi o‘rni beqiyos bo‘lib, ular ta'lim
jarayoniga ham chuqur ta'sir ko‘rsatmoqda. Informatika fani boshqa fanlar bilan integratsiya
qilish orqali o‘quvchilarning ilmiy bilimlarini yanada kengaytirish, ularni zamonaviy
texnologiyalardan samarali foydalanishga o‘rgatish imkonini beradi. Ushbu metodika ta'limda
multidisipliner yondashuvni rivojlantirishga yordam beradi, bu esa o‘quvchilarga turli
sohalarda bilimlarni birlashtirish va yangi g'oyalarni ishlab chiqishda imkoniyat yaratadi.
Informatika xonasida boshqa fanlarni o‘qitishning samarali usullarini ko‘rib chiqsak
o‘qituvchilarga bu jarayonni qanday tashkil etish bo‘yicha tavsiyalar berish maqsad qilinadi.
Shu bilan birga, ta'lim tizimida informatikaning roli va uning boshqa fanlar bilan
integratsiyasining ahamiyati yoritiladi.
Adabiyotlar tahlili.
Jonatan R. Smitning "Teaching with Technology: A Practical Guide"
asarida u informatika fanining boshqa fanlar bilan integratsiyasini O‘qituvchilarga yangi
texnologiyalar yordamida amalga oshirishni taklif etadi va quyidagicha ta'kidlaydi: "Integrating
technology into classroom teaching not only enhances students' learning experiences but also
prepares them for future challenges in an increasingly digital world". Bu fikr informatika va
boshqa fanlar integratsiyasining nafaqat o‘quvchilarning bilimini oshirishi, balki ularni
kelajakdagi raqamli dunyoga tayyorlashdagi ahamiyatini k o‘rsatadi.
O‘zbek olimlaridan biri esa Shukurxonov Abdujabborning "Informatika va uning
ta'limdagi o‘rni" asarida informatika fanining boshqa fanlar bilan integratsiyasi haqida ilmiy
tahlil keltiradi va shunday yozadi "Informatika va boshqa fanlarni o‘zaro bog'lash
o‘quvchilarning tizimli fikrlashini rivojlantirishga xizmat qiladi". Bu fikr informatikaning
YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
37
boshqa fanlar bilan bog'lanishini o‘quvchilarning umumiy fikrlash va muammolarni yechish
qobiliyatini oshirishi bilan izohlanadi. Bu esa informatikaning nafaqat matematikada, balki
boshqa sohalarda ham samarali o‘qitilishi mumkinligini ko‘rsatadi.
Quyida men axborot uzatishda informatika xonasida o'tilgan dars va oddiy xonada
o'qitilgan darslar orasidagi farqlarni jadval ko'rinishida keltiraman:
Asosiy jihatlar
Informatika xonasida o'tilgan
dars (Axborot uzatish)
Oddiy xonada o'tilgan dars
(Axborot uzatish)
Axborot uzatish
usullari
Elektron materiallar (videolar,
slaydlar, interaktiv dasturlar)
orqali
An'anaviy usullar (qog'oz,
doska, kitoblar) orqali
O'quvchilarning
faolligi
O'quvchilar kompyuter
yordamida faol ishtirok etadilar,
ma'lumotni tezda qidiradilar
O'quvchilar ko'proq
tinglashadi va yozma
materiallarga murojaat
qiladilar
Dars jarayonining
tezligi
Dars davomida tezkor axborot
almashish, materialni tezda
qabul qilish mumkin
Axborot uzatish jarayoni
sekinroq va bir nechta
bosqichlarda amalga
oshiriladi
Texnologiya va
multimedia
Multimediali vositalar (video,
animatsiyalar, interaktiv
doskalar) yordamida axborot
uzatish
Texnologiyasiz darslar, faqat
doska va kitoblar orqali
axborot taqdim etiladi
Ma'lumotlar sifatini
taqdim etish
Axborot yangilanishi,
kengaytirilgan ko'rsatmalar,
ilovalar orqali tushuntirish
Axborot faqat matnli shaklda
taqdim etiladi, yangilanish va
interaktivlik yo'q
O'qituvchi va o'quvchi
o'rtasidagi aloqalar
Onlayn va interaktiv aloqalar
orqali, real vaqt rejimida fikrlar
almashish
O'qituvchi va o'quvchi
o'rtasida an'anaviy muloqot,
ko'proq yuzma-yuz
Baholash va tahlil
Onlayn testlar, quizlar, interaktiv
platformalarda baholash
Faoliyatlar va testlar faqat
qog'oz orqali baholanadi,
tahlil an'anaviy usulda
O'quvchilarning
individual ishlash
imkoniyatlari
Har bir o'quvchi kompyuter
yordamida o'ziga mos ishlash
imkoniyatiga ega
Faqat guruh ishlari, individual
ishlash imkoniyatlari
cheklangan
Axborotning
o'zlashtirilishi
O'quvchilar tezda izlanish olib,
interaktiv materiallar orqali
mustahkamlashadi
Axborot ko'proq tinglash va
yozish orqali
mustahkamlanadi, vaqt talab
qilinadi
O'quvchilarning
kreativligi
O'quvchilar interaktiv dasturlar
va media resurslar yordamida
ijodiy ishlashadi
O'quvchilar faqat yozma
ishlar va an'anaviy vositalar
yordamida ijod qilishadi
Bu jadval axborot uzatish jarayonida informatika xonasida va oddiy xonada o'tilgan
darslar orasidagi farqlarni ko'rsatadi. Informatika xonasida axborot uzatish ancha tez va
YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
38
samarali bo'ladi, chunki texnologiyalar yordamida interaktiv o'qitish va malumotlarni tezkor
yangilash imkoniyatlari mavjud.
Metodlar va natijalar.
Informatika xonasida boshqa fanlarni o‘qitish uchun interfaol
ta'lim metodlarini qo‘llash o‘quvchilarning faol ishtirokini ta'minlash, bilimlarni amaliyotga
tatbiq etish va kritikal fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi.
"Blended Learning" (Aralash o‘qitish)
Bu metod informatika va boshqa fanlarni o‘qitishda texnologiyalarni klassik usullar bilan
uyg'unlashtiradi. O‘qituvchi dars davomida onlayn resurslardan, masalan, interaktiv video,
quizlar yoki virtual laboratoriyalardan foydalanadi, bu esa o‘quvchilarga o‘z vaqtida va o‘z
sur'atida o‘rganish imkonini beradi. Misol uchun, matematika yoki fizika darslarida informatika
dasturlarini (Excel, GeoGebra) foydalanish orqali o‘quvchilarga murakkab masalalarni yechish
jarayonida yordam berish mumkin.
"Project-Based Learning" (Loyihaga asoslangan o‘qitish)
O‘quvchilarga biror muammoni hal qilish uchun jamoaviy loyiha ustida ishlashni taklif
etish. Misol uchun, tarix fanidan dars o‘tishda informatika xonasida o‘quvchilar tarixiy
ma'lumotlarni raqamli formatga kiritib, ularni turli diagrammalar yoki grafikalar shaklida
taqdim etishi mumkin. Bu usul o‘quvchilarning ilmiy tadqiqot, ijodkorlik va jamoaviy ishlash
ko‘nikmalarini rivojlantiradi.
"Interactive Whiteboards" (Interaktiv doskalar)
Informatika xonasida interaktiv doskalardan foydalanish o‘qituvchiga darsni yanada
interaktiv va qiziqarli qilish imkonini beradi. O‘quvchilar ma'lum bir masala yoki mavzu
bo‘yicha fikr almashish, chizmalar yaratish va fikrlarini doskada ifodalash orqali o‘z bilimlarini
yaxshilashadi. Bu metodni boshqa fanlar uchun ham qo‘llash mumkin, masalan, adabiyot
darsida kitoblarni tahlil qilish yoki geometriya darsida shakllar yaratish.
Blended learning usuli, o‘quvchilarga o‘z bilimi va ko‘nikmalarini rivojlantirishda katta
yordam beradi, shu bilan birga texnologiyalar va an'anaviy ta'lim usullarini samarali
birlashtiradi.
Informatika metodlaridan foydalanish matematikada boshqa fanlarni o‘qitishda samarali
usul bo‘lishi mumkin.
Quyida esa 7-"A" va 7-"B" sinflarida interfaol metodlarni qo‘llash va qo‘llamagan holda
qanday natijalar hosil bo‘lishi mumkinligi va bu natijalarni
gistogramma
yordamida ko‘rsatish
keltirilgan.
7-"A" sinfi (Metod qo‘llaniladi)
:
–
Interfaol metodlar:
"Blended Learning" yoki
aralash o‘qitish, onlayn simulyatsiyalar,
matematika va informatika dasturlari
(Scratch, GeoGebra, Python),
guruh ishlari
va
viktorinalar
orqali o‘quvchilarning faol ishtirokini ta'minlash.
–
O‘quvchilarning faolligi va samaradorligi:
o‘quvchilar faqat matematikani emas, balki
boshqa fanlarni (masalan, fizika yoki geografiya) informatika yordamida o‘rganadilar.
–
Bu o‘quvchilarning
fikrlash darajasi, mustaqil ishlash ko‘nikmalari, muloqot va
hamkorlik ko‘nikmalarini
rivojlantiradi.
Natijalar
: O‘quvchilar o‘zaro fikr almashib, masalalarni o‘z vaqtida va samarali
yechadilar. Onlayn testlar va simulyatsiyalar orqali ularning bilimlari tez va aniq baholanadi.
7-"B" sinfi (Metod qo‘llanilmaydi)
:
–
An'anaviy metodlar
: Sinfda faqat o‘qituvchining taqdimoti, darslik va qo‘llanma orqali
bilim berish.
YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
39
–
O‘quvchilarning faolligi
:
O‘quvchilar asosan passiv ishtirokchilardir, o‘qituvchi
tomonidan berilgan ma'lumotlarni yodlashga va o‘rganishga harakat qilishadi.
–
Matematikadan tashqari boshqa fanlarni o‘rganish imkoniyatlari cheklangan.
Natijalar
: O‘quvchilar o‘z vaqtida barcha materialni o‘zlashtirmaydi, faqat sinfda
o‘qituvchining yordamida ishlashadi. O‘quvchilar o‘zaro hamkorlikda ishlashda
qiyinchiliklarga duch kelishadi.
Gistogramma diagrammasi
:
"Blended Learning" (Aralash o‘qitish) metodining 7A va 7B sinflarida qo‘llanilishi
haqidagi gistagrammani shaklida quyidagicha ko‘rsatish mumkin:
Blended Learning metodining ta'siri
Sinflar
Aktivlik (%)
Passivlik (%)
7A (Informatika xonada)
80%
20%
7B (Oddiy xonada)
60%
40%
7A sinfi (Informatika xonada)
: Bu sinfda Blended Learning metodi orqali o'quvchilar
faolligi yuqori bo'lib, 80% o'quvchilar faol ishtirok etishadi. Passivlik esa past, faqat 20%
o'quvchilar passiv qoladi.
7B sinfi (Oddiy xonada)
: Oddiy sinfda dars an'anaviy usullar bilan o'tkaziladi, shuning
uchun faollik 60% ni tashkil etadi, passivlik esa 40% bo'ladi.
Tavsif:
7A sinfi (Informatika xonada)
:
Aktivlik
: 80% o'quvchilar faol ishtirok etadi
Passivlik
: 20% o'quvchilar passiv qoladi
7B sinfi (Oddiy xonada)
:
Aktivlik
: 60% o'quvchilar faol ishtirok etadi
Passivlik
: 40% o'quvchilar passiv qoladi .
7-"A" sinfida interfaol metodlar qo‘llanilganda
o‘quvchilarning faolligi va
samaradorligi yuqori darajada bo‘ladi. O‘quvchilar matematika bilan birgalikda boshqa fanlarni
informatika vositalari yordamida o‘rganadilar, bu ularga yanada kengroq bilim beradi.
7-"B" sinfida metod qo‘llanilmaydi
va faollik pastroq bo‘ladi. O‘quvchilar faqat
an'anaviy metodlar bilan o‘qishadi va ular boshqa fanlarni o‘qitishda o‘zaro hamkorlik qilish
imkoniyatiga ega bo‘lmaydilar.
Gistogrammadan orqali biz, interfaol metodlar qo‘llanilgan 7-"A" sinfida o‘quvchilar
faolligi va samaradorligi ancha yuqori ekanligini ko‘rishimiz mumkin.
Xulosa va takliflar
. Informatika xonasida boshqa fanlarni o‘qitish — zamonaviy ta'lim
jarayonining samaradorligini oshirishga qaratilgan muhim yondashuvlardan biridir. Axborot
texnologiyalarining rivojlanishi bilan, matematikadan tortib tabiiy fanlargacha bo‘lgan o‘quv
materiallarini interfaol metodlar va raqamli vositalar yordamida o‘rgatish, o‘quvchilarning
qiziqishini oshiradi va ularning o‘rganish samaradorligini sezilarli darajada yaxshilaydi.
Bunday yondashuv, o‘quvchilarga o‘z bilimlarini amalda qo‘llash imkoniyatini yaratadi.
Misol uchun, matematikada dasturlash, algoritmlar va matematik modellashtirishni
informatika vositalari yordamida o‘rganish o‘quvchilarga mavzularni chuqurroq tushunishga
yordam beradi. Shuningdek, interfaol metodlar yordamida sinfda o‘quvchilar o‘zaro faoliyatda
YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
40
bo‘lib, guruh ishlari va hamkorlikni rivojlantirishadi. Bu, o‘z navbatida, o‘quvchilarning
muloqot qilish, jamoada ishlash va mustaqil fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantiradi.
Biroq, informatika xonasida boshqa fanlarni o‘qitishni muvaffaqiyatli tashkil etish uchun
bir nechta muhim omillarni inobatga olish zarur. Avvalo, o‘qituvchilar axborot
texnologiyalarini yaxshi o‘zlashtirishlari va ularni ta’lim jarayonida samarali qo‘llashni
bilishlari kerak. Ikkinchidan, o‘quvchilarga turli onlayn platformalar va interaktiv vositalar
orqali o‘rganish imkoniyatlari yaratish zarur. Shuningdek, texnologiyalarni ta’lim jarayoniga
joriy etishda texnik infratuzilmani mustahkamlash va o‘quvchilarning individual ehtiyojlariga
moslashtirish muhimdir.Yuqoridagi fikrlar asosida quyidagilarni taklif etaman:
–
O‘qituvchilarni informatika va texnologiyalar sohasida malaka oshirish dasturlariga jalb
etish.
–
Dars jarayonlarida interaktiv va onlayn platformalardan keng foydalanish, o‘quvchilarga
innovatsion vositalar orqali o‘rganish imkoniyatlarini yaratish.
–
O‘quvchilarga o‘quv materiallarini raqamli formatda taqdim etish va ularni mustaqil
ishlashga rag‘batlantirish.
–
Informatika xonasida boshqa fanlarni o‘qitish jarayonlarini tajriba asosida yanada
takomillashtirish va o‘quvchilarning motivatsiyasini oshirish.
Informatika xonasida boshqa fanlarni o‘qitish, zamonaviy ta'lim jarayonlarini
yaxshilashda muhim o‘rin tutadi. Axborot texnologiyalarining imkoniyatlari o‘quvchilarga o‘z
bilimlarini amaliy tarzda mustahkamlash va turli fanlarni integratsiyalashgan holda o‘rganish
imkonini beradi. Interfaol metodlar yordamida o‘quvchilar faollashadi, guruh ishlari orqali
hamkorlikni rivojlantiradi va o‘zaro fikr almashish orqali bilimlarini. Ushbu yondashuvlar,
ta'limni yanada samarali va sifatli qilishga yordam beradi.
References:
Используемая литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Smit, Jonathan R.
Teaching with Technology: A Practical Guide
. 2015.
2.
Redmon, Pamela.
The Impact of Technology on Learning: A Review of Research
. 2019.
3.
Shukurxonov, Abdujabbor.
Informatika va uning ta'limdagi o‘rni
. 2018.
4.
Mirzaev, Kamoliddin.
Informatika va matematikani o‘qitishda zamonaviy metodlar
. 2020.
5.
Sherdil, Tillayev, and Yaxiyaxonova Muxiba Maxmudjonovna. "INFORMATIK AVA
AXBOROT TEXNOLOGIYALARI FANIDAN DARSDAN TASHQARI MASHGULOTLARNI TASHKIL
ETISH METODIKASI."
PEDAGOGIK ISLOHOTLAR VA ULARNING YECHIMLARI
13.02 (2025): 152-
155.
6.
Maxmudjonovna, Yaxiyaxonova Muxiba, and Xolboyev Baxtishod Hamdam o‘g‘li.
"INFORMATIKA VA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI FANIDAN FAN OYLIKLARINI TASHKIL
ETISH."
PEDAGOGIK ISLOHOTLAR VA ULARNING YECHIMLARI
13.02 (2025): 166-171.
7.
Maxmudjonovna,
Yaxiyaxonova
Muxiba.
"INFORMATIKA
VA
AXBOROT
TEXNOLOGIYALARI FANINI O ‘QITISHDA MEDIASAVODXONLIGINING O ‘RNI."
PEDAGOGIK
ISLOHOTLAR VA ULARNING YECHIMLARI
13.02 (2025): 176-179.
8.
Турсунова,
Луиза
Шамсиддинов
Гиесжон.
"ОБРАЗ
ПЕДАГОГА
В
ИНФОРМАЦИОННОМ МИРЕ." Uz-conferences. No. 1. 2024.
YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
41
9.
Турсунова, Луиза. "РОЛЬ ИНФОРМАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В РАЗВИТИИ
ТУРИЗМА." YANGI O ‘ZBEKISTONDA MILLIY TURIZM ISTIQBOLLARI 1.01 (2024).
10.
Xoliqulovna, Normurodova Sadoqat, and Norova Dilobar Baxromovna. "APP GYVER
PLATFORMA IMKONIYATLARINI OʻRGANISH." Modern education and development 17.4
(2025). 152-159.
11.
Normurodova, S. X., et al. "Using mind maps in formation of imagination and creative
thinking skills in 5-6year-old children." European Journal of Molecular and Clinical Medicine
7.11 (2020). 339-343.
12.
Normurodova, Sadoqat, Sevinch Xaydarova, and Shaxina Asadova. "O ‘QITUVCHI
PORTFOLIOSINI YARATISH USULLARI VA VOSITALARI." Молодые ученые 3.5 (2025). 126-
129.
13.
Normurodova, Sadoqat, Durdona Zayniddinova, and Shaxina Asadova. "MAʼLUMOTLAR
BAZASI BOʻLIMINI OʻQITISH METODIKASI." Молодые ученые 3.5 (2025). 130-134.
14.
Normurodova, Sadoqat, Farangiz Ziyodullayeva, and Shaxina Asadova. "OʻQUV-TARBIYA
ISHLARINI TASHKIL ETISHDA INTERNETDAN FOYDALANISH." Наука и инновация 3.4
(2025). 128-133.
15.
Normurodova, Sadoqat, Dilshod Xolyorov, and Shaxina Asadova. "MATN VA GRAFIK
MUHARRIRLARI BO ‘LIMINI O ‘QITISH METODIKASI." Наука и инновация 3.4 (2025). 125-
127.
16.
Milinorov, XX va DN Eshmuratova. “O‘ZBEK URNAVALARI, MAROSIMLARI VA
ODAMLARINI SHAXS TARBIYoTIDAGI O‘RNI”. Web of Teachers: Inderscience Research 2.5
(2024): 205-209.
17.
Milinorov, X. X., and D. N. Eshmuratova. "THE ROLE OF UZBEK TRADITIONS,
CEREMONIES AND CUSTOMS IN PERSONALITY DEVELOPMENT." Web of Teachers:
Inderscience Research 2.5 (2024): 205-209.
18.
Anatolyevna, Boyarkina Yulia, Sokhibov Akram Rustamovich, and Milinorov Khusniddin
Khushmatovich. "EDUCATIONAL TOURISM AS A POTENTIAL FOR THE DEVELOPMENT OF THE
REGION." Web of Teachers: Inderscience Research 2.6 (2024): 185-189.
19.
Shamsiddinov, G’iyosjon, Gulandom Raxmatova, and Zilola Rajapova. "KLIENT-SERVER
ARXITEKTURALARI."
Наука и инновация
3.6 (2025): 113-119.
20.
Shamsiddinov, G’iyosjon, Gulandom Raxmatova, and Zilola Rajapova. "VIRTUAL BORLIQ
VA UNING ASOSIY TUSHINCHALARI."
Наука и инновация
3.6 (2025): 52-58.
21.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, Barchin Ro‘ziqulova, and Laziza Inatillayeva. "BOSHLANG ‘ICH
TA’LIMDA
AXBOROT
TEXNOLOGIYALARIDAN
FOYDALANISH
USULLARI
VA
AFZALLIKLARI."
Педагогика и психология в современном мире: теоретические и
практические исследования
3.10 (2024): 39-41.
22.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, and Gulandom Raxmatova. "O ‘ZBEKISTONDA AXBOROT
HAVFSIZLIGINI MA’NAVIY VA HUQUQIY ASOSLARI."
Решение социальных проблем в
управлении и экономике
3.4 (2024): 45-57.
